Giáo trình mô đun Trồng táo mèo

81 trang vanle 3130

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình mô đun Trồng táo mèo", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_mo_dun_trong_tao_meo.pdf

Nội dung text: Giáo trình mô đun Trồng táo mèo

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN TRỒNG TÁO MÈO Mã số: MĐ 04 NGHỀ TRỒNG CÂY LÂM SẢN NGOÀI GỖ: SONG, MÂY, TRÁM TRẮNG, TÁO MÈO Trình độ: Sơ cấp nghề
1 TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể đƣợc phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. MÃ TÀI LIỆU: MĐ 04
2 LỜI GIỚI THIỆU Trồng cây lâm sản ngoài gỗ là đƣa một số loài thực vật có giá trị kinh tế - xã hội và môi trƣờng vào gây trồng và phát triển trên đất rừng dựa trên cơ sở tận dụng tiềm năng sẵn có của môi trƣờng rừng bao gồm tiểu khí hậu, đất đai, để nuôi trồng các cây thích hợp nhằm thu đƣợc các nông - lâm - thổ sản nhiều hơn, tốt hơn nhƣng không gây hại tới sự cân bằng sinh thái và phát triển bền vững của rừng. Do gắn bó với rừng từ rất lâu đời nên ngƣời Việt Nam, đặc biệt là ngƣời dân miền núi đã có những kinh nghiệm trong gieo trồng, thu hái, chế biến và sử dụng các loài cây lâm sản ngoài gỗ. Tuy nhiên, ngƣời làm nghề rừng còn thiếu kiến thức kỹ thuật và chƣa tiếp cận đƣợc với tiến bộ kỹ thuật mới. Quyết định 1956/QĐ-TTg về Phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” đã mở ra cơ hội giúp ngƣời dân tiếp cận đƣợc tri thức kỹ thuật áp dụng vào sản xuất, tăng thu nhập và cải thiện cuộc sống. Để giúp cho ngƣời học có tài liệu học tập về: kỹ thuật trồng trọt, chăm sóc, thu hái- chế biến và tiêu thụ sản phẩm lâm sản ngoài gỗ. Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông lâm Phú Thọ đã biên soạn bộ giáo trình Trồng cây lâm sản ngoài gỗ: song, mây, trám trắng, táo mèo. Bộ giáo trình gồm 05 quyển, đƣợc biên soạn trên cơ sở phân tích nghề và phân tích công việc, hƣớng theo năng lực thực hiện, cô đọng những kiến thức, kỹ năng cơ bản và cần thiết của nghề, trú trọng đến việc rèn kỹ năng thực hành tổng hợp gắn với những sản phẩm cụ thể để giúp ngƣời học áp dụng vào sản xuất thành công. Giáo trình mô đun Trồng táo mèo đƣợc biên soạn dựa trên cơ sở tổng kết các kinh nghiệm và qui trình kỹ thuật trồng táo mèo nhằm cung cấp cho ngƣời học những kiến thức, kỹ năng thực hiện các công việc gieo trồng, chăm sóc táo mèo đạt hiệu quả kinh tế cao. Giáo trình đƣợc kết cấu thành 06 bài: Bài 1: Đặc điểm cây táo mèo Bài 2: Gieo ƣơm Táo mèo Bài 3: Cấy chuyển cây mạ vào bầu Bài 4: Chăm sóc cây con giai đoạn vƣờn ƣơm Bài 5: Trồng cây ra vƣờn sản xuất Bài 6: Chăm sóc sau trồng Để hoàn thành bộ giáo trình này chúng tôi xin gửi lời cảm ơn đến sự hỗ trợ về tài chính của Tổng cục Dạy nghề - Bộ Lao động Thƣơng binh và Xã hội; sự chỉ đạo của Vụ tổ chức Cán bộ - Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; sự tham gia của các cán bộ Sở Nông nghiệp và PTNT và nông dân trực tiếp sản xuất các tỉnh Tuyên Quang, Yên Bái, Lào Cai, Phú Thọ. Sự đóng góp ý kiến của các chuyên gia, giáo viên giàu kinh nghiệm từ Trƣờng Đại học Lâm nghiệp, Trƣờng Đại Học Nông lâm Thái Nguyên; Viện KHKT Nông lâm nghiệp Miền núi phía Bắc; Ban chủ nhiệm và Hội đồng nghiệm thu chƣơng trình.
3 Trong quá trình biên soạn, không tránh khỏi những thiếu sót. Các tác giả rất mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của các chuyên gia và đồng nghiệp để bộ giáo trình đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Chủ biên: Lê Ngọc Thanh Tham gia biên soạn: 1. Phan Thị Tiệp 2. Võ Hà Giang
4 MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU 2 MỤC LỤC 4 MÔ ĐUN TRỒNG TÁO MÈO 6 Bài 1: ĐẶC ĐIỂM CÂY TÁO MÈO 7 1. Giá trị kinh tế của cây táo mèo 7 2. Nguồn gốc phân loại, phân bố và đặc điểm thực vật học cây táo mèo 9 3. Yêu cầu ngoại cảnh của cây táo mèo 16 BÀI 2: GIEO ƢƠM TÁO MÈO 20 1. Thu hái quả táo mèo giống 20 2. Chế biến hạt giống 23 3. Bảo quản hạt giống 24 4. Xử lý hạt giống 26 5. Gieo hạt 27 6. Chăm sóc cây mạ 29 Bài 3: Cấy chuyển cây mạ vào bầu Error! Bookmark not defined. 1. Lựa chọn cây cấy 34 2. Cấy cây 35 Bài 4: Chăm sóc cây con giai đoạn vƣờn ƣơm Error! Bookmark not defined. 1. Tƣới nƣớc 40 2. Phá váng 41 3. Bón thúc 42 4. Đảo cây 43 5. Xuất vƣờn 44 Bài 5. Trồng cây ra vƣờn sản xuất Error! Bookmark not defined. 1. Làm đất, phát băng trồng 50 2. Thời vụ trồng 53 3. Trồng cây táo mèo 54
5 4. Trồng dặm 59 Bài 6: Chăm sóc sau trồng Error! Bookmark not defined. 1. Chăm sóc năm thứ nhất 63 2. Chăm sóc năm thứ 2 64 3. Chăm sóc năm thứ 3 65 4. Chăm sóc năm thứ 4,5,6 66 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN 70 I. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MÔ ĐUN 70 II. MỤC TIÊU MÔ ĐUN 70 III. NỘI DUNG MÔ ĐUN 71 IV. Hƣớng dẫn đánh giá kết quả học tập 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO 78
6 MÔ ĐUN TRỒNG TÁO MÈO Mã mô đun: MĐ 04 Giới thiệu mô đun : Mô đun Trồng táo mèo là mô đun số 04. Đây là mô đun chuyên môn của nghề sơ cấp trồng cây lâm sản ngoài gỗ: song, mây, trám trắng, táo mèo. Mô đun đƣợc thực hiện sau khi ngƣời học đã đƣợc tìm hiểu về công tác chuẩn bị đất trồng và chuẩn bị khu gieo ƣơm của cây táo mèo trong mô đun 01. Đây là mô đun chuyên môn, trang bị cung cấp cho ngƣời học kiến thức và kỹ năng thực hiện các công việc: Kiến thức về đặc điểm sinh vật học, yêu cầu sinh thái của cây táo mèo. Kỹ thuật gieo ƣơm tạo cây táo mèo giống. Kỹ thuật cấy chuyển cây mạ vào bầu. Kỹ thuật chăm sóc cây con giai đoạn vƣờn ƣơm. Kỹ thuật trồng cây ra vƣờn sản xuất. Kỹ thuật Chăm sóc sau trồng Mô đun có tổng thời gian giảng dạy là 100 giờ. Trong đó 20 giờ lý thuyết 72 giờ thực hành và 8 gờ kiểm tra. Mô đun đƣợc kết cấu thành 06 bài: Bài 1: Đặc điểm cây táo mèo Bài 2: Gieo ƣơm Táo mèo Bài 3: Cấy chuyển cây mạ vào bầu Bài 4: Chăm sóc cây con giai đoạn vƣờn ƣơm Bài 5: Trồng cây ra vƣờn sản xuất Bài 6: Chăm sóc sau trồng Mỗi bài học đƣợc kết cấu theo trình tự giới thiệu kiến thức lý thuyết, các bƣớc thực hiện công việc, phần câu hỏi bài tập và ghi nhớ. Ngoài ra giáo trình có phần hƣớng dẫn giảng dạy mô đun nêu chi tiết về nguồn lực cần thiết gồm trang thiết bị và vật tƣ thực hành, cách thức tiến hành, thời gian, tiêu chuẩn sản phẩm mà học viên phải đạt đƣợc qua mỗi bài tập.
7 Bài 1: ĐẶC ĐIỂM CÂY TÁO MÈO Mã bài: MĐ 04-01 Mục tiêu: - Nêu đƣợc đặc điểm thực vật học của cây táo mèo. - Nêu đƣợc ảnh hƣởng của điều kiện tự nhiên khí hậu, yêu cầu dinh dƣỡng đối với trồng cây táo mèo. - Xác định đƣợc điều kiện khí hậu, đất đai và hiện trạng rừng của vùng trồng. A. Nội dung 1. Giá trị kinh tế của cây táo mèo 1.1. Giá trị kinh tế Táo mèo là một loài cây mọc tự nhiên trên các dãy núi cao từ 1500 – 2000m ở các vùng cao nhƣ huyện Bắc Yên, huyện Mƣờng La, huyện Thuận Châu tỉnh Sơn La, huyện Trạm Tấu tỉnh Yên Bái Những năm gần đây giá trị, vai trò của cây táo mèo ngày càng đƣợc ngƣời dân địa phƣơng nhận thức là loài cây có giá trị kinh tế cao. Chính vì vậy các tỉnh nhƣ Tỉnh Sơn La, Lai Châu, Yên Bái đã chỉ đạo và khuyến khích các địa phƣơng, các doanh nghiệp phát triển trồng mới, tăng diện tích và sản lƣợng tại các huyện vùng cao. Trong đông y táo mèo có tên là Sơn Tra. Đây là một vị thuốc quý có thể phơi khô hoặc dùng tƣơi, có tác dụng tiêu thực chữa đầy bụng, ợ chua, cầm tiêu chảy, hạ huyết áp, cải thiện sức co bóp của tim. Ngoài ra, táo mèo cũng còn đƣợc nhiều ngƣời dùng để giải khát mát và bổ trong mùa hè. Với những ngƣời khéo tay, quả táo mèo đƣợc chế biến ra nhiều loại thức quà rất có giá trị và dễ thƣởng thức nhƣ: xi rô, mứt, ô mai Hình 4.1.1. Táo mèo và các sản phẩm từ táo mèo được bầy bán ở chợ
8 Quả Táo mèo sau khi đƣợc thu hái có thể bảo quản trong điều kiện tự nhiên rất dài ngày. Có thể dùng quả táo mèo tƣơi, gọt vỏ, bỏ ruột và hạt, rửa sạch, bổ dọc quả làm 4 hoặc 6, ngâm nƣớc muối trong vài giờ cho ra bớt nhựa, vớt ra, để ráo, sau đó đem trộn với đƣờng kính, để trong thời gian 1 tuần, Táo mèo và đƣờng kết hợp với nhau tạo ra một dung dịch vàng, sóng sánh nhƣ mật ong, có vị chua mát, ngọt thanh, không còn vị chát, mùi thơm nhẹ nhàng lan tỏa. Quả táo mèo sau khi thu hái cũng có thể thái lát, phơi khô đóng gói rồi đem đi tiêu thụ và bảo quản. Nhiều cá nhân, doanh nghiệp đã chế biến táo mèo ô mai, táo mèo khô thành những sản phẩm thƣơng mại có giá trị trên thị trƣờng. Hình 4.1.2. Quả táo mèo phơi khô và nước giải khát từ táo mèo Chính bởi táo mèo đƣợc dùng nhiều trong các vị thuốc, món ăn và thức uống tác dụng tốt cho sức khỏe con ngƣời nên đã đƣợc nhiều tổ chức, cá nhân quan tâm phát triển vùng nguyên liệu và đƣa vào sản xuất, chế biến. Tiêu biểu nhƣ Doanh nghiệp tƣ nhân Thanh Tùng Sơn La đầu tƣ, phát triển trồng mới trên 300 ha; Công ty TNHH Bắc Sơn, huyện Bắc Yên sử dụng làm nguyên liệu chế biến rƣợu vang Bắc Sơn Tra và nƣớc ép Sơn Tra đang đƣợc nhiều ngƣời ƣa chuộng trên thị trƣờng. Hiện nay quả táo mèo đã trở thành đặc sản của các tỉnh vùng núi phía Bắc nhƣ Yên Bái, Sơn La, Lai Châu Ngƣời ta có thể sử dụng táo mèo để làm thuốc, ngâm rƣợu uống hay làm ô ma. Cũng có thể bảo quản bằng cách thái lát phơi sấy. Giá táo mèo khá cao. Trung bình từ 20.000đ-30.000/kg. Thời kỳ đầu vụ và cuối vụ có thể lên đến 50.000-60.000đ/kg quả tƣơi. Nhiều nơi đã xác định và khuyến cáo cây táo mèo là cây thế mạnh của địa phƣơng, một trong những hƣớng đi để phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. 1.2. Giá trị dinh dưỡng Trong đông y lại coi sơn tra có vị chua, ngọt tính ôn vào ba kinh tỳ, vị và can, tiêu đƣợc các thứ thịt tích trong bụng. Trong các tài liệu cổ, ghi về táo mèo
9 còn nói thêm là táo mèo phá đƣợc khí, hành ứ hoá đờm rãi, giải độc đƣợc cá, lở sơn, chữa tả lỵ, trị tích khối, huyết khối, giảm đau. Theo nghiên cứ của sơn tra Trung Quốc cho thấy trong quả sơn tra có axit xitric, vitamin C, các gốc hydrat cacbon và protit. Có 2,76% tamin, 16,4% chất đƣờng, 2,7% axit hữu cơ. Các chất tan trong nƣớc là 31%, độ trpo 2,25% tan hoàn toàn trong HCL. Ngoài ra còn có nhiều chất tamin, fructoza còn có các chất cholin, axtylcholin và phytosterin, hydrat cacbon, protid, mỡ, calci, phospho, sắt Mới đây ngƣời ta lại còn thấy các axit oleanic, ursolic và craraegic. Chính vì vậy các loại quả táo mèo và chế phẩm của táo mèo có tác dụng làm tăng sự co bóp của cơ tim đồng thời làm giảm sự kích thích cơ tim. Táo mèo còn làm tăng sự tuần hoàn ở mạch máu tim và mạch máu ở não, tăng độ nhạy của tim đối với tác dụng của các glucozit chữa tim. Các nhà nghiên cứu dƣợc lý Trung quốc cho thấy táo mèo có tác dụng: - Cƣờng tim, hạ áp, tăng lƣu lƣợng máu mạch vành, giãn mạch và chống loạn nhịp tim. Nƣớc cất Sơn tra bắc trên động vật thực nghiệm có tác dụng phòng và giảm bớt thiếu máu cơ tim thực nghiệm. - Có tác dụng làm hạ lipid huyết rõ rệt và làm giảm xơ mỡ động mạch, cơ chế chủ yếu là do thuốc có tác dụng tăng nhanh bài tiết cholesterol chứ không phải chống hấp thu cholesterol. - Sau khi uống Sơn tra lƣợng enzym trong bao tử tăng, giúp tiêu hóa tốt hơn, lƣợng acid béo tăng cũng giúp tiêu hóa chất mỡ tốt hơn. - Sơn tra có tác dụng ức chế các trực khuẩn thƣơng hàn, lî, bạch hầu, mũ xanh, liên cầu beta, tụ cầu vàng. Phƣơng pháp bào chế khác nhau không ảnh hƣởng đến tác dụng kháng khuẩn của thuốc. - Sơn tra có tác dụng an thần, làm tăng tính thẩm thẩu của mao mạch và làm co cơ tử cung. 2. Nguồn gốc phân loại, phân bố và đặc điểm thực vật học cây táo mèo 2.1. Nguồn gốc phân loại cây táo mèo Cây táo mèo còn gọi cây chua chát, Bắc sơn tra, nam sơn tra, sơn tra hay cây dã Bắc sơn tra. Ngƣời tày gọi là cây sán sá. Còn ngƣời Mèo gọi là chi tô di. Cây táo mèo có tên khoa học Docynia indica (mall) Dec. Là một cây thuộc chi táo mèo họ hoa hồng (Rosaceae). Chi Táo mèo (danh pháp khoa học: Docynia) là một chi thực vật có hoa trong họ hoa hồng (Rosaceae). - Docynia indica: Táo mèo. Có ở Ấn Độ, Bhutan, Myanma, Pakistan, Sikkim, Thái Lan, Tây Nam trung Quốc(tây nam Tứ Xuyên, đông bắc Vân Nam), Việt Nam.
