Luận án Tác động dịch vụ logicstics đến hieuj quả hoạt động kimh doanh của các doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn tỉnh Quảng Bình

Nội dung text: Luận án Tác động dịch vụ logicstics đến hieuj quả hoạt động kimh doanh của các doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn tỉnh Quảng Bình

1. Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
   
   
   NGUYÔN XU¢N H¶O T¸C §éNG DÞCH Vô LOGISTICS §ÕN HIÖU QU¶ HO¹T §éNG KINH DOANH CñA C¸C DOANH NGHIÖP S¶N XUÊT TR£N §ÞA BµN tØnh QU¶NG B×NH Chuyªn ngµnh: KINH DOANH TH¦¥NG M¹I (KINH TÕ Vµ QU¶N Lý TH¦¥NG M¹I) M· sè: 62340121 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: GS.TS. ĐẶNG ĐÌNH ĐÀO HÀ N ỘI – 2015
2. LỜI CAM ĐOAN Đề tài lu ận án Ti ến s ỹ “ Tác động d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả ho ạt độ ng kinh doanh của các doanh nghi ệp s ản xu ất trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình ” . Tôi xin cam đoan r ằng, s ố li ệu và k ết qu ả nghiên c ứu trong lu ận án này là trung th ực, chính xác. Các s ố li ệu và thông tin trong lu ận án này ch ưa được s ử d ụng để b ảo v ệ m ột h ọc v ị nào và các thông tin trích d ẫn trong lu ận án đều đã được ch ỉ rõ ngu ồn g ốc. Hà N ội, ngày tháng năm 2015 Tác gi ả Nguy ễn Xuân H ảo
3. MỤC L ỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC L ỤC DANH M ỤC CÁC CH Ữ VI ẾT T ẮT DANH M ỤC B ẢNG, BI ỂU ĐỒ , HÌNH, S Ơ ĐỒ PH ẦN MỞ ĐẦ U 1 CH ƯƠ NG 1: NH ỮNG V ẤN ĐỀ LÝ LU ẬN C Ơ B ẢN V Ề TÁC ĐỘ NG D ỊCH V Ụ LOGISTICS ĐẾN HI ỆU QU Ả HO ẠT ĐỘ NG KINH DOANH C ỦA CÁC DOANH NGHI ỆP S ẢN XU ẤT TRONG H ỘI NH ẬP QU ỐC T Ế 13 1.1. D ịch v ụ Logistics và m ối quan h ệ v ới hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX 13 1.1.1. Khái quát v ề d ịch v ụ logistics 13 1.1.2. Phân lo ại và đặc tr ưng c ủa d ịch v ụ logistics 17 1.1.3. Nh ững ho ạt độ ng c ơ b ản và m ối quan h ệ c ủa d ịch v ụ logistics với hi ệu qu ả H ĐKD các DNSX 22 1.2. Nh ững tác độ ng c ủa d ịch vụ Logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX và h ệ th ống ch ỉ tiêu đánh giá 28 1.2.1. Hi ệu qu ả H ĐKD c ủa DNSX 28 1.2.2. Tác động c ủa d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD 35 1.3. M ở c ửa th ị tr ường d ịch v ụ logistics và nh ững c ơ h ội, thách th ức đố i v ới các DNSX 42 1.3.1. Khái quát v ề quá trình h ội nh ập và m ở c ửa th ị tr ường d ịch v ụ 42 1.3.2. Xu h ướng phát tri ển d ịch v ụ logistics trong h ội nh ập qu ốc t ế 45 1.3.3. Cam k ết c ủa Vi ệt Nam v ới WTO liên quan đến d ịch v ụ logistics 48 1.3.4. Nh ững c ơ h ội, thách th ức đố i v ới các DNSX khi m ở c ửa th ị tr ường d ịch vụ logistics 53 1.4. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu 56 1.4.1. Khung lý thuy ết và quy trình nghiên c ứu 56 1.4.2. Phát tri ển mô hình nghiên c ứu 58 1.4.3. Phát tri ển thang đo 59 1.4.4. M ẫu nghiên c ứu 59 1.4.5. Ph ươ ng pháp thu th ập d ữ li ệu 60 1.4.6. Ph ươ ng pháp x ử lý s ố li ệu 61
4. CH ƯƠ NG 2: PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG D ỊCH V Ụ LOGISTICS ĐẾN HI ỆU QU Ả HO ẠT ĐỘ NG KINH DOANH C ỦA CÁC DOANH NGHI ỆP S ẢN XU ẤT TRÊN ĐỊA BÀN T ỈNH QU ẢNG BÌNH 62 2.1. Đặc điểm t ự nhiên - kinh t ế - xã h ội, d ịch v ụ logistics và H ĐKD c ủa các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 62 2.1.1. Đặc điểm t ự nhiên - kinh t ế - xã h ội c ủa t ỉnh Qu ảng Bình 62 2.1.2. T ổng quan v ề các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 65 2.1.3. Tình hình phát tri ển d ịch v ụ logistics ở Qu ảng Bình có ảnh h ưởng đế n hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX 71 2.2. Phân tích th ống kê mô t ả tác độ ng d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD của các DNSX trên địa bàn Qu ảng Bình 86 2.2.1. D ịch v ụ logistics tác động đế n vi ệc s ử d ụng h ợp lý và ti ết ki ệm các ngu ồn l ực, gi ảm thi ểu chi phí trong quá trình s ản xu ất 87 2.2.2. D ịch v ụ logistics phát tri ển có tác độ ng t ăng c ường s ức c ạnh tranh, thúc đẩy tiêu th ụ s ản ph ẩm của các DNSX 93 2.2.3. D ịch v ụ logistics hỗ tr ợ tích c ực y ếu t ố đúng th ời gian và địa điểm (JIT), đảm b ảo cho quá trình s ản xu ất ti ến hành được nh ịp nhàng, liên t ục 96 2.2.4. D ịch v ụ logistics tác động đế n hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 98 2.3. Phân tích h ồi quy tác độ ng d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 103 2.3.1. Mô hình phân tích h ồi quy b ội 103 2.3.2. Đánh giá thang đo các bi ến độ c l ập c ủa mô hình 104 2.3.3. K ết qu ả ki ểm đị nh tác độ ng d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn Qu ảng Bình qua mô hình h ồi quy b ội 111 2.4. Nh ững đánh giá khái quát qua nghiên c ứu tác độ ng d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn Qu ảng Bình 118 2.4.1. K ết qu ả đạ t được 118 2.4.2. Nh ững t ồn t ại và nguyên nhân 119 CH ƯƠ NG 3: PH ƯƠ NG H ƯỚNG VÀ GI ẢI PHÁP V Ề DỊCH V Ụ LOGISTICS NH ẰM NÂNG CAO HI ỆU QU Ả HO ẠT ĐỘ NG KINH DOANH C ỦA CÁC DOANH NGHI ỆP S ẢN XU ẤT TRÊN ĐỊA BÀN T ỈNH QU ẢNG BÌNH 123 3.1. M ục tiêu, ph ươ ng h ướng phát tri ển kinh t ế - xã h ội c ủa t ỉnh Qu ảng Bình đến n ăm 2020 và tri ển v ọng d ịch v ụ logistics đối v ới doanh nghi ệp 123
