›
›

Kế toán - Kiểm toán - Chương 6: Giải pháp hoàn thiện việc phân tích, đánh giá tính bền vững cảu NSNN trong kiểm toán Báo cáo quyết NSNN

pdf 162 trang vanle 2690
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Kế toán - Kiểm toán - Chương 6: Giải pháp hoàn thiện việc phân tích, đánh giá tính bền vững cảu NSNN trong kiểm toán Báo cáo quyết NSNN", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfke_toan_kiem_toan_chuong_6_giai_phap_hoan_thien_viec_phan_ti.pdf

Nội dung text: Kế toán - Kiểm toán - Chương 6: Giải pháp hoàn thiện việc phân tích, đánh giá tính bền vững cảu NSNN trong kiểm toán Báo cáo quyết NSNN

  1. Chtfong 6 giai ph Ap hoAn thien■ viec ■ phAn TICH, DANH GIA TINH BEN VQNG CUA NSNN TRONG KIEM TOAN BAO CAO QUYET TOAN NSNN 1. DINH Hl/ONG HOAN THIEN VIEC PHAN TICH, DANH GIA TINH BEN VUNG CUA NSNN TRONG KIEM TOAN b Ao CAO QUYET TOA n NSNN De danh gia tinh ben viing cua NSNN trong kiem toan bao cao quyet toan NSNN trtfdc het can xay dung cac tieu chi danh gia dtfa tren ly thuyet danh gia tinh ben viing cua NSNN. Cac tieu chi' nay phai bao ham va kiem soat dtfdc cac nhan to" chu yeu tac dong den tinh ben viing cua NSNN Viet Nam, nhii: Vai tro kinh te cua Nha ntfcic, cac nhan to" tang triidng kinh te, lam phat va that nghiep, stf phat trien cua he thong tai chfnh tien te, dinh hiidng thu, chi NSNN va bu dap tham hut, stf phat trien va hoi nhap kinh te the gicii nham cung cap mot btfc tranh toan canh ve NSNN, dap iing dude yeu cau cua Chinh phu, Quoc hoi 115
  2. khi xem xet, phe chuan quyet toan NSNN, dap ting dtfdc yeu cau minh bach nen tai chinh quoc gia va dam bao dtfdc moi trtfdng phap ly cho hoat dong kiem toan noi rieng va stf phat trien, hoi nhap kinh te cua Viet Nam noi chung. Day cung la dong ltfc, yeu cau mang tinh cap thiet cho viec nang cao hOn ntia chat ltfdng hoat dong kiem toan bao cao quyet toan NSNN cua KTNN trong thdi gian tdi. Xuat phat ttf thtfc tien kiem toan quyet toan NSNN nhting nam qua va yeu cau ngay cang cao cua Chi'nh phu, Quoc hoi doi v6i cong tac KTNN, dac biet la kiem toan quyet toan NSNN, dinh htfdng hoan thien phan tich, danh gia tinh ben vting cua NSNN trong kiem toan bao cao quyet toan NSNN thdi gian tdi la: - Thii nhat, viec phan tich va danh gia ve tinh ben vtfng NSNN phai dap ting dtfdc yeu cau cua Chinh phu, Quoc hoi khi xem xet, phe chuan Bao cao quyet toan NSNN. Mot trong nhting nhiem vu quan trong cua KTNN la cung cap thong tin tin cay, kip thdi ve quan ly, dieu hanh NSNN phuc vu cong tac quan ly, giam sat, xem xet phe chuan quyet toan NSNN. Do vay, viec phan tich. danh gia tinh ben vting cua NSNN trong kiem toan bao cao quyet toan NSNN phai dam bao dap ting dUdc nhiem vu quan trong nay. Thtfc te trong nhting nam qua, viec kiem toan quyet toan NSNN chu yeu chu trong den kiem toan, xac nhan so lieu, viec phan tich, danh gia so lieu, tinh hinh ngan sach con han che, chtfa thtfc stf dap tfng dtfdc yeu cau dat ra trong viec phuc vu Chinh phu, Quoc hoi khi xem xet, phe chuan quyet toan NSNN. 116
  3. - Thit hai, xay dtfng cac tieu chi danh gia tinh ben viing ua NSNN Viet Nam phu hdp vdi moi triidng phap luat va rinh do phat trien cua KTNN. De co the xay dtfng dtfdc cac ieu chi danh gia tfnh ben vtfng cua NSNN Viet Nam trong dem toan bao cao quyet toan NSNN thi mot yeu cau quan rong la moi trtfdng phap ly cua quoc gia phai dtfdc on dinh va )hat trien. Cac quy dinh phap luat can phai luon cd stf on linh, ro rang. Trong dieu kien Viet Nam hien nay, nen kinh te Jang trong qua trinh chuyen doi ttf nen kinh te ke hoach hoa ;ang nen kinh te thi trtfdng dinh htfdng xa hoi chu nghia, .rong dieu kien dd, mdi trtfdng luat phap dang trong qua trinh loan thien, nhieu quy dinh luon cd stf thay doi de dap ling vdi stf phat trien cua nen kinh te. Van de nay dat ra cho viec hoan :hien cac tieu chi danh gia tinh ben vtfng trong kiem toan quyet toan NSNN cung nhtf nhtfng cd che trao doi thong tin nham phuc vu cong tac phan tich, danh gia tinh ben vtfng cua NSNN can phai phu hdp vdi he thong phap luat cua Viet Nam. Viec xay diing va hoan thien quy trinh, chuan mtfc, phtfdng phap chuyen mon nghiep vu ap dung cho kiem toan quyet toan NSNN phai phu hdp vdi dieu kien phap luat Viet Nam va trinh do phat trien cua KTNN. Noi cach khac, phai dtfa tren cac quy dinh cua phap luat de xay dtfng cac tieu chuan phu hdp, cd tinh den stf phat trien trong ttfdng lai. - Thti ha, phat trien ttfng btfdc tien tdi thtfc hien day du cac loai hinh kiem toan nham cung cap thong tin day du, kip thdi va toan dien ve cong tac quan ly va dieu hanh ngan sach, dap ling yeu cau cua viec phan tich va danh gia tinh ben vtfng cua NSNN. Trong nhtfng nam qua, KTNN chu yeu thtfc hien 117
  4. kiem toan bao cao tai chinh, bao cao quyet toan ngan sach va ket hdp kiem toan hoat dong. Trong khi yeu chu ve hoi nhap va phat trien cung nhu yeu cau cua viec phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN doi hoi cac thong tin ve quan ly va dieu hanh ngan sach phai dang tin cay va quan trong nhat la mang tinh toan dien va he thong. Van de nay doi hoi KTNN phai tien tdi thtfc hien day du cac loai hinh kiem toan, bao gom: kiem toan tuan thu, kiem toan hoat dong va kiem toan bao cao tai chinh; trong do kiem toan tuan thu va kiem toan hoat dong can phai dtfdc quan tam phat trien mot cach thich dang. Luat KTNN quy dinh nhiem vu kiem toan cua KTNN bao gom day du cac loai hinh kiem toan. Day chinh la dieu kien cho phep KTNN xay dtfng doi ngu cung nhu cac quy trinh, chuan mUc va phtfdng phap chuyen mon nghiep vu de dap tfng yeu cau nay. De co the cung cap thong tin mot cach day du, kip thdi va toan dien nham danh gia tinh ben vtfng cua NSNN, ddi vdi hoat dong kiem toan quyet toan NSNN, KTNN can ttfng btfdc thtfc hien day du cac loai hinh kiem toan, trong dd chu trong phat trien kiem toan tuan thu va kiem toan hoat dong. Thuc hien dtfdc van de nay cung la dieu kien de dap tfng yeu cau cua thtfc tien cung nhtf dap tfng yeu cau ma Chinh phu, Quoc hoi dat ra. - Thii tit, hoan thien va nang cao hOn ntia chat ltfdng cong tac, hdp tac quoc te trong hoat dong kiem toan noi chung va kiem toan quyet toan NSNN noi rieng, dam bao phu hdp vdi tien trinh hoi nhap kinh te quoc te. Trong qua trinh phat trien, mot mat hoat dong cua KTNN phai phtf hdp vdi dieu kien thtfc te cua dat nude nhung mat khac cung phai 118
  5. chu y den van de hoi nhap nen kinh te the gidi. Sau 15 nam hoat dong, KTNN Viet Nam la thanh vien cua INTOSAI, ASOSAI va co quan he trtfc tiep vdi nhieu cd quan KTNN cac ntfdc tren the gidi nhu CHLB Diic, Trung Quoc, Thai Lan Trong ttfdng lai, KTNN can tiep tuc day manh quan he hdp tac quoc te trong llnh vtfc kiem toan nham bat kip nhtfng dinh htfdng phat trien cua cac ntfdc tren the gidi ve kiem toan NSNN, dam bao cung cap cac thong tin mang tinh he thong va tong quan ve NSNN, dap tfng yeu cau cung cap thong tin danh gia tinh ben vtfng cua NSNN cung nhtf stf minh bach cua nen tai chinh Viet Nam cho cac ntfdc trong khu vtfc va tren the gidi, dam bao phu hdp vdi nhtfng dieu kien va tien trinh hoi nhap kinh te quoc te. 2. HOAN THIEN CAC QUY DINH VE LAP BAO CAO QUYET TOAN NGAN SACH NHA NUCiC vA CUNG CAP THONG TIN Luat NSNN quy dinh Quoc hoi phe chuan quyet toan NSNN cham nhat 18 thang sau khi nam ngan sach ket thuc nhtfng Quy che lap, tham tra, trinh Quoc hoi quyet dinh dtf toan NSNN, phtfdng an phan bo NSTW va phe chuan quyet toan NSNN ban hanh theo Nghi quyet 387/2003/NQ- UBTVQH ngay 17/3/2003 cua Uy ban Thtfdng vu Quoc hoi (goi tat la Nghi quyet 387) khong cu the hoa nhtfng quy dinh ve thdi gian bat dau thtfc hien quyet toan NSNN va kiem toan quyet toan NSNN. Quy che cung khong quy dinh cu the thdi han hoan thanh Bao cao quyet toan NSNN, thdi gian KTNN nhan Bao cao 119
  6. quyet toan NSNN va thtfc hien kiem toan. Quy che chi quy dinh thdi han g{fi Bao cao quyet toan NSNN va Bao cao ket qua kiem toan NSNN giti Uy ban Kinh te va Ngan sach, Hoi dong Dan toe va cac Uy ban khac cua Quoc hoi tham tra cham nhat 14 thang sau nam ngan sach ket thuc. Dieu nay di din den tinh trang Bao cao quyet toan lam cham (nhtfng vln dam bao thtfc hien hoan thanh sau 14 thang khi ket thuc nam ngan sach) lam cho thdi gian con lai de cd quan KTNN thtfc hien kiem toan ngdn, do do ket qua kiem toan kho dam bao co chat ltfdng cao, dap tfng yeu cau cua Quoc hoi. Khi stia doi Nghi quyet 387, can quy dinh ro thdi han bat dau thtfc hien va thdi han hoan thanh bao cao quyet toan NSNN, bao cao ket qua kiem toan quyet toan NSNN. Viec xac dinh thdi han hoan thanh bao cao quyet toan NSNN phai phu hdp de dam bao thdi gian cho cd quan KTNN thtfc hien kiem toan. Hien nay, hau nhtf cac nguon thong tin ma Quoc hoi co dtfdc deu dtfa chu yeu vao stf cung cap thong tin cua ben hanh phap (Chinh phu va cac bo co lien quan - nhtfng day lai la cac doi ttfdng giam sat cua cd quan lap phap). Tinh day du, kip thdi, toan dien, khach quan cua nhtfng thong tin giii den Quoc hoi hoan toan phu thuoc vao viec cung cap so lieu va tai lieu cua ben hanh phap. Can bo sung them vao Nghi quyet 387 quy dinh ngoai nhtfng thong tin ngan sach do Chinh phu cung cap, cd quan KTNN va nhtfng cd quan lien quan khac ctfng phai co trach nhiem cung cap thong tin cho Quoc hoi de Quoc hoi co nguon thong tin phong phu, da dang, cd stf nhin nhan 120
  7. va danh gia toan dien ve kinh te - tai chinh cua dat niidc, tao dieu kien nang cao chat ltfdng tham dinh dtf toan, quyet toan ngan sach. Nhtfng thong tin da chieu cung cap cho Quoc hoi, cac cd quan cua Quoc hoi, cac dai bieu Quoc hoi la rat htfu ich, tao dieu kien cho Quoc hoi co the kiem dinh, phan tich, dan chtfng, danh gia thong tin tot hdn, gop phan tao ra stf ttf tin va doc lap cho dai bieu Quoc hoi thao luan, chat van Chinh phu trong van de ngan sach. Thong tin ttf KTNN phai la nguon thong tin tin cay, khach quan giup Quoc hoi co them cd sd khi tham dinh ngan sach. Can co quy dinh Quoc hoi sii dung nguon thong tin cua KTNN phuc vu cho cong tac giam sat va tham dinh ngan sach. Bao cao cua KTNN phai la mot tai lieu bat buoc de Quoc hoi va cac cd quan cua Quoc hoi stf dung khi giam sat, tham dinh ngan sach (ca dtf toan va quyet toan). Ngoai cac thong tin trtfc tiep ve thu, chi NSNN, can co nhtfng thong tin ve thi trtfdng tai chinh, tien te, thi trtfdng, gia ca, nhtfng thong tin kinh te - xa hoi noi chung; cac thong tin cu the ve von vay ODA (so" ltfdng, gia tri dtf an, dieu kien giai ngan, hieu qua sii dung ); thong tin ve dau ttf xay dtfng cd ban (cac cong trinh thuoc cac nhom A, B, so" lam mdi, cong trinh dd dang, cong trinh hoan thanh dtfa vao stf dung, cong trinh khong dam bao thu tuc ); thong tin ve nd Nha ntfdc, nd doanh nghiep; thong tin ve cac quy tai chinh Nha nUdc khac thuoc khu vtfc quan ly tai chinh cong Hon ntfa, cung can cung cap cho Quoc hoi cac thong tin ve chi tieu kinh te, chi so" phat trien xa hoi, nhtfng van de lien quan den chinh sach thu, chi. 121
  8. Viec to chtfc luan chuyen thong tin giiia cd quan hanh phap va lap phap mot cach thong suot, khoa hoc, hien dai co y nghia ldn doi vdi chat ltfdng, hieu qua giam sat ngan sach va vai tro cua cd quan dan cii. Tinh day du, lien tuc, co he thong, nhat quan ve chi tieu cua thong tin va cach thiic luan chuyen thong tin luon chiem vi tri quan trong trong viec nang cao hieu qua giam sat cua Quoc hoi cung nhu tinh minh bach cua qua trinh quan ly, stf dung NSNN. Do vay, viec nghien ciiu, cai tien che do cung cap thong tin; cai tien cac bieu mau bao cao giii Quoc hoi va cac cd quan cua Quoc hoi d tiing giai doan cua quy trinh ngan sach la viec lam can thiet. Ngoai ra, de tao dieu kien cho Quoc hoi cd nhiing thuan ldi nhat dinh khi xem xet, quyet dinh va khi giam sat ngan sach, dong thdi, cung tao thuan ldi cho cac cd quan cua Quoc hoi tham dinh ngan sach tot hdn, can hoan chinh lai cac tieu chi phan bo ngan sach, cac chi tieu thu, chi ngan sach can dtfdc thiet ke ro rang, de hieu hdn; can bo sung he thong tieu chi' phan bo" von dau ttf ttf NSNN (hien nay chtfa co). Mat khac, cung can them cac quy dinh ve dtf bao va phan tich ve kinh te va tai chi'nh de giup cac cO quan cua Quoc hoi, cac dai bieu Quoc hoi thtfc hien tot hdn nhiem vu tham tra, quyet dinh va giam sat ngan sach cua minh. Sua doi mot so bang bieu hien hanh trong Nghi quyet 387 de nang cao hieu qua cung cap va chuyen tai thong tin gitfa cd quan hanh phap va lap phap. Can phan loai he thong bieu mau hien hanh thanh hai nhom va co thiet ke phu hdp vdi ttfng nhom de tien viec sii dung, khai thac so lieu. Cu the cd cac nhom sau: 122