10 - Docynia delavayi: Táo mèo delavay hay di y. Có ở tây Quý Châu, tây Tứ Xuyên, đông bắc Vân Nam. 2.2. Đặc điểm thực vật học của cây táo mèo 2.2.1. Rễ Cây táo mèo hay còn gọi là cây sơn tra. Ngƣời Mèo gọi là chi tô di. Là một loài cây thuộc họ hoa hồng. Cây mọc tự nhiên và sống nhiều năm trên một mảnh đất, sƣờn đồi núi. Cây phân bố rộng ở các tỉnh phía Bắc nhƣ Lạng Sơn, Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Lai Châu, Điện Biên Cây sau trồng sống cố định, do đó việc nghiên cứu đặc điểm của bộ rễ có ý nghĩa rất quan trọng để đặt cơ sở cho các biện pháp kỹ thuật trồng trọt. Rễ cây táo mèo phát triển tốt tạo điều kiện cho các bộ phận trên mặt đất phát triển. Hệ rễ cây táo mèo có cấu tạo gồm có các phần: Rễ trụ (rễ cọc), rễ bên và rễ hấp thu. Hình 4.1.3. Rễ cây táo mèo Rễ trụ hay còn gọi là rễ cái(rễ chính). Rễ cái mọc từ phôi(mầm) và mọc thẳng từ trên xuống. Rễ chính phát triển mạnh đâm sâu suống đất, có thể sâu tƣ 2 – 3m. Tác dụng chính của rễ chính là đâm sâu suống đất, giúp cây táo mèo chống đổ, nâng đỡ thân cành. Từ rễ cái phân nhánh thành các rễ bên và rễ hấp phụ, rễ bên lan rộng trong đất. Rễ hấp thu đƣợc phân bố tập trung ở lớp đất từ 20 - 60 cm. Rễ hấp phụ có nhiều lông hút có tác dụng hút nƣớc và các chất dinh dƣỡng cung cấp cho cây táo mèo.
11 Hình 4.1.4. Sơ đồ cấu tạo bộ rễ cây táo mèo Quá trình sinh trƣởng và phát triển của bộ rễ có những đặc điểm: - Khi hạt mới nảy mầm rễ trụ phát triển rất nhanh. Vào khoảng 3 - 5 tháng sau khi trồng thì rễ trụ phát triển chậm lại và rễ bên phát triển mạnh. - Thời kỳ cây táo mèo còn nhỏ, rễ trụ luôn luôn phát triển dài hơn phần thân trên mặt đất. Đến năm thứ 2 và thứ 3 thì tốc độ sinh trƣởng giữa phần thân trên đất và phần rễ mới cân bằng. Rễ bên và rễ phụ trong thời kỳ này rất phát triển, tốc độ lớn lên và phân cấp của chúng cũng rất nhanh. Đặc điểm này có quan hệ rất lớn đến chế độ làm đất ban đầu khi trồng cây táo mèo. 2.2.2. Thân Cây táo mèo sinh trƣởng trong điều kiện tự nhiên là đơn trục, nghĩa là chỉ có một thân chính, trên đó phân ra các cấp cành. Thân cây táo mèo là dạng thân gỗ, cây mọc tự nhiên thƣờng có chiều cao từ 6 – 10m. Từ các mầm dinh dƣỡng trên thân mọc ra các cành. Các cành mọc ra từ thân chính là cành cấp 1, từ cành cấp 1 mọc ra cành cấp 2 cứ thế đến các cấp cành 3,4 Trên các cành non của cây tao mèo thƣờng có gai. Hình 4.1.5. Thân cây táo mèo mọc tự nhiên
12 Hình 4.1.6. Cành non cây táo mèo Hình 4.1.7. Gai trên cành non Thân và cành sẽ tạo nên khung tán của cây táo mèo. Với số lƣợng càng thích hợp và cân đối ở trên tán, cây táo mèo sẽ cho sản lƣợng cao. Hình 4.1.8. Thân cây táo mèo Trên cây táo mèo có những loại mầm: Mầm dinh dƣỡng và mầm sinh thực. Mầm dinh dƣỡng phát triển thành cành lá, mầm sinh thực phát triển thành nụ hoa và quả. Mầm dinh dƣỡng gồm có: - Mầm đỉnh
13 - Mầm nách - Mầm ngủ - Mầm bất định (mầm ở cổ rễ) Mầm đỉnh: Loại mầm này ở vị trí trên cùng của cành, tiếp tục phát triển trên trục chính của các cành năm trƣớc, hoạt động sinh trƣởng mạnh và thƣờng có tác dụng ức chế sinh trƣởng của các mầm ở phía dƣới nó (ƣu thế sinh trƣởng ngọn). Mầm nách: Trong điều kiện sinh trƣởng tự nhiên, phần lớn chúng ở trạng thái nghỉ do sự ức chế của mầm đỉnh. Khi gặp điều kiện thuận lợi, mầm nách phát triển thành thân cành lá mới. Tùy theo vị trí của lá ở trên cành, khả năng phát triển, sinh trƣởng ở các nách lá rất khác nhau. Những mầm ở nách lá phía trên thƣờng hoạt động sinh trƣởng mạnh hơn, các mầm ở nách lá phía dƣới. Mầm ngủ: Là những mầm nằm ở các bộ phận đã hóa gỗ của các cành một năm hoặc già hơn. Những mầm này kém phân hóa và phát triển hơn hai loại mầm trên, cho nên để bật mầm chúng đòi hỏi một thời gian dài hơn. Mầm bất định: Vị trí của loại mầm này không cố định trên thân cây táo mèo thƣờng ở sát cổ rễ. Nó chỉ phát triển thành thân, cành lá mới khi cây đƣợc đốn. Cây táo mèo sinh trƣởng khá nhanh, cây ra 2-3 đợt lộc mỗi năm vào vụ Xuân, Hè, Thu. Chồi lá phát sinh ở ngọn cành và từ nách lá mọc cả chồi lá và chồi hoa. Sau khi thu hái quả thì chồi ngọn của cành quả năm trƣớc vƣơn dài thành cành quả mới và kéo dài liên tục trong 4-5 năm liền. Tuổi thọ của cây táo mèo tƣơng đối cao, ở xã Nậm Khắt (huyện Mù Cang Chải tỉnh Yên Bái) theo kết quả điều tra cây táo mèo có tuổi lên đến 300 năm. Hình 4.1.9. Cây táo mèo 300 tuổi 2.2.3. Lá Lá cây táo mèo có dạng hình bầu dục, thuôn dài. Lá có cấu tạo gồm cuống lá, phiến lá và lá kèm(lá bắc). Lá kèm của cây táo mèo sớm dụng. Chóp của lá và gốc lá cây táo mèo có hình nhọn.
14 Hình 4.1.10. Mặt dưới lá cây táo mèo Hình 4.1.11. Mặt trên lá cây táo mèo trưởng thành trưởng thành Lá cây táo mèo dài 6 cm, rộng 3cm. Lá táo mèo có gân rất rõ. Những gân chính của lá táo mèo thƣờng không phát triển ra đến tận rìa lá. Mặt trên của lá nhẵn bóng, mặt dƣới gân lá có phủ 1 lớp lông mịn màu sám trắng. Rìa lá cây táo mèo thƣờng có răng cƣa không đều, hình dạng răng cƣa trên lá rất khác nhau tùy theo giống ở các khu vực địa lý và điều kiện khí hậu cũng nhƣ chế độ chăm sóc. Lá cây táo mèo rụng vào mùa đông. 2.2.4. Hoa - Quả - Hạt Sau khi mọc tự nhiên từ 5- 6 năm cây táo mèo ra hoa cho quả. Sau từ 7-8 năm cây ra hoa và cho quả ổn định, lúc này cây táo mèo đã hoàn chỉnh về đặc tính phát dục. Mùa hoa từ tháng 3, mùa quả tháng 9-10. Hoa, quả và hạt của cây táo mèo đƣợc hình thành phát triển từ mầm sinh thực. Mầm sinh thực nằm ở nách lá. Bình thƣờng mỗi nách lá có hai mầm sinh thực nhƣng Hình 4.1.12. Hoa cây táo mèo cũng có trƣờng hợp số mầm sinh thực nhiều hơn và khi đó ở nách lá có một chùm hoa. Các mầm sinh thực cùng với mầm dinh dƣỡng phát sinh trên cùng một trục, mầm dinh dƣỡng ở giữa, mầm sinh thực ở hai bên nách lá.
15 Vì vậy, quá trình sinh trƣởng dinh dƣỡng và sinh trƣởng sinh thực thƣờng có những mâu thuẫn nhất định. Khi mầm sinh thực phát triển nhiều ở trên cành, thì quá trình sinh trƣởng của các mầm dinh dƣỡng yếu đi, do sự tiêu hao các chất dinh dƣỡng cho việc hình thành nụ hoa và quả. Trong sản xuất cần áp dụng các biện pháp kỹ thuật thích đáng để hạn chế sự phát triển của các mầm sinh thực nhƣ đốn tạo bộ cành tán cây táo mèo. Hoa hợp từ 1-3 hoa mọc ở kẽ lá, mẫu 5, cánh hoa màu trắng. Nhị 30-50. Cuống hoa dài 1,5cm và có lông. Đài gồm 5 răng, tràng hoa có 5 cánh mỏng. Nhị nhiều. Bầu hạ 5 ô, mỗi ô từ 3-8 noãn.Trong hoa các loại sơn tra, có quexetinm quexitrin, tinh dầu và một số chất khác nhƣ chất đắng craraegin và oxyacanthin .có tác dụng làm mạnh tim, điều hoà sự tuần hoàn, giảm sự kích thích của thần kinh. Chính vì vậy hoa và lá sơn tra đƣợc nhân dân và y học sử dụng từ lâu làm thuốc chữa tim mạch. Quả dạng quả hạch, hình cầu thuôn, đƣờng kính 3-4cm. Lúc non quả có lông nhƣng khi chín nhẵn. Khi chín màu vàng lục, có vị hơi chua chát. Hình 4.1.13. Cành mang quả và quả táo mèo Sự sinh trƣởng phát dục của quả có thể chia làm 3 thời kỳ: - Thời kỳ thứ nhất: Từ sau khi thụ phấn đến khi bắt đầu hạt cứng: Thời kỳ này sự sinh trƣởng của quả tƣơng đối nhanh, cây rất cần nƣớc và phân để cung cấp đủ dinh dƣỡng cho việc phát triển quả. Nếu có sƣơng muối và mƣa đá trong thời kỳ này quả sẽ rất dễ rụng. - Thời kỳ thứ 2: từ khi hạt đƣợc cứng lên chuyển từ màu trắng sữa sang màu nâu. Quả sinh trƣởng chậm, chủ yếu là sự sinh trƣởng phát dục của hạt.