5. 3.1.1. M ục tiêu, ph ươ ng h ướng phát tri ển kinh t ế - xã hội c ủa t ỉnh Qu ảng Bình đến n ăm 2020 123 3.1.2. Yêu c ầu và tri ển v ọng đố i v ới d ịch v ụ logistics trong vi ệc nâng cao hi ệu qu ả HĐKD c ủa DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 127 3.2. Ph ươ ng h ướng t ăng c ường nh ững tác động tích c ực c ủa d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD ở các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 135 3.2.1. Ứng d ụng r ộng rãi d ịch v ụ logistics thuê ngoài (Outsourcing logistics) trong các ho ạt độ ng th ươ ng m ại đầ u vào và đầu ra c ủa DNSX 135 3.2.2. T ập trung phát tri ển d ịch v ụ logistics đầu vào (Inbound logistics) 135 3.2.3. Nâng cao hi ệu qu ả d ịch v ụ logistics đầu ra (Outbound logistics) 136 3.2.4. Hoàn thi ện b ộ máy qu ản lý ho ạt độ ng logistics ở các DNSX 136 3.2.5. Xây d ựng và phát tri ển đồ ng b ộ c ơ s ở h ạ t ầng d ịch v ụ logistics 137 3.2.6. Đào t ạo ngu ồn nhân l ực logistics chuyên nghi ệp, ch ất l ượng cao cho các DNSX và ngành logistics của t ỉnh Qu ảng Bình 137 3.3. Gi ải pháp t ăng c ường tác độ ng d ịch v ụ logistics nh ằm nâng cao hi ệu qu ả HĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 137 3.3.1. Nhóm gi ải pháp v ề t ổ ch ức, khai thác và s ử d ụng d ịch v ụ logistics ở các DNSX 138 3.3.2. Nhóm gi ải pháp đố i v ới doanh nghi ệp logistics và th ị tr ường d ịch v ụ logistics 142 3.3.3. Nhóm giải pháp v ề thi ết l ập các m ối quan h ệ kinh t ế h ợp lý gi ữa các doanh nghi ệp 146 3.3.4. Nhóm gi ải pháp đố i v ới t ỉnh Qu ảng Bình và các c ơ quan h ữu quan 147 3.4. Ki ến ngh ị, t ạo l ập môi tr ường và điều ki ện để t ăng c ường tác độ ng d ịch v ụ logistic đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 155 3.4.1. T ạo l ập môi tr ường thu ận l ợi, thông thoáng để các doanh nghi ệp d ễ ti ếp c ận được các ngu ồn v ốn cho s ản xu ất kinh doanh và phát tri ển d ịch v ụ logistics 155 3.4.2. Nâng cao trình độ nghi ệp v ụ c ủa độ i ng ũ cán b ộ 155 3.4.3. M ột s ố ki ến ngh ị v ới các c ơ quan qu ản lý Nhà n ước 155 3.4.4. Ki ến ngh ị đố i v ới UBND t ỉnh 157 KẾT LU ẬN 158 DANH M ỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C ỨU C ỦA TÁC GI Ả LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LU ẬN ÁN 160 TÀI LI ỆU THAM KH ẢO 161 PH Ụ L ỤC
6. DANH M ỤC CÁC CH Ữ VI ẾT T ẮT 1PL Logistics bên th ứ nh ất IATA Hi ệp h ội v ận t ải hàng không qu ốc t ế 2PL Logistics bên th ứ hai ICT Công ngh ệ thông tin vi ễn thông 3PL Logistics bên th ứ ba JICA Cơ quan h ợp tác qu ốc t ế Nh ật B ản 4PL Logistics bên th ứ t ư KTTM Kinh t ế th ươ ng m ại APEC Di ễn đàn h ợp tác kinh t ế LCL Hàng l ẻ Châu Á - Thái Bình D ươ ng AFAS Hi ệp đị nh khung ASEAN v ề LPI Ch ỉ s ố ho ạt độ ng Logistics dịch v ụ AFTA Khu v ực m ậu d ịch t ự do LSP Các nhà cung c ấp d ịch v ụ ASEAN Logistics ASEAN Hi ệp h ội các qu ốc gia Đông MTO Ng ười kinh doanh v ận t ải đa Nam Á ph ươ ng th ức BTA Hi ệp đị nh th ươ ng m ại Vi ệt NIBT Doanh thu thu ần tr ước thu ế Nam - Hoa K ỳ CFS Tr ạm (trung tâm) làm hàng l ẻ NNNT Nông nghi ệp nông thôn container - Khu v ực kho CFS CNTT Công ngh ệ thông tin NVOCC Dịch v ụ ng ười th ầu v ận chuy ển hàng l ẻ CPC Hệ th ống phân lo ại các s ản NĐ Ngh ị đị nh ph ẩm ch ủ y ếu CSCMP Hi ệp h ội các nhà chuyên nghi ệp PNTR Quy ch ế th ươ ng m ại v ĩnh vi ễn về qu ản tr ị chu ỗi cung ứng CNH-HĐH Công nghi ệp hóa - Hi ện đạ i hóa QĐ Quy ết đị nh DNSX Doanh nghi ệp s ản xu ất RFID Công ngh ệ đị nh v ị b ằng sóng EDI Hệ th ống trao đổ i d ữ li ệu ROA Tỷ su ất l ợi nhu ận trên tài s ản điện t ử EU Liên minh Châu Âu ROS Tỷ su ất l ợi nhu ận trên doanh thu thu ần EWEC Hành lang kinh t ế Đông - Tây ROC Tỷ su ất l ợi nhu ận trên chi phí FDI Đầu t ư tr ực ti ếp n ước ngoài R&D Nghiên c ứu và phát tri ển FIATA Hi ệp h ội giao nh ận qu ốc t ế SC Chu ỗi cung ứng GATT Hi ệp đị nh chung v ề th ươ ng SCM Qu ản lý chu ỗi cung ứng mại và thu ế quan GDP Tổng s ản ph ẩm qu ốc n ội TM ĐT Th ươ ng m ại điện t ử GMS Ti ểu vùng sông Mê Công TTCN Ti ểu th ủ công nghi ệp GPS Dịch v ụ đị nh v ị toàn c ầu UBND Ủy ban nhân dân GRT Dung tích đă ng ký g ộp USD Đô La M ỹ GTGT Giá tr ị gia t ăng VLA Hi ệp h ội doanh nghi ệp d ịch v ụ logistics HĐKD Ho ạt độ ng kinh doanh WTO Tổ ch ức th ươ ng m ại th ế gi ới HĐND Hội đồ ng nhân dân WB Ngân hàng th ế gi ới ICD Cảng thông quan n ội đị a WMS Hệ th ống qu ản lý kho bãi (c ảng c ạn)