  9. - Nhom cac bieu mau cung cap cac thong tin vi mo. - Nhom cac bieu mau cung cap cac thong tin chi tiet. Nhom thii nhat gom nhiing bieu mau dtfdc thiet ke sao cho co the cung cap dtfdc nhiing so" lieu tong quat nhat, nhtfng toan dien, day du, ca ve quy mo, ket cau va xu htfdng thu, chi cung nhtf can doi thu chi ngan sach trong ngan han va trung han. Cac bieu mau thuoc nhom vi mo phai cung cap dtfdc btfc tranh tong the ve ngan sach noi chung, bao gom NSNN, NSTW va NSDP. Cac bieu mau thuoc nhom nay se giup dai bieu Quoc hoi co dtfdc nhiing nhin nhan vtfa tong the, vtfa toan dien ve tinh hinh ngan sach trong nam ke hoach, va nhtfng dien bien cua chung, danh gia dtfdc thtfc te hoat dong ngan sach trong 3- 5 nam da qua va thay dtfdc nhtfng xu htfdng van dong cua ngan sach trong 3- 5 nam tdi. Nhom thtf hai gom cac bieu mau chi tiet, dtfdc thiet ke nhtf hien hanh, cd bo sung them cac bieu mau gan vdi tam nhin ngan sach trung han, hoac bo sung cac bieu mau khac theo nhu cau phan tich, tham tra. 3. XAY DUNG VA HOAN THIEN TIEU CHI d An h g iA t i n h b e n vltng c u a n g An s A c h n h A NUtfC Viec danh gia tinh ben vtfng cua ngan sach can bao quat nhtfng khia canh da dang cua NSNN, nh&m xac dinh dtfdc nhtfng diem yeu trong he thong NSNN, nhtfng yeu to' 123
  10. co the gay nen stf bat on cho he thong NSNN trong ttfdng lai. Xay dtfng mot he thong tieu thtfc danh gia tinh ben vtfng cua NSNN phu hdp vdi dieu kien Viet Nam, dong thdi dap ting dtfdc cac tieu chuan quoc te la dieu kien tien quyet de co dtfdc nhtfng danh gia xac dang va dtfdc quoc te cong nhan. 3.1. Cac tieu chi ve tang trtfofng kinh te va quy mo ngan sach - Toe do tang GDP cua ttfng khu vtfc kinh te va cua toan bo nen kinh te; - Quy mo ngan sach (ti trong chi tieu cua Nha ntfdc) trong toan bo nen kinh te. Hien co hai quan diem ve van de tang trtfdng kinh te, mot quan diem cho rang Viet Nam nen dat muc tieu tang trtfdng kinh te nhanh va lien tuc nham phtf hdp vdi kinh te the gidi va dap tfng yeu cau cua ban than nen kinh te; mot quan diem thtf hai dang dtfOc nhieu nUdc ung ho la tang trUOng on dinh. Ttf goc do kinh te, stf on dinh kinh te vi mo se tao cd sd vtfng chac cho nhtfng btfdc phat trien trong ttfdng lai, hay con goi la tang trtfdng kinh te ‘‘theo v o dtfdng thang”, nghia la khong cd khung hoang. Kinh nghiem quoc te chi ra rang, toe do tang trtfdng nen duy tri trong dai han d mtfc 6- 8%/nam. Ve van de quy mo ngan sach, hien d Viet Nam cung dang ton tai hai xu htfdng trai ngtfdc nhau. Xu htfdng thti nhat cho rang, trong giai doan dau - Giai doan chuyen tiep cua cong cuoc doi mdi. cac thanh phan kinh te khac con 124
  11. qua nho be va chua co kinh nghiem trong san xuat - kinh doanh, muon phat trien kinh te nhanh, Nha nUdc van phai dau tu xay dung mot khu vUc kinh te Nha nU6c manh, dieu do doi hoi quy mo NSNN phai ldn va phai tang ti le dong vien GDP vao NSNN; Nhiing ngUdi theo xu hudng thU hai thi quan diem ngUdc lai, quy mo ngan sach khong can lcin, chi cim du de dap Ung yeu cau chi cua bo may Nha nU6c, an ninh quoc phong va mot so" nhu cau chi thudng xuyen khac. Ngoai ra cung co the chi ve kinh te nhung khong cd ban. Thuc te, cac nha nghien cUu ve ben vUng ngan sach cho rang quy mo NSNN can dUdc xac dinh tren cd sd dam bao cho Nha nUcic thuc hien dUdc tat ca cac chUc nang, trong do co chUc nang dieu chinh vi mo nen kinh te. Nhu vay, muc dich nghien cUu cac tieu thtic lien quan den yeu to" tang trUdng kinh te la de xem xet toe do tang trUdng kinh te trong cac thdi ky co phu hdp vefi dieu kien cua Viet Nam khong va quy mo ngan sach hang nam da dam bao cho Nha nUdc thuc hien cac chtic nang cua minh hay chua? 3.2. Cac tieu chi ve ben viing no? cong a) Ty le nd cong I GDP Trong so" cac tieu chi ve tinh ben vting nd cong, ty le nd cong/GDP dUdc coi la chi so" danh gia pho bien nhat dem lai cai nhin tong quat ve tinh hinh nd cong cua mot quoc gia. Thong thudng, ty le nd cong/ GDP dUdc xac dinh bang cach lay tong so" nd Chinh phu chia cho GDP cua 125
  12. nam hien tai9; trong do, tong so nd Chinh phu bao gom toan bo cac khoan vay nd cua cac cap chinh quyen tif Trung tfdng den dia phtfdng. Viec xac dinh pham vi nd cong la van de co nhieu quan diem khac nhau. Co quan diem cho rang nd cong chi bao gom nd cua ngan sach Trung tfdng, vi theo Luat ngan sach d nhieu quoc gia, NSDP luon can doi va khong co tham hut (tat ca cac khoan mat can doi cua NSDP deu dtfdc bu dap ttf ngan sach Trung tfdng). Mot quan diem khac cho rang nd cong bao gom toan bo cac khoan nd cua ngan sach cac cap, vi d mot so quoc gia, NSDP van dtfdc quyen vay nd, song cac khoan nd do thtfdng chi dtfdc ghi nhan d NSDP ma khong dtfdc phan anh trong bao cao NSNN. Ben canh do, vdi xu htfdng ngay cang coi trong cac nguy cd tiem an va nhtfng yeu to" rui ro cua ngan sach, mot quan diem thtf ba cho rang nd cong khong chi bao gom nhtfng khoan nd dtfdc the hien tren so sach, ma con phai bao gom ca nhtfng khoan nd tiem an, nhtfng khoan bao lanh co nguy cd chuyen thanh nd, nhtfng yeu to rui ro co the lam phat sinh nhtfng mon nd mdi doi vdi NSNN. Trong xu htfdng phan cap ngan sach ngay cang manh me, chinh quyen dia phtfdng ngay cang dtfdc trao them nhieu quyen han trong viec quyet dinh ngan sach cua minh, viec cho phep chinh quyen dia phtfdng vay nd de O mot so quoc gia, ty le nd/GDP dude xac dinh bang cach lay lay tong so nd quoc gia (bao gom ca nd cua khu vuc Nha nUdc va nd cua khu vuc til nhan) chia chd GDP 126
  13. ;rang trai cac khoan tham hut NSDP dang dan dan trd ;hanh pho bien d nhieu quoc gia. Tuy nhien, neu qua trinh phan cap ngan sach thtfc hien khong dong bo, viec giao quyen tu chu khong di doi vdi miic do trach nhiem can thiet, thi cac khoan vay nd cua NSDP se trd thanh nhiing nguy cd tiem an khong chi doi vdi NSDP noi rieng ma con doi vdi toan bo he thong ngan sach noi chung. Nguy cd ldn nhat la gia tang miic do rui ro va giam tinh ben viing cua NSDP do viec vay nd. Tuy nhien, anh htfdng cua viec vay nd doi vdi ngan sach Trung tfdng mdi la dieu dang quan tam. Trong boi canh nguon thu NSDP con phu thuoc nhieu vao ho trd tii NSTW nhtf d Viet Nam, cac khoan vay nd cua NSDP se co nhieu kha nang bien thanh khoan nd cua NSTW, khi NSDP, thay vi sii dung nguon ltfc cua chinh minh, lai sii dung cac nguon ho trd cua NSTW de tra nd. Tinh trang xau hdn co the xay ra, neu nguon thu cua NSDP (bao gom ca nguon ho trd ttf ngan sach Trung tfdng) khong du de tra nd, NSDP buoc phai vay nd mdi de tra nd ctf, lam cho ganh nang nd tang trtfdng mot cach khong kiem soat dtfdc. Chinh vi vay, khi phan tich chi so ty le nd cong/ GDP, viec bao gom ca cac khoan vay nd cua NSDP trong tong nd quoc gia la dieu can thiet, nham dam bao tinh toan, dtf bao dtfdc moi rui ro ttf cac khoan vay nd d ca NSTW va NSDP. Ngoai ra, khi xac dinh tong so nd Chinh phu cung can tinh tdi cac khoan vay nd cua NSNN nhtfng khong dtfdc ghi chep trong bao cao NSNN hang nam. Doi vdi nhieu quoc gia, de giam bdt cac con so' thong ke ve tham hut ngan sach, mot trong nhtfng bien phap dtfdc sii dung 127
  14. la thiet lap cac chtfdng trinh chi tieu ngoai ngan sach dtfdc tai trd bang cac khoan vay nd. Vi cac chtfdng trinh chi tieu khong tinh trong ngan sach, nen cac khoan vay nd thtfdng cung khong dtfdc ghi nhan mot cach chinh thtfc trong bao cao nd Chinh phu (thtfdng la d cac phan phu luc hoac ghi chu). Mac dtf vay, anh htfdng cua cac khoan vay nd nay doi v6i tinh trang ngan sach khong khac gi so vdi cac khoan vay nd chinh thtfc dtfdc ghi chep trong bao cao nd Chfnh phu. Vi vay, khi phan tich nd Chinh phu can bao gom ca cac khoan vay nd nay trong tong nd Chinh phu. Ben canh do, cac nghia vu ngan sach dtf phong cung la nhtfng yeu to can dtfdc tinh toan, can nhac khi xem xet tong mtfc nd Chinh phu. Cac khoan bao lanh cua Chinh phu doi vdi cac mon vay cua khu vtfc doanh nghiep thtfdng la cac nghia vu ngan sach dtf phong chiem quy mo ldn nhat trong tong so nghia vu ngan sach dtf phong cua NSNN. Bao lanh cua Chinh phu doi v6i cac khoan vay nd cua khu vtfc doanh nghiep thtfdng phat sinh khi doanh nghiep can huy dong mot ltfdng von 16n tren thi trtfdng von quoc te, tuy nhien lai khong du uy tin de ttf minh dilng ra vay nd. Khoan bao lanh cua Chinh phu co the giup doanh nghiep tiep can dtfdc v6i cac nguon vori quoc te vdi quy mo 16n, dong thdi lam giam lai suat huy dong von thong qua viec giam mtfc do rui ro cua khoan vay doi vdi ngtfdi cho vay. Tuy nhien, mtfc do rui ro cua khoan vay khong thtfc stf giam xuong, ma chi chuyen rui ro ttf ngtfdi cho vay sang ngtfdi bao lanh (NSNN). Vi vay, cac khoan bao lanh nay se lam nay sinh nguy cd NSNN phai trang trai cac khoan nd 128
  15. cua khu vuc doanh nghiep trong tUdng lai, khi doanh nghiep gap kho khan hoac mat kha nang thanh toan. Nguy cd nay se cang cao hdn ntia khi Chinh phu phat hanh bao lanh khong dua tren nhiing phan tich than trong ve miic do rui ro cung nhu nang luc tra nd cua doanh nghiep, ma chi dUa tren nhUng quan he chinh tri hoac kinh te (vi du phat hanh bao lanh cho doanh nghiep chi vi do la DNNN). Ngoai cac khoan bao lanh Chinh phu, nghia vu ngan sach du phong con bao gom nhieu hoat dong khac can dUdc tinh toan, xac dinh trong bao cao nd Chinh phu, nhu cUu trd doi vdi cac thiet hai do thien tai, hoa hoan, hoac ho trd giai quyet cac khoan nd xau cua khu vUc DNNN, pha san cua cac ngan hang thudng mai, giai quyet hau qua o nhiem moi trUdng Rieng cac khoan vay nd cua NSDP, mac du dUdc xep vao danh muc cac nghia vu ngan sach dti phong, tuy nhien v6i mUc do pho bien va kha nang tac dong trUc tiep den tinh ben vting ngan sach, can co sii can nhac de dua vao tong mtic nd Chinh phu thay vi nam trong bao cao ve nghia vu ngan sach du phong. b) Cac tieu chi khac lien quan den nd cong Ben canh ty le nd cong/GDP, viec phan tich ccf cau nd cong cung cho biet nhieu thong tin lien quan den mtic do ben vting cua NSNN. Ty trong cac loai nd, cd cau lai suat, thdi gian tra nd la nhting dac tinh can dUdc phan tich ky ltidng khi danh gia tinh ben vting NSNN. Trong so' cac bo phan cau thanh nd cong, nd nUdc ngoai co vai tro dac biet quan trong. De xac dinh mtic do anh hUdng cua phan nd 129
  16. ntfdc ngoai tdi NSNN, ngtfdi ta svt dung chi so ty trong nd ntfdc ngoai tren tong nd cong. Chi so nay cho thay mtfc do phu thuoc cua NSNN vao cac khoan vay nd ttf ben ngoai. Thong thtfdng, viec vay nd ntfdc ngoai doi hoi cac dieu kien khat khe hdn so vdi vay nd trong ntfdc. Chi phi vay nd ntfdc ngoai cung cao hdn vay nd trong ntfdc, do cd nhieu khoan chi phi phat sinh them, dac biet la cac chi phi trung gian. Ngoai ra, vay nd ntfdc ngoai con phai chiu nhieu rui ro ve lai suat (do thtfdng ap dung lai suat tha noi quoc te) va ty gia, dac biet khi dong tien trong ntfdc khong cd kha nang thanh toan quoc te. Cac trtfdng hdp dao nd, gian nd doi vdi no ntfdc ngoai cung kho khan hdn va phai chiu chi phi cao hdn so vdi nd vay trong ntfdc. Vdi nhtfng dieu kien nhu vay, viec vay nd ntfdc ngoai se chtfa dtfng nhieu yeu to rui ro hdn cac khoan vay nd trong ntfdc. Ben canh dd, stf phu thuoc ve tai chinh vao yeu to ben ngoai se tao ra nguy cd dan tdi nhtfng stf phu thuoc khac phi tai chinh. Do vay, ty trong nd ntfdc ngoai cung dtfdc quan tam nhieu hdn nhieu hdn so vdi ty trong nd trong ntfdc. Tuy nhien. viec phan tich ty trong nd ntfdc ngoai tren tong nd cong can ket hdp vdi viec phan tich cd cau nd ntfdc ngoai de cd dtfdc nhtfng nhan dinh chinh xac hdn ve anh htfdng cua nd ntfdc ngoai tdi tinh ben vtfng cua NSNN. Cd cau ldi suat vd cd cau thdi gian trd nd cung la nhtfng yeu to cd anh htfdng dac biet quan trong tdi tinh ben vung cua NSNN. Thong thtfdng, vdi ttf cach la cac khoan vay cua Chinh phu, lai suat vay se thap hdn miic lai suat pho bien tren thi trtfdng, do vay nd Chinh phu 130
  17. thiidng co mtfc do rui ro thap nhat. Ngoai ra, Chinh phu d cac nude ngheo con cd the tiep can dtfdc nhtfng khoan von vay tfu dai dtfdi dang ho trd phat trien chinh thiic (ODA) vdi mtfc lai suat dac biet thap va thdi gian tra nd keo dai. Tuy nhien, d nhtfng quoc gia cd thi trtfdng tai chinh chtfa phat trien (nhtf Viet Nam), cac nguon von huy dong khan hiem, thtfdng xay ra tinh trang canh tranh huy dong von gitfa cac to9 chtfc tai chinh. Khi dd, dtfdi ap ltfc phai huy dong du mot ltfdng von can thiet trong mot thdi gian nhat dinh de bu dap tham hut ngan sach, Chinh phu doi khi buoc phai nang lai suat len ngang bang vdi mtfc lai suat huy dong binh quan tren thi trtfdng nham dat dtfdc cac muc tieu ve quy mo va thdi gian huy dong. Ben canh dd, viec phat hanh trai phieu Chinh phu ra ntfdc ngoai ciia cac ntfdc ngheo con phai chiu them cac khoan chi phi rui ro do cd mtfc do xep hang tin nhiem quoc gia thap, lam cho lai suat huy dong tang cao. Ty trong cac loai nd vay khac nhau vdi cac mtfc lai suat khac nhau, thdi gian tra nd khac nhau se anh htfdng tdi tinh ben vtfng ngan sach d cac mtfc do khac nhau. Neu da so cac khoan vay la vay Uu dai vdi lai suat thap thi miic do ben vtfng nd se cao hdn so vdi trtfdng hdp phan ldn cac khoan nd la nd vay vdi lai suat thi trtfdng. Ttfdng ttf nhtf vay, cd cau thdi gian tra nd dtfdc phan bo hdp ly, khong don vao mot giai doan nhat dinh, ma keo dai trong nhieu nam, se lam giam nguy cd phai tra nd don dap, va tang mtfc do ben vtfng cua NSNN. Viec sii dung cac khoan vay na ctfng la yeu to' can dtfdc quan tam khi danh gia tinh ben vtfng ngan sach. Doi vdi cac ngan hang va to chtfc tai chinh, NSNN la ngtfdi 131