16 - Thời kỳ thứ 3: quả to lên và sinh trƣởng rất nhanh cho tới khi quả chín. Đây là giai đoạn cây táo mèo rất cần phân và nƣớc để quả phát triển và chuẩn bị cho phân hoá mầm hoa năm sau. 3. Yêu cầu ngoại cảnh của cây táo mèo 3.1. Khí hậu 3.1.1. Nhiệt độ Cây táo mèo có yêu cầu đặc biệt với nhiệt độ, trong năm phải có 1 thời kỳ nhiệt độ hạ thấp để cây phân hoá mầm hoa. Theo các tác giả thì nhu cầu về lạnh của cây táo mèo là 700- 1000 giờ với nhiệt độ thấp hơn hoặc bằng 100 C. Nhiệt độ quá cao về mùa hè 39- 400 C là không thích hợp, khi nhiệt độ cao lá vàng, không ra lộc mới đƣợc. 3.1.2. Ánh sáng Yêu cầu của cây táo mèo với ánh sáng cũng thay đổi tùy theo tuổi cây. Cây táo mèo ở thời kỳ cây con yêu cầu ánh sáng ít hơn, cho nên ở vƣờn ƣơm, ngƣời ta thƣờng che râm để đạt tỷ lệ sống cao và cây sinh trƣởng nhanh. Đến khi đạt tuổi 3 - 4 nhu cầu ánh sáng của cây tăng dần lên. Ánh sáng càng nhiều càng thuận lợi cho sinh trƣởng phát triển của cây táo mèo nhất là thời kỳ hình thành hoa. 3.1.3. Ẩm độ Điều kiện khí hậu ở vùng nguồn gốc của cây táo mèo có lƣợng mƣa hàng năm là 1550 mm trong đó tháng mƣa nhiều nhất (tháng 6) là 263 mm, tháng khô nhất (tháng 1) là 94 m. Ẩm độ không khí ở vùng này vào tháng 6 là 83 %, tháng 1 là 70 %. Táo mèo là cây chịu khô hạn giỏi nhƣng táo mèo cần nƣớc để đâm chồi nảy lộc, nếu mƣa nhiều ở thời kỳ nở hoa thì ảnh hƣởng lớn tới sự ra hoa đậu quả. Nhiệt độ thấp và môi trƣờng ẩm là điều kiện quan trọng cho thời kỳ quả táo mèo phát triển. Thiếu nƣớc vào tháng 3,4 thì quả rụng nhiều, quả bị nứt, quả nhỏ và hƣơng vị kém. Nếu mƣa nhiều và ẩm độ không khí quá cao trong thời kỳ quả chín thì quả sẽ bị nứt do vậy phải đảm bảo nhu cầu về chế độ nƣớc cho cây táo mèo. Cây táo mèo tƣơng đối thích nghi với khí hậu ẩm, độ ẩm không khí cao. Ở các vùng khô hạn lƣợng mƣa dƣới 300 mm/năm nhƣng có tƣới vẫn đạt năng suất cao, chất lƣợng tốt. Tuy nhiên ở vùng núi cao hay có sƣơng mù, độ ẩm cao lá táo mèo hay bị bệnh nấm gây hại. 3.2. Đất đai và địa hình 3.2.1. Đất đai Cây táo mèo ít đòi hỏi về đất. Cây táo mèo mọc khá tốt trên đất chỉ có độ sâu 40 cm, táo mèo có thể trồng đƣợc ở đất nông nhƣng phải thoáng và dễ thoát
17 nƣớc. Đất nông thì khả năng cung cấp nƣớc và dinh dƣỡng ít do đó nên chọn đất thịt chứa nhiều dinh dƣỡng, nếu đất nhẹ tỉ lệ mùn thấp thì tăng cƣờng bón nhiều phân đặc biệt là phân chuồng. Loại đất thích hợp nhất cho cây táo mèo là đất thịt, có tầng dầy, chua nhẹ (pH từ 5,5- 6,5). Có thể trồng táo mèo trên đất đồi dốc thuộc phù sa cổ, sa thạch hoặc sa phiến thạch có tầng canh tác dày, thoát nƣớc tốt. Vùng đát trũng cũng trồng đƣợc táo mèo nhƣng phải lên luống đất cao, rãnh thoát nƣớc tốt. Trên đất kiềm (pH = 8,5) cũng có thể trồng đƣợc táo mèo nhƣng phải bón phân vi lƣợng cần thiết. Nhƣ vậy đất nào cũng có thể trồng táo mèo đƣợc thậm chí ngay cả đất đồi chua, độ phì kém. 3.2.2. Địa hình Địa hình và địa thế có ảnh hƣởng rất rõ đến sinh trƣởng và chất lƣợng cây táo mèo. Kinh nghiệm nhận thấy táo mèo đƣợc trồng, thu quả và chế biến từ ở vùng núi cao có mùi thơm hơn trồng ở khu vực thấp. Phần lớn các vùng trồng, thu hái táo mèo thƣờng có độ cao cách mặt biển từ 700 đến 1500 mét. Tuy nhiên cây táo mèo sinh trƣởng thích hợp ở độ cao 1000m. Táo mèo mọc hoang và hiện nay đƣợc trồng ở Sìn Hồ Lai Châu, Điện Biên (Tuần Giáo, đèo Pha Đin), Yên Bái (Trạm Tấu, Mù Cang Chải), Sơn La (Bắc Yên), Lào Cai (Sa Pa), Hà Giang (Đồng Văn, Quảng Bạ, Mèo Vạc) trên độ cao 1000m. Vùng táo mèo ngon có tiếng nhƣ Bắc Yên (Sơn La) có độ cao lên đến 1200m. Cây táo mèo có thể sinh trƣởng trên các địa hình dốc 30-450 nhƣng thích hợp nhất khi trồng ở các sƣờn đồi, lƣng đồi và chân núi, nơi địa hình có độ dốc từ 15 -250. Hình 4.1.14. Vườn táo mèo tại Trạm Tấu (Yên Bái)
18 B. Câu hỏi và bài tập thực hành Bài tập 4.1.1: Nhận biết các bộ phận rễ, thân, lá hoa quả và đặc điểm hình thái của cây táo mèo. - Mục tiêu: Nhận biết các bộ phận và đặc điểm cây táo mèo, đặc điểm hình thái cây táo mèo. Phân biệt đƣợc cây táo mèo con mọc dại trong tự nhiên sử dụng làm nguồn giống - Nguồn lực: Các bộ phận cây táo mèo, bút dạ, giấy Ao. Thƣớc kẻ, bút chì. hình mẫu, tranh ảnh. - Cách thức tiến hành: Chia các nhóm nhỏ, mỗi nhóm có từ 3-5 học viên, nhận một bộ dụng cụ gồm thƣớc, viết, giấy, bảng kế hoạch. Nhận biết phân biệt đặc điểm các bộ phận của cây táo mèo. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: Nhận biết các bộ phận và đặc điểm cây táo mèo, đặc điểm hình thái cây táo mèo. - Thời gian hoàn thành: 120 phút - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: Các học sinh phân biệt đúng hình thái rễ, thân, lá, hoa quả cây táo mèo. Bài tập 4.1.2: Xác định ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa, độ ẩm, điều kiện đất đai, địa hình phù hợp để cây táo mèo sinh trƣởng phát triển tốt. - Mục tiêu: Xác định ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa, độ ẩm, điều kiện đất đai, địa hình phù hợp cây táo mèo. - Nguồn lực: Thƣớc kẻ, bút chì, bút dạ, giấy Ao, bảng biểu số liệu khí tƣợng thủy văn. - Cách thức tiến hành: Chia các nhóm nhỏ, mỗi nhóm có từ 3-5 học viên, nhận một bộ dụng cụ gồm thƣớc, viết, giấy, bảng kế hoạch. Xác định ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa, độ ẩm, điều kiện đất đai, địa hình phù hợp để cây táo mèo sinh trƣởng phát triển tốt. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên thảo luận xác định ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa, độ ẩm, điều kiện đất đai, địa hình phù hợp để cây táo mèo sinh trƣởng phát triển tốt. Khả năng phát triển của cây táo mèo tại địa phƣơng. - Thời gian hoàn thành: 120 phút - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: Bảng kết quả thảo luận xác định ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa, độ ẩm, điều kiện đất đai, địa hình phù hợp cây táo mèo.
19 C. Ghi nhớ: Cây táo mèo còn gọi cây chua chát, Bắc sơn tra, nam sơn tra, sơn tra hay cây dã Bắc sơn tra Trong đông y táo mèo có tên là Sơn Tra. Đây là một vị thuốc quý. Cây nhỡ cao 5-10m. Cây non cành nhỏ có gai. Lá đa dạng, ở cây non mọc so le, xẻ 3-5 thùy, mép có răng cƣa không đều. Ở thời kỳ cây trƣởng thành lá hình bầu dục dài khoảng 6-10cm, rộng 2-4cm. Mép nguyên hoặc hơi khía răng cƣa. Gốc tròn, đầu nhọn, mép nguyên hoặc có răng cƣa nhỏ ở đầu lá. Mặt trên xanh, mặt dƣới có lông dày màu trắng xám, cuống lá dài 1,5cm. Lá kèm sớm rụng. Hoa hợp từ 1-3 hoa mọc ở kẽ lá, mẫu 5, cánh hoa màu trắng. Nhị 30-50. Cuống hoa dài 1,5cm và có lông. Đài gồm 5 răng, tràng hoa có 5 cánh mỏng. Nhị nhiều. Bầu hạ 5 ô, mỗi ô từ 3-8 noãn. Mùa hoa từ tháng 3, mùa quả tháng 9- 10. Cây táo mèo sinh trƣởng ở độ cao trên 1000m. Cây táo mèo có thể sinh trƣởng trên các địa hình dốc 30-450 nhƣng thích hợp nhất khi trồng ở các sƣờn đồi, lƣng đồi và chân núi, nơi địa hình có độ dốc từ 15 -250. Loại đất thích hợp nhất cho cây táo mèo là đất thịt, có tầng dầy, chua nhẹ (pH từ 5,5- 6,5).
20 BÀI 2: GIEO ƢƠM TÁO MÈO Mã bài: MĐ4-02 Mục tiêu: - Nêu đƣợc các tiêu chuẩn thu hái, bảo quản hạt giống táo mèo. - Trình bày đƣợc các bƣớc kỹ thuật gieo ƣơm táo mèo. - Thực hiện đƣợc các bƣớc công việc thu hái và bảo quản hạt đúng tiêu chuẩn kỹ thuật. - Thực hiện đƣợc các bƣớc công việc trong qui trình gieo ƣơm và chăm sóc cây mạ táo mèo đảm bảo tỷ lệ sống >90%. A. Nội dung 1. Thu hái quả táo mèo giống 1.1. Thời gian thu hái Sau 5-7 năm từ khi trồng cây táo mèo bắt đầu cho quả. Táo mèo ra hoa từ tháng 2 – 4, họa nợ rộ vào đầu tháng 3 đến cuối tháng 3. Sau khi thụ phấn hình thành quả. Quả sinh trƣởng trong khoảng 5-6 tháng thì chín. Mùa quả chín thƣờng kéo dài từ tháng 9-10. Quả chín có đặc điểm màu sắc quả chuyển từ màu xanh mơ sang màu vàng và vàng đỏ, một số loài có má đỏ trên quả. Lúc này quả nhẵn bóng và căng đều. Khi bổ quả táo mèo ta thấy hạt táo mèo đã chuyển từ mầu đục sữa sang màu nâu sẫm. Khác với quả xanh, khi thử nếm bằng cảm quan sẽ thấy có vị chua chát ở quả chín. Hình 4.2.1. Quả táo mèo khi chín Hình 4.2.2. Hạt táo mèo khi chín
21 Khi quan sát trên cây có 70 - 80% số quả chín chúng ta có thể thu hái quả để làm giống. Hình 4.2.3. Cây táo mèo đến thời điểm thu hái làm giống 1.2. Lựa chọn cây mẹ thu hái Cây táo mèo mẹ làm cây giống phải đƣợc chọn từ những khu rừng có sức sinh sản cao, chƣa bị thu hái bẻ cành vụ trƣớc. Các cây không bị dịch bệnh hoặc lửa rừng phá hoại. Tuổi cây lấy giống nên lấy giống ở giai đoạn thành thục phải trên 10 năm tuổi, các đặc tính nông sinh học đã hoàn thiện và ổn định. Chọn những cây thân thẳng, trong đều, tán lá cân đối, không bị sâu bệnh, tỉa cành tự nhiên tốt. Nguốn giống lấy từ các rừng giống, vờn giống chuyên doanh kết hợp với việc lựa chọn cây lấy giống Hình 4.2.4. Cây mẹ làm giống
22 1.3. Thu hái quả Để thu hái quả trƣớc tiên cần chuẩn bị các dụng cụ thu hái nhƣ dao lấy quả, kéo cắt cành, móc lấy quả, thang, các loại câu liêm, cào móc quả, dây bảo hiểm, dụng cụ đựng hạt Hình 4.2.5. Chuẩn bị thang, gùi đựng khi thu hái táo mèo Cách thức tiến hành: Với cây thấp dùng sào, móc, kéo cắt cành. Với cây cao dùng thang, sào dài đầu có gắn câu liêm, cào kết hợp trèo lên cây để thu hái. Hình 4.2.6. Thu hái quả táo mèo
23 Quả táo mèo sau khi đƣợc thu hái xong tiến hành thu đống vào các bao đựng, gùi đựng rồi nhanh chóng vận chuyển đến nơi tiêu thụ Hình 4.2.7. Vận chuyển táo mèo sau thu hái 2. Chế biến hạt giống 2.1. Tách quả lấy hạt Để tách quả lấy hạt với cây táo mèo ta dùng phƣơng pháp bổ quả lấy hạt. Bằng phƣơng pháp này ta vẫn thu đƣợc hạt giống và sử dụng đƣợc phần thịt quả. Thịt quả có thể sử dụng luôn hoặc phơi khô, đóng gói bảo quả để đem đi tiêu thụ ngoài thị trƣờng. Hình 4.2.8. Sử dụng dao sắc tách quả thu hạt táo mèo
24 Quả thu về để thành đống trong nhà rồi dùng nilon hoạc bạt đậy kín từ 2-4 ngày cho quả chín vàng đều rồi tiến hành bổ quả lấy hạt. Sau khi tách hạt ra khỏi quả, trong lô hạt có thể còn lẫn thịt quả hay lẫn các tạp vật cho nên cần phải làm sạch hạt. Loại bỏ các hạt lép lửng, các hạt có kích thƣớc nhỏ không đạt tiêu chuẩn. 2.2. Phơi hạt dưới nắng nhẹ Hạt táo mèo sáu khi tách khỏi thịt quả làm sạch đƣợc dải thành lớp mỏng và phơi dƣới nắng nhẹ. Thời gian phơi từ 5-7 ngày. Trong quá trình phơi cần chú ý đào hạt thƣờng xuyên cho hạt khô đều. Hạt phơi xong phải đảm bảo hàm lƣợng nƣớc trong hạt còn <10 %. Hình 4.2.9. Phơi hạt táo mèo dưới nắng nhẹ 3. Bảo quản hạt giống 3.1. Bảo quản khô tự nhiên Cách bảo quản: - Chuẩn bị hạt giống, chai, chum, vại v.v sau khi hạt đủ lƣợng nƣớc tiêu chuẩn quy định cho vào chai, chum, vại, bao bì rồi bịt kín miệng không cho tiếp xúc với không khí. - Trung bình mỗi chum vại thƣờng đựng 20-30kg.