7. DANH M ỤC B ẢNG, BI ỂU ĐỒ , HÌNH, SƠ ĐỒ BẢNG Bảng 1.1: Kim ng ạch XNK c ủa Vi ệt Nam giai đoạn 1986-2014 45 Bảng 2.1: Quy mô và c ơ c ấu GDP c ủa t ỉnh Qu ảng Bình giai đoạn 2010 - 2013 64 Bảng 2.2: Số doanh nghi ệp đang ho ạt độ ng t ại th ời điểm 31/12 phân theo lo ại hình doanh nghi ệp trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 66 Bảng 2.3: Số lao độ ng trong các doanh nghi ệp đang ho ạt độ ng t ại th ời điểm 31/12 phân theo lo ại hình doanh nghi ệp trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình 67 Bảng 2.4: Giá tr ị s ản xu ất công nghi ệp theo giá hi ện hành theo thành ph ần kinh tế c ủa t ỉnh Qu ảng Bình 69 Bảng 2.5: Tình hình chi phí và k ết qu ả HĐKD của m ột s ố DNSX trên địa bàn tỉnh Qu ảng Bình n ăm 2013 70 Bảng 2.6: Kh ối l ượng hàng hóa v ận chuy ển ph ục v ụ cho s ản xu ất và tiêu th ụ phân theo khu v ực v ận t ải giai đoạn 2010 - 2013 c ủa t ỉnh Qu ảng Bình 72 Bảng 2.7: Kh ối l ượng hàng hóa v ận chuy ển ph ục v ụ cho s ản xu ất và tiêu th ụ phân theo ngành v ận t ải giai đoạn 2010 - 2013 c ủa t ỉnh Qu ảng Bình 73 Bảng 2.8: Đặc tr ưng c ủa các h ệ th ống x ử lý đơn hàng 79 Bảng 2.9: Tình hình doanh thu, chi phí logistics và hi ệu qu ả HĐKD của m ột s ố DNSX tỉnh Qu ảng Bình 89 Bảng 2.10: Nh ận th ức v ề vai trò, tác động c ủa d ịch v ụ logistics trong vi ệc nâng cao hi ệu qu ả s ản xu ất kinh doanh c ủa doanh nghi ệp 92 Bảng 2.11: Tình hình v ề v ốn kinh doanh c ủa m ột s ố DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 97 Bảng 2.12: Th ực tr ạng thuê ngoài và t ự th ực hi ện các d ịch v ụ logistics của các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 100 Bảng 2.13: Th ống kê mô t ả các bi ến c ủa mô hình h ồi quy 105 Bảng 2.14: Ma tr ận nhân t ố xoay 107 Bảng 2.15: Độ tin c ậy c ủa các bi ến độ c l ập 111 Bảng 2.16: Kết qu ả h ồi quy gi ữa m ột s ố y ếu t ố d ịch v ụ logistics đến ROS 112 Bảng 2.17: Kết qu ả h ồi quy gi ữa m ột s ố y ếu t ố d ịch v ụ logistics đến ROC 116 Bảng 3.1: Dự báo tăng tr ưởng GDP và phát tri ển th ươ ng m ại t ỉnh Qu ảng Bình đến n ăm 2020 124 BI ỂU ĐỒ Bi ểu đồ 1.1: Nh ận th ức v ề v ị trí, vai trò c ủa d ịch v ụ logistics trong vi ệc nâng cao hi ệu qu ả kinh doanh c ủa doanh nghi ệp 27 Bi ểu đồ 1.2: Đánh giá c ủa các doanh nghi ệp v ề tác độ ng c ủa Logistics đầu vào và Logistics đầu ra trong ho ạt độ ng s ản xu ất kinh doanh 40
8. Bi ểu đồ 1.3: Đánh giá c ủa các ch ủ doanh nghi ệp v ề tác độ ng c ủa d ịch v ụ logsistics trong vi ệc nâng cao hi ệu qu ả, gi ảm thi ểu chi phí s ản xu ất kinh doanh 41 Bi ểu đồ 1.4: Phân bổ doanh thu t ừ th ị tr ường 3PL trên th ị tr ường châu Á - Thái Bình D ươ ng 46 Bi ểu đồ 2.1: Chuy ển d ịch c ơ c ấu kinh t ế t ỉnh Qu ảng Bình giai đoạn 2010 - 2013 64 Bi ểu đồ 2.2: Nh ững h ạn ch ế v ề d ịch v ụ vận t ải đường b ộ c ủa t ỉnh Qu ảng Bình . 73 Bi ểu đồ 2.3: Nh ững kho ản chi phí phát sinh trong quá trình giao nh ận hàng hóa ở Qu ảng Bình 75 Bi ểu đồ 2.4: Ch ất l ượng d ịch v ụ logistics phân ph ối ở t ỉnh Quảng Bình 76 Bi ểu đồ 2.5: Nh ững nguyên nhân làm ch ậm tr ễ vi ệc cung c ấp d ịch v ụ logistics cho các DNSX ở Qu ảng Bình 79 Bi ểu đồ 2.6: Nguyên nhân làm h ạn ch ế d ịch v ụ h ải quan đố i v ới các DNSX ở Qu ảng Bình 83 Bi ểu đồ 2.7: Tình hình ứng d ụng công ngh ệ thông tin trong th ươ ng m ại c ủa các DNSX ở Qu ảng Bình 86 Bi ểu đồ 2.8: Tác động c ủa các d ịch v ụ logistics thuê ngoài đến gi ảm thi ểu chi phí logistics tươ ng ứng c ủa các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 88 Bi ểu đồ 2.9: Đánh giá v ề th ủ t ục h ải quan c ủa các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 90 Bi ểu đồ 2.10: Mức độ hài lòng c ủa các DNSX ở Qu ảng Bình đối v ới các nhà cung cấp d ịch v ụ logistics 91 Bi ểu đồ 2.11: Đánh giá v ề nh ững cam k ết c ủa các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ logsistics th ời gian qua ở Qu ảng Bình 91 Bi ểu đồ 2.12: Tác động c ủa d ịch v ụ logistics thuê ngoài đến t ăng doanh thu c ủa các DNSX trên địa bàn Qu ảng Bình 94 Bi ểu đồ 2.13: Các DNSX Qu ảng Bình đánh giá vai trò c ủa nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics 95 Bi ểu đồ 2.14: Tác động c ủa d ịch v ụ logistics thuê ngoài đến các ch ỉ tiêu hi ệu qu ả HĐKD của DNSX ở Qu ảng Bình 98 Bi ểu đồ 2.15: Tác động c ủa d ịch v ụ logistics thuê ngoài đến t ăng l ợi nhu ận c ủa các DNSX ở Qu ảng Bình 99 Bi ểu đồ 2.16: Tác động c ủa d ịch v ụ logistics thuê ngoài đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 100 Bi ểu đồ 2.17: Tần su ất s ử d ụng m ột s ố d ịch v ụ logistics thuê ngoài c ủa các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 101 Bi ểu đồ 2.18: Điểm bình quân do các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình đánh giá v ề t ần su ất s ử d ụng d ịch v ụ t ừ các nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics 102 Bi ểu đồ 2.19: Đánh giá v ề các nhà cung c ấp v ật t ư, nguyên v ật li ệu c ủa các DNSX ở t ỉnh Qu ảng Bình 102