  18. citing ra vay nd. Tuy nhien, NSNN lai khong phai la ngtfdi stf dung cuoi cung doi vdi khoan von vay nay, ma cac chu dtf an, cac ddn vi thu hudng ngan sach mdi la nhting ngtfdi sti dung dong vo'n nay. Quan he gitia NSNN vdi cac ngan hang va to chtic tai chinh la quan he vay nd doc lap. Trong khi dd, quan he gitia NSNN va cac ddn vi thu htfdng ngan sach lai la quan he phu thuoc, mang nang tinh bao cap. Vi vay, trong moi trtfdng hdp, NSNN la chu the phai ganh chiu moi hau qua, rui ro trong toan bo qua trinh vay nd. Do dd, viec kiem soat qua trinh sti dung cac khoan vay nd cd y nghia rat quan trong. Ket qua phan tich, danh gia hieu qua sti dung cac khoan vay nd se ddng gop quan trong vao viec danh gia tinh ben vting cua ngan sach. Mot ket cau ngan sach nang ve vay nd, tuy nhien hieu qua sU dung khoan vay tot, se cd tac dung tich ctfc doi vdi ben vtfng ngan sach. Trong khi dd, mac du ket cau vay nd thap song viec sti dung khoan vay chu yeu mang tinh cap phat, hieu qua kem, thi nhting khoan vay dd se trd thanh ganh nang nd trong ttfdng lai, lam giam tinh ben vtfng cua ngan sach. Hieu qua stf dung cac khoan vay nd phu thuoc nhieu vao chinh sach quan ly cac khoan vay cua NSNN. Do tinh chat khac biet gitfa nguon vay va nguon ttf thue va phi, viec quan ly mot cach chat che ddi hoi phai cd cac cd che quan ly rieng biet ddi vdi cac khoan chi tti nguon vay nd va cac khoan chi thong thtfdng (ttf nguon thu thue va phi). Theo dd, cac khoan chi ttf nguon vay nd ddi hoi phai cd cac quy dinh quan ly chat che theo hieu qua dau ra, dam bao cac tieu chi ve hoan tra nd (goc va lai), tieu chi ve tien do giai• 9 . ngan ^ vav -1 hieu-a qua9 sU0 dung von,' tieu . chi ve giam thieu9 132
  19. rui ro va cac tieu chi khac. Nhiing quy dinh nay thiidng ap dung vdi mtic do ddi hoi thap hdn, hoac khong ap dung doi vdi cac khoan chi thong thudng. Viec cd nhting quy dinh ve quan ly ngan sach rieng biet doi vdi cac khoan chi tti nguon vay nd dtfdc coi la mot tieu chi quan trong trong viec danh gia tinh ben vtfng ngan sach. 3.3. Cac tieu chi ve ket cau ngan sach Nha nufcfc va tham hut ngan sach Khi danh gia mtfc do ben vtfng ngan sach dtfdi goc do ket cau NSNN, van de dat ra la lieu cd cau thu chi NSNN trong hien tai va ttfdng lai cd the lam nay sinh nguy cd tang tham hut ngan sach hay khong? Thong thtfdng, cd 3 cau hoi can quan tam: (i) Cd cau thu NSNN cd dam bao du ben vtfng de dap ting cac nhu cau chi thtfdng xuyen va bat thtfdng trong ttfdng lai hay khong? (ii) Cd cau chi NSNN cd chtfa dtfng cac yeu to' cd the lam tang chi NSNN trong ttfdng lai hay khong? va (iii) Moi ttfdng quan gitfa thu va chi NSNN cd dam bao gitf dtfdc tham hut ngan sach d mtic do hdp ly va ben vtfng hay khong? a) Co cau thu NSNN De danh gia tinh ben vtfng cua cd cau (thu NSNN, ngtfdi ta thtfdng danh gia mtfc do on dinh cua nguon thu NSNN tren cd sd xem xet moi ttfdng quan gitfa cac khoan thu cd mtic do on dinh cao va cac khoan thu cd mtic do on dinh thap. Cac khoan thu dtfdc coi la cd mtfc do on dinh cao la nhtfng khoan thu ttf hoat dong san xuat kinh doanh cua cac doanh nghiep cd hoat dong on dinh, san pham cd 133
  20. thi trtfdng it bien dong ve cung cau, gia ca. Nhin chung, vdi gia dinh nhtfng dien bien kinh te trong ntfdc co the kiem soat dtfdc, thi cac nguon thu NSNN ttf cac nganh san xuat kinh doanh cac san pham phuc vu nhu cau tieu dung trong ntfdc dtfdc coi la cac khoan thu cd do on dinh cao. Trong khi do, cac nguon thu phu thuoc vao cac yeu to ben ngoai, nhtf thue nhap khau, thue xuat khau, hoac thue noi dia doi vdi cac san pham xuat nhap khau dtfdc coi la cac khoan thu cd do on dinh kem hdn, de bi anh htfdng khi nhtfng yeu to' ben ngoai nhtf cung cau, gia ca bien dong tren thi trUdng the gidi. Cac khoan thu chiu tac dong cua nhtfng yeu to've tu nhien (thdi tiet, dich benh) nhtf cac khoan thu thue va phi trong mot so' linh vtfc trong trot, chan nuoi nhay cam vdi cac tac dong ttf nhien cung dtfdc coi la nhtfng nguon thu cd mtfc do on dinh thap. Ben canh dd, tinh da dang va dong deu trong cac nguon thu cung la mot yeu to' danh gia mtfc do ben vtfng ve cd cau thu NSNN. Neu toan bo thu NSNN chi dtfa vao mot vai khoan thu chinh, dac biet khi cac khoan thu nay lai chu yeu dtfa tren mot cd sd chiu thue hep10 se tao ra nhtfng rui ro khi cd stf bien dong cua nen kinh te tac dong den cd sd chiu thue lam giam nguon thu, dan tdi giam 10 Cac sac thue co pham vi, doi ttfdng chiu thue chi bo hep trong m6t sd doi ttfdng nhat dinh, vi du nhtf thue tieu thu dac biet chi danh vao mot vai mat hang nhat dinh. Cac sac thue nay se co nhiing bien dong ldn khi cd sd chiu thue thay ddi. Trong khi d6, cac sac thue c6 cd sd chiu thue rong. vi du thue G TG T hoac thue thu nhap doanh nghiep se co mtfc do on dinh ldn hdn do dien chiu thue bao gom mot so lifting ldn cac loai hang hoa, dich vu, doanh nghiep. 134
  21. tong/•? thu NSNN. Viec co nhieu V nguon V thu khac nhau se _ tao ra su can bang va bu tru1 giiia cac nguon thu trong trUdng hdp nhUng bien dong kinh te gay ra nhUng thay doi trong nguon thu NSNN. Chinh vi vay, nguon thu NSNN co cd cau can bang, co sU tham gia cua nhieu sac thue da dang, vdi cd sd chiu thue rong se la tien de quan trong cua mot co cau thu NSNN ben vUng. b) Cd cau chi NSNN Doi vdi tinh ben vUng cua cd cau chi NSNN, cac yeu to can dUdc xem xet la kha nang linh hoat cua cd cau chi NSNN hien tai va nhting nguy cd tang chi co the xay ra trong tUdng lai. Kha nang linh hoat d day dUdc hieu la kha nang cat giam cac khoan chi khi nguon thu ngan sach bi giam bat thudng. Dieu nay co y nghia quan trong cho viec dam bao mot mtic tham hut ngan sach trong khuon kho an toan. Kha nang linh hoat cua ngan sach phu thuoc dang ke vao viec kiem soat cac khoan chi “cting” trong tong chi NSNN. Cac khoan chi “cting” la cac khoan chi bat buoc phai thUc hien, bat ke nguon thu NSNN thay doi the nao. Ty trong cac khoan chi “cting” cang ldn thi kha nang linh hoat cua chi NSNN cang thap. Phan ldn cac khoan chi hanh chinh sU nghiep nham duy tri hoat dong cua bo may Nha nUdc la cac khoan chi “cting”. Day la nhting khoan chi nham duy tri hoat dong binh thudng cua bo may hanh chinh Nha nUdc va sU o°n dinh cua xa hoi. Viec cat giam nhting khoan chi nay se dem lai nhting hau qua nghiem trong, tao ra nhting bat on trong xa hoi, anh 135
  22. htfdng xau den tang trtfdng kmh te. Ben canh cac khoan chi thtfc stf mang tinh “ctfng”, co nhieu khoan chi dtfdc coi la “ctfng” do cac yeu cau quan ly cua cac cd quan chtfc nang. Vi du, khi Chinh phu quy dinh cac cong trinh dau ttf bang nguon NSNN thuoc nhom C phai hoan thanh trong 2 nam, cac khoan chi cho dtf an trong nam thtf 2 dtfdc coi la cac khoan chi “ctfng”, vi viec dtf an hoan thanh trong nam va giai ngan toan bo von dau ttf la dieu bat buoc. Tuy nhien, nhtfng khoan chi nay co the xtf ly gian tien do giai ngan trong trtfdng hdp can thiet theo stf chi dao cua Chinh phu, nham lam diu bdt nhtfng cang thang trong can can thu chi NSNN. Ve nguy co tang chi trong ttfdng lai, viec phan tich tap trung chu yeu vao cac khoan chi dtfdc dtf bao co the tang cao trong thdi gian tdi do cac chinh sach mdi, cac ke hoach, chien ltfdc trung dai han da dtfdc phe duyet. Trong dieu kien so' lieu va nang ltfc dtf bao han che, cac khoan chi nam ngoai cac chtfdng trinh, ke hoach da dtfdc phe duyet se kho cd the nhin thay trtfdc va danh gia kha nang phat sinh trong qua trinh phan tich. Viec cd qua nhieu dii kien chi ddn vao trong mot thdi gian ngan cd the lam nhu cau chi NSNN tang dot bien, dan tdi kha nang tang boi chi, lam giam tinh ben vtfng cua NSNN trong ngan han. Nhtfng chtfdng trinh dau ttf ldn chtfa cd nguon tai trd, hoac viec thu xep nguon tai trd chtfa dtfdc dam bao chac chan, cung la nhtfng nguy cd can xem xet khi phan tich cac ke hoach chi tieu trong ttfdng lai. Xay dtfng MTEF se 136
  23. giup cho ngan sach tranh dtfOc nhiing dot bien chi tieu, qua do lam giam nguy cO mat can doi ngan sach. Do do, viec ap dung MTEF se la yeu to gop phan lam tang tinh ben viing cua NSNN trong trung va dai han. c) Tham hut ngan sach Mot trong nhiing nguyen tac quan trong nhat trong quan ly NSNN la dam bao sU can doi giiia thu va chi. Tuy nhien do kha nang nguon thu bi han che va tang cham, con cac nhu cau chi lai tang rat nhanh nen thudng xuyen xay ra tinh trang boi chi ngan sach d nhieu nUdc. Do c0 sd so sanh khac nhau nen khong the so sanh dUOc boi chi ngan sach d Viet Nam vdi cac nUdc khac, vi the can so so' boi chi vdi tong thu de cd dUOc ti le tham hut lam can cU so sanh tinh hinh tham hut ngan sach cua Viet Nam so vdi cac nUdc. Mot trong nhflng giai phap quan trong duy tri tinh ben viing cua NSNN la bo' tri cac khoan du phong va quy du trU tai chinh. Theo Khoan 1 va Khoan 2, Dieu 9 Luat NSNN 2002, du toan chi NSTW va NSDP dUOc bo' tri khoan du phong tU 2% den 5% tong so' chi de chi phong cho'ng, khac phuc hau qua thien tai, hoa hoan, nhiem vu quan trong ve quoc phong, an ninh va nhiem vu cap bach khac phat sinh ngoai du toan; Chinh phu, UBND cap tinh dUOc lap quy tai chinh tU cac nguon tang thu, ket du ngan sach, bo' tri trong du toan chi ngan sach hang nam va cac nguon tai chinh khac. Nhu vay cac khoan du phong va quy dU trU tai chinh cung la mot trong nhUng tieu thUc can dUdc phan tich va danh gia dudi goc nhin cua KTNN. 137
  24. Tinh hinh stf dung cac bien phap bu dap boi chi NSNN cung la van de can quan tam, bdi le moi bien phap deu dan den nhtfng hieu qua tieu ctfc nhat dinh, thi du nhtf lam phat, khung hoang can can thanh toan, khung hoang nd va nhtfng ap ltfc lam tang lai suat, v.v gay anh htfdng den tinh ben vtfng cua NSNN. 3.4. Cac tieu chi ve the che quan ly ngan sach Nha ntfdc Ben canh viec xem xet miic do on dinh cua cd cau thu chi NSNN, stf on dinh cua the che quan ly NSNN cung la yeu to co anh htfdng dang ke tdi tinh ben vtfng NSNN. The che quan ly NSNN d day bao gom cac cd quan xay dtfng chinh sach, bo may thtfc hien chinh sach, he thong khuon kho phap ly va cac yeu to' the che khac co lien quan den chinh sach tai khoa. 6 cac ntfdc dang phat trien, van de bo may xay dtfng va thtfc hien chinh sach luon la yeu to' can dtfdc quan tam dac biet. Tinh trang tham nhung, nhtfng yeu kem ve nang ltfc cua doi ngtf can bo, he thong hanh chinh tri tre va kem hieu qua la nhtfng van de tac dong trtfc tiep tdi chat ltfdng cua cong tac xay dtfng va thtfc thi chinh sach, dac biet la chinh sach tai khoa. Chinh sach tai khoa kem hieu qua se la nguy cd tiem an doi vdi tinh ben vtfng cua NSNN trong ttfdng lai. Stf quan tam cua cac nha lanh dao ddi vdi viec nang cao hieu qua bo may quan ly Nha ntfdc, dac biet la bo may quan ly NSNN, la nhtfng dau hieu tich ctfc cho stf on dinh cua the che quan ly NSNN trong ttfdng lai. Viec trien 138
  25. khai chtfdng trinh cai cach he thong quan ly hanh chinh noi chung, va he thong quan ly NSNN noi rieng, se la nhiing cam ket cu the cho viec thuc day cai cach hanh chinh va nang cao hieu qua bo may quan ly Nha ntfdc. Ben canh do, stf on dinh va hieu qua cua he thong ke toan, kiem toan NSNN cung la yeu to can dac biet quan tam. Stf on dinh cua he thong chinh sach tai khoa co dong gop quan trong vao stf on dinh cua NSNN. Cac cam ket giii viing chinh sach dau ttf cua Nha ntfdc cho cac cong trinh, dtf an trong diem, dau ttf xay dtfng he thong cd sd ha tang se giup on dinh mdi trtfdng dau ttf. Ben canh dd, chinh sach thue la mot trong nhiing yeu to' quan trong de xay dtfng chien ltfdc kinh doanh cua cac doanh nghiep. Chinh sach thue on dinh se giup cho doanh nghiep tinh toan va dtf bao dtfdc mtfc ldi nhuan cua minh trong ttfdng lai. Ngtfdc lai, chinh sach thue thay doi lien tuc se tao ra phan tfng tieu ctfc ttf phia cac doanh nghiep. Cac doanh nghiep se hoat dong d miic do than trong nham giam thieu nhiing rui ro do chinh sach thue thay doi gay ra. Dieu nay khong nhiing anh htfdng tdi ldi nhuan cua doanh nghiep, ma con lam giam tang trtfdng chung cua nen kinh te, va tat yeu dan tdi hau qua giam thu NSNN. Viec danh gia, phan tich miic do on dinh cua chinh sach cd the md rong ra khong chi bao gom chinh sach thue, ma ca cac chinh sach kinh te vi md khac cd anh htfdng tdi hoat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep. Viec phan tich miic do on dinh cua chinh sach can tuy theo ttfng chinh sach cu the. Mot quy tac cd the stf dung trong trtfdng hdp danh gia 139