25 Hình 4.2.10. Chum vại bảo quản khô táo mèo 3.2. Bảo quản cát ẩm Hạt táo mèo có thể bảo quản bằng phƣơng pháp bảo quản ẩm. Tuy nhiên thời gian bảo quản ngắn, hạt phải đem gieo ngay vụ sau. Trộn hạt với cát ẩm theo tỷ lệ 1 phần hạt/2 phần cát sau đó đem chôn ở dƣới đất hoặc cho vào chum, lọ để nơi thoáng mát, định kỳ kiểm tra độ ẩm của cát và đảo trở hạt. Để nâng cao hiệu quả của phƣơng pháp, kéo dài thời gian bảo quản ngƣời ta sử dụng thêm các thuốc, hóa chất bảo quản hạt nhƣ Serêđan (2-4g/ 1kg hạt giống). Hình 4.2.11. Hạt táo mèo được trộn hóa chất trước khi bảo quản 3.3. Bảo quản lạnh Bảo quản lạnh là phƣơng pháp tiên tiến kéo dài tuổi thọ của hạt. Nhiệt độ trong kho lạnh từ 0-50C. Trong quá trình bảo quản phải thƣờng xuyên kiểm tra: Nhiệt độ, độ ẩm, thoáng khí, sâu, nấm, chuột
26 4. Xử lý hạt giống 4.1. Xác định thời gian xử lý hạt Trƣớc khi tiến hành gieo hạt chúng ta cần phải tiến hành xử lý hạt giống. Hạt táo mèo thƣờng đƣợc gieo giống vào tháng 2 – tháng 3. Thời gian xử lý hạt trƣớc gieo từ 3 - 5 ngày. Xử lý hạt giống sẽ giúp phá vỡ sự ngủ nghỉ của hạt, giúp hạt nẩy mầm. 4.2. Khử trùng hạt Có rất nhiều cách để khử trùng hạt nhƣ sử dụng dung dịch thuốc tím(KMnO4) hay axit Nitơric (HNO3), hay các thuốc xử lý hạt giống đƣợc bày bán tại các cửa hàng bảo vệ thực vật. Hay đơn giản nhất chúng ta có thể sử dụng nƣớc muối hay dung dịch supe lân. Các bƣớc khử trùng hạt nhƣ sau: - Bƣớc 1: Vệ sinh sạch sẽ dụng cụ xử lý hạt giống - Bƣớc 2: Kiểm tra, loại bỏ hạt lép lửng, thối mốc, hạt lẫn. - Bƣớc 3: Cho hạt giống táo mèo vào bao tải hoặc túi vải buộc chặt lại - Bƣớc 4: Ngâm túi hạt trong thuốc diệt trùng. Thƣờng dùng là dung dịch thuốc tím (KMnO4) 0,5% (5g pha trong 995ml nƣớc). Ngâm hạt trong dung dịch 20 – 30 phút sau đó vớt ra rửa sạch. Hình 4.2.12. Cho hạt giống vào bao Hình 4.2.13. Ngâm túi hạt trong buộc chặt miệng thuốc tím 4.3. Ngâm hạt Ngâm hạt trong nƣớc nóng có nhiệt độ 30 – 400 C sau đó để nguội dần rồi vớt ra rửa sạch thuốc tím. 4.4. Ủ hạt
27 Sau khi hạt giống đã đƣợc ngâm xử lý tiến hành rửa sạch để ráo nƣớc và tiến hành đem ủ. Gom hạt thành khối sau đó dùng túi vải, bạt gấp kín lại. Sau đó chèn các vật nặng lên đống ủ tránh gió lật bạt ra. Hình 4.2.14. Gấp các cạnh của tấm ủ Hình 4.2.15. Chèn vật nặng lên tấm đậy 4.5. Rửa chua hạt Trong quá trình ủ hạt chúng ta phải thƣờng xuyên tiến hanh rửa chua cho hạt. Mục đích tiêu các chất độc sinh ra từ quá trình nảy mầm của hạt, cung cấp nƣớc và oxy cho quá trình nảy mầm của hạt, hạt nảy mầm đồng đều. Ta cho hạt vào túi vải rồi rửa lại hạt bằng nƣớc lạnh. Mỗi ngày rửa chua 1- 2 lần khi hạt nứt nanh, khoảng 70% ta mang gieo. 5. Gieo hạt 5.1. Thời kỳ gieo hạt Thời gian gieo hạt là khoảng thời gian trong năm theo từng địa phƣơng thuận lợi để gieo hạt. Thời gian gieo hạt ảnh hƣởng trực tiếp đến chất lƣợng cây con, ảnh hƣởng đến tỷ lệ nảy mầm và sức đề kháng của cây mầm, cây con với điều kiện bất lợi. - Căn cứ xác định thời vụ gieo hạt + Thời vụ trồng rừng. + Tiêu chuẩn cây con. + Khí hậu thời tiết từng địa phƣơng. Đối với các tỉnh phía Bắc do có mùa đông lạnh giá nên thời gian thuận lợi nhất vào tháng 2-3. 5.2. Đánh rãnh, tạo luống
28 Tạo nền luống gieo: Luống nổi có gờ đất đập nhỏ, tơi xốp, phun thuốc trừ nấm trƣớc khi gieo 1 – 2 ngày. Bón lót phân hữu cơ đã ủ hoai 3- 4 kg/m2 đảo đều độ sâu 5 – 7 cm san phẳng tƣới nƣớc cho đủ ẩm. Hình 4.2.16. Mô hình luống gieo 5.3. Gieo hạt Trƣớc khi gieo hạt từ 5-7 ngày ta phải tiến hành phun Viben C 0,3% liều lƣợng 0,3 lít/m2 đất để phòng các bệnh vƣờn ƣơm do nấm nhƣ thối cổ rễ. Trƣớc khi gieo 1 ngày phải tƣới nƣớc đủ ẩm cho luống gieo. Nếu hạt nhỏ ta độn với chất độn theo tỷ lệ 1/8 (chất độn có thể là tro) để tăng lƣợng hạt và dễ quan sát khi gieo bổ xung chia lƣợng hạt ra thành 3 phần bằng nhau (1/3 gieo cho 1/2 luống đầu theo chiều dọc luống; 1/3 gieo cho 1/2 luống còn lại và 1/3 gieo bổ xung), hạt gieo phải đƣợc trải đều trên diện tích gieo. Tùy vào điều kiện chăm sóc, có thể gieo hạt theo hàng hay gieo vãi. Lƣợng hạt gieo: 1kg hạt gieo từ 15 -20m2 Hình 4.2.17. Gieo hạt
29 5.4. Phủ đất Dùng đất nhỏ lấp hạt độ dày lấp 2 – 3 lần đƣờng kính của hạt. Lƣu ý: - Lấp dày quá hạt khó nảy mầm. - Lấp mỏng quá hạt bị khô hoặc khi tƣới nƣớc hạt sẽ bị xói và trôi khi lấp hạt còn chú ý đến thời tiết và sức nảy mầm của hạt. - Sau khi phủ đất xong tiến hành rắc thuốc trừ sâu và côn trùng phá hại hạt giống. 6. Chăm sóc cây mạ Sau khi gieo khoảng 2 - 5 ngày hạt táo mèo sẽ nẩy mầm. Lúc này cần có các biện pháp chăm sóc phù hợp giúp cây mầm sinh trƣởng phát triển khỏe mạnh. Giai đoạn này cây con chủ yếu sử dụng các chất dinh dƣỡng từ phôi mầm. Các cơ quan dinh dƣỡng nhƣ thân mầm, rễ mầm mới hình thành chƣa phát triển, sức chống chịu của cây còn thấp nên các biện pháp kỹ thuật chủ yếu nhằm chống rét, chống nắng, chống sƣơng muối và giữ ẩm cho cây mầm. Hình 4.2.18. Hạt táo mèo nảy mầm sau gieo 6.1. Điều chỉnh độ che phủ Mục đích che phủ : - Giữ nƣớc tăng ẩm độ đất => khắc phục hạn hán, - Điều hoà nhiệt độ bề mặt => Hè mát, đông ấm, - Chống kết vón, chống đóng váng bề mặt, tăng độ tơi xốp của đất => Không cần cày bừa, - Khống chế cỏ dại => giảm công làm cỏ, - Kích thích hoạt tính sinh học của đất => Tái tạo dinh dƣỡng, tăng trao đổi khí và nƣớc. Đối với các hộ gia đình không có điều kiện đầu tƣ cho sản xuất có thể sử dụng rất nhiều vật liệu che phủ khác nhau nhƣ rơm, rạ, ràng ràng đã qua khử trùng phủ kín trên mặt sau khi đã gieo hạt xong.
30 Hình 4.2.19. Phủ rơm lên Hình 4.2.20. Cắm ràng ràng lên luống luống sau khi gieo hạt sau khi gieo hạt Tuy nhiên nếu sử dụng quá nhiều rơm rạ che phủ sẽ làm giảm độ nảy mầm do sức cản của lớp che phủ. Vì vậy phải chuẩn bị ruộng 15 ngày trƣớc khi gieo để lớp phủ kịp dẹp xuống mặt đất, không để vật liệu che phủ che lấp lỗ gieo hạt, tăng số hạt đƣợc gieo. Bên cạnh đó, vật liệu che phủ còn là nguyên nhân lây truyền một số loài sâu bệnh vì vậy khi che phủ cần chú ý chọn vật liệu sạch, đã đƣợc khử trùng và phơi sấy qua nắng 2-3 lần. Đối với các vƣờn cây sản xuất cây giống, các vƣờn nông hộ lớn chúng ta sử dụng dàn lƣới nilon để làm giàn che phủ cho hạt mầm. Có thể sử dụng các loại lƣới đen có độ tàn che 70% ánh sáng. Chú ý che phủ lƣới 80-90% lƣới trong 10 ngày đầu sau đó giảm dần. Hình 4.2.21. Làm giàn che cho vườn ươm 6.2. Phòng ngừa sương giá Nguyên tắc chung của phƣơng pháp phòng chống sƣơng muối là giữ cho nhiệt độ mặt đất không xuống dƣới 00C. Những biện pháp thƣờng dùng là: - Hun khói: vào lúc chiều đến khi mặt trời bắt đầu lặn dùng rơm, cỏ ẩm chất thành những đụn ở các góc ruộng đầu gió, đốt cho khói âm ỉ để toả ra nhiều khói. Tắt trƣớc lúc mặt trời mọc. Màn khói có tác dụng giảm sự phát xạ của mặt đất, giữ nhiệt độ mặt đất.
31 - Sưởi ấm: dùng cách sƣởi ấm bằng lò than hoặc củi. Phƣơng pháp này tốn kém nên ít đƣợc sử dụng. - Tưới nước: Tƣới đẫm nƣớc sau khi mặt trời lặn, không tƣới vào buổi sáng sớm. Tƣới phun mƣa là biện pháp có hiệu quả nhất - Phủ đất: dùng rơm rạ, bèo, cỏ, phủ lên mặt đất thành một lớp làm cho mặt đất đỡ lạnh đi. Những vật phủ phải là nhữ ng vật có độ dẫn nhiệt kém so với đất (có thể rãi tro). - Che gió: trồng các đai rừng hoặc các hàng cây trên các cánh đồng để che, ở vƣờn ƣơm có thể dùng dùng phên, liếp, cót để che. - Trồng đai rừng phòng hộ: trồng cây trên sƣờn đồi có tác dụng ngăn không khí lạnh theo sƣờn dốc tràn xuống thung lũng. - Biện pháp canh tác: Thay đổi thời vụ gieo trồng. Tăng cƣờng khả năng chịu lạnh cho cây, tăng cƣờng bón phân kali và các phân vi lƣợng giúp cho cây chống lạnh. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Bài tập thực hành 4.2.1: Thực hiện kỹ thuật xử lý, ngâm ủ hạt giống táo mèo - Mục tiêu: + Thực hiện đƣợc kỹ thuật xử lý, ngâm ủ hạt giống táo mèo đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Hạt giống táo mèo. Rổ, rá, nƣớc sạch, nƣớc nóng, bao tải - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giáo viên nêu yêu cầu nội dung công việc: Xử lý, ngâm ủ hạt giống. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách xử lý, ngâm ủ hạt giống . + Tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện xử lý, ngâm ủ hạt giống. + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện lại quy trình xử lý, ngâm ủ hạt giống táo mèo. - Thời gian hoàn thành: 4 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành:
32 + Xử lý đúng kỹ thuật, các thành viên tham gia tích cực. + Ủ hạt, điều khiển nhiệt độ ẩm độ đúng yêu cầu kỹ thuật + Hạt nứt nanh đồng đều, 90% số hạt nảy mầm Bài tập thực hành 4.2.2: Thực hiện kỹ thuật gieo hạt táo mèo trên luống gieo - Mục tiêu: + Thực hiện đƣợc kỹ thuật gieo hạt giống táo mèo trên luống đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Bàn trang, cuốc, ô doa, rổ rá, chậu nhựa, hạt giống nảy mầm, vật liệu che phủ, rơm dạ, lƣới nilon, lƣới đen trung quốc. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giáo viên nêu yêu cầu nội dung công việc: gieo hạt táo mèo trên luống gieo. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách gieo vãi hạt táo mèo trên luống gieo, lấp hạt, che phủ. + Tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện gieo hạt táo mèo trên luống gieo. + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện lại quy trình gieo hạt táo mèo trên luống gieo - Thời gian hoàn thành: 4 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: +Gieo hạt đúng lƣợng hạt/m2 +Hạt gieo đồng đều + Lấp hạt đúng độ sâu + Các thành viên tham gia tích cực. Bài tập thực hành 4.2.3: Thực hiện kỹ thuật chăm sóc cây mạ sau gieo hạt - Mục tiêu: + Thực hiện đƣợc kỹ thuật chăm sóc cây mạ sau gieo hạt đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất.
33 - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm cây táo mèo. Ô doa, phân bón, nƣớc tƣới, giàn che - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách chăm sóc cây mạ . + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện chăm sóc cây mạ. + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật chăm sóc cây mạ sau gieo hạt. - Thời gian hoàn thành: 4 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Chăm sóc cây mạ đúng kỹ thuật, đạt tỷ lệ sống >90% + Cây xanh, mập, đồng đều + Các thành viên tham gia tích cực C. Ghi nhớ - Lựa chọn cây mẹ đạt tiêu chuẩn làm cây giống, xác định thời quả chín tiến hành thu hái quả. - Chế biến hạt giống: Quả sau thu hái tách quả thu hạt, phơi dƣới nắng nhẹ. - Bảo quản hạt giống: Tùy theo điều kiện gia đình có thể bảo quản theo phƣơng pháp khô, ẩm hay lạnh. - Xử lý hạt giống: Khử trùng hạt táo mèo bằng thuốc khử trùng, ngâm hạt, ủ hạt giống kết hợp rửa chua đến khi hạt nảy mầm. - Gieo hạt: Làm đất. lên luống tạo luống gieo hạt. Tƣới ẩm và xử lý đất 2 bằng Viben C trƣớc khi gieo. 1kg hạt gieo từ 15 -20m . Gieo hạt xong tiến hành phủ đất, rải thuốc bảo vệ trống chuột, côn trùng.