9. Bi ểu đồ 2.20. Đánh giá c ủa DNSX về m ức độ hoàn thi ện công tác qu ản lý h ậu c ần vật t ư c ủa doanh nghi ệp 120 Bi ểu đồ 2.21. Mức độ c ạnh tranh c ủa s ản ph ẩm, hàng hóa mà DNSX ở tỉnh Qu ảng Bình cung ứng trên th ị tr ường 121 HÌNH Hình 1.1: Khung lý thuy ết nghiên c ứu v ề tác độ ng dịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa DNSX 57 Hình 1.2: Quy trình nghiên c ứu v ề tác độ ng d ịch vụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của DNSX 57 SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Các thành ph ần và ho ạt độ ng c ơ b ản c ủa Qu ản tr ị logistics 14 Sơ đồ 1.2: Vị trí c ủa d ịch v ụ logistics trong chu ỗi cung ứng 15 Sơ đồ 1.3: Một s ố ch ỉ tiêu ch ủ y ếu đánh giá hi ệu qu ả HĐKD của DNSX 31 Sơ đồ 1.4: Một s ố y ếu t ố c ơ b ản c ủa d ịch v ụ logistics tác động đế n hi ệu qu ả HĐKD của DNSX 36 Sơ đồ 1.5: Mô hình tác động c ủa d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa DNSX 42 Sơ đồ 1.6: Mô hình các y ếu t ố c ơ b ản c ủa d ịch v ụ logistics tác động đến hi ệu qu ả H ĐKD c ủa các DNSX trên địa bàn Qu ảng Bình 59 Sơ đồ 2.1: Mô hình tác động d ịch v ụ logistics đến ROS (mô hình 1) 115 Sơ đồ 2.2: Mô hình tác động d ịch v ụ logistics đến ROC (mô hình 2) 118 Sơ đồ 3.1: Tổ ch ức b ộ máy qu ản lý ho ạt độ ng chu ỗi cung ứng tích h ợp 138
10. 1 PH ẦN MỞ ĐẦ U 1. Gi ới thi ệu lu ận án Kết c ấu t ổng th ể c ủa luận án g ồm có: Ph ần mở đầ u (12 trang) gi ới thi ệu các k ết qu ả chính đạ t được, t ổng quan, m ục tiêu, đối t ượng và phạm v ị nghiên c ứu c ủa lu ận án; Ch ươ ng 1 (50 trang) trình bày những v ấn đề lý lu ận c ơ b ản v ề tác độ ng d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả ho ạt độ ng kinh doanh (HĐKD) của các doanh nghi ệp s ản xu ất (DNSX); Ch ươ ng 2 (61 trang), phân tích tác động d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình; Ch ươ ng 3 (37 trang) đề xu ất phươ ng hướng và gi ải pháp v ề d ịch v ụ logistics nh ằm nâng cao hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình; K ết lu ận, danh m ục công trình nghiên c ứu và tài li ệu tham kh ảo (t ừ trang 160-169). Để lu ận gi ải và minh ch ứng các v ấn đề nghiên cứu, lu ận án s ử d ụng 19 b ảng, 25 bi ểu đồ , 02 hình và 09 sơ đồ; đồ ng th ời các d ữ li ệu th ứ c ấp và k ết qu ả x ử lý s ố li ệu s ơ c ấp được trình bày trong 05 ph ụ l ục kèm theo. Các k ết qu ả chính đạ t được c ủa lu ận án: (i) Lu ận gi ải c ơ s ở lý lu ận về dịch v ụ logistics với HĐKD của các DNSX trong điều ki ện m ở c ửa th ị tr ường d ịch v ụ; (ii) Nghiên c ứu và đề xu ất mô hình các y ếu t ố c ơ b ản c ủa dịch v ụ logistics tác động đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX; (iii) Nh ững k ết lu ận c ả m ặt đị nh tính và định l ượng về tác động dịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn tỉnh Qu ảng Bình; (iv) Đề xu ất ph ươ ng h ướng và các gi ải pháp v ề d ịch v ụ logistics nh ằm nâng cao hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình m ột s ố cùng v ới ki ến ngh ị v ề t ạo l ập môi tr ường và điều ki ện để th ực hi ện m ục tiêu c ủa gi ải pháp đề ra. 2. Lý do ch ọn đề tài Qua gần 30 n ăm đổi m ới và hội nh ập, Vi ệt Nam đã đạt được nh ững thành t ựu rất quan tr ọng trên các lĩnh v ực c ủa đờ i s ống kinh t ế - xã h ội, trong đó s ự đổ i mới về quan điểm và chính sách kinh t ế làm chuy ển bi ến tích c ực và mạnh m ẽ đối v ới th ị tr ường hàng hóa, d ịch v ụ. Cùng v ới c ả n ước, kinh t ế Qu ảng Bình liên t ục t ăng tr ưởng và có ch ất l ượng phát tri ển khả quan, ch ủ độ ng ứng d ụng khoa h ọc công ngh ệ tiên ti ến vào các l ĩnh v ực s ản xu ất - kinh doanh nh ư xây d ựng, giao thông v ận tải, th ươ ng m ại, các d ịch v ụ kho hàng, dịch v ụ h ải quan, dịch v ụ phân ph ối, Các lo ại hình dịch v ụ, đặc bi ệt là dịch v ụ logistics đã từng b ước phát tri ển, ngày càng phong phú và đa d ạng [8]. D ịch v ụ logistics gi ữ vai trò quan tr ọng, giúp nâng cao hi ệu qu ả qu ản lý, gi ảm thi ểu chi phí kinh doanh, nâng cao n ăng l ực c ạnh tranh nh ằm gi ải quy ết tối ưu c ả đầ u vào l ẫn đầ u ra cho m ỗi doanh nghi ệp [8],[11],[15]. Vì th ế, d ịch v ụ logistics sẽ có tác động rất tích c ực đế n HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình.