  26. sd bo nhtf sau: mot chinh sach co sU thay doi dang ke trong thdi gian ngan hdn 2 nam co the dUdc coi la khong on dinh. Tuy nhien, cac yeu to khac co lien quan den chinh sach, nhu bdi canh kinh te xa hoi, trinh do phat trien cua he thong quan ly Nha nUdc, cac chudng trinh, ke hoach cai cach dang va se thuc hien cung la nhting yeu to quan trong can xem xet, danh gia khi phan tich chfnh sach, nham xac dinh ro nhUng tac dong tich cUc cung nhu tieu cUc cua chinh sach doi vdi hoat dong san xuat kinh doanh cua doanh nghiep. 6 cac nUdc dang phat trien, he thong chinh sach kinh te noi chung va he thong chinh sach thue noi rieng con dang trong qua trinh xay dung, hoan thien, thi viec thay doi thudng xuyen la dieu khong tranh khoi. Van de can dat ra la cac thay doi ve chinh sach dd cd phai la dieu cd the du bao trUdc dUdc hay khong, va cac doanh nghiep dd cd du thong tin can thiet de lUdng trUdc dUdc nhUng tac dong do viec thay doi chinh sach mang lai cho doanh nghiep hay khong? Viec dam bao mot mdi trUdng kinh doanh minh bach, on dinh va du doan trUdc dUdc la yeu to rat quan trong cho phat trien kinh te, va nd cung la dau hieu tich cUc cho mot he thong nguon thu NSNN ben vUng trong tUdng lai. 4. XAY DUNG KHUNG DANH GlA TINH BEN v Cn g c u a n g An s A c h Tren cd sd cac nghien cUu da dUdc thuc hien ve mo hinh va phudng phap danh gia tinh ben vUng cua NSNN, chung toi de xuat mot Khung danh gia ben vting NSNN 140
  27. vdi cac nhom van de chinh nhii sau: (1) Tinh ben viing cua nd Chinh phu; (2) Nhiing yeu to' ket cau NSNN; va (3) Nhiing yeu to've the che quan ly NSNN. (1) Tinh ben viing cua nd cong Vdi mot miic lai suat va tang trUdng thu chi ngan sach on dinh, ty le nd cong va quy mo nd cong se la yeu to quan trong de tra ldi cho cau hoi: Lieu NSNN co ben vUng hay khong? Trong so' nhieu phudng phap danh gia, phudng phap ke toan dUdc coi la phudng phap thich hdp doi vdi khung danh gia do tinh ddn gian va cach tiep can sti dung chi so. Viec phan tich cd cau nd (bao gom ca cd cau lai suat va cd cau thdi gian tra nd) cting nhu viec quan ly va sti dung nd Chinh phu cung gitip nhan ra nhiing yeu to' tiem tang co the trd thanh nhting diem yeu de bi tac dong cua he thong tai khoa. Ben canh do, viec phan tich cac nghia vu nd du phong trong ma tran rui ro ngan sach cua Polackova (1998) cung v6i viec phan tich cac khoan vay nd ngoai NSNN cung gop phan dang ke trong viec xac dinh mtic do ben vting cua nd cong. (2) Nhting yeu to've ket cau ngan sach Nha nU6c Viec phan tich cd cau, tinh chat va quy mo cua cac khoan chi cting co the cho thay mtic do linh hoat cua chi NSNN. Ben canh do, cac chudng trinh chi tieu trong tUdng lai, cung vdi viec trien khai ap dung phudng phap xay dung MTEF va khuon kho tai chinh trung han (Medium Term Fiscal Framework - MTFF) se cung cap them cac 141
  28. thong tin can thiet cho viec phan tich ben viing cd cau chi NSNN. Trong khi do, danh gia cd cau thu NSNN dua tren ty trong cac nguon thu khong ben viing (nhii thu tii dau tho, hoac thu thue xuat khau, nhap khau) co the cho thay btic tranh khai quat ve tinh ben viing cua thu NSNN. Phan tich sau ve cac sic thue chiem ty trong lcln co the dem lai nhieu thong tin gia tri bo sung cho cac ket luan ve tinh ben viing cua ket cau NSNN. (3) Cac yeu to've the che quan ly ngan sach Sii cam ket cua cac nha lanh dao quoc gia ve nhiing cai to trong bo may hanh chinh, -dac biet la bo may quan ly NSNN la nhiing dau hieu tich ciic cho thay tUdng lai tich ciic cua he thong NSNN. Viec trien khai manh me cac chudng trinh cai cach hanh chinh trong linh vUc quan ly NSNN la nhiing bieu hien cu the cua cac cam ket nay. Trong cac linh vuc quan ly NSNN, van de kiem toan ngan sach can dUdc coi la van de Uu tien. Sii yeu kem trong linh vuc kiem toan NSNN se gay ra nhiing anh hudng ldn den sU on dinh cua he thong NSNN. Viec phan tich sii on dinh cua cac chinh sach thu chi NSNN cung cho thay nhiing yeu toco the anh hudng den miic do ben viing cua NSNN. Mot he thong thue thudng xuyen thay doi (trong vong 2 nam co nhiing thay doi can ban nhu them bdt cac sac thue, tang giam mtic thue suat ) co the lam giam dku tu noi dia, dan tdi suy giam tang trUdng kinh te va tac dong trd lai ngan sach bang viec giam thu. 142
  29. 5. x Ay DUNG QUY TRiNH KIEM TOAN BAO CAO QUYET TOAN NSNN VA VIEC PHAN TICH, DANH GlA TINH BEN VtfNG CUA NSNN TRONG QUY TRiNH KIEM TOAn 5.1. Xay dvfng quy trinh kiem toan bao cao quyet toan ngan sach Nha niidc Hoat dong kiem toan la hoat dong nghe nghiep, do vay doi hoi phai tuan theo mot quy trinh, chuan mUc nghe nghiep da dUdc xay dung. Quy trinh khong chi hudng dan nghiep vu kiem toan ma con la cd sd de kiem tra, soat xet chat ltfdng kiem toan. Kiem toan quyet toan NSNN cung nhu cac cuoc kiem toan khac doi hoi phai tuan thu quy trinh nhat dinh. Quy trinh kiem toan bao cao quyet toan NSNN la trinh tu, thu tuc tien hanh cac cong viec cua mot cuoc kiem toan ngan sach, phu hdp vdi dien bien khach quan cua qua trinh thu, chi NSNN, dUdc ap dung cho cuoc kiem toan bao cao quyet toan NSNN. Doi tUdng va pham vi kiem toan la bao cao quyet toan NSNN hang nam do Chinh phu (Bo Tai chinh) lap, trinh Quoc hoi phe chuan. Den nay, KTNN chua xay dung dUdc quy trinh kiem toan dong bo tU kiem toan den phoi hdp, tong hdp ket qua cua cac cuoc kiem toan khac nhau. Do vay, de nang cao chat lUdng cong tac kiem toan bao cao quyet toan NSNN, KTNN can xay dung quy trinh kiem toan quyet toan NSNN. Quy trinh kiem toan phai dam bao thuc hien kiem toan day du, toan dien quvet toan NSNN bao gom viec kiem toan tong hdp quyet toan NSNN va tong hdp ket qua kiem 143
  30. toan cac cuoc kiem toan ca biet. Quy trinh nay cung can phai dat dtfdc muc tieu xac dinh tinh trung thtfc, hop phap cua cac chi tieu tren bao cao quyet toan NSNN veil tu cach la bao cao tai chinh tong hdp va doc lap. De xay dtfng dtfdc quy trinh kiem toan quyet toan NSNN, KTNN can tong ket, due rut kinh nghiem kiem toan trong nhtfng nam qua dong thdi tiep thu, hoc hoi kinh nghiem cua cac ntfdc di trtfdc, cac ntfdc co dieu kien ttfdng dong. Viec ap dung cac chuan mtfc ke toan, kiem toan quoc te khi xay dtfng quy trinh quyet toan NSNN cung can dtfdc dat ra. Quy trinh phai dtfdc xay dtfng tren cd sd cac quy dinh cua Luat KTNN, He thong chuan mtfc KTNN, Quy trinh kiem toan cua KTNN, phu hdp vdi chinh sach, che do cua Nha ntfdc va thtfc tien hoat dong kiem toan cua KTNN trong linh vtfc NSNN. 5.2. Xac dinh muc tieu, noi dung, phtfOng thiic va trinh ttf thtfc hien phan tich, danh gia tinh ben viing NSNN trong quy trinh kiem toan bao cao quyet toan NSNN Pham vi kiem toan bao cao quyet toan NSNN la bao cao quyet toan NSNN nien do ngan sach do Chinh phu (Bo Tai chinh) lap, trinh Quoc hoi phe chuan. Tuy nhien, trong Bao cao kiem toan de cd the dtfa ra nhtfng danh gia, kien nghi ve nhtfng van de tai chinh, ngan sach noi chung va phan tich, danh gia tinh ben vtfng noi rieng, KTNN khong the chi dtfa tren ket qua kiem toan bao cao quyet toan NSNN, ma con dtfa vao ket qua kiem toan cua cac cuoc kiem toan thtfc hien trong nam, tham chi tti cac cuoc kiem toan ttf nhting nam trtfdc. Do vay, de thuc hien dtfdc viec phan tich, danh gia tinh ben vting 144
  31. cua NSNN, doi hoi trong Quy trinh kiem toan bao cao quyet toan NSNN phai xac dinh ro muc tieu, noi dung, trinh tii thiic hien phan tich, danh gia tinh ben viing NSNN. a) Muc tieu Muc tieu cua kiem toan bao cao quyet toan NSNN la xac nhan ti'nh dung dan, trung thiic cua bao cao quyet toan NSNN; danh gia tinh kinh te, hieu liic, hieu qua sii dung ngan sach, tien va tai san Nha nUdc; danh gia tinh ben vufng cua NSNN tren cac khia canh chu yeu: thiic trang NSNN, trong thu, chi NSNN, ty le va miic do an toan ve nd NSNN. b) Noi dung, phiidng thiic vd trinh tii Xuat phat tif muc tieu cung cap thong tin cho viec phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN, cung vdi viec xay diing va hoan thien cac tieu chi danh gia tinh ben viing cua NSNN dam bao phii hdp vdi dieu kien Viet Nam va tieu chuan quoc te, trong nhiing nam tdi, de dam bao thiic hien mot cach kha thi nhiem vu nay, KTNN can phai thiic hien tot cong tac kiem toan NSNN theo Luat NSNN siia doi. Ben canh do can ra soat va bo sung cac noi dung can thiet cho viec phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN sao cho bao dam sii dong bo, thong nhat trong cac quy trinh kiem toan vi muc dich phuc vu cho phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN trong bao cao kiem toan quyet toan NSNN hang nam. KTNN phai xay diing mot cach thong nhat quy trinh kiem toan NSDP, quy trinh kiem toan ngan sach cac Bo, 145
  32. nganh Trung Udng, quy trinh kiem toan NSNN; khan trUdng xay dung mlu bao cao kiem toan quyet toan NSNN, m k bao cao ket qua kiem toan nam; xav dung noi dung va phudng phap doi vdi viec kiem toan trUdc khi bao cao quyet toan dUdc lap; xay dung va hoan thien cac Chuan mUc KTNN, dac biet la chuan mUc kiem toan hoat dong Trong qua trinh hoan thien cac quy trinh kiem toan, nhat la kiem toan NSNN, can cU vao khung ly thuyet va nhUng tieu thUc danh gia tinh ben vting ngan sach, KTNN can ra soat va bo sung them cac noi dung can thiet cho hoat dong kiem toan bao cao quyet toan NSNN, nham dap ting yeu cau cung cap thong tin cho viec phan tich, danh gia tinh ben vting cua NSNN. * Nhiing noi dung cd ban ve phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN la: - Danh gia tong the thuc trang NSNN qua so’ lieu thu, chi va can doi thu, chi NSNN, qua thuc te thuc hien (tti ket qua kiem toan tti cac ddn vi) cac khoan thu, chi NSNN. - Viec tuan thu phap luat trong thu, dieu hanh thu NSNN, tinh day du cua thu NSNN, tinh can doi trong cd cau thu NSNN, ty trong thu NSNN so GDP, toe do tang thu NSNN so toe do tang GDP, tinh on dinh, vting chac cua cac nguon thu - Viec tuan thu phap luat trong chi, dieu hanh chi NSNN, tinh day du cua chi NSNN, tfnh can doi trong cd cau chi NSNN, toe do tang chi NSNN so vdi tang thu NSNN, tinh kinh te, hieu luc, hieu qua trong ehi NSNN 146
  33. - Tinh day du cua cac khoan nd NSNN, muc dich vay nd, ty trong nd so GDP, so vdi thu NSNN, tinh kinh te, hieu qua trong sti dung cac khoan vay nd - Tinh tuan thu phap luat, hieu liic, hieu qua trong quan ly, dieu hanh ngan sach, nhiing han che, bat cap trong quan ly, dieu hanh NSNN anh hiidng den tinh on dinh, viing chac cua NSNN trong tUdng lai * Phitdng thiic vd trinh tit thitc hien Viec phan tich, danh gia tinh ben viing NSNN diidc thiic hien trong qua trinh kiem toan bao cao quyet toan NSNN, do Doan kiem toan bao cao quyet toan NSNN thiic hien. Trinh tu kiem toan thiic hien theo quy trinh kiem toan bao cao quyet toan NSNN. Tuy nhien, de cd so' lieu tong hdp phuc vu cho viec phan tich, Doan kiem toan can phai sii dung cac ket qua kiem toan trong nam bao cao va nhUng nam trUdc. Do dd, trong cd cau Doan kiem toan can phai cd bo phan tong hdp, phan tich cac so lieu, tai lieu nay. Viec tong hdp, phan tich cac ket qua kiem toan tU cac cuoc kiem toan khac co the tien hanh trUdc hoac ddng thdi vdi qua trinh kiem toan bao cao quyet toan NSNN. 6. NANG CAO NHAN THL/C VA HOAN THIEN CAC QUY DINH PHAP LY VE PHAN TICH, DANH GlA TINH BEN VtfNG CUA NSNN Danh gia tinh ben vting cua NSNN la mot van de co y nghia quan trong ca ve mat ly luan va thiic tien. KTNN vdi chtic nang la cd quan kiem tra tai chinh Nha nUdc can 147
  34. nhan thiic day du ve vai tro va trach nhiem cua minh trong viec nghien ciiu, danh gia thiic trang NSNN, tinh ben viing cua NSNN, de diia ra cac khuyen nghi thich hdp vdi Chinh phu nang cao chat liidng quan ly, dieu hanh NSNN, phuc vu Quoc hoi xem xet, danh gia va giam sat cong tac quan ly ngan sach. Tuy nhien, viec phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN rat phiic tap, kho khan. Mot mat no doi hoi KTNN phai to chiic nghien ciiu, theo doi, tong hdp sd lieu, tinh hinh thudng xuyen, lien tuc va thong nhat ve cac chi tieu NSNN va kinh te- xa hoi; mat khac can phai cd sii phoi hdp chat che vdi cac cd quan chiic nang trong viec cung cap tai lieu, so lieu lien quan. Cung vdi viec hoan thien cong tac kiem toan NSNN, KTNN can nghien ciiu sau hdn niia cac noi dung phan anh trong bao cao quyet toan NSNN, tii dd ddi chieu vdi cac tieu chi can thiet cho phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN; can thiet cd the kien nghi bo sung them nhiing noi dung can thiet cua bao cao quyet toan NSNN, nham dap ling yeu cau cung cap thong tin mot cach toan dien de cd the danh gia mot cach tong the ve NSNN, nang cao chat liidng cac thong tin ma KTNN cung cap cho Quoc hoi va Chinh phu. Ve cd sd phap ly cho thiic hien phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN, KTNN can nghien ciiu. de xuat bo sung mot sd dieu vao Luat KTNN va Luat NSNN, quy dinh ro trach nhiem cua KTNN ve danh gia tinh ben viing cua NSNN trong kiem toan bao cao quyet toan NSNN hang nam, trach nhiem cua cac cd quan lien quan trong viec phoi 148