34 BÀI 3: CẤY CHUYỂN CÂY MẠ VÀO BẦU Mã bài: MĐ4-03 Mục tiêu: - Liệt kê đƣợc các bƣớc cấy cây táo mèo vào bầu. - Cấy chuyển cây mạ vào bầu đạt yêu cầu, tỷ lệ sống >80%. - Đảm bảo vệ sinh, an toàn và tiết kiệm. A. Nội dung 1. Lựa chọn cây cấy 1.1. Xác định thời kỳ cấy cây Đồ dùng dụng cụ khi cấy: Bay cấy, que cấy, khay đựng cây cấy, thùng tƣới nƣớc vòi hoa sen, luống cây có dàn che và đủ ẩm. Thời gian cấy cây sau khi cây đã có 3-4 cặp lá thật. Cấy vào các ngày râm mát, mƣa phùn. 1.2. Xác định tiêu chuẩn cây cấy + Bứng cây: - Dùng que cấy xiên nhẹ góc 450 so với thân cây mầm sâu hơn chiều dài của rễ cọc khoảng 0,5cm. Tay nhẹ nhàng nhổ cây lên khỏi mặt đất. - Đặt cây đủ tiêu chuẩn cấy vào bát hoặc khay có nƣớc để rễ cây ngập trong nƣớc. Hình 4.3.1. Đặt cây mạ vào bát nước
35 + Tiêu chuẩn cây cấy - Tiêu chuẩn cây cấy có ý nghĩa rất quan trọng, ảnh hƣởng lớn đến sự sinh trƣởng và phát triển của cây và chất lƣợng cây trồng sau này. - Nếu cây chƣa đủ ngày tháng tuổi: Cây mất nƣớc nhanh, rễ cây còn yếu chƣa hút nƣớc kịp, cây héo và chết, cây không có sức đề kháng. - Nếu quá ngày tháng tuổi, bộ rễ bị tổn thƣơng lâu hồi phục. - Tiêu chuẩn cây cấy: - Cây mầm cấy vào bầu tốt nhất ở giai đoạn 3 – 4 cặp lá thật; chiều cao từ 3 – 5cm. - Cây sinh trƣởng đều, hệ rễ phát triển không bị dị dạng, cong xoán. 2. Cấy cây 2.1. Tạo lỗ Ngƣời ngồi cấy dƣới rãnh luống tƣ thế thỏa mái: Bên không thuận để khay cấy; tay thuận cầm bay; cắm tạo hố cấy thẳng đứng giữa hố độ sâu dài hơn độ sâu chiều dài rễ 1 – 2 cm. Hố cấy tạo ở giữa bầu có hình chữ V lệch Hình 4.3.2. dùng que cấy tạo lỗ cấy
36 2.2. Cắt rễ Mục đích: Giảm bớt sự thoát hơi nƣớc sau khi trồng, cây đỡ bị nghiêng. Yêu cầu: Cắt bớt 1/3 số rễ ở phía dƣới. Chiều dài rễ sau khi cắt đảm bảo dài 3 - 4cm. Đặc biệt những cây có rễ cọc dài thì dùng kéo cắt rễ cọc. Hình 4.3.3. Cắt rễ trước khi cấy cây 2.3. Cấy cây - Bƣớc 1: Đƣa rễ cây xuống hố cấy đã đƣợc tạo từ trƣớc. Tay không thuận đƣa phần rễ cấy xuống hố cấy cho bộ rễ đƣợc tự nhiên. Cổ rễ thấp hơn mặt đất 1 cm, chú ý cây phải ở tƣ thế ngay thẳng. Hình 4.3.4. Cấy cây - Bƣớc 2: Ép và san bằng mặt đất. Tay thuận dùng bay cắm nhát thứ 2 vào phía lòng mình sâu hơn nhát thứ nhất. Khẽ ép nhẹ que cấy về phía cổ rễ. Sau đó rút bay lên san bằng phẳng mặt đất. - Bƣớc 3: Che nắng và tƣới nƣớc. Dùng nilon, lƣới xanh che nắng cho cây với mức che 50% ánh sáng. Sử dụng vòi tƣới hoa sen tƣới nƣớc đủ ẩm cho cây con hoặc dùng hệ thống tƣới phun sƣơng tự động để tƣới.
37 Hình 4.3.5. Che nắng cho cây mạ sau cấy - Một số trƣờng hợp cấy cây sai kỹ thuật. + Cấy cây nông quá: Nguyân nhân: Tạo lỗ nông đặt cây quá nông. + Cấy cây sâu quá: Nguyên nhân: Tạo lỗ sâu quá. + Cây bị nghiêng: Tạo lỗ nghiêng đặt cây nghiêng. + Cây rễ bị cong: Nguyên nhân đặt rễ không thẳng. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Bài tập 4.3.1: Thực hiện nội dung tạo lỗ cấy cây mạ vào bầu - Mục tiêu: + Trình bày đƣợc các bƣớc tạo lỗ cấy cây mạ vào bầu + Thực hiện đƣợc kỹ thuật tạo lỗ cấy cây mạ đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm cây táo mèo. Ô doa, nƣớc tƣới, giàn che. Que tạo lỗ, bát nƣớc hồ, xô nhựa. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách lỗ cấy cây mạ vào bầu + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện lỗ cấy cây mạ vào bầu + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả.
38 - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật lỗ cấy cây mạ vào bầu - Thời gian hoàn thành: 1 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Tạo lỗ cấy đúng độ sâu + Lỗ cấy chính giữa bầu + các thành viên tham gia tích cực Bài tập 4.3.2: Thực hiện cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ vào bầu - Mục tiêu: + Thực hiện đƣợc kỹ thuật cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ vào bầu đảm bảo yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm cây táo mèo. Ô doa, nƣớc tƣới, giàn che, cây mạ, kéo. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ vào bầu + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ vào bầu + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ vào bầu. - Thời gian hoàn thành: 2 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Rễ cắt không bị dập, nát, không ngắn + các thành viên tham gia tích cực
39 Bài tập 4.3.3: Thực hiện kỹ thuật cấy cây mạ vào bầu - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc cấy cây mạ vào bầu + Thực hiện đƣợc kỹ thuật cấy cây mạ vào bầu đúng yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm, Cây mạ táo mèo. Que cấy, ghế ngồi, rổ, rá, bát nƣớc hồ, ôdoa, nƣớc tƣới. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách cấy cây mạ vào bầu + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện cấy cây mạ vào bầu + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật cấy cây mạ vào bầu - Thời gian hoàn thành: 4 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Cây đứng vững chắc, không bị hở rễ, rễ không bị gập + Các thành viên tham gia tích cực C. Ghi nhớ 1. Lựa chọn cây cấy Cây mầm cấy vào bầu tốt nhất ở giai đoạn 3 – 4 cặp lá thật; chiều cao từ 3 – 5cm. Cây sinh trƣởng đều, hệ rễ phát triển không bị dị dạng, cong xoán. Tiến hành bứng cây bằng que cấy rồi gâm rễ cây cấy trong dung dịch hồ nƣớc. 2. Cấy cây - Dùng que cấy tạo lỗ cấy hình chữ v lệch, độ sâu dài hơn độ sâu chiều dài rễ 1 – 2 cm. - Cắt bớt 1/3 số rễ ở phía dƣới. Chiều dài rễ sau khi cắt đảm bảo dài 3-4cm. - Cấy cây theo trình tự: Đƣa rễ cây xuống hố cấy. Ép và san bằng mặt đất. Che nắng, tƣới nƣớc cho cây sau cấy.
40 BÀI 4: CHĂM SÓC CÂY CON GIAI ĐOẠN VƢỜN ƢƠM Mã bài: MĐ 04-03 Mục tiêu: - Liệt kê đƣợc các bƣớc chăm sóc cây con táo mèo giai đoạn vƣờn ƣơm. - Thực hiện đƣợc các công việc chăm sóc cây con sau khi cấy, đảm bảo tỷ lệ sống >80%. - Đảm bảo vệ sinh, an toàn và tiết kiệm. A. Nội dung chính 1. Tƣới nƣớc 1.1. Lượng nước tưới Cây con còn non yếu, sức chống chịu với thời tiết kém, bộ rễ chƣa phát triển mạnh, cây chủ yếu hút nƣớc và dinh dƣỡng ở tầng đất mặt do đó phải thƣờng xuyên tƣới nƣớc cho cây con. Tùy theo thời tiết mà điều chỉnh số lần tƣới cho phù hợp. - Liều lƣợng tƣới 3 – 4 l/m2 - Đối với cây lớn phải tăng lƣợng nƣớc tƣới, giảm số lần tƣới. Tuy nhiên lƣợng nƣớc tƣới và số lần tƣới phải phụ thuộc vào: Tuổi cây, thời tiết. - Ngừng tƣới nƣớc trƣớc khi cây xuất vƣờn nửa tháng đến 1 tháng. - Nếu tƣới nhiều nƣớc quá đất luôn bị ẩm tạo điều kiện cho nấm phát triển. - Nếu tƣới ít đất khô cây không thể hút đƣợc chất dinh dƣỡng và sẽ bị chết. + Phƣơng pháp tƣới: Tưới phun: - Dùng thùng tƣới có vòi hoa sen, bình phun tƣới đều lên luống cây mạ. - Tƣới phun chủ yếu ápdụng cho vƣờn ƣơm nền mềm, ƣơm cây trên luống đất. - Khi tƣới nƣớc cần phun đều trên mặt luống.
41 Hình 4.4.1. Dùng vòi tưới đều nước cho cây táo mèo con Tưới thấm: - Áp dụng cho những luống nền cứng, cây đã lớn - Dụng cụ tƣới: Vòi xả nƣớc cho cây thấm no nƣớc rồi xả nƣớc thừa ra ngoài Hình 4.4.2. Tưới thấm 1.2. Thời gian tưới - Buổi sáng: Từ 8-10h. - Buổi chiều: Từ 15 – 17h 2. Phá váng 2.1. Tác dụng của việc phá váng
42 Phá bỏ lớp kết váng trên bề mặt bầu cây con. Tiêu diệt cỏ dại cạnh tranh với cây táo mèo con. Cung cấp thêm cho cây con các chất dinh dƣỡng, tăng ánh sáng, làm chết sâu bệnh, đất tơi xốp thấm nƣớc thoáng khí giúp cây con sinh trƣởng khỏe mạnh. 2.2. Quy trình phá váng Theo định kỳ cứ 15 – 20 ngày dùng bay xới đất hay que vót vát nhọn phá váng kết hợp làm cỏ. Tiến hành lúc nhiệt độ ngoài trời thấp khi làm xong tƣới nƣớc cho mặt đất ổn định. Phá váng nên kết hợp đảo bầu xếp cây và bón phân cho cây. Hình 4.4.3. Phá váng cho cây táo mèo con 3. Bón thúc Mục đích của bón thúc giúp tăng sức đề kháng cho cây, tạo điều kiện cho cây sinh trƣởng tốt, cải tạo đất. Các loại phân bón thƣờng dùng: - Phân chuồng ủ hoai mục - Urê - NPK - Supe lân. Tùy theo tuổi của cây hoặc chất đất tại nơi đó mà bón cho phù hợp. 3.1. Bón thúc lần 1 Sau 20 ngày cấy cây có thể bón thúc cho cây sơn tra. Trong điều kiện gia đình có thể sử dụng phân chuồng và tro bếp. Có điều kiện bón NPK cho cây con. Cách 1: Trộn phân chuồng hoai với tro bếp bón lên mặt luống 2 – 3 kg/m2 bón xong tƣới nƣớc rửa lá.
43 Cách 2: Dùng Urê hoặc NPK hòa tan tƣới đều trên mặt luống tƣới xong rửa lá bằng nƣớc sạch. Nồng độ thƣờng 0,3 – 0,5% (30 – 50 g hòa 10 lít nƣớc) có thể phun cách nhau 10 – 15 ngày. 3.2. Bón thúc lần 2 Sau khi cây đƣợc 4 tuần dùng NPK hòa với nƣớc tƣới thấm tuần bón 1 lần. Nồng độ 0.5%. Bón vào ngày râm mát hoặc mƣa phùn. Chú ý ngừng bón trƣớc khi xuất vƣờn 15 – 30 ngày.  Ghi nhớ: - Bón đúng loại phân, đủ liều lƣợng, đúng lúc cây cần, đúng kỹ thuật. - Tƣới nƣới sạch rửa lá sau mỗi lần tƣới phân ( 2 lít nƣớc / m2). - Ngừng bón thúc trƣớc khi cây xuất vƣờn từ nửa tháng đến một tháng. 4. Đảo cây Từ tháng thứ 2 trở đi phải tiến hành kiểm tra đảo bầu cây. Tiến hành đảo bầu khi trời râm mát. Đảo xong phải tiến hành tƣới nƣớc cho cây con. 4.1. Tác dụng của đảo cây - Nhằm thống kê số lƣợng chất lƣợng cây con. - Phân loại để có kế hoạch chăm sóc cũng nhƣ xuất cây đã đủ tiêu chuẩn. - Bồi dƣỡng, huấn luyện cây con. - Gieo bổ xung nếu cần thiết. 4.2. Phân loại cây con Trong quá trình sinh trƣởng, luống cây có hiện tƣợng phân hóa cây cao, thấp, lớn, nhỏ do đó chúng ta cần chuyển bầu phân loại cây để tập trung những cây có cùng cấp chiều cao vào một khu vực tiện cho quá trình chăm sóc. Khi chuyển bầu, nếu rễ cây đã mọc dài xuyên qua đáy bầu phải cắt bỏ rễ. Dùng dao hoặc kéo sắc cắt. Sau khi cắt cần che bóng và tƣới nƣớc cho cây đến khi cây phục hồi thì bỏ che. Hình 4.4.4. Phân loại cây Tùy theo đặc điểm, tiêu chuẩn cây con mà có thể cắt rễ 1 đến 2 lần. Xén rễ lần cuối trƣớc khi cây xuất vƣờn 10 – 15 ngày nhằm rèn luyện cho cây thích nghi dần với điều kiện khô hạn, thiếu chất dinh dƣỡng, giúp cây cứng cáp, đanh ngọn khi trồng đạt tỷ lệ sống cao.