11. 2 Dịch v ụ logistics là ho ạt độ ng th ương m ại, theo đó th ương nhân t ổ ch ức th ực hi ện m ột ho ặc nhi ều công vi ệc bao g ồm nh ận hàng v ận chuy ển, l ưu kho, l ưu bãi, làm th ủ t ục h ải quan, các th ủ t ục gi ấy t ờ khác, t ư v ấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hi ệu, giao hàng ho ặc các d ịch v ụ khác có liên quan đến hàng hóa tho ả thu ận v ới khách hàng để h ưởng thù lao. D ịch v ụ logistics được phiên âm theo ti ếng Vi ệt là d ịch v ụ "Lô-gi-stic" [25]. Trong b ối c ảnh h ội nh ập kinh t ế qu ốc t ế, Vi ệt Nam đang th ực hi ện các cam k ết về m ở c ửa th ị tr ường d ịch v ụ (từ năm 2013 v ới ASEAN, t ừ năm 2014 v ới WTO) cho 10/11 phân ngành d ịch v ụ thì vi ệc thúc đẩy nh ững tác động tích c ực c ủa dịch v ụ logistics đến HĐKD được coi là m ột trong nh ững bi ện pháp quan tr ọng để các doanh nghi ệp Qu ảng Bình đạt hi ệu qu ả ngày m ột cao h ơn. Chi phí logistics có một t ỷ tr ọng l ớn, chi ếm kho ảng 21% doanh thu tiêu th ụ sản ph ẩm của DNSX [44]. Tuy v ậy, qua kh ảo sát, nghiên c ứu th ực t ế cho th ấy nhi ều lo ại d ịch v ụ logistics ở trên địa bàn Qu ảng Bình còn y ếu kém, đặc bi ệt các DNSX có nh ững dịch v ụ logistics trên các ph ươ ng di ện qu ản lý t ồn kho, khách hàng, thành ph ần (logistics đầu vào/ đầu ra) và ch ức n ăng ch ưa th ực s ự đáp ứng t ốt yêu c ầu phát tri ển trong điều ki ện h ội nh ập qu ốc t ế. Điều này làm cho hi ệu qu ả HĐKD và kh ả n ăng c ạnh tranh c ủa các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình v ốn đã quá th ấp so v ới các n ước trong khu v ực và l ại càng th ấp h ơn khi Vi ệt Nam đã chính th ức m ở th ị tr ường d ịch v ụ. Do v ậy, để th ực hi ện m ục tiêu chi ến l ược phát tri ển kinh t ế - xã h ội đến n ăm 2020, nh ằm hoàn thành quá trình công nghi ệp hóa - hi ện đạ i hóa, đặc bi ệt thi ết th ực góp ph ần nâng cao hi ệu qu ả HĐKD và khả n ăng c ạnh tranh c ủa các DNSX ở Qu ảng Bình, vi ệc l ựa ch ọn đề tài: “Tác động d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình” là r ất c ần thi ết, đáp ứng yêu c ầu đổ i m ới và phát tri ển các doanh nghi ệp hi ện nay. 3. T ổng quan các công trình nghiên c ứu liên quan đến lu ận án 3.1. Các công trình nghiên c ứu ở trong n ước Đến nay, đã có m ột s ố công trình nghiên c ứu trong n ước liên quan đến logistics nh ư b ản ch ất logistics, ho ạt độ ng logistics, d ịch v ụ logistics, h ệ th ống logistics, ngành logistics, và vai trò c ủa nó đố i v ới hi ệu qu ả H ĐKD c ủa doanh nghi ệp c ũng nh ư đối với n ền kinh t ế, có th ể ti ếp c ận các công trình theo các nhóm chính sau: Nghiên c ứu v ề phát tri ển logistics đã được th ực hi ện thông qua các công trình tiêu bi ểu sau đây: Phát tri ển logistics ở m ột s ố n ước Đông Nam Á - Bài h ọc đố i v ới Vi ệt Nam
12. 3 (V ũ Th ị Qu ế Anh, 2014), đề tài tập trung nghiên c ứu các v ấn đề logistics và phát tri ển logistics, th ực tr ạng phát tri ển logistics ở m ột s ố n ước Đông Nam Á nh ư Singapore, Thái Lan và Malaysia, đồng th ời đã ch ỉ ra nh ững điểm m ạnh, điểm y ếu và rút ra nh ững bài h ọc kinh nghi ệm và đề xu ất gi ải pháp phát tri ển logistics ở n ước ta trong quá trình h ội nh ập và phát tri ển [72]. Phát tri ển logistics ở Vi ệt Nam hi ện nay ( Đinh Lê H ải Hà, 2012), đề tài nghiên cứu c ả v ề lý lu ận và th ực ti ễn ở góc độ v ĩ mô v ề t ổ ch ức và qu ản lý các chu ỗi cung ứng trong n ền kinh t ế qu ốc dân, đị a ph ươ ng, t ập đoàn và doanh nghi ệp [12]. Phát tri ển d ịch v ụ logistics ở n ước ta trong điều ki ện h ội nh ập qu ốc t ế (Vi ện Nghiên cứu Kinh t ế và Phát tri ển, 2010). Đề tài đã nghiên c ứu các v ấn đề lý lu ận c ơ bản v ề logistics, d ịch v ụ logistics trong n ền kinh t ế qu ốc dân, th ực tr ạng phát tri ển dịch v ụ logistics và nh ững v ấn đề đặ t ra ở Vi ệt Nam. T ừ đó, đề xu ất các gi ải pháp v ĩ mô và vi mô nh ằm phát tri ển các d ịch v ụ logistics trong h ội nh ập và phát tri ển [68]. Phát tri ển h ệ th ống logistics trên hành lang kinh t ế Đông-Tây (Tr ịnh Th ị Thu Hươ ng, 2010). Công trình này đã làm rõ h ệ th ống logistics và vai trò c ủa nó trong khai thác tuy ến hành lang Đông - Tây, nghiên c ứu các y ếu t ố c ơ b ản c ủa h ệ th ống logistics, g ồm: C ơ s ở h ạ t ầng, doanh nghi ệp logistics, doanh nghi ệp s ử d ụng d ịch v ụ logistics và th ể ch ế pháp lu ật, đề xu ất ch ủ y ếu các gi ải pháp