  35. hdp vdi KTNN, cung cap so lieu, tai lieu cho KTNN phuc vu viec phan tich, danh gia tinh ben vGng cua NSNN. 7. DIEU KIEN THUC HIEN CAC GIAI PHAP 7.1. Xay dtfng cd che trao doi thong tin giifa cd quan Kiem toan Nha nifdc vdi cac cd quan hiiu quan Tren nguyen tac cung nhtf tren thtfc te, de tien hanh mot cuoc kiem toan noi chung thi can phai co cac thong tin co the dinh ltfdng dtfdc, co the kiem tra dtfdc va cac chuan mtfc can thiet lam cd sd danh gia cac thong tin da kiem tra. Cac thong tin do co the la thong tin tai chinh hoac thong tin phi tai chinh, con cac chuan mtfc dtfdc xay dtfng va stf dung trong kiem toan thi rat da dang va phong phu, tuy thuoc tiing loai hinh kiem toan va muc dich cua tting cuoc kiem toan. Thong thtfdng cac chuan mtfc nay dtfdc quy dinh trong cac van ban phap quy ve cac linh vtfc khac nhau, cung co the la cac quy dinh noi bo cua nganh, dia phtfdng hay ddn vi Vdi muc dich thu thap thong tin nham danh gia tinh ben vtfng cua NSNN, cac thong tin ma KTNN can quan tam khong chi ddn thuan la nhiing thong tin ve ddn vi dtfdc kiem toan vdi he thong tai chinh ke toan, cd cau to chiic bo may hay cac quy che quan ly tai chinh, hoat dong kiem tra kiem soat cua he thong kiem soat noi bo cua ddn vi Cac thong tin ma KTNN can co la cac thong tin mang tinh he thong, phan anh mot cach toan dien ve tinh hinh kinh te - xa hoi va van de quan ly NSNN noi chung nhtf: Dtf toan ngan sach, ke hoach chien ltfdc phat trien kinh te 149
  36. xa hoi, dinh hiidng phat trien tiing nganh nghe, djj phiidng, khu viic, nhiing cd che chinh sach ap dung vi nhiing bien dong, thay doi ve he thong quan ly, cd cau t< chiic, chu!c nang nhiem vu cua cac cd quan, ban nganl trong bo may quan ly tai chinh Nha nUdc Hien nay, nguon thong tin ma KTNN co dUdc tii si phoi hop cua cac cd quan hiiu quan va ddn vi dUdc kieir toan con thieu tinh bao quat, do chinh xac d tam vi mo chiiE dap ling diidc yeu cau, chiia dam bao tinh thdi sii, kip thd: va triic tiep, lai thieu tinh thiidng xuyen lien tuc va nghec nan, ddn gian, chua dap ling yeu cau quan ly vi mo doi v6: hoat dong cua NSNN. Dieu nay da gay anh hudng khong ii den chat liidng hoat dong kiem toan cua KTNN. Chinh vi vay, trong thdi gian tdi, can phai xay diing cd che trao doi thong tin giiia cd quan KTNN vdi cac cd quan hiiu quan cua Nha nu6c, nhii: Bo Tai chinh, Tong cuc Thue, KBNN, Tong cuc Hai quan, Tong cuc Thong ke, Bo Ke hoach va Dau tii, Bo Thudng mai, HDND, UBND cac cap nham co dUdc thong tin mot cach kip thdi va day du nhat, phuc vu chc hoat dong kiem toan NSNN noi chung va yeu cau ve danh gia tinh ben viing cua NSNN noi rieng. De dat diidc muc tieu tren, KTNN can xac lap diidc moi quan he phuc vu va phoi hdp cong tac vdi HDND cac cap, nhat la HDND cap tinh trong ca 4 giai doan cua quy trinh kiem toan; thong nhat vdi Bo Tai chinh ve thdi gian giii bao cao quyet toan NSNN cho KTNN de KTNN hoan thanh bao cao kiem toan quyet toan NSNN giii Quoc hoi dung quy dinh; nghien ciiu de nghi cac cd quan chiic nang 150
  37. siia doi Luat NSNN, dac biet la van de thdi gian lap bao cao quyet toan ngan sach cac cap de tao dieu kien thuan ldi cho cong tac kiem toan ngan sach; KTNN cung can phoi hdp chat che vdi Tong cuc Thue, Tong cue Hai quan, KBNN, Bo Ke hoach va Dau tu, Bo ThUdng mai de nam dUdc day du cac thong tin ve ddn vi dUdc kiem toan nhu tinh hinh chap hanh ngan sach, chap hanh cac chinh sach phap luat cua Nha nU6c, tinh hinh thuc hien nghia vu v6i NSNN , phoi hdp vdi Tong cuc Thong ke de co dUdc cac thong tin mang tinh he thong, thudng xuyen, lien tuc ve ddn vi dUdc kiem toan noi rieng, tong the cac thong tin tai chinh va cac thong tin lien quan khac theo nganh nghe, linh vUc va toan bo nen kinh te noi chung. De dat dUdc muc tieu tren, trong thdi gian t6i KTNN can thuc hien mot so' cong viec cu the nhu: - Xay dung dUdc cac nguon thong tin phong phu dam bao ve chat lUdng, dap Ung dUdc yeu cau cua cong tac kiem toan va viec danh gia tinh ben vUng cua NSNN bang cach phoi hdp vdi cac KTNN khu vUc trUc tiep trao doi v6i cac Bo, nganh lien quan, dUa ra nhUng yeu cau cap nhat thong tin theo dinh ky (bang dUdng cong van, Email ); - Xay dUng ke hoach dai han, trung han cho cong tac thong tin phu hdp vdi ke hoach phat trien KTNN va muc tieu danh gia tinh ben vUng cua NSNN trong kiem toan bao cao quyet toan NSNN; - Tham gia hUdng dan, boi dUdng nghiep vu, to chUc cac cuoc hoi thao, hoi nghi khoa hoc ve cong tac ke toan, 151
  38. kiem toan va nhiem vu cung cap thong tin nham danh gia tfnh ben viing cua NSNN; - Xay diing bo may quan ly va bao mat thong tin; - Co ke hoach kinh phi va huy dong cac nguon kinh phi khac nhau de dam bao cho hoat dong trao doi thong . 9 tin dUdc thiidng xuyen, lien tuc va ngay cang phat trien. 7.2. Nang cao chat liidng cong tac kiem toan bao cao quyet toan ngan sach Nha niidc Cung vdi viec hoan thien tieu thiic danh gia tinh ben viing cua NSNN va xay diing cd che trao doi thong tin gnia cd quan KTNN vdi cac cd quan hiiu quan nham phuc vu cho cong tac tong hdp, phan tich va danh gia tinh ben viing cua NSNN trong kiem toan quyet toan NSNN, trong thdi gian tdi KTNN cung can tap trung vao cac giai phap mang tinh dinh hudng cho viec hoan thien kiem toan quyet toan NSNN nham nang cao hdn niia chat liidng cong tac kiem toan quyet toan NSNN, dap ling yeu cau cua Quoc hoi va Chinh phu ddi vdi cong cu quan ly tai chinh cong cua Nha nUdc. Cu the: (1) Hoan thien to chiic kiem toan quyet toan NSNN To chiic kiem toan quyet toan NSNN cd y nghia quan trong doi vdi chat liidng kiem toan quyet toan NSNN. Thiic te cho thay ket qua kiem toan quyet toan NSNN gin lien vdi ket qua kiem toan cua cac cuoc kiem toan ca biet. Ket qua cac cuoc kiem toan ca biet chinh la bang chiing. cd sd danh gia tinh dung dan, trung thiic cua quyet toan NSNN, 152
  39. danh gia tinh tuan thu trong quan ly, dieu hanh NSNN. Cho den nay cong viec kiem toan quyet toan NSNN cua KTNN luon co sii tach rdi giiia ddn vi kiem toan quyet toan NSNN vdi ddn vi tong hdp ket qua kiem toan cua cac cuoc kiem toan ca biet. Sii tach rdi nay da anh hudng den moi lien ket cua ket qua kiem toan ca biet vdi ket qua kiem toan bao cao tong hdp tai Bo Tai chinh, trong khi bao cao quyet toan NSNN do Bo Tai chinh lap lai diidc tong hdp tif cac bao cao cua dia phiidng va cua cac Bo, cd quan Trung lidng. Dong thdi, ke hoach kiem toan hang nam cua KTNN co quan he chat che v6i ket qua kiem toan quyet toan NSNN. Tif ke hoach kiem toan hang nam m6i xac dinh pham vi, muc tieu chinh thiic hien trong nam. Day la cd sd quan trong de dinh hiidng cho cac cuoc kiem toan ca biet cung nhu kiem toan quyet toan NSNN tap trung phat hien cac van de chinh dat ra trong nam ke hoach. Dieu nay co nghia la can phai co sii lien ket chat che giUa ddn vi lam nhiem vu lap ke hoach kiem toan, ddn vi lam nhiem vu tong hdp ket qua kiem toan va ddn vi kiem toan quyet toan NSNN. Ba nhiem vu nay phai dUdc gan chat v6i ihau, ho trd nhau de cung hu6ng t6i chat lUdng cua cong :ac kiem toan bao cao quyet toan NSNN. (2) Xac dinh pham vi kiem toan quyet toan NSNN Xac dinh pham vi kiem toan quyet toan NSNN co y lghia quan trong doi v6i cong tac kiem toan. TU viec xac linh pham vi, gi6i han kiem toan se biet dUdc mUc do tiep ian v6i cac tai lieu, so' lieu cua KTNN. Theo Tuyen bo' Lima 153
  40. cua INTOSAI thi KTNN khong bi gidi han bdi bat ky mot nguon thong tin, so' lieu nao lien quan den cong tac quan ly ngan sach cua quoc gia. Tren thtfc te, mot so quoc gia lai co stf gi6i han nhat dinh ma cd quan KTNN khong thtfc hien kiem toan. Chang han nhu mot so' quoc gia gidi han khong kiem toan doi vdi chi tieu cua cd quan lap phap, Thu ttfdng hay Tong thong Mot so ntfdc khac lai quy dinh khong thtfc hien kiem toan doi vdi cac khoan chi cho an ninh quoc phong va phong thu dat ntfdc hay mot so' khoan chi dac biet cua Chinh phu. Viec gidi han kiem toan tuy thuoc vao quy dinh phap luat cua tting ntfdc. Tuy nhien, du gidi han theo cach thtfc nao van dam bao stf kiem soat doi vdi toan bo hoat dong ngan sach cua quoc gia. Vdi bao cao quyet toan NSNN can phai cd stf bao quat day du pham vi ma bao cao phan anh. Nghia la kiem toan tat ca cac chi tieu the hien tren bao cao, tat ca cac hoat dong lien quan den pham vi bao cao. Quan diem nay phu hdp vdi pham vi kiem toan cua INTOSAI. De xac dinh pham vi kiem toan cua KTNN doi vdi quyet toan NSNN trtfdc het phai quan niem ro nghia vu bao cao va pham vi kiem toan. Ve pham vi kiem toan, KTNN cd the tiep can vdi bat ctf tai lieu nao lien quan den noi dung bao cao quyet toan NSNN. Dieu nay co nghia la cd quan KTNN dtfdc quyen kiem toan vdi pham vi khong gidi han lien quan den quan ly tai chinh ngan sach quoc gia. Bat ctf stf gidi han nao deu anh htfdng den chat ltfdng hoat dong cua KTNN. Ve nghia vu bao cao, cd quan KTNN phai bao cao theo tham quyen ket qua dat dtfdc qua kiem toan quyet 154
  41. toan ngan sach theo ttfng doi ttfdng va tting mtfc do bao mat theo quy dinh cua phap luat. Co nghia la mot so ket qua kiem toan lien quan den bi mat va an ninh quoc gia chi cong bo cho cd quan co tham quyen nhat dinh, khong dtfdc cong bo rong rai ket qua kiem toan tai cac cd quan nay. Chang han vdi an ninh quoc phong, dtf toan ngan sach chi cong bo' tong so', viec phan bo chi tiet khong cong bo cong khai trtfdc Quoc hoi, dieu dd cd nghia la ket qua kiem toan an ninh quoc phong cung khong cong bo' cong khai trtfdc Quoc hoi. Ket qua nay se bao cao Chinh phu va Uy ban Thtfdng vu Quoc hoi. Thtfc hien giai phap nay se khac phuc dtfdc tinh trang thieu tai lieu hoac khong dtfdc cung cap tai lieu cho KTNN khi thtfc hien kiem toan quyet toan NSNN. KTNN se dtfdc quyen tiep can khong han che vdi tai lieu lien quan den quyet toan NSNN va quan ly dieu hanh NSNN. Tat nhien la cac kiem toan vien cua KTNN phai dam bao nguyen tac bao mat doi vdi cac tai lieu minh tiep can va phai chiu trach nhiem trtfdc phap luat ve nhtfng van de phat sinh lien quan den cong tac kiem toan. (3) Phat trien day du cac loai hinh kiem toan khi thtfc hien kiem toan quyet toan NSNN Hien nay, cac cd quan KTNN tren the gidi deu thtfc hien cac loai hinh kiem toan la kiem toan bao cao tai chinh, kiem toan tuan thu va kiem toan hoat dong. Tuy ttfng quoc gia va mtfc do phat trien cua quoc gia dd ma loai hinh kiem toan nao phat trien hdn. Tuy nhien doi vdi kiem toan quyet toan NSNN 155
  42. thi ca 3 loai hinh kiem toan nay thiidng dtfdc ap dung song song, dan xen nhau. Ve pham vi, quyet toan NSNN phai giai quyet day du 3 khia canh la: (i) Giai quyet van de ve so lieu quyet toan, nghia la tinh dung dan, trung thtfc cua so" heu; (ii) Giai quyet van de tuan thu, nghia la cac khoan thu, chi ngan sach va viec quan ly dieu hanh NSNN co tuan thu cac quy dinh cua phap luat hay khong? (iii) Giai quyet van de ve hieu ltfc va hieu qua, nghia la phai danh gia tinh kinh te, hieu ltfc va hieu qua cua cac khoan thu, chi NSNN cung nhtf cong tac quan ly dieu hanh ngan sach. Dieu nay co nghia la ngoai nghia vu bao cao cua Cd quan hanh phap ve cac khia canh cua quyet toan ngan sach thi phai co cd quan doc lap vdi chuan mtfc nghe nghiep thtfc hien kiem toan va danh gia, xac nhan day du cac khia canh cua quyet toan NSNN theo chuan mtfc nghe nghiep da xac dinh. Yeu cau tren doi hoi KTNN phai phat trien day du cac loai hinh kiem toan de thtfc hien nghia vu giai trinh cua minh ve quyet toan NSNN. Ttf trtfdc tdi nay, KTNN chu yeu thtfc hien kiem toan bao cao tai chinh, phan nao lien quan den kiem toan tuan thu. Cho den nay, kiem toan hoat dong van con chtfa thtfc stf dtfdc trien khai trong thtfc tien. De thtfc hien phat trien day du cac loai hinh kiem toan theo thong le quoc te, doi hoi KTNN phai xay dtfng dtfdc quy trinh, chuan mtfc va cac phtfdng phap chuyen mon nghiep vu ap dung doi vdi kiem toan hoat dong. Mat khac, doi vdi cac cd quan chtfc nang cua Nha ntfdc, nhat la doi vdi cac ddn vi dtfdc kiem toan cung can phai dtfdc thong tin, tuyen truyen de co hieu biet nhat dinh ve kiem toan hoat dong. 156