44 Hình 4.4.5. Xén rễ và cắt lá khi đảo cây 4.3. Xếp cây theo hình mái ngói Trong quá trình đảo cây, phân loại chúng ta chú ý xếp cây theo hình mái ngói. Cây đƣợc xếp theo thứ tự cây lớn rồi đến các cây nhỏ dần. Xếp cây theo hình mái ngói sẽ tạo điều kiện thuận lợi về không gian và dinh dƣỡng cũng nhƣ khi chăm sóc cây Hình 4.4.6. Xếp cây hình mái ngói con. 5. Xuất vƣờn 5.1. Tiêu chuẩn cây con xuất vườn Căn cứ vào tuổi cây và đặc điểm hình thái cây con, chiều cao cây, đƣờng kính cổ rễ xác định tiêu chuẩn cây con xuất vƣờn.
45 - Tuổi cây trung bình: Từ 8 – 12 tháng tuổi - Chiều cao bình quân cây: > 50cm - Đƣờng kính gốc rễ trung bình: 0,6 – 1cm - Quan sát đặc điểm hình thái cây đanh dảnh. Cây có đƣờng kính, chiều cao phát triển cân đối, sinh trƣởng tốt, không có hai thân, không cong queo, sâu bệnh Hình 4.4.7. Cây con đủ tiêu chuẩn xuất vườn 5.2. Số lượng cây xuất vườn Trƣớc khi xuất cây đem trồng tiến hành phân loại cây theo 3 cấp: Cấp 1: Cây đạt tiêu chuẩn xuất vƣờn: Là cây có đƣờng kính, chiều cao phát triển cân đối, sinh trƣởng tốt, không có hai thân, không cong queo, sâu bệnh. Cấp 2: Cây gần đạt tiêu chuẩn xuất vƣờn: Là cây trung gian giữa cây đạt tiêu chuẩn và cây không đạt tiêu chuẩn. Cấp 3: Cây không đạt tiêu chuẩn xuất vƣờn: Là những cây cong queo, sâu bệnh hại nặng, cây có hai thân, cây bị tổn thƣơng cơ giới, gãy cành, gãy ngọn .đều phải loại bỏ. Cây con xuất vƣờn là cây thuộc nhóm cấp 1. Tiến hành bứng cây, ghi chép số lƣợng cây xuất vƣờn. Trong trƣờng hợp thiếu cây trồng có thể sử dụng cây táo mèo con thuộc nhóm cấp 2 đem trồng. Các cây nhóm cấp 3 tiến hành chăm sóc tiếp phục vụ trồng dặm và trồng vụ kế tiếp. - Tính tổng số cấy xuất vƣờn cung cấp cho trồng Hình 4.4.8. Xuất cây táo mèo đi tiêu thụ rừng.
46 B. Câu hỏi và bài tập thực hành Bài tập 4.4.1: Thực hiện kỹ thuật tƣới nƣớc cho cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm. - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc tƣới nƣớc cho cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm. + Thực hiện tƣới nƣớc cho cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm.đúng yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm, Cây mạ táo mèo. Vòi tƣới, bình tƣới, ôdoa, nƣớc tƣới, dây dẫn. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách tƣới nƣớc cho cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm. + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện tƣới nƣớc cho cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm. + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật tƣới nƣớc cho cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm. - Thời gian hoàn thành: 1 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Vƣờn ƣơm cây táo mèo đƣợc tƣới đều nƣớc, lƣợng nƣớc tƣới đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. + các thành viên tham gia tích cực Bài tập 4.4.2: Thực hiện kỹ thuật phá váng cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm. - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc phá váng cho cây táo mèo
47 + Thực hiện đƣợc kỹ thuật phá váng cho cây táo mèo đúng yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm, Cây mạ táo mèo. Que cấy, ghế ngồi, rổ, rá, bát nƣớc hồ, ôdoa, nƣớc tƣới. - Cách thức tiến hành: + Giáo viên nêu yêu cầu, nội dung công việc: Phá váng cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm. + Giáo viên làm mẫu cho học viên quan sát, vừa thực hiện vừa giảng giải. + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách phá váng cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm. + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện phá váng cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật phá váng cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm - Thời gian hoàn thành: 4 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Cây đƣợc phá váng và làm sạch cỏ. + các thành viên tham gia tích cực Bài tập 4.4.3: Thực hiện kỹ thuật bón thúc cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm. - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc bón thúc cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm + Thực hiện đƣợc kỹ thuật bón thúc cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm đúng yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm, Cây mạ táo mèo. Phân bón. Ô doa, bình phun, xô, cuốc.
48 - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách bón thúc cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện bón thúc cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật bón thúc cho cây táo mèo ở giai đoạn vƣờn ƣơm - Thời gian hoàn thành: 1 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Bón phân 4 đúng, cây sinh trƣởng phát triển tốt, không sâu bệnh. + các thành viên tham gia tích cực Bài tập 4.4.4: Thực hiện kỹ thuật đảo cây táo mèo con - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc đảo cây táo mèo con + Thực hiện đƣợc kỹ thuật đảo cây táo mèo con đúng yêu cầu kỹ thuật. + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Luống gieo ƣơm, Cây mạ táo mèo. Que cấy, ghế ngồi, rổ, rá, bát nƣớc hồ, ôdoa, nƣớc tƣới. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách đảo cây táo mèo con + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện đảo cây táo mèo con + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập:
49 + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật đảo cây táo mèo con - Thời gian hoàn thành: 5 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Vƣờn ƣơm táo mèo đƣợc đảo, phân cấp cây, xếp theo hình mái ngói. + Các thành viên tham gia tích cực C. Ghi nhớ: 1. Tƣới nƣớc - Liều lƣợng tƣới 3 – 4 l/m2 - Thời gian tƣới: Buổi sáng: Từ 8-10h. Buổi chiều: Từ 15 – 17h 2. Phá váng - Định kỳ cứ 15 – 20 ngày dùng bay xới đất hay que vót vát nhọn phá váng kết hợp làm cỏ, bón phân. 3. Bón thúc - Bón thúc lần 1: Sau 20 ngày cấy cây - Bón thúc lần 2: Sau khi cây đƣợc 4 tuần 4. Đảo cây Từ tháng thứ 2 trở đi phải tiến hành kiểm tra đảo bầu cây. Phân loại cây con, xén rễ và xếp cây theo hình mái ngói. 5. Xuất vƣờn - Tiêu chuẩn cây con xuất vƣờn. - Phân cấp cây táo mèo con: Cây đạt tiêu chuẩn, cây gần đạt tiêu chuẩn, cây chƣa đạt tiêu chuẩn. Cây xuất vƣờn là nhóm cây cấp 1. Nếu thiếu cây giống thì có thể nhóm cấp 2. Nhóm cấp 3 tiến hành chăm sóc tiếp.
50 BÀI 5: TRỒNG CÂY RA VƢỜN SẢN XUẤT Mã bài: MĐ 04-05 Mục tiêu - Liệt kê đƣợc các bƣớc trồng táo mèo. - Thực hiện đƣợc các bƣớc làm đất, đào hố, bón lót đúng yêu cầu kỹ thuật. - Trồng đƣợc táo mèo đảm bảo đúng kỹ thuật và tỷ lệ sống >80%. - Đảm bảo vệ sinh, an toàn và tiết kiệm. A. Nội dung 1. Làm đất, phát băng trồng Tiến hành phát dọn những loài thực vật sống trên đất trồng nhƣ: Sim, Mua, Lau, Lách, Các loài cỏ Cây cỏ dại có hại cho cây trồng, vì chúng cạnh tranh ánh sáng, nƣớc, dinh dƣỡng, khoáng với cây táo mèo sau trồng, cây cỏ dại còn là nơi ẩn náu của sâu bệnh hại. Phải xử lý thực bì trƣớc trồng ít nhất là 30 ngày. Tùy theo mức độ dày đặc, cao, thấp của thực bì, cây trồng ƣa sáng hay chịu bóng, sinh trƣởng nhanh hay chậm, đất bằng hay dốc, xói mòn mạnh hay yếu Mà quyết định phƣơng thức xử lý thực bì. Có thể phát dọn toàn diện ở những nơi có địa hình độ dốc thấp. Phát dọn theo băng hoặc theo hố (điểm) ở nơi có điều kiện lập địa độ dốc cao. - Phát dọn theo đám: Chỉ phát dọn theo vị trí trồng cây hoặc theo hố trồng cây, kích thƣớc đám phát dọn đƣờng kính thông thƣờng là 1,5-2m. Phƣơng thức này thƣờng đƣợc áp dụng ở những nơi đất có độ dốc lớn, thực bì thƣa thớt. Ƣu điểm của phƣơng pháp này là ít tốn kém tiền và nhân công, bảo vệ đƣợc đất, hạn chế xói mòn. Tuy nhiên phƣơng pháp có nhƣợc điểm nếu diện tích phát dọn hẹp, thực bì phục hồi nhanh, tốn công chăm sóc rừng, sâu bệnh hại dễ phát sinh.
51 Hình 4.5.1. Phát dọn thực bì theo điểm - Phát dọn theo băng, theo dải: Bề rộng băng chặt tùy thuộc mức độ dày đặc, chiều cao của thảm thực bì, độ dốc, mức độ xói mòn, cây trồng ƣa sáng hay chịu bóng mà quyết định bề rộng của băng chặt, thông thƣờng bề rộng của băng chặt tối thiểu phải bằng chiều cao của thảm thực bì. Trên băng chặt, dùng dao chặt sát gốc toàn bộ cây cỏ dại, chỉ để lại những cây tái sinh có giá trị. Cây đã chặt xong xếp gọn sang hai bên mép băng hoặc đƣa ra ngoài. Chiều dài băng chặt phải chạy theo đƣờng đồn mức. - Phát dọn toàn diện Phát dọn toàn diện là dọn trên toàn bộ diện tích đất trồng sƣơn tra. Phƣơng thức này có thể thực hiện theo các phƣơng thức cụ thể sau đây: + Phát dọn toàn diện và đốt toàn bộ thực bì: Trên đất trồng rừng từ trên đồi đến đỉnh đồi đều đƣợc phát dọn sau đó thu gom vật liệu và đốt. Ƣu điểm của xử lý bằng cách đốt là đỡ tốn công, tăng lƣợng tro cho đất và diệt đƣợc một số sâu bệnh hại. Nhƣợc điểm là lớp đất mặt dễ bị hao mòn, khi đốt do nhiệt độ cao làm cho tính chất lý hóa tính đất thay đổi theo hƣớng xấu đi, một số VSV đất có lợi bị tiêu diệt. + Phát dọn toàn diện và để thực bì tự hoai mục: Thực bì đƣợc phát dọn, tận thu cây cỏ có thể xử dụng, sau đó xếp thực bì thành băng rộng 0,5-1m theo đƣờng đồng mức hoặc bom nhỏ rồi dải đều trên mặt đất để tự hoai mục.
52 Ƣu điểm là tăng lƣợng mùn cho đất, hạn chế lƣợng nƣớc bốc hơi mặt đất, chống xói mòn. Nhƣợc điểm là không thuận tiện cho làm đất trồng rừng và nếu làm không đúng kỹ thuật thì sâu bệnh dễ phát triển, dễ gây cháy rừng. Sau khi xử lý thực bì xong tiến hành làm đất kết hợp bón lót. Tiến hành cuốc hố so le theo hình nanh sấu. Hình 4.5.2. Làm đất theo hình nanh sấu Khi cuốc để phần đất tơi xốp trên mặt và đất phía dƣới hố ra riêng biệt. Hố có kích thƣớc 40 x 40 x 40cm. Hình 4.5.3. Hố trồng sau khi cuốc xong Đối với trồng rừng thuần cuốc 1660 hố/ha. Khoảng cách hàng cách hàng 3m. Cây cách cây là 2m. Đối với phƣơng thức trồng xen trong vƣờn nhà hay trồng bổ xung trong rừng phòng hộ mật độ trồng 400-500 hố/ha, khoảng cách hàng 5m, cây cách cây 4m.
53 Hình 4.5.4. Cự ly các hố trồng Sau khi cuốc hố xong tiến hành bón lót rồi lấp đất. Tiến hành đƣa phần đất tốt xuống đáy hố cùng với thảm khô mục trộn với 0,2 kg phân NPK, nếu có điều kiện có thể bón thêm 0,3 – 0,5 kg phân chuồng. Hỗn hợp phân đƣợc trộn đều ở 1/3 đáy hố. Sau đó thêm đất mặt ở xung quanh hố để lấp đất gần ngang miệng hố. Lấp hố phải kết thúc trƣớc khi trồng 15 – 20 ngày. Hình 4.5.5. Bón lót phân NPK và phân Hình 4.5.6. Lấp đất sau khi bón lót chuồng 1/3 đáy hố trước 15 – 20 ngày trồng 2. Thời vụ trồng Thời vụ trồng tốt nhất đối với cây táo mèo vào mùa mƣa, từ giữa tháng 6 đến cuối tháng 8. Trồng quá sớm gặp nhiệt độ cao cây thƣờng chết. Trồng quá muộn cây gặp mùa đông lạnh, cây sinh trƣởng kém, nấm bệnh nhiều tỷ lệ chết cao.
54 Trồng cây vào những ngày râm mát, gặp mƣa phùn là tốt nhất. Tránh trồng những ngày nắng, khô hạn. 3. Trồng cây táo mèo 3.1. Bứng và chuyển cây - Trƣớc khi trồng, tại vƣờn giống tiến hành tƣới nƣớc đủ ẩm từ chiều hôm trƣớc khi bốc xếp cây. - Khi buốc cây tránh làm vỡ bầu, giập nát, gãy ngọn. - Xếp cây và vận chuyển tới nơi phải kịp thời trồng ngay. - Nếu chƣa trồng ngay phải để nơi thoáng mát và tƣới nƣớc đảm bảo độ ẩm cho bầu. Hình 4.5.7. Kiểm tra tiêu chuẩn cây con trước khi trồng 3.2. Tạo hố trồng - Vào thời điểm râm mát, mƣa nhỏ tiến hành tạo hố trồng cây táo mèo con. - Yêu cầu đất trong hố phải đủ ẩm. - Rải cây trồng tới đâu tạo hố trồng tới đó. - Phải trồng hết trong ngày. - Sử dụng cuốc nhỏ hoặc dao bay rạch 1 hố rộng và dài hơn bầu từ 1-2 cm. Hố rạch phải ở vị trí chính giữa hố đã lấp lúc trƣớc.