phát tri ển v ề l ĩnh v ực vận t ải trên EWEC [62]. Về phát tri ển d ịch v ụ h ậu c ầu (Logistics) c ủa Nh ật B ản (Lê T ố Hoa, 2012). Trong công trình này, tác gi ả đã phân tích tình hình, đặc điểm c ủa d ịch v ụ logistics Nh ật B ản và m ột s ố kinh nghi ệm trong phát tri ển d ịch v ụ logistics của qu ốc gia phát tri ển nh ất Đông Á này. T ừ đó, tác gi ả đưa ra 3 xu h ướng phát tri ển chính c ủa logistics trên th ế gi ới trong th ập niên đầu th ế k ỷ 21 mà Vi ệt Nam c ần quan tâm [21] Nghiên c ứu v ề gi ải pháp khai thác ti ềm n ăng, cơ h ội và ứng d ụng logistics : Vi ệt Nam có khá nhi ều ti ềm n ăng để phát tri ển d ịch v ụ logistics nh ưng các doanh nghi ệp Vi ệt Nam l ại ch ưa n ắm b ắt được c ơ h ội đó để v ươ n lên. Ho ạt độ ng của các doanh nghi ệp Vi ệt Nam trong l ĩnh v ực này v ừa y ếu l ại v ừa thi ếu chuyên nghi ệp và h ầu nh ư ch ưa có các doanh nghi ệp trong n ước nào là doanh nghi ệp logistics đúng ngh ĩa. Để ch ỉ ra các h ạn ch ế và khuy ến ngh ị Vi ệt Nam khai thác, phát huy các cơ h ội và ti ềm n ăng để phát tri ển d ịch v ụ logistics đã có m ột s ố công trình nghiên c ứu, c ụ th ể sau: Gi ải pháp phát tri ển h ệ th ống trung tâm logistics Việt Nam nh ằm nâng cao năng l ực c ạnh tranh cho n ền kinh t ế n ước ta (Tr ần S ĩ Lâm, 2012). Tác gi ả đã ch ỉ ra vai trò quan tr ọng c ủa trung tâm logistics, quy ết đị nh s ự v ận hành hi ệu qu ả c ủa h ệ
13. 4 th ống logistics, nâng cao n ăng l ực c ạnh tranh cho ngành kinh t ế, th ực tr ạng phát tri ển còn h ạn ch ế c ủa h ệ th ống trung tâm logistics của n ước ta. Từ đó, tác gi ả đề xu ất một s ố gi ải pháp phát tri ển h ệ th ống trung tâm logistics Vi ệt Nam trên c ơ s ở chi ến l ược phát tri ển khu v ực d ịch v ụ n ước ta đế n n ăm 2020 và kinh nghi ệm thành công c ủa m ột s ố n ước trên th ế gi ới. Gi ải pháp t ăng c ường ch ức n ăng logistics cho h ệ th ống c ảng bi ển Vi ệt Nam (Nguy ễn Th ị Thu Hà, T ừ Quang Ph ươ ng, 2012). N ội dung bài báo ch ỉ rõ, Vi ệt Nam nên ph ải ch ớp l ấy c ơ h ội đầ u t ư để phát huy h ết ti ềm n ăng và l ợi th ế v ề c ảng bi ển. Vấn đề quan tr ọng nh ất để phát tri ển m ạnh v ề c ảng bi ển là nh ững c ảng đó ph ải được đầu t ư bài b ản, k ết n ối thông su ốt và áp d ụng được logistics, logistics là m ột m ột trong ba ch ức n ăng quan tr ọng, r ất c ần thi ết không th ể tách r ời kh ỏi c ảng biển. Chính vi ệc ch ưa quan tâm đúng m ức ch ức n ăng logistics để đầ u t ư đã làm gi ảm s ức hấp d ẫn c ủa c ảng bi ển Vi ệt Nam. Vì th ế, ho ạch đị nh c ảng bi ển không bao gi ờ tách kh ỏi ho ạt độ ng logistics, b ởi chính logistics làm gi ảm chi phí phân ph ối c ủa các nhà sản xu ất. Tác gi ả kh ẳng đị nh, ở b ất c ứ đâu, khi s ản xu ất công nghi ệp phát tri ển, cảng bi ển hình thành thì ho ạt độ ng logistics ph ải có [35]. Logistics - Một hình th ức d ịch v ụ c ần được đẩ y m ạnh ở Vi ệt Nam (Nguy ễn Qu ốc Lu ật, Nguy ễn Th ị Bích Ng ọc, 2013). Tác gi ả làm rõ ý ngh ĩa quan tr ọng của logistics trong vi ệc t ạo nên l ợi thế c ạnh tranh c ủa các qu ốc gia, tuy nhiên ho ạt độ ng này v ẫn ch ưa được các doanh nghi ệp trong n ước ch ưa có s ự chu ẩn b ị t ốt v ề ti ềm lực, nhân l ực và kinh nghi ệm và ch ưa khai thác h ết ti ềm n ăng. Mấy năm g ần đây, th ị tr ường logistics đã có b ước phát tri ển nhanh v ới h ơn 900 doanh nghi ệp đang ho ạt độ ng, đã có nhi ều kh ởi s ắc và k ỳ v ọng [42]. Tác gi ả đã tập trung phân tích nh ững ti ềm n ăng, d ẫn ch ứng nh ững kh ởi s ắc và g ợi ý m ột s ố gi ải pháp nh ằm đẩ y mạnh hoạt độ ng này ở Vi ệt Nam. Nâng cao n ăng l ực c ạnh tranh cho ngành logistics Vi ệt Nam (Thái Anh Tu ấn và c ộng s ự, 2014) trong nghiên c ứu này, tác gi ả khái quát nh ững đóng góp ch ưa t ươ ng x ứng v ới ti ềm n ăng, ch ỉ ra n ăm h ạn ch ế và nguyên nhân c ủa ngành logistics Vi ệt Nam. Theo tác gi ả, để ngành logistics “c ất cánh” c ần th ực hi ện b ảy gi ải pháp t ập trung vào chi ến l ược phát tri ển và chính sách h ỗ tr ợ cho ngành logistics, hoàn thi ện khung pháp lý logistics, đầu t ư và nâng c ấp h ạ t ầng logistics đồng b ộ, phát huy vai trò c ủa Hi ệp h ội các doanh nghi ệp d ịch v ụ logistics, đào tạo phát tri ển ngu ồn nhân l ực logistics, các doanh nghi ệp logistics nâng cao n ăng lực, t ư v ấn và ch ủ độ ng t ạo l ập m ối quan h ệ t ốt đẹ p v ới các doanh nghi ệp xu ất- nh ập kh ẩu [47].