  43. Vcfi kiem toan bao cao tai chinh, KTNN thtfc hien kiem toan va xac nhan tinh dtfng dan, trung thtfc cua so lieu quyet toan NSNN. Viec kiem toan quyet toan de xac nhan stf phu hdp v6i chuan mtfc dtfdc cong nhan. Chang han xac dinh dtfdc tong thu, chi ngan sach, mtfc boi chi va cac chi tieu trong bao cao so v6i stf phu hdp cua chuan mtfc ke toan dtfdc cong nhan. Kiem toan tinh tuan thu trong quan ly, sti dung ngan sach, ngoai viec xac nhan so' lieu quyet toan, KTNN se tien hanh kiem toan tinh tuan thu trong quan ly dieu hanh NSNN. Qua kiem toan phai xac nhan rang cac khoan thu, chi ngan sach da dtfdc thtfc hien theo luat dinh; cong tac quan ly dieu hanh ngan sach tuan thu theo quy dinh cua phap luat. Trtfdng hdp vi pham phap luat phai chi rd ddn vi nao hoac khoan thu chi nao, do ddn vi nao thtfc hien? Kiem toan tinh kinh te, hieu ltfc va hieu qua trong quan ly, stf dung ngan sach. Day la noi dung lien quan den kiem toan hoat dong. KTNN phai ltfa chon cac chu de de tien hanh kiem toan va danh gia. KTNN se danh gia viec thtfc hien muc tieu ma khi quyet dinh dtf toan ngan sach Quoc hoi da phe chuan. Cac loai hinh kiem toan trong kiem toan quyet toan NSNN se dtfdc thtfc hien dan xen nhau, ket hdp vdi nhau. Cac quy dinh ve mat phap ly da dam bao cho KTNN co the thtfc hien dtfdc day du cac loai hinh kiem toan, van de la trien khai trong thtfc tien. Yeu to' quan trong quyet dinh den stf thanh cong la dao tao kiem toan vien de co the kiem toan hoat dong. KTNN co the trien khai thi diem sau 157
  44. do tong ket de xay dtfng thanh quy trinh kiem toan. Viec tiep thu kinh nghiem ntfdc ngoai cung la dieu kien de KTNN Viet Nam co the rut bdt dtfdc thdi gian cho viec nghien ctfu, tong ket kinh nghiem. Ngoai cac van de tren, ddi mdi cong tac lap ke hoach kiem toan quyet toan NSNN va quy trinh kiem toan NSDP, ngan sach cac Bo, cd quan Trung tfdng cung gop phan nang cao chat ltfdng cong tac kiem toan bao cao quyet toan NSNN cua KTNN. 7.3. Dao tao, boi dtfdng doi ngu can bo, kiem toan vien Dao tao va boi dtfdng doi ngu can bo kiem toan noi chung, dac biet la doi ngu can bo chuyen lam nhiem vu nghien ctfu chinh sach cong trong dd cd tinh ben vtfng cua NSNN noi rieng la dieu kien can thiet ma KTNN phai thtfc hien trong nhtfng nam tiep theo nham nang cao hdn ntfa chat ltfdng cong tac kiem toan, dap tfng yeu cau ngay cang cao cua Quoc hoi, Chinh phu, HDND va UBND cac cap trong viec quan ly tai chinh va tai san Nha ntfdc. Day la doi ngu cd tinh quyet dinh den stf thanh cong cua cong tac kiem toan cung nhtf chat ltfdng kiem toan. Dac biet trong boi canh hien nay, da so" cac ntfdc da phat trien kiem toan d mtfc cao, kiem toan hoat dong dtfdc coi la the manh doi vdi cong tac kiem toan thi yeu cau dao tao cua KTNN cang trd nen btfc xuc de phu hdp vdi xu the hoi nhap kinh te quoc te. Hdn ntfa viec danh gia chinh sach cong cung nhtf tinh ben vtfng cua NSNN la mot van de con ttfdng ddi mdi ddi vdi 158
  45. KTNN, kinh nghiem ve linh viic nay cua cac kiem toan vien khong nhieu, do vay viec dao tao can bo, kiem toan vien chuyen nghiep la nhu cau can thiet dam bao thuc hien thanh cong nhiem vu, gop phan nang cao hdn niia chat lUdng cong tac kiem toan cua KTNN. Viec tiep thu kinh nghiem cua cac nUdc di trUdc cung la dieu kien de KTNN Viet Nam tiet kiem dUdc thdi gian va cac dieu kien khac. De thuc hien cong tac dao tao, KTNN co the cti can bo di hoc tap, nghien ciiu kinh nghiem cua cac nUdc, tren cd sd nhiing kiem toan vien co kinh nghiem va trinh do nghiep vu tot se thiic hien dao tao cho doi ngu ke can. Ngoai ra can to chtic thiidng xuyen hdn niia cac ldp dao tao, cap nhat kien thiic nhu hien nay KTNN dang thiic hien. KTNN can tieu chuan hoa va dao tao doi ngu kiem toan vien ve trinh do chuyen mon nghiep vu, ve pham chat dao dUc, nang liic to chUc thiic hien nhiem vu va trinh do chuyen mon hoa, theo hudng: thong nhat, da dang (da dang hoa nganh nghe, da dang hoa moi trUdng dao tao, da dang hoa kien thUc bo trd ). Can phai xay diing chien lUdc dao tao doi ngu cong chUc kiem toan ve moi mat va co muc tieu dao tao, boi dUdng cu the, thi'ch hdp vdi tUng giai doan, trUdc het la ve chuyen mon nghiep vu, trong dd chu trong bdi dUdng ve kinh nghiem kiem toan bao cao quyet toan ngan sach. Viec dao tao, bdi dUdng kien thUc cho kiem toan vien nen di theo hudng chuyen sau theo tung hinh thtic kiem toan nhu: kiem toan bao cao tai chinh, kiem toan hoat dong, kiem toan tuan thu v.v ; chuyen sau theo tting chuyen de nhu kiem toan qua trinh 159
  46. dau thau, kiem toan bao cao quyet toan cong trinh, kiem toan dieu tra, lap bao cao kiem toan Dao tao boi dUdng theo cap bac, chiic vu kiem toan nhii dao tao to trUdng to kiem toan; trUdng doan kiem toan. Ket hdp viec boi dUdng kien thtic chuyen mon vdi viec ren luyen dao dtic nghe nghiep cho kiem toan vien. Ngoai ra nen md cac ldp chuyen de cd tinh chat md rong va nang cao kien thiic toan dien cho kiem toan vien, trong dd dac biet chu trong den boi dUdng nghiep vu kiem toan NSNN. 7.4. Ung dung cong nghe thong tin vao hoat dong kiem toan Trong thdi dai cong nghe thong tin ngay cang phat trien thi viec ting dung cong nghe thong tin la dieu kien can thiet de tiep can nhanh vdi cac phtidng phap kiem toan hien dai va giup cac kiem toan vien rut ngan dUdc thdi gian kiem toan. Hdn the ntia, cong nghe thong tin con tao dieu kien thuan ldi cho viec trao doi thong tin gitia cac nganh, cac cap cd lien quan. KTNN cd the tich hdp he thong dti lieu quyet toan ngan sach gitia cac nam, tao dieu kien cho viec sc sanh, phan tich va danh gia ve tinh hinh NSNN Viet Narr noi chung va tinh ben vting cua NSNN noi rieng. 160
  47. KET LUAN Ben vting ngan sach la mot van de dUdc ban luan rat nhieu bdi cac nha nghien ciiu trong va ngoai nUdc trong nhieu nam qua va cung la van de co lien quan chat che den cong tac quan ly tai chinh cong cua moi quoc gia. Viec nghien ctiu, due rut cac kinh nghiem tii ly luan tdi thiic tien se cho chung ta nhiing bai hoc bo ich trong qua trinh tim kiem giai phap duy tri va nang cao tinh ben viing cua NSNN. Tren thiic te, d cac nude tien tien, co rat nhieu to chiic chuyen nghiep thiic hien nhiem vu danh gia chinh sach cong, dac biet la danh gia ve tinh ben viing cua NSNN, trong do KTNN la to chiic co vai tro va uy tin ldn nhat. Trong nhiing nam qua cong tac kiem toan NSNN cua KTNN Viet Nam chu yeu chu trong den viec phat hien cac yeu kem, bat hdp ly trong quan ly va sti dung NSNN; viec phan tich, danh gia tinh can ddi, ben viing cua NSNN con han che va chiia sau. Nhfim dap ting yeu c&u ngay cang cao cua Quoc hoi, Chinh phu, HDND va UBND cac cap trong viec cung cap thong tin lam cd sd cho viec hoach dinh cac chinh sach, cac giai phap quan ly, khac phuc nhting yeu kem trong quan ly thu, chi NSNN, dua cong tac quan ly NSNN len trinh do cao hdn va dac biet la tang ciidng hieu qua sti dung NSNN. Trong nhting nam tdi, thong qua kiem toan bao cao quyet toan NSNN, KTNN can phai phan tich, danh gia dung thiic trang NSNN, tinh can doi, tinh ben viing cua NSNN, tti dd de xuat cac giai phap sti dung hdp ly, hieu qua cac nguon liic tai chinh va 161
  48. tai san quoc gia nMm nang cao hdn niia tinh ben viing cua NSNN Viet Nam. Doi chieu vdi muc tieu nghien ciiu, cuon sach da dat dUdc nhiing ket qua: Thu: nhat: Da tong hdp theo logic he thong, co chon loc nhiing ly luan cd ban ve noi dung nghien ciiu, tong hdp cac yeu to cau thanh sii ben viing cua NSNN, dua ra khung ly thuyet danh gia tinh ben viing cua NSNN Viet Nam va nhiing nhan to' chu yeu tac dong tdi tinh ben viing cua NSNN. Tii viec nghien ciiu nhiing ly luan cd ban, nhom tac gia da khang dinh dUdc vai trd cua hoat dong kiem toan Bao cao quyet toan NSNN cua KTNN Viet Nam trong viec danh gia tinh ben viing cua NSNN. Thii hai: Sii dung phudng phap phan tich he thong, phan tich tong hdp, tien hanh phan tich, danh gia thiic trang tinh ben viing cua NSNN Viet Nam, thiic trang cong tac kiem toan cua KTNN doi vdi bao cao quyet toan NSNN noi chung va viec danh gia tinh ben viing cua NSNN noi rieng. Thi! ba: Tii nhiing danh gia tong quan ve NSNN Viet Nam giai doan 1997 - 2004, di sau vao phan tich, danh gia cu the mot sd chi tieu the hien tinh ben viing cua NSNN Viet Nam, tii dd tham chieu vdi thiic trang cong tac kiem toan bao cao quyet toan NSNN cua Kiem toan Nha nUdc va van de danh gia tinh ben viing cua NSNN trong hoat dong kiem toan thdi gian qua. Qua nghien ciiu tinh hinh thiic te, da chi ra nhiing mat thanh cong cung nhu nhung 162
  49. yeu kem, bat cap trong hoat dong cua KTNN doi vdi viec danh gia tinh ben viing cua NSNN. Day chinh la nen tang thiic te de dua ra hudng xii ly nhiing ton tai, han che trong hoat dong cua KTNN doi vdi viec danh gia tinh ben viing cua NSNN trong thdi gian tdi. Thii tit: Nhom tac gia da trinh bay khai quat nhiing dinh hiidng hoan thien viec phan tich, danh gia tinh ben viing cua NSNN trong kiem toan bao cao quyet toan NSNN tren cd sd muc tieu phat trien kinh te - xa hoi cua Dang va Nha niidc, dap ling cac yeu cau cua cong tac quan ly va sU dung NSNN. Thii nam: Can cii cac so lieu va tinh hinh thiic te, tap the tac gia da tong hdp va xay diing mot he thong giai phap cd tinh kha thi nham khac phuc va hoan thien viec phan tich, danh gia thiic trang tinh ben viing cua NSNN trong hoat dong kiem toan bao cao quyet toan NSNN cua KTNN Viet Nam. 163
  50. PHU• LUC • 01 LUAT KIEM TOAN NHA Nl/6C Ngay 24-6-2005, Chu tich niidc Tran Diic Ludng da ky Lenh sd 02/2005/L/CTN cong bo Luat Kiem toan Nha nUdc, da dUdc Quoc hoi nUdc Cong hoa xa hoi chu nghia Viet Nam khoa XI, ky hop thii 7 thong qua ngay 14-6- 2005. Dudi day la toan van luat nay: Can ctf vao Hien phap ntfdc Cong hoa xa hoi chu nghia Viet Nam nam 1992 dd dtfdc siia doi, bo sung theo Nghi quyet so 5112001 /QH10 ngay 25 thang 12 nam 2001 cua Quoc hoi khoa X, ky hop thtf 10; Can ctf vao Luat To chiic Quoc hoi; Luat nay quy dinh ve kiem toan Nha ntfdc. Chtfdng I NHLfNG QUY DINH CHUNG Dieu 1. Pham vi dieu chinh Luat nay quy dinh ve dia vi phap ly, chiic nang, nhiem vu, quyen han va to chiic cua Kiem toan Nha nUdc; nhiem vu, quyen han cua Kiem toan vien Nha niidc; ddn vi diidc kiem toan va to chiic, ca nhan cd lien quan; hoat dong va bao dam hoat dong cua Kiem toan Nha nUdc. Dieu 2. Doi tiiOng ap dung 1. Ddn vi dUdc kiem toan. 164
  51. 2. Kiem toan Nha ntfdc. 3. To chtfc, ca nhan khac co lien quan den hoat dong kiem toan Nha ntfdc. Dieu 3. Muc dich kiem toan Hoat dong kiem toan Nha ntfdc phuc vu viec kiem tra, giam sat cua Nha ntfdc trong quan ly, stf dung ngan sach, tien va tai san Nha ntfdc; gop phan thtfc hanh tiet kiem, chong tham nhung, that thoat, lang phi, phat hien va ngan chan hanh vi vi pham phap luat; nang cao hieu qua sti dung ngan sach, tien va tai san Nha ntfdc. Dieu 4. Giai thich ttf ngtf Trong Luat nay, cac ttf ngti dtfdi day dtfdc hieu nhtf sau: 1. Hoat dong kiem toan cua Kiem toan Nha ntfdc la viec kiem tra, danh gia va xac nhan tinh dung dan, trung thtfc cua bao cao tai chinh; viec tuan thu phap luat; tinh kinh te, hieu ltfc va hieu qua trong quan ly, sti dung ngan sach, tien va tai san Nha ntfdc. 2. Kiem toan bao cao tai chinh la loai hinh kiem toan de kiem tra, danh gia, xac nhan tinh dting dan, trung thtfc cua bao cao tai chinh. 3. Kiem toan tuan thu la loai hinh kiem toan de kiem tra, danh gia va xac nhan viec tuan thu phap luat, noi quy, quy che ma ddn vi dtfdc kiem toan phai thtfc hien. 4. Kiem toan hoat dong la loai hinh kiem toan de kiem tra, danh gia tinh kinh te, hieu ltfc va hieu qua trong quan ly va sti dung ngan sach, tien va tai san Nha ntfdc. 165
  52. 5. Bang chtfng kiem toan la tai lieu, thong tin do Kiem toan vien Nha ntfdc thu thap dtfdc lien quan den cuoc kiem toan, lam cd sd cho viec danh gia, xac nhan, ket luan va kien nghi kiem toan. 6. Bao cao kiem toan cua Kiem toan Nha ntfdc la van ban do Kiem toan Nha ntfdc lap va cong bo" de danh gia, xac nhan, ket luan va kien nghi ve nhtfng noi dung da kiem toan. 7. Tai san Nha ntfdc la tai san hinh thanh hoac co nguon goc ttf ngan sach Nha ntfdc, thuoc sd htfu, quan ly cua Nha ntfdc, la ddi ttfdng ke toan cua ddn vi dtfdc kiem toan. Dieu 5. Doi ttfOng kiem toan cua Kiem toan Nha ntfdc Doi ttfdng kiem toan cua Kiem toan Nha ntfdc la hoat dong cd lien quan den quan ly, sU dung ngan sach, tien va tai san Nha ntfdc. Dieu 6. Trach nhiem cua cd quan, to chiic quan ly, sii dung ngan sach, tien va tai san Nha ntfdc doi vdi tinh chinh xac, trung thtfc cua bao cao tai chinh 1. Chiu trach nhiem trtfdc phap luat ve tinh chinh xac, trung thtfc cua cac so lieu ke toan va cac thong tin cua bao cao tai chinh. 2. Can ctf vao cac quy dinh cua phap luat, xay dtfng va duy tri hoat dong he thong kiem soat noi bo thich hdp va cd hieu qua. 166