55 Hình 4.5.8. Dùng cuốc tạo hố trồng 3.3. ạch t i ầu - Dùng dao, kéo hoặc tay tiến hành rạch bỏ túi bầu nilon. - Thao tác cần chú ý nhẹ nhành tránh làm vỡ bầu hay gẫy cành lá cây con. Hình 4.5.9. Dùng sao, Hình 4.5.10. Bầu cây sau khi rạch kéo rạch vỏ bầu không bị vỡ 3.4. Đặt cây vào hố và lấp đất Trình tự các bƣớc nhƣ sau: Bƣớc 1: Đặt cây ngay ngắn giữa hố trồng. Cây đứng thẳng không bị nghiêng vẹo. Thao tác cần nhẹ nhàng tránh làm vỡ bầu.
56 Hình 4.5.11. Đặt cây vào hố trồng Bƣớc 2: Tiến hành lấp đất lần 1. Dùng tay hay quốc gạt phần đất 2 bên lấp đất vào bầu cây. Lƣợng đất lấp khoảng 2/3 bầu. Sau đó dùng tay, chân ấn chặt xung quanh gốc. Hình 4.5.12. Dùng tay lấp đất 2/3 bầu
57 Hình 4.5.13. Dùng hai đầu bàn tay ấn chặt vòng quanh bầu Bƣớc 3: Lấp đất lần 2 Sau khi lấp đất nèn chặt 2/3 bầu sử dụng lƣợng đất mặt còn lại lấp bầu cây. Dùng tay, cuốc hay bay lấp kín bầu. Chú ý lấp đất cao hơn mặt hố 2-3cm. Lấp đất hình mui rùa hay hình mâm xôi để tránh nƣớc ứ đọng gây gập úng. Hình 4.5.14. Dùng tay lấp đất kín bầu
58 Hình 4.5.15. Dùng tay vun đất tạo hình mu rùa Chú ý trồng cây bị nghiêng, vỡ bầu, trồng bầu đất nổi hay lấp đất còn trống. Trồng cây quá sâu, trồng sát thành hố hay lấp đất quá nông . Là trồng sai kỹ thuật cần phải trồng lại. a) b) c) d) g) e) h) Hình 4.5.16. Một số hình ảnh trồng sai kỹ thuật
59 a) cây bị nghiêng b) trồng hở bầu c) lấp đất trống d) bầu bị vỡ e) bầu trồng sát miệng hố g) miệng hố lấp sâu h) bầu trồng quá sâu 4. Trồng dặm 4.1. Xác định số lượng cây chết Sau khi trồng chính từ 15 đến 30 ngày phải kiểm tra tỷ lệ sống để tiến hành trồng dặm. Cây con đem trồng dặm và yêu cầu kỹ thuật nhƣ trồng chính. Việc trồng dặm có thể phải tiến hành làm 2-3 đợt, để đảm bảo tỷ lệ sống của lô rừng đạt trên 80%. Có thể kéo dài năm thứ 2,3. Khi trồng nên tính lƣợng cây trồng dặm. Số cây trồng dặm khoảng 10% so với trồng chính. 4.2. Trồng dặm Kỹ thuật trồng dặm cây táo mèo tƣơng tự kỹ thuật trồng mới cây táo mèo. Gồm tuần tự các bƣớc bứng cây, tạo hố trồng, lấp đất lần 1, lấp đất lần 2. B. Câu hỏi và bài tập thực hành Bài tập 4.5.1: Thực hiện kỹ thuật phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng cây táo mèo - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng cây táo mèo + Thực hiện đƣợc kỹ thuật phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng cây táo mèo + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Vƣờn rừng chuẩn bị trồng táo mèo. Phân bón. Ô doa, bình phun, xô, cuốc, xẻng, dao phát. Quần áo bảo hộ lao động. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng cây táo mèo + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng cây táo mèo + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập:
60 + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng cây táo mèo - Thời gian hoàn thành: 5 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Phát sạch thực bì đúng yêu cầu kỹ thuật. + Làm đất, cuốc hố trồng, ủ phân đúng kỹ thuật + các thành viên tham gia tích cực Bài tập 4.5.2: Thực hiện kỹ thuật trồng cây táo mèo con - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc trồng cây táo mèo con + Thực hiện đƣợc kỹ thuật trồng cây táo mèo con + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Vƣờn rừng chuẩn bị trồng táo mèo. Cây giống, phân bón. Ô doa, bình phun, xô, cuốc, xẻng, dao phát. Quần áo bảo hộ lao động. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách trồng cây táo mèo con + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện kỹ thuật trồng cây táo mèo con + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật trồng cây táo mèo con - Thời gian hoàn thành: 5 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Cây trồng đúng yêu cầu kỹ thuật không nôn hở rễ, không quá sâu, không nghiêng lệch. + Đảm bảo tỷ lệ sống sau trồng >85%
61 + các thành viên tham gia tích cực Bài tập 4.5.3: Trồng dặm cây táo mèo sau trồng. - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc trồng dặm cây táo mèo + Thực hiện đƣợc kỹ thuật trồng dặm cây táo mèo + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Vƣờn rừng chuẩn bị trồng táo mèo. Cây giống, phân bón. Ô doa, bình phun, xô, cuốc, xẻng, dao phát. Quần áo bảo hộ lao động. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách tiến hành trồng dặm cây táo mèo + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện kỹ thuật trồng dặm cây táo mèo + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật trồng dặm cây táo mèo - Thời gian hoàn thành: 2 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Cây trồng đúng yêu cầu kỹ thuật không nôn hở rễ, không quá sâu, không nghiêng lệch. + Đảm bảo tỷ lệ sống sau trồng >95% + các thành viên tham gia tích cực.
62 C. Ghi nhớ: 1. Làm đất, phát băng trồng - Tiến hành phát dọn thực bì. - Tiến hành làm đất kết hợp bón lót. Tiến hành cuốc hố so le theo hình nanh sấu. Hố có kích thƣớc 40 x 40 x 40cm. - Bón thúc 0,2 kg phân NPK 0,3 – 0,5 kg phân chuồng trộn đều lấp 1/3 đáy hố. Lấp đất gần ngang miệng hố. Lấp hố phải kết thúc trƣớc khi trồng 15 – 20 ngày. 2. Thời vụ trồng - Thời vụ trồng tốt nhất từ giữa tháng 6 đến cuối tháng 8. - Trồng vào ngày râm mát, mƣa nhỏ. 3. Trồng cây táo mèo - Bứng vận chuyển cấy đến nơi trồng - Dùng cuốc tạo hố trồng chính giữa hố lấp. - Dùng dao rạch túi bầu, tránh làm vỡ bầu - Đặt bầu cây ngay ngắn giữa hố trồng - Lấp đất 2/3 bầu và ấn chặt - Lấp đất lần 2 hình mâm xôi tránh ứ đọng nƣớc. 4. Trồng dặm Sau khi trồng chính từ 15 đến 30 ngày phải kiểm tra tỷ lệ sống để tiến hành trồng dặm. Cây con đem trồng dặm và yêu cầu kỹ thuật nhƣ trồng chính. Việc trồng dặm có thể phải tiến hành làm 2-3 đợt, để đảm bảo tỷ lệ sống của lô rừng đạt trên 80%. Trồng dặm có thể kéo dài đến năm thứ 2,3. Kỹ thuật trồng tƣơng tự nhƣ trồng cây táo mèo chính.
63 BÀI 6: CHĂM SÓC SAU TRỒNG Mã bài: MĐ 04-06 Mục tiêu - Liệt kê đƣợc các nội dung chăm sóc sau khi trồng táo mèo. - Thực hiện đƣợc các bƣớc chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh hại cây táo mèo. - Đảm bảo vệ sinh, an toàn và tiết kiệm. A. Nội dung 1. Chăm sóc năm thứ nhất Năm đầu chăm sóc 1 lần vào tháng 10- 11(cuối mùa mƣa). Nội dung chăm sóc: - Trồng dặm những cây đã chết. - Phát quang thực bì trong rạch dọc trồng cây kết hợp dẫy cỏ. - Vun gốc hình khuyên tròn rộng 60 - 80m, sâu 4-5cm, vun gốc giúp giữ ẩm cho cây. Hình 4.6.1. Xới cỏ xung qanh gốc Hình 4.6.2. Vun đất theo hình vòng khuyên
64 2. Chăm sóc năm thứ 2 2.1. Chăm sóc lần 1 Thời gian: Tháng 3 – 4 trƣớc mùa mƣa. Nội dung: - Trồng dặm những cây đã chết. - Phát quang thực bì trong rạch dọc trồng cây. Cuốc vun gốc hình khuyên tròn rộng 60 - 80m, sâu 4-5cm, kết hợp dẫy cỏ, bón thúc vun gốc giữ ẩm cho cây. - Bón thúc 0,2kg NPK/ gốc cho cây. Hình 4.6.3. Làm cỏ cho cây táo mèo Hình 4.6.4. Sau khi dãy cỏ tạo thành tuổi 2 hình khuyên tròn - Sau khi làm cỏ vun gốc sẽ tạo hình khuyên tròn. - Sâu 4-5cm - Bán kính tròn rộng 60 - 80m Hình 4.6.5. Tạo rạch quanh gốc cây
65 - Dùng tay bón phân xung quang gốc. - Chú ý phân bón phải gọn và đều, tránh rơi ra ngoài. Hình 4.6.6. Bón thúc phân NPK vào rạch quanh gốc cây - Sau khi bón phân đều xung quang gốc táo mèo ta tiến hành lấp đất - Sử dụng cuốc, xẻng lấp đất phía bên ngoài vòng khuyên tròn lấp cho cây táo mèo - Chú ý đất lấp phải phủ kín toàn bộ phân bón. Hình 4.6.7. Cuốc đất lấp phân 2.2. Chăm sóc lần 2 Tiến hành vào tháng 10 – 11. Nội dung: Các biện pháp kỹ thuật tƣơng tự nhƣ lần 1. Tiến hành phát dọn thực bì, làm cỏ, vun gốc kết hợp với bón thúc phân. Nơi có thực bì dầy, phát triển mạnh cần tiến hành chăm sóc thêm 1 lần vào giữa hai lần chăm sóc nói trên. Nội dung chăm sóc chủ yếu là phát dọn dây leo, cỏ dại ảnh hƣởng cây trồng. 3. Chăm sóc năm thứ 3 - Tiến hành 2 lần/năm
66 - Thời gian, nội dung công việc tƣơng tự nhƣ năm thứ 2. Tiến hành phát dọn thực bì, làm cỏ, vun gốc kết hợp với bón thúc phân. 4. Chăm sóc năm thứ 4,5,6 Chăm sóc 1 lần/năm. Thời gian chăm sóc tháng 10 – 11 (sau mùa mƣa). Nội dung: - Phát quang thực bì, phát dây leo cành nhánh và cây phi mục đích chèn cây trồng. Giữ lại và bảo vệ cây tái sinh có giá trị kinh tế cao, cây không sâm lấn đến cây sơn tra. Hình 4.6.8. Phát thực bì cây táo mèo năm thứ 4 - Thƣờng xuyên ngăn chặn ngƣời và gia súc phá hại cây trồng. Cấm chăn thẳ trâu bò khi cây sơn tra chƣa đạt chiều cao 5m. - Tỉa thƣa: Khi cây sơn tra có biểu hiện cạnh tranh không gian dinh dƣỡng, tán cây giao nhau thì tiến hành tỉa thƣa. Lần 1 vào tuổi 5, cần tỉa thƣa từ 2-3 lần. Lần 1 tỉa thƣa 20%, các lần sau tùy theo mục đích kinh doanh tỉa thƣa 10 – 15%. Cây chặt là những cây có phẩm chất kém bao gồm cây chủ yếu và cây thứ yếu bị sâu bệnh, rỗng ruột, cong queo
67 Hình 4.6.9. Cây sinh trưởng kém cần chặt B. Câu hỏi và bài tập thực hành Bài tập 4.6.1: Thực hiện kỹ phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 1 - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 1 + Thực hiện đƣợc kỹ thuật phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 1 + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Vƣờn táo mèo tuổi 1, phân bón. Ô doa, bình phun, xô, cuốc, xẻng, dao phát. Quần áo bảo hộ lao động. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách tiến hành phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 1 + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện kỹ thuật phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 1 + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 1 - Thời gian hoàn thành: 5 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành:
68 + Phát sạch cỏ và vun gốc hình khuyên tròn đúng yêu cầu kỹ thuật bán kinh 60-80cm. + các thành viên tham gia tích cực. Bài tập 4.6.2: Phát quang vun gốc, bón thúc cho cây táo mèo tuổi 2-3. - Mục tiêu: + Trình bày các bƣớc phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 2-3 + Thực hiện đƣợc kỹ thuật phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 2-3 + Rèn luyện tính tiết kiệm, an toàn trong lao động, sản xuất. - Nguồn lực: Vƣờn táo mèo tuổi 2 hoặc 3, phân bón. Ô doa, bình phun, xô, cuốc, xẻng, dao phát. Quần áo bảo hộ lao động. - Cách thức tiến hành: + Chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm có 5-6 học viên. + Giao bài tập cho từng nhóm, cá nhân. + Giáo viên hƣớng dẫn cho học viên cách tiến hành phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 2-3 + Các nhóm tổ chức ra hiện trƣờng thực hiện kỹ thuật phát quang vun gốc cho cây táo mèo tuổi 2-3 + Giáo viên thúc đẩy, quan sát kết quả thực hiện của nhóm. + Giáo viên tóm tắt nội dung bài học và đánh giá kết quả. - Nhiệm vụ của nhóm/cá nhân khi thực hiện bài tập: + Các học sinh trong nhóm dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên quan sát giáo viên làm mẫu. + Thực hiện quy trình kỹ thuật phát quang vun gốc cây táo mèo tuổi 2-3 - Thời gian hoàn thành: 6 giờ - Kết quả và tiêu chuẩn sản phẩm cần đạt đƣợc sau bài thực hành: + Phát sạch cỏ và vun gốc hình khuyên tròn đúng yêu cầu kỹ thuật bán kinh 60-80cm. + Bón phân cho cây táo mèo, lấp phân đúng yêu cầu kỹ thuật + các thành viên tham gia tích cực. C. Ghi nhớ: 1. Chăm sóc năm thứ nhất Phát quang thực bì hình khuyên, rộng 60 - 80m, sâu 4-5cm, kết hợp dẫy cỏ, vun gốc giữ ẩm cho cây. Trồng dặm cây chết. 2. Chăm sóc năm thứ 2,3
69 - Chăm sóc lần 1: Tháng 3 – 4 trƣớc mùa mƣa. Trồng dặm những cây đã chết. Tiến hành phát dọn thực bì, làm cỏ, vun gốc kết hợp với bón thúc phân. - Chăm sóc lần 2: Tiến hành vào tháng 10 – 11. Nội dung: Các biện pháp kỹ thuật tƣơng tự nhƣ lần 1. Tiến hành phát dọn thực bì, làm cỏ, vun gốc kết hợp với bón thúc phân. 3. Chăm sóc năm thứ 4,5,6 - Chăm sóc 1 lần/năm. - Thời gian chăm sóc tháng 10 – 11 (sau mùa mƣa). - Nội dung: Phát quang thực bì, phát dây leo cành nhánh và cây phi mục đích chèn cây trồng. Giữ lại và bảo vệ cây tái sinh có giá trị kinh tế cao. Tỉa thƣa.