14. 5 Nghiên c ứu v ề phát tri ển dịch v ụ logistics cho c ấp độ doanh nghi ệp, có các công trình tiêu bi ểu sau đây: Gi ải pháp th ực hi ện có hi ệu qu ả ho ạt độ ng M&A các doanh nghi ệp logistics tại Vi ệt Nam (Nguy ễn Th ị H ường, 2013). Ở đây, tác gi ả đã bàn v ề b ản ch ất c ủa mua bán và sáp nh ập (M&A), th ực tr ạng và các xu th ế M&A gi ữa các doanh nghi ệp logistics ở Vi ệt Nam th ời gian qua, trên c ơ s ở đó đề xu ất m ột s ố gi ải pháp nh ằm th ực hi ện có hi ệu qu ả ho ạt độ ng mua bán và sáp nh ập (M&A) các doanh nghi ệp logistics tại Vi ệt Nam. Gi ải pháp phát tri ển d ịch v ụ logistics của các DNSX kinh doanh trên địa bàn thành ph ố Hà N ội ( Đặng Đình Đào, 2009). Đề tài nghiên c ứu các d ịch v ụ logistics của các DNSX, trong đó ch ủ y ếu là các d ịch v ụ logistics đi và logistics đến nh ằm thúc đẩy s ản xu ất kinh doanh, nâng cao hi ệu qu ả cho các doanh nghi ệp [7]. Tuy vậy, công trình này ch ưa đề c ập đế n các d ịch v ụ logistics chuyên nghi ệp tức là các dịch v ụ do chính doanh nghi ệp logistics cung c ấp. Đồng th ời, đề tài cũng ch ưa xem xét đầy đủ các d ịch v ụ logistics tập trung mà ch ỉ đi sâu vào các d ịch v ụ phi t ập trung tại các doanh nghi ệp hay các d ịch v ụ do chính các DNSX kinh doanh t ự đả m nhi ệm. Cách th ức nào cho các doanh nghi ệp Vi ệt nam xây d ựng chi ến l ược chu ỗi cung ứng trong th ời k ỳ h ậu suy thoái kinh t ế (Nguy ễn V ăn Đứ c, 2011). Ở nghiên cứu này, tác gi ả đã kh ẳng đị nh v ị trí, vai trò quan tr ọng c ủa chu ỗi cung ứng trong t ối ưu hóa chi phí và cung ứng hàng hoá c ũng nh ư các d ịch v ụ đi kèm. Tác gi ả đưa ra các b ước ho ạch đị nh chu ỗi cung ứng để s ản xu ất và ki ểm soát r ủi ro cần th ực hi ện đó là: quản lý chu ỗi cung ứng; lập k ế ho ạch chi ến l ược dài h ạn; quản lý ch ất lượng toàn di ện; đáp ứng hi ệu qu ả nhu c ầu khách hàng. Đồng th ời ch ỉ ra khó kh ăn c ủa các doanh nghi ệp Vi ệt nam khi không có chung ho ặc thi ếu các ch ỉ s ố đo l ường gi ữa các phòng, ban cung nh ư vi ệc thi ếu s ố li ệu phân tích, tổng h ợp và c ơ s ở phân tích cho vi ệc d ự báo khách hàng dài h ạn [34]. Phát tri ển th ị tr ường bán l ẻ hàng tiêu dùng ở nông thôn (Ph ạm H ồng Tú, 2011), công trình đề c ập nh ững thành t ựu, các h ạn ch ế v ề quan h ệ cung c ầu và h ạ tầng c ủa th ị tr ường bán l ẻ. Đồ ng th ời tác gi ả đưa ra các gi ải pháp, chính sách cho th ị tr ường bán l ẻ đế n n ăm 2020, c ần t ập trung đó là đa d ạng hoá các lo ại hình bán l ẻ hàng tiêu dùng, phát tri ển mô hình h ợp tác xã th ươ ng m ại, phát tri ển kênh cung ứng hàng hoá bán l ẻ ở nông thôn, các gi ải pháp, chính sách qu ản lý nhà n ước đố i v ới ho ạt độ ng l ưu thông hàng hoá bán l ẻ [48]. Đổi m ới và t ổ ch ức l ại d ịch v ụ phân ph ối hàng hoá phù h ợp v ới điều ki ện phát tri ển kinh t ế ở Vi ệt Nam (Nguy ễn Thuý Hi ền, 2011). Tác gi ả đã ch ỉ r ỏ vai trò c ủa
15. 6 dịch v ụ phân ph ối hàng hoá ở Vi ệt Nam là c ầu n ối gi ữa s ản xu ất và tiêu dùng, t ạo ra nhi ều công ăn vi ệc làm cho ng ười lao độ ng, nâng cao s ức c ạnh tranh c ủa doanh nghi ệp. Tr ước nhu c ầu th ực t ế hi ện nay, theo tác gi ả, để d ịch v ụ phân ph ối hàng hoá phát tri ển theo h ướng v ăn minh hi ện đạ i, c ần xây d ựng hệ th ống pháp lu ật tạo hành lang pháp lý cho các doanh nghi ệp, có chi ến l ược phát tri ển l ĩnh vực d ịch v ụ phân ph ối hàng hoá và đổi m ới và t ổ ch ức l ại d ịch v ụ phân ph ối hàng hoá [36]. Bàn v ề giác độ ti ếp c ận khi nghiên c ứu và ứng d ụng Logistics trong kinh t ế và kinh doanh hi ện nay ( Đinh Lê H ải Hà, Nguy ễn Xuân Quang, 2011) [13]. Một s ố v ấn đề v ề đào t ạo ngu ồn nhân l ực trong các ngành d ịch v ụ ở n ước ta (Đặng Đình Đào, 2006), tham gia hội th ảo khoa h ọc Qu ốc gia do T ổng liên đoàn lao động Vi ệt Nam và Đại h ọc công đoàn t ổ ch ức ngày 5/12/2006, tác gi ả đã đề c ập đế n nh ững v ấn đề th ực tr ạng về ngu ồn nhân l ực trong các ngành d ịch v ụ hi ện nay và một s ố bi ện pháp v ề đào t ạo ngu ồn nhân l ực trong các ngành d ịch vụ trong t ươ ng lai, bao g ồm ngu ồn nhân l ực trong l ĩnh v ực d ịch v ụ th ươ ng m ại, v ận t ải, giao nh ận thu ộc l ĩnh v ực logistics của n ền kinh t ế qu ốc dân. Nghiên c ứu v ề b ản ch ất, vai trò, n ội dung logistics: Logistics là m ột chu ỗi các ho ạt độ ng liên t ục, có liên hệ m ật thi ết v ới nhau và tác động qua l ại l ẫn nhau. Logistics tối ưu hóa quá trình bi ến đổ i và chu chuy ển ngu ồn tài nguyên đầu vào thành các hàng hóa d ịch v ụ đồ ng th ời nó còn giúp gi ảm chi phí, t ăng kh ả n ăng c ạnh tranh c ủa doanh nghi ệp. Nghiên c ứu v ề v ấn đề này có các công trình tiêu bi ểu sau đây: Logistics nh ững v ấn đề c ơ b ản (Đoàn Th ị H ồng Vân, 2010), tác gi ả đã nghiên cứu và đư a ra các n ội dung: t ổng quan về logistics, ngành d ịch v ụ logistics, gi ải pháp logistics, qu ản tr ị logistics, d ịch v ụ khách hàng, hệ th ống thông tin, dự tr ữ, quản tr ị v ật t ư, xác định nhu c ầu v ật t ư và d ự báo nhu c ầu v ật t ư, vận t ải và kho bãi [15]. Có th ể nói công trình này có giá tr ị giúp nh ững ng ười nghiên c ứu, học tập cũng nh ư các nhà kinh doanh ti ếp c ận v ới l ĩnh v ực m ới m ẽ và đầy cu ốn hút này. Nh ững v ấn đề c ơ b ản v ề h ậu c ần v ật t ư doanh nghi ệp ( Đặ ng Đình Đào, 2003). Nội dung cu ốn sách chuyên kh ảo này đã tr ực ti ếp quan tâm vào các v ấn đề t ổ ch ức công tác h ậu c ần, xác đị nh nhu c ầu v ật t ư, tri ển khai công tác nghi ệp v ụ và t ổ ch ức cấp phát v ật t ư trong n ội b ộ doanh nghi ệp và các v ấn đề liên quan đến phân tích đánh giá công tác h ậu c ần (logistics) c ủa doanh nghi ệp [6]. Tuy nhiên, tác gi ả ch ưa đề c ập đến tác độ ng c ủa d ịch v ụ logistic đế n hi ệu qu ả kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp hay các v ấn đề liên quan đến s ử d ụng h ợp lý và ti ếp ki ệm v ật t ư trong s ản xu ất, v ấn đề ph ế li ệu ph ế ph ẩm, v ấn đề môi tr ường liên quan đến l ĩnh v ực logistics ng ược.
16. 7 Logistics - Kh ả n ăng ứng d ụng và phát tri ển trong kinh doanh d ịch v ụ v ận t ải giao nh ận Vi ệt Nam (Nguy ễn Nh ư Ti ến, 2009) công trình này ch ỉ ra r ằng, kinh doanh d ịch v ụ v ận t ải giao nh ận c ủa Vi ệt Nam hi ện nay r ất đa d ạng và phong phú với nhi ều thành ph ần, nhi ều d ịch v ụ được cung c ấp, đáp ứng nhu c ầu đặ t ra trong vận chuy ển c ủa xã h ội đặ c bi ệt là trong xuất nh ập kh ẩu. Song th ực t ế cho th ấy ho ạt độ ng giao nh ận v ận t ải ở Vi ệt Nam hi ện còn nhi ều b ất c ập mà n ổi tr ội h ơn c ả chính là hi ệu qu ả c ủa ho ạt độ ng. Phát tri ển đa d ạng, phong phú d ịch v ụ cung c ấp nh ưng hi ệu qu ả không cao xu ất phát t ừ nguyên nhân ph ươ ng thức kinh doanh ch ưa thích h ợp. Theo tác gi ả logistics chính là ph ươ ng th ức kinh doanh tiên ti ến cần được nghiên c ứu để áp d ụng và phát tri ển trong các doanh nghi ệp kinh doanh dịch v ụ v ận t ải giao nh ận ở Vi ệt Nam [43]. Tuy v ậy, tác gi ả ch ưa đề c ập c ụ th ể đến s ự ảnh h ưởng c ủa d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các doanh nghi ệp sử d ụng d ịch v ụ logistics. Nh ằm m ục đích xác đị nh nhu c ầu s ử d ụng d ịch v ụ logistics hi ện có và n ăng lực c ủa các nhà cung c ấp d ịch v ụ c ũng nh ư ghi nh ận xu h ướng tiêu bi ểu c ủa các ho ạt độ ng thuê ngoài logistics tại Vi ệt Nam, b ộ ph ận Nghiên c ứu và T ư v ấn - Công ty SCM đã ti ến hành “Kh ảo sát v ề logistics tại Vi ệt Nam n ăm 2008” . Cu ộc kh ảo sát được th ực hi ện thông qua th ư điện t ử và ph ỏng v ấn tr ực ti ếp. B ảng câu h ỏi được thi ết k ế xoay quanh các ho ạt độ ng thuê ngoài, tiêu chí l ựa ch ọn nhà c ũng c ấp d ịch vụ, công ngh ệ ph ục v ụ cho logistics. Tuy nhiên, cu ộc kh ảo sát n ăm 2008 có quy mô nh ỏ (ch ỉ có 60 doanh nghi ệp tham gia ph ản h ồi) nên k ết qu ả c ủa cu ộc kh ảo sát đánh giá ch ưa đem l ại được giác độ rõ ràng v ề tính hi ệu qu ả s ử d ụng d ịch v ụ logistics đối với các DNSX kinh doanh t ại Vi ệt Nam. Toàn c ầu hóa n ền kinh t ế th ế gi ới là m ột xu th ế t ất y ếu c ủa th ời đạ i ngày nay , làm cho giao th ươ ng gi ữa các qu ốc gia, các khu v ực trên th ế gi ới phát tri ển m ạnh mẽ, kéo theo nh ững nhu c ầu m ới v ề v ận t ải, kho bãi, các d ịch v ụ ph ụ tr ợ, B ởi vậy, h ệ th ống logistics của các qu ốc gia, các khu v ực đề u có m ột điểm chung, đó là s ự k ết h ợp khéo léo, khoa h ọc, chuyên nghi ệp chu ỗi các ho ạt độ ng nh ư: marketing, s ản xu ất, tài chính, v ận t ải, thu mua, d ự tr ữ, phân ph ối, để đạ t được mục đích ph ục v ụ khách hàng t ối đa v ới chi