  53. 3. To chiic kiem toan noi bo theo quy dinh cua phap luat de bao ve an toan tai san; danh gia ve chat liidng va do tin cay cua thong tin kinh te, tai chinh; viec chap hanh phap luat, che do, chinh sach cua Nha nUdc va cac noi quy, quy che cua ddn vi. Dieu 7. Nguyen tac hoat dong kiem toan cua Kiem toan Nha nifdc 1. Doc lap va chi tuan theo phap luat. 2. Trung thuc, khach quan. \ 9 9 Dieu 8. Chuan mifc kiem toan Nha nutfc 1. Chuan mUc kiem toan Nha nUdc gom nhiing quy dinh ve nguyen tac hoat dong, dieu kien va yeu cau ve dao diic nghe nghiep, nang luc ddi vdi Kiem toan vien Nha nUdc; quy dinh ve nghiep vu kiem toan va xU ly cac moi quan he phat sinh trong hoat dong kiem toan ma Kiem toan vien Nha nUdc phai tuan thu khi tien hanh hoat dong kiem toan; la cd sd de kiem tra, danh gia chat liidng kiem toan va dao diic nghe nghiep cua Kiem toan vien Nha nUdc. 2. Uy ban Thudng vu Quoc hoi quy dinh ve quy trinh xay dung va ban hanh he thong chuan miic kiem toan Nha nUdc. 3. Tong Kiem toan Nha nUdc xav dung va ban hanh he thong chuan mUc kiem toan Nha nUdc tren cd sd quy dinh cua Uy ban Thudng vu Quoc hoi. 167
  54. Dieu 9. Gia tri cua bao cao kiem toan 1. Bao cao kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc xac nhan tinh dung dan, trung thiic cua bao cao tai chinh, bao cao quyet toan ngan sach; danh gia viec tuan thu phap luat, tinh kinh te, hieu liic va hieu qua trong quan ly, si dung ngan sach, tien va tai san Nha niidc. 2. Bao cao kiem toan cua Kiem toan Nha niidc la mot trong nhiing can cii de: a) Quoc hoi sii dung trong qua trinh xem xet, quyet dinh dii toan ngan sach Nha niidc, quyet dinh phan bo ngan sach Trung lidng, quyet dinh dii an va cong trinh quan trong quoc gia diidc dau tii tii nguon ngan sach Nha mi6c; xem xet, phe chuan quyet toan ngan sach Nha niidc va si dung trong hoat dong giam sat viec thiic hien ngan sach Nha nUdc, chinh sach tai chinh, tien te quoc gia, nghi quyet cua Quoc hoi ve ngan sach Nha niidc, dii an va cong trinh quan trong quoc gia, chudng trinh phat trien kinh te - xa hoi, dii an va cong trinh xay diing cd ban quan trong khac; b) Chinh phu, cd quan quan ly Nha niidc va to chic, cd quan khac cua Nha nude sii dung trong cong tac quan ly, dieu hanh va thiic thi nhiem vu cua minh; c) Hoi dong nhan dan sii dung trong qua trinh xem xet, quyet dinh du toan, phan bo va giam sat ngan sach dia phiidng; phe chuan quyet toan ngan sach dia phiidng; d) Toa an nhan dan, Vien kiem sat nhan dan va Cd quan dieu tra sU dung trong qua trinh xii ly cac hanh vi vi pham phap luat ve kinh te, tai chinh; 168
  55. d) Ddn vi diidc kiem toan phai thiic hien cac ket luan, kien nghi cua Kiem toan Nha niidc doi vdi cac sai pham trong bao cao tai chinh va cac sai pham trong viec tuan thu phap luat; thuc hien cac bien phap khac phuc yeu kem trong hoat dong cua ddn vi do Kiem toan Nha niidc phat hien va kien nghi. 3. Cd quan, ngUdi co tham quyen sii dung ket luan kiem toan quyet dinh viec chap nhan ket luan kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc va chiu trach nhiem trUdc phap luat ve quyet dinh cua minh. Ket luan kiem toan da dUdc cd quan, ngiidi co tham quyen chap nhan co gia tri bat buoc thiic hien. Dieu 10. Trach nhiem cua to chvfc, ca nhan co lien quan den hoat dong kiem toan Nha niidc 1. To chiic, ca nhan lien quan den hoat dong kiem toan co trach nhiem cung cap day du, chinh xac, kip thdi thong tin, tai lieu theo yeu cau cua Kiem toan Nha niidc, Kiem toan vien Nha nUdc va chiu trach nhiem trUdc phap luat ve tinh chinh xac, trung thiic, khach quan cua thong tin, tai lieu da cung cap. 2. Khi nhan diidc bao cao kiem toan, cd quan Nha niidc co tha!m quyen co trach nhiem giai quyet day du, kip thdi ket luan va kien nghi cua Kiem toan Nha niidc, dong thdi g^i bao cao ket qua giai quyet cho Kiem toan Nha niidc. 169
  56. Dieu 11. Ap dung dieu \idc quoc te Trong trUdng hdp dieu Udc quoc te ve kiem toan Nha nUdc ma Cong hoa xa hoi chu nghia Viet Nam la thanh vien co quy dinh khac vdi quy dinh cua Luat nay thi ap dung quy dinh cua dieu Udc quoc te do. Dieu 12. Cac hanh vi bi nghiem cam 1. Nghiem cam cac hanh vi sau day doi vdi Kiem toan Nha nUdc va Kiem toan vien Nha nUdc: a) Sach nhieu, gay kho khan, phien ha cho ddn vi dUdc kiem toan; b) Can thiep trai phap luat vao hoat dong binh thudng cua ddn vi dUdc kiem toan; c) Nhan hoi lo; d) Bao cao sai lech, khong day du ket qua kiem toan; d) Ldi dung chUc vu, quyen han de vu ldi; e) Tiet lo bi mat Nha nUdc, bi m at nghe nghiep cua ddn vi dUdc kiem toan; g) Tiet lo thong tin ve tinh hinh va ket qua kiem toan chUa dUdc cong bo chinh thUc; h) Cac hanh vi bi nghiem cam khac theo quy dinh cua phap luat. 2. Nghiem cam cac hanh vi sau day doi vdi ddn vi dUdc kiem toan va to chUc, ca nhan cd lien quan: 170
  57. a) Tii choi cung cap thong tin, tai lieu phuc vu cho :uoc kiem toan theo yeu cau cua Kiem toan Nha niidc va Kiem toan vien Nha niidc; b) Can trd cong viec cua Kiem toan Nha niidc va Kiem toan vien Nha nUdc; c) Bao cao sai lech, khong trung thiic, khong day du va thieu khach quan thong tin lien quan den cuoc kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc; d) Mua chuoc, hoi lo Kiem toan vien Nha niidc; d) Che giau cac hanh vi vi pham phap luat ve tai chinh, ngan sach; e) Cac hanh vi bi nghiem cam khac theo quy dinh cua phap luat. 3. Nghiem cam moi to chiic, ca nhan can thiep trai phap luat vao hoat dong kiem toan cua Kiem toan Nha niidc. Chitdng II DIA VI PHAP LY, CHLTC NANG, NHIEM VU, QUYEN HAN VA TO CHLfC CUA KIEM TOAN NHA NUCfC MUC 1 DIA VI PHAP LY, CHLTC NANG, NHIEM VU VA QUYEN HAN CUA KIEM TOAN NHA NU6 c 171
  58. Dieu 13. Dia vi phap ly cua Kiem toan Nha ntfdc Kiem toan Nha nUdc la cd quan chuyen mon ve linh vUc kiem tra tai chinh Nha ntfdc do Quoc hoi thanh lap, hoat dong doc lap va chi tuan theo phap luat. Dieu 14. Chtfc nang cua Kiem toan Nha ntfdc Kiem toan Nha nUdc co chiic nang kiem toan bao cao tai chinh, kiem toan tuan thu, kiem toan hoat dong doi vdi cd quan, to chiic quan ly, sii dung ngan sach, tien va tai san Nha nUdc. Dieu 15. Nhiem vu cua Kiem toan Nha ntfdc 1. Quyet dinh ke hoach kiem toan hang nam va bao cao vdi Quoc hoi, Chinh phu trUdc khi thuc hien. 2. To chtic thuc hien ke hoach kiem toan hang nam va thuc hien nhiem vu kiem*> toan theo yeu cau V cua ^ Quoc hoi, Uy^ ban ThUdng vu Quoc hoi, Chinh phu, Thu tudng Chinh phu. 3. Xem xet, quyet dinh viec kiem toan khi Thudng x o true Hoi dong nhan dan, Uy ban nhan dan tinh. thanh pho' true thuoc Trung Udng co yeu cau. 4. Trinh y kien cua Kiem toan Nha nUdc de Quoc hoi xem xet, quyet dinh du toan ngan sach Nha nUdc. quyet dinh phan bo ngan sach Trung Udng, quyet dinh du an, cong trinh quan trong quoc gia, phe chuan quyet toan ngan sach Nha nUdc. 5. Tham gia vdi Uy ban kinh te va ngan sach cua Quoc hoi va cac cd quan khac cua Quoc hoi, Chinh phu trong viec 172
  59. xem xet, tham tra bao cao ve dtf toan ngan sach Nha ntfdc, phtfdng an phan bo ngan sach Trung tfdng, phudng an dieu chinh du toan ngan sach Nha ntfdc, phudng an bo tri ngan sach cho dtf an, cong trinh quan trong quoc gia do Quoc hoi quyet dinh va quyet toan NSNN 6. Tham gia vdi Uy ban kinh te va ngan sach cua Quoc hoi khi co yeu cau trong hoat dong giam sat viec thtfc hien luat, nghi quyet cua Quoc hoi, phap lenh, nghi quyet cua Uy ban Thtfdng vu Quoc hoi ve linh vvfc tai chinh - ngan sach, giam sat viec thtfc hien ngan sach Nha ntfdc va chinh sach tai chfnh. 7. Tham gia vdi cac cd quan cua Chinh phu, cua Quoc hoi khi co yeu cau trong viec xay dtfng va tham tra cac dtf an luat, phap lenh. 8. Bao cao ket qua kiem toan nam va ket qua thtfc hien kien nghi kiem toan vdi Quoc hoi, uy ban Thtfdng vu Quoc hoi; giii bao cao kiem toan cho Hoi dong dan toe, cac uy ban cua Quoc hoi, Chu tich ntfdc, Chinh phu, Thu ttfdng Chinh phu; cung cap ket qua kiem toan cho Bo Tai chinh, Hoi dong nhan dan ndi kiem toan va cac cd quan khac theo quy dinh cua phap luat. 9. To chtfc cong bo' cong khai bao cao kiem toan theo quy dinh tai Dieu 58, Dieu 59 cua Luat nay va cac quy dinh khac cua phap luat. 10. Chuyen ho sd cho cd quan dieu tra va cac cd quan khac cua Nha nUdc cd tham quyen kiem tra, xii ly nhtfng 173
  60. vu viec co dau hieu vi pham phap luat cua to chiic, ca nhan da dtfdc phat hien thong qua hoat dong kiem toan. 11. Quan ly ho sd kiem toan; giuf bi mat tai lieu, so lieu ke toan va thong tin ve hoat dong cua ddn vi dUdc kiem toan theo quy dinh cua phap luat. 12. Thtfc hien hdp tac quoc te trong linh vtfc kiem toan Nha ntf6c. 13. To chtfc va quan ly cong tac nghien ciiu khoa hoc, dao tao, boi dtfdng, phat trien nguon nhan ltfc cua Kiem toan Nha ntfdc. 14. To chtfc thi va cap chiing chi Kiem toan vien Nha ntfdc. 15. Chi dao va htfdng dan ve chuyen mon, nghiep vu kiem toan noi bo; stf dung ket qua kiem toan noi bo cua cd quan, to chtfc dtfdc quy dinh tai Dieu 6 cua Luat nay. 16. Thuc hien cac nhiem vu khac theo quy dinh cua phap luat. Dieu 16. Quyen han cua Kiem toan Nha ntfdc 1. Yeu cau ddn vi dtfdc kiem toan va to chtfc, ca nhan co lien quan cung cap day du, chinh xac, kip thdi thong tin, tai lieu phuc vu cho viec kiem toan; de nghi cd quar hiiu quan phoi hdp cong tac de thtfc hien nhiem vu dtfd( giao; de nghi cd quan Nha ntfdc, doan the quan chung, t( chtfc xa hoi va cong dan giup do, tao dieu kien thuan ldi d< thtfc hien nhiem vu. 174
  61. 2. Yeu cau ddn vi dUdc kiem toan thuc hien cac ket luan, kien nghi cua Kiem toan Nha nUdc doi vdi cac sai pham trong bao cao tai chinh va cac sai pham trong viec tuan thu phap luat; kien nghi thuc hien cac bien phap khac phuc yeu kem trong hoat dong cua ddn vi do Kiem toan Nha nUdc phat hien va kien nghi. 3. Kiem tra ddn vi dUdc kiem toan trong viec thuc hien ket luan va kien nghi cua Kiem toan Nha nUdc. 4. Kien nghi cd quan Nha nUdc co tham quyen yeu cau cac ddn vi dUdc kiem toan thuc hien cac ket luan, kien nghi kiem toan doi vdi cac trUdng hdp sai pham trong bao cao tai chinh va cac sai pham trong viec tuan thu phap luat; de nghi xU ly theo phap luat nhUng trUdng hdp khong thuc hien hoac thuc hien khong day du, kip thdi cac ket luan, kien nghi kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc. 5. Kien nghi cd quan Nha nUdc cd tham quyen xU ly nhUng vi pham phap luat cua to chUc, ca nhan da dUdc lam ro thong qua hoat dong kiem toan. 6. De nghi cd quan co tham quyen xU ly theo phap luat doi vdi to chUc, ca nhan cd hanh vi can trd hoat dong kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc hoac cung cap thong tin, tai lieu sai sU that cho Kiem toan Nha nUdc va Kiem toan vien Nha nUdc. 7. TrUng cau giam dinh chuyen mon khi can thiet. 8. DUdc uy thac hoac thue doanh nghiep kiem toan thUc hien kiem toan co quan, to chUc quan ly, sii dung ngan sach, tien va tai san Nha nUdc; Kiem toan Nha nUdc 175
  62. chiu trach nhiem ve tinh chinh xac cua so lieu, tai lieu va ket luan kiem toan do doanh nghiep kiem toan thuc hien. 9. Kien nghi Quoc hoi, Uy ban Thudng vu Quoc hoi, Chinh phu, Thu tu6ng Chinh phu va cac cd quan khac cua Nha nU6c siia doi, bo sung cac cd che, chinh sach va phap luat cho phu hdp. MUC 2 TONG KIEM TOAN NHA N U 6 c , PHO TONG KIEM TOAN NHA NUdC Dieu 17. Tong Kiem toan Nha ntfdc 1. Tong Kiem toan Nha nUdc la ngUdi diing dau Kiem toan Nha nU6c, chiu trach nhiem ve to chiic va hoat dong cua Kiem toan Nha nu6c trUdc phap luat, trU6c Quoc hoi, uy ban Thudng vu Quoc hoi va Chinh phu. 2. Tong Kiem toan Nha nUcic do Quoc hoi bau, mien nhiem va bai nhiem theo de nghi cua Uy ban ThUdng vu Quoc hoi sau khi trao doi thong nhat vdi Thu tudng Chinh phu; tieu chuan Tong Kiem toan Nha nUdc do Uy ban ThUdng vu Quoc hoi quy dinh. 3. Nhiem ky cua Tong Kiem toan Nha nUdc la 7 nam, co the dUdc bau lai nhung khong qua 2 nhiem ky. 4. Ludng va cac che do khac cua Tong Kiem toan Nha nUdc nhu lUdng va cac che do khac cua Chu nhiem Uy ban cua Quoc hoi do Uy ban ThUdng vu Quoc hoi quvet dinh tren cd sd chinh sach, che do tien ludng cua Nha nUdc. 176