70 HƢỚNG DẪN GIẢNG DẠY MÔ ĐUN I. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MÔ ĐUN - Vị trí: Mô đun Trồng táo mèo là mô đun dạy ở thực địa, chủ yếu là thực tập sản xuất. Đây là mô đun chuyên môn của nghề sơ cấp trồng cây lâm sản ngoài gỗ: song, mây, trám trắng, táo mèo. Mô đun đƣợc thực hiện sau khi ngƣời học đã đƣợc tìm hiểu về công tác chuẩn bị đất trồng và chuẩn bị khu gieo ƣơm của cây táo mèo trong mô đun 01. - Tính chất: Đây là mô đun chuyên môn, cung cấp những kiến thức và kỹ năng thực hiện các công việc: tạo giống, chuẩn bị đất trồng, trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cho cây táo mèo đạt hiệu quả kinh tế và bền vững. II. MỤC TIÊU MÔ ĐUN Kiến thức - Trình bày đƣợc đặc điểm và yêu cầu điều kiện ngoại cảnh của cây táo mèo. - Liệt kê đƣợc các bƣớc công việc tạo giống, gieo ƣơm, cấy chuyển cây mạ, gây trồng, chăm sóc cây táo mèo. Tạo nguồn giống tốt phục vụ công tác trồng vƣờn rừng. - Trình bày đƣợc các bƣớc trồng, trồng dặm và chăm sóc sau trồng tuổi 1, tuổi 2-3 và tuổi 4-5. Kỹ năng - Thực hiện đƣợc thành thạo các công việc chính chọn giống, gieo ƣơm, cấy chuyển cây mạ, chăm sóc cây táo mèo con ở giai đoạn vƣờn ƣơm. Tạo cây giống khỏe mạnh, không bị sâu bệnh. - Thực hiện kỹ thuật làm đất, trồng và chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh cho cây táo mèo đảm bảo hiệu quả kinh tế và bền vững. -Thái độ - Có trách nhiệm với công việc và sản phẩm làm ra; có ý thức bảo quản vật tƣ, thiết bị, dụng cụ trong sản xuất. - Rèn luyện tinh thần học tập nghiêm túc, chủ động tích cực trong học tập.
71 III. NỘI DUNG MÔ ĐUN 1.Nội dung tổng quát và phân phối thời gian Loại Thời lƣợng Địa Mã bài Tên bài bài Tổng Lý Thực Kiểm điểm dạy số thuyết hành tra MĐ Tìm hiểu đặc điểm cây Lý Lớp 8 4 4 04 - 01 táo mèo thuyết học MĐ Gieo ƣơm Táo mèo Tích Vƣờn 04 - 02 hợp ƣơm 20 4 15 1 MĐ Cấy chuyển cây mạ vào Tích Vƣờn 04 - 03 bầu hợp ƣơm 12 2 10 MĐ Chăm sóc cây con giai Tích Vƣờn 04 - 04 đoạn vƣờn ƣơm hợp ƣơm 20 4 15 1 MĐ Trồng cây ra vƣờn sản Tích Vƣờn 04 - 05 xuất hợp rừng 20 4 15 1 MĐ Chăm sóc sau trồng Tích Vƣờn 04 - 06 hợp rừng 16 2 13 1 Kiểm tra kết thúc mô đun 4 4 Cộng 100 20 72 8 * Ghi chú: Thời gian kiểm tra định kỳ được tính vào giờ thực hành IV. Hƣớng dẫn đánh giá kết quả học tập 1. Bài 4.1 Bài tập 4.1.1: Phân biệt xác định các bộ phận và đặc điểm cây táo mèo Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Quan sát phân biệt đúng các bộ Hỏi đáp phận cây táo mèo, đặc điểm các bộ phận. 2. - Nhận biết đƣợc đặc điểm của các Căn cứ vào sản phẩm hoàn bộ phẩn, ứng dụng vào gây trồng, thành thu hái bảo quản cây táo mèo 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của học thực hiện công việc viên - Ý thức học tập tích cực
72 Bài tập 4.1.2: Xác định ánh sáng, nhiệt độ, lƣợng mƣa, độ ẩm và điều kiện đất đai, địa hình phù hợp phù hợp với cây táo mèo Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các yêu cầu về đất, địa Hỏi đáp hình, khí hậu của cây táo mèo 2. - Xác định đúng ánh sáng, nhiệt độ, Căn cứ vào sản phẩm hoàn lƣợng mƣa, đất đai thích hợp của cây thành táo mèo. 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của học thực hiện công việc viên - Ý thức học tập tích cực 2. Bài 4.2 Bài tập 4.2.1: Thực hiện kỹ thuật xử lý, ngâm ủ hạt giống táo mèo Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc xử lý hạt, ngâm Hỏi đáp ủ hạt giống táo mèo 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy Quan sát quá trình học của học trình kỹ thuật xử lý, ngâm ủ hạt viên giống. 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của học thực hiện công việc viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.2.2: Thực hiện kỹ thuật gieo hạt táo mèo trên luống đất Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc gieo hạt táo Hỏi đáp mèo trên luống đất 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy Quan sát quá trình học của học trình kỹ thuật gieo vãi hạt. viên 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của học thực hiện công việc viên - Ý thức học tập tích cực
73 Bài tập 4.2.3: Thực hiện kỹ thuật chăm sóc cây mạ Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc chăm sóc cây mạ Hỏi đáp 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của kỹ thuật chăm sóc cây mạ. học viên 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực 3. Bài 4.3. Bài tập 4.3.1: Thực hiện nội dung tạo lỗ cấy cây mạ vào bầu Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc khi thực hiện nội Hỏi đáp dung tạo lỗ cấy cây mạ vào bầu. 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của nội dung tạo lỗ cấy cây mạ vào bầu. học viên - Tạo lỗ theo thứ tự. Không bị sót bầu 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.3.2: Thực hiện cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ vào bầu Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc khi thực hiện nội Hỏi đáp dung cắt bớt rễ trƣớc khi cấy cây mạ 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát đánh giá nội dung cắt bớt rễ cây mạ - Rễ cắt không bị dập nát. 3. Ý thức học tập tích cực Quan sát quá trình học của học viên
74 Bài tập 4.3.3: Thực hiện kỹ thuật cấy cây mạ vào bầu Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1 - Nêu đƣợc các bƣớc khi thực hiện kỹ Hỏi đáp thuật cấy cây mạ vào bầu. 2 - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát đánh giá nội dung kỹ thuật cấy cây mạ vào bầu - Cây đứng vững chắc, không bị hở rễ, không bị gập rễ. 3 - Ý thức học tập tích cực Quan sát quá trình học của học viên 4. Bài 4.4 Bái tập 4.4.1: Thực hiện công việc tƣới nƣớc cho cây táo mèo con. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc khi thực hiện nội Hỏi đáp dung tƣới nƣớc cho cây táo mèo ở vƣờn ƣơm 2. - Thực hiện đƣợc tƣới nƣớc cho cây táo Quan sát quá trình học của mèo, lƣợng nƣớc tƣới đúng kỹ thuật, học viên tƣới đều trên mặt luống 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.4.2: Thực hiện kỹ thuật phá váng cho vƣờn ƣơm táo mèo. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc, công việc của Hỏi đáp phá váng cho vƣờn ƣơm cây táo mèo 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của nội dung phá váng cho cây táo mèo học viên - Phá váng Không bị sót bầu, sạch cỏ 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của
75 thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.4.3: Thực hiện nội dung bón phân cho vƣờn ƣơm táo mèo. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc kỹ thuật bón phân Hỏi đáp cho vƣờn ƣơm táo mèo 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của nội dung bón phân cho táo mèo học viên - Bón phân đồng đều, đúng liều lƣợng 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bái tập 4.4.4: Thực hiện công việc làm cỏ, đảo cây cho cây táo mèo Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc hãm và đảo Hỏi đáp cây táo mèo 2. - Xếp cây theo hình mái ngói Quan sát đánh giá - Đảm bảo cây sau đảo sống 100%. 3. - Ý thức học tập tích cực Quan sát quá trình học của học viên 5. Bài 4.5 Bài tập 4.5.1: Thực hiện kỹ thuật phát dọn thực bì làm đất chuẩn bị trồng táo mèo. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc, phƣơng thức làm Hỏi đáp đất, chuẩn bị đất trồng táo mèo 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của nội dung phát dọn thực bì học viên - Làm đất đúng yêu cầu kỹ thuật 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của
76 thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.5.2: Thực hiện kỹ thuật trồng táo mèo. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc, công việc trồng Hỏi đáp táo mèo 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của kỹ thuật trồng táo mèo học viên - Cây sau trồng tỷ lệ sống >85% 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.5.3: Thực hiện kỹ thuật trồng dặm cây táo mèo con. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc, công việc của Hỏi đáp trồng dặm cây táo mèo 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình Quan sát quá trình học của nội dung kỹ thuật trồng dặm học viên - Cây trồng dặm đúng yêu cầu kỹ thuật 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi Quan sát quá trình học của thực hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực 6. Bài 4.6 Bài tập 4.6.1: Thực hiện kỹ thuật phát quang vun gốc cho vƣờn cây táo mèo 1 tuổi. Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc, công việc chăm Hỏi đáp vƣờn sóc táo mèo tuổi một 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo quy trình nội Quan sát quá trình học của dung chăm sóc vƣờn táo mèo tuổi một học viên
77 - Làm cỏ, vun đất đúng yêu cầu kỹ thuật. 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi thực Quan sát quá trình học của hiện công việc học viên - Ý thức học tập tích cực Bài tập 4.6.2: Thực hiện kỹ thuật phát quang vun gốc, bón thúc cho vƣờn cây táo mèo tuổi 2-3 Stt Tiêu chí đánh giá Cách thức đánh giá 1. - Nêu đƣợc các bƣớc, công việc chăm Hỏi đáp vƣờn sóc táo mèo tuổi 3-4 2. - Thực hiện đƣợc thành thạo nội dung Quan sát quá trình học chăm sóc cây táo mèo tuổi 3-4 của học viên - Phát dọn sạch thực bì, bón phân, cuốc vun gốc hình khuyên đúng kích thƣớc, kỹ thuật. 3. - Thái độ trách nhiệm, cẩn thận khi thực Quan sát quá trình học hiện công việc của học viên - Ý thức học tập tích cực
78 TÀI LIỆU THAM KHẢO - Chi Cục phát triển nông thôn, Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Sơn La, Tài liệu tập huấn kỹ thuật lâm sinh loài cây Táo mèo, Sơn La (2011) - Cục Lâm nghiệp(2004), Kỹ thuật trồng một số cây đặc sản rừng và cây Lâm sản ngoài gỗ, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội - Cục Lâm nghiệp (2004), Kỹ thuật trồng một số cây thực phẩm và cây dược liệu, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội - Trần Ngọc Hải, Phạm Thanh Hà (2007), Kỹ thuật gây trồng một số loài cây Lâm sản ngoài gỗ có giá trị kinh tế, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội - TS. Võ Đại Hải, Ths. Nguyễn Việt Khoa (2008), Kỹ thuật gây trồng một số loài cây dưới tán rừng, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. - PGS.TS Phạm Đức Tuấn, TS. Nguyễn Quang Dƣơng, Ths. Nhữ Văn Kỳ (2010), Sổ tay hướng dẫn kỹ thuật trồng rừng một số loài cây lấy gỗ và lâm sản ngoài gỗ chính phục vụ trồng rừng phòng hộ và sản xuất cho 62 huyện nghèo, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.
79 DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH, BIÊN SOẠN GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 874/QĐ-BNN-TCCB, ngày 20 tháng 6 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ nhiệm: Ông Nguyễn Thanh Sơn - Phó hiệu trƣởng Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ 2. Phó chủ nhiệm: Ông Nguyễn Văn Lân - Trƣởng phòng Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Thƣ ký: Ông Phạm Quang Tuấn - Trƣởng phòng Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ 4. Các ủy viên: - Bà Phan Thị Tiệp, Phó trƣởng khoa Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ - Ông Võ Hà Giang, Giáo viên Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Phú Thọ - Bà Nguyễn Thị Mai Lan, Giáo viên Trƣờng Cao đẳng Nông Lâm Đông Bắc - Ông Nguyễn Đại Thành, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Tuyên Quang./. DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU CHƢƠNG TRÌNH, GIÁO TRÌNH DẠY NGHỀ TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP (Theo Quyết định số 2033 /QĐ-BNN-TCCB ngày 24 tháng 8 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) 1. Chủ tịch: Ông Nguyễn Cảnh Chính, Phó hiệu trƣởng Trƣờng Cao đẳng nghề Công nghệ và Nông Lâm Đông Bắc 2. Thƣ ký: Ông Phùng Hữu Cần, Chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 3. Các ủy viên: - Ông Ngô Văn Long, Trƣởng bộ môn Trƣờng Trung học Lâm nghiệp Tây Nguyên - Bà Hoàng Thị Hải, Giáo viên Trƣờng Cao đẳng Nông Lâm Đông Bắc. - Ông Trần Ngọc Hƣng, Trƣởng phòng Tổng công ty Giấy Việt Nam./.