  63. Dieu 18. Trach nhiem cua Tong Kiem toan Nha ntfdc 1. Lanh dao va chi dao Kiem toan Nha nUdc thiic hien nhiem vu, quyen han quy dinh tai Dieu 15 va Dieu 16 cua Luat nay. 2. Trinh bay bao cao kiem toan quyet toan ngan sach Nha nUdc trUdc Quoc hoi; trinh bay bao cao kiem toan nam cua Kiem toan Nha niidc triidc Quoc hoi khi Quoc hoi yeu cau. 3. Chiu trach nhiem trUdc phap luat ve noi dung bao cao kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc. 4. Quyet dinh va to chiic thiic hien cac bien phap cu the de tang cUdng ky luat, ky cUdng trong hoat dong kiem toan Nha nUdc; chong tham nhung, lang phi va moi bieu hien quan lieu, hach dich, ciia quyen cua can bo, cong chiic, vien chiic thuoc Kiem toan Nha niidc. 5. Quy dinh chiic nang, nhiem vu, quyen han va cd cau to chiic cua cac ddn vi triic thuoc Kiem toan Nha niidc. 6. Trinh Uy ban Thiidng vu Quoc hoi quyet dinh bien che va viec thanh lap, sap nhap, giai the ddn vi triic thuoc Kiem toan Nha nUdc. 7. Thiic hien cac bien phap nham bao dam tinh doc lap trong hoat dong kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc. 8. Xem xet, giai quyet kien nghi ve bao cao kiem toan. 9. Thiic hien cac nhiem vu khac theo quy dinh cua phap luat. 177
  64. Dieu 19. Quyen han cua Tong Kiem toan Nha ntfdc 1. Ra quyet dinh kiem toan. 2. Tham du phien hop toan the cua Quoc hoi, cac phien hop cua Uy ban Thtfdng vu Quoc hoi va Chinh phu ve van de co lien quan. 3. Kien nghi bo trUdng, thu triidng cd quan ngang bo, thu trUdng cd quan thuoc Chinh phu, cac cd quan khac d Trung Udng, Chu tich Uy ban nhan dan tinh, thanh pho trUc thuoc Trung Udng, thu trUdng cap tren trUc tiep cua ddn vi dUdc kiem toan xU ly theo tham quyen doi vdi to chUc, ca nhan cd hanh vi can trd hoat dong kiem toan cua Kiem toan Nha nUdc; cung cap thong tin, tai lieu sai sU that cho Kiem toan Nha ntfdc; khong thuc hien hoac thuc hien khong day du ket luan, kien nghi cua Kiem toan Nha nUdc. Trong trUdng hdp ket luan, kien nghi cua Kiem toan Nha nUdc khong dUdc giai quyet hoac giai quyet khong day du thi Tong Kiem toan Nha nUdc kien nghi ngUdi co tham quyen xem xet xU ly theo quy dinh cua phap luat. 4. Quyet dinh viec kiem toan theo de nghi cua cac ddn vi dUdc quy dinh tai khoan 12 Dieu 63 cua Luat nay va cac ddn vi khong nam trong ke hoach kiem toan hang nam cua Kiem toan Nha nUdc. 5. Quyet dinh viec niem phong tai lieu, kiem tra tai khoan cua ddn vi dUdc kiem toan hoac ca nhan cd lien quan theo de nghi cua TrUdng doan kiem toan. 178
  65. 6. Ban hanh, hudng dan, kiem tra va to chiic thiic hien cac chuan miic kiem toan Nha nUdc; ban hanh quyet dinh, chi thi, che do cong tac; ban hanh quy che, quy trinh va phiidng phap chuyen mon, nghiep vu kiem toan ap dung trong to chiic va hoat dong kiem toan Nha niidc; quy dinh cu the ve quy trinh kiem toan va ho sd kiem toan. Dieu 20. Pho Tong Kiem toan Nha niidc 1. Pho Tong Kiem toan Nha nUdc la ngUdi giup Tong Kiem toan Nha niidc, diidc Tong Kiem toan Nha niidc phan cong chi dao mot so mat cong tac va chiu trach nhiem trUdc Tong Kiem toan Nha nUdc ve nhiem vu diidc phan cong. Khi Tong Kiem toan Nha niidc v&ng mat, mot Pho To’ng Kiem toan Nha niidc diidc Tong Kiem toan Nha niidc uy nhiem lanh dao cong tac cua Kiem toan Nha nUdc. 2. Pho Tong Kiem toan Nha niidc do Tong Kiem toan Nha niidc de nghi Uy ban Thiidng vu Quoc hoi bo nhiem, mien nhiem, cach chiic. 3. Nhiem ky cua Pho Tong Kiem toan Nha niidc la 7 nam. 4. Liidng va cac che do khac cua Pho Tong Kiem toan Nha niidc nhii liidng va cac che do khac cua Pho Chu nhiem Uy ban cua Quoc hoi do uy ban Thiidng vu Quoc hoi quyet dinh tren cd sd chinh sach, che do tien ludng cua Nha niidc. 179
  66. MUC 3 TO CHUC CUA KIEM TOAN NHA NU6C Dieu 21. He thong to chiic cua Kiem toan Nha niidc 1. Kiem toan Nha nUdc dUdc to chiic va quan ly tap trung thong nhat gom bo may dieu hanh, Kiem toan Nha nUdc chuyen nganh, Kiem toan Nha nUdc khu vUc va cac ddn vi sii nghiep. 2. Uy ban ThUdng vu Quoc hoi quy dinh cu the cd cau to chiic cua Kiem toan Nha nUdc. Tong Kiem toan Nha nUdc quy dinh cu the chiic nang, nhiem vu, quyen han va cd cau to chiic cua cac ddn vi true thuoc Kiem toan Nha nUdc. So lUdng Kiem toan Nha nUdc chuyen nganh va Kiem toan Nha nude khu vuc trong tiing thdi ky diidc xac dinh tren cd sd yeu cau nhiem vu do Tong Kiem toan Nha nU6c trinh Uy ban Thudng vu Quoc hoi quyet dinh. Dieu 22. Kiem toan Nha niidc chuyen nganh Kiem toan Nha nUdc chuyen nganh la ddn vi triic thuoc Kiem toan Nha niidc, thiic hien kiem toan theo chuyen nganh doi vdi cd quan, to chiic d Trung Udng. Dieu 23. Kiem toan Nha niidc khu viic Kiem toan Nha nUdc khu viic la ddn vi triic thuoc Kiem toan Nha nUdc, thuc hien kiem toan doi vdi cd quan, to chtic d dia phudng tren dia ban khu vuc va cac nhiem 180
  67. vu kiem toan khac theo sU phan cong cua Tong Kiem toan Nha nude. Kiem toan Nha nUdc khu vUc co tu cach phap nhan, co con dau, tai khoan va tru sd rieng. Dieu 24. Kiem toan trtfdng, Pho Kiem toan trtfdng Kiem toan trUdng la ngUdi dUng dau Kiem toan Nha nUdc chuyen nganh va Kiem toan Nha nUdc khu vUc. Giup viec Kiem toan trUdng co cac Pho Kiem toan trUdng. Kiem toan trUdng va Pho Kiem toan trUdng do Tong Kiem toan Nha nUdc bo nhiem, mien nhiem, cach chUc. MUC 4 H0I DONG KIEM TOAN NHA NU6C Dieu 25. Thanh lap va giai the Hoi dong kiem toan Nha ntfdc 1. Tong Kiem toan Nha nUdc thanh lap Hoi dong Kiem toan Nha nUdc de tu van cho Tong Kiem toan Nha nUdc tham dinh cac bao cao kiem toan quan trong hoac tai tham dinh cac bao cao kiem toan theo kien nghi cua ddn vi dUdc kiem toan va giup Tong Kiem toan Nha nUdc xU ly cac kien nghi ve bao cao kiem toan. 2. Tong Kiem toan Nha nUdc quyet dinh thanh lap Hoi dong kiem toan Nha nUdc, quyet dinh thanh vien va quy che lam viec cua Hoi dong. Hoi dong kiem toan Nha nUdc do mot Pho Tong Kiem toan Nha nUdc lam chu tich. Can cU tUng trUdng hdp cu the, Tong Kiem toan Nha nUdc dUdc mdi cac chuyen gia khong thuoc Kiem toan Nha nUdc tham gia Hoi dong. Trong trUdng hdp doi tUdng kiem toan 181
  68. iien quan den bi mat Nha nUdc va an ninh quoc gia, Tong Kiem toan Nha nUdc la Chu tich Hoi dong. 3. Hoi dong kiem toan Nha nUdc tu giai the khi ket thuc nhiem vu. Dieu 26. Nguyen tac lam viec cua Hoi dong kiem toan Nha midc Nguyen tac lam viec cua Hoi dong kiem toan Nha niidc la thao luan tap the, bieu quyet theo da so, y kien thieu so diicJc bao liiu va bao cao Tong Kiem toan Nha nUdc. Cac y kien cua thanh vien Hoi dong kiem toan Nha niidc diidc ghi vao bien ban cua Hoi dong. Bien ban va cac tai lieu khac cua Hoi dong kiem toan Nha nUdc diidc bao quan, liiu giii trong ho sd kiem toan cua Kiem toan Nha niidc. Chuang III KIEM TOAN VIEN NHA NUtfC VA CONG TAC VIEN KIEM TOAN Dieu 27. Chiic danh Kiem toan vien Nha niidc 1. Kiem toan vien Nha niidc la cong chiic Nha niidc diidc bo nhiem vao ngach kiem toan de thuc hien nhiem vu kiem toan. 2. Chiic danh Kiem toan vien Nha nUdc gom cac ngach sau day: a) Kiem toan vien dii bi; b) Kiem toan vien; 182
  69. c) Kiem toan vien chinh; d) Kiem toan vien cao cap. 3. Nhiem vu, quyen han va tieu chuan cu the cua tiing ngach Kiem toan vien Nha nUdc do Uy ban Thiidng vu Quoc hoi quy dinh. Dieu 28. Tham quyen bo nhiem, mien nhiem Kiem toan vien Nha niidc 1. Viec bo nhiem, mien nhiem Kiem toan vien, Kiem toan vien chinh do Tong Kiem toan Nha nUdc quyet dinh theo quy dinh cua phap luat. 2. Viec bo nhiem, mien nhiem Kiem toan vien cao cap do Uy ban Thudng vu Quoc hoi quyet dinh theo quy dinh cua phap luat. Dieu 29. Tieu chuan chung cua Kiem toan vien Nha niidc Kiem toan vien Nha nUdc phai co du cac tieu chuan cua can bo, cong chiic theo quy dinh cua phap luat ve can bo, cong chiic va cac tieu chuan sau day: 1. Co pham chat dao diic tot, co y thiic trach nhiem, liem khiet, trung thuc, khach quan; 2. Co bang tot nghiep dai hoc trd len thuoc mot trong cac chuyen nganh kiem toan, ke toan, tai chinh, ngan hang, kinh te, luat hoac chuyen nganh khac co lien quan trUc tiep den hoat dong kiem toan; 183
  70. 3. Da co thdi gian lam viec lien tuc til 5 nam trd len theo chuyen nganh dUdc dao tao hoac co thdi gian lam nghiep vu kiem toan d Kiem toan Nha nUdc til 3 nam trd len; 4. Da tot nghiep chudng trinh boi dUdng Kiem toan vien Nha niidc va dUdc Tong Kiem toan Nha niidc cap chting chi. Dieu 30. Trach nhiem cua Kiem toan vien Nha nxidc 1. ThUc hien nhiem vu kiem toan va chiu trach nhiem trildc To triidng To kiem toan, Triidng doan kiem toan ve viec thUc hien nhiem vu kiem toan dUdc phan cong; dila ra y kien danh gia, xac nhan, ket luan va kien nghi ve nhiing noi dung da kiem toan tren cd sd thu thap day du va danh gia cac bang chiing kiem toan thich hdp. 2. Tuan thu phap luat, nguyen tac hoat dong, chuan mile, quy trinh, phudng phap chuyen mon, nghiep vu kiem toan Nha niidc va cac quy dinh khac co lien quan cua Tong Kiem toan Nha niidc. 3. Chiu trach nhiem trUdc Tong Kiem toan Nha niidc va trUdc phap luat ve nhiing bang chiing, danh gia, xac nhan, ket luan va kien nghi cua minh. 4. Thu thap bang chiing kiem toan, ghi so nhat ky kiem toan va cac tai lieu lam viec khac cua Kiem toan vien Nha nUdc theo quy dinh cua Tong Kiem toan Nha nUdc. 5. GiU bf mat thong tin, tai lieu thu thap dUdc trong qua trinh kiem toan. 6. Khi thuc hien nhiem vu kiem toan, Kiem toan vien Nha nUdc phai xuat trinh va deo the Kiem toan vien Nha nude. 184
  71. 7. Thudng xuyen hoc tap va ren luyen de nang cao kien thiic chuyen mon, ky nang va dao diic nghe nghiep; thiic hien chudng trinh cap nhat kien thiic hang nam theo quy dinh cua Tong Kiem toan Nha nUdc, bao dam co du nang liic, trinh do chuyen mon phu hdp vdi nhiem vu diidc giao. 8. Khai bao kip thdi va day du vdi ngUdi ra quyet dinh thanh lap doan kiem toan khi co trUdng hdp quy dinh tai Dieu 31 cua Luat nay va cac tinh huong khac lam anh hudng den tinh doc lap cua Kiem toan vien Nha nU6c. 9. Khi co hanh vi vi pham phap luat thi tuy theo ti'nh chat, mUc do vi pham ma bi xii ly ky luat hoac bi truy cUu trach nhiem hinh sii; neu gay thiet hai thi phai boi thudng theo quy dinh cua phap luat. Dieu 31. Trtfdng hdp Kiem toan vien Nha ntfdc khong dtfdc thtfc hien kiem toan 1. Gop von, mua co phan hoac co quan he khac ve ldi ich kinh te v6i ddn vi dUdc kiem toan. 2. Ddn vi dUdc kiem toan ma minh da lam lanh dao, ke toan trUdng hoac phu trach ke toan trong thdi han it nhat la 5 nam ke tU khi chuyen cong tac. 3. Co quan he la bo de, me de, bo nuoi, me nuoi, bo' chong, me chong, bo' vd, me vd, vd, chong, con, anh, chi, em ruot vdi ngUdi dUng dau, ke toan trUdng hoac ngUdi phu trach ke toan cua ddn vi dUdc kiem toan. Dieu 32. Cong tac vien kiem toan 1. Kiem toan Nha nUdc dUdc sii dung cong tac vien kiem toan la cac doanh nghiep kiem toan, cac chuyen gia 185
  72. trong va ngoai niidc dudi hinh thiic hop dong thiic hien nhiem vu. Kinh phi sti dung cong tac vien nam trong kinh phi hoat dong hang nam cua Kiem toan Nha niidc. 2. Cong tac vien kiem toan co cac quyen va nghia vu sau day: a) Thtic hien quyen, nghia vu theo hdp dong; b) Chap hanh nghiem chinh cac quy dinh cua phap luat ve kiem toan Nha niidc; c) Chiu trach nhiem triidc Kiem toan Nha niidc va triidc phap luat ve ket qua thiic hien nhiem vu; khi co hanh vi vi pham phap luat thi tuy theo tinh chat, mtic do vi pham ma bi xti ly hanh chinh hoac bi truy ctiu trach nhiem hinh sii; neu gay thiet hai thi phai boi thudng theo quy dinh cua phap luat. 3. Tong Kiem toan Nha nUdc quy dinh cu the viec sti dung cong tac vien kiem toan. Chitting IV HOAT DONG KIEM TOAN NHA NUCfC MUC 1 QUYET DINH KIEM TOAN Dieu 33. Can c ii de ra quyet dinh kiem toan Tong Kiem toan Nha niidc ra quyet dinh kiem toan khi co mot trong cac can cti sau day: 1. Ke hoach kiem toan hang nam cua Kiem toan Nha nUdc; 186
  73. 2. Yeu cau cua Quoc hoi, Uy ban Thtfdng vu Quoc hoi, Chinh phu, Thu ttfdng Chinh phu; 3. Yeu cau cua Thtfdng trtfc Hoi dong nhan dan, Uy ban nhan dan tinh, thanh pho' trtfc thuoc Trung tfdng; de nghi cua cac ddn vi dtfdc quy dinh tai khoan 12 Dieu 63 cua Luat nay va cac ddn vi khong nam trong ke hoach kiem toan hang nam cua Kiem toan Nha ntfdc da dtfdc Tong Kiem toan Nha ntfcic chap nhan. Dieu 34. Kiem toan bao cao quyet toan ngan sach Nha ntfdc 1. Viec kiem toan bao cao quyet toan ngan sach Nha ntfdc cac cap dtfdc thtfc hien trtfdc khi Quoc hoi, Hoi dong nhan dan phe chuan quyet toan ngan sach. 2. Trong trtfdng hdp da thtfc hien kiem toan nhtfng bao cao quyet toan ngan sach chtfa dtfdc Quoc hoi, Hoi dong nhan dan phe chuan thi trong pham vi nhiem vu, quyen han cua minh, Kiem toan Nha ntfdc phai tiep tuc lam ro nhtfng van de Quoc hoi, Hoi dong nhan dan yeu cau de trinh Quoc hoi, Hoi dong nhan dan vao thdi gian do Quoc hoi, Hoi dong nhan dan quyet dinh. 3. Viec kiem toan bao cao quyet toan ngan sach dia phtfdng sau khi Hoi dong nhan dan phe chuan quyet toan ngan sach ma trtfdc do chtfa kiem toan thi thtfc hien theo quyet dinh cua Tong Kiem toan Nha ntfdc. Dieu 35. Quyet dinh kiem toan 1. Quyet dinh kiem toan phai ghi rd cac noi dung sau day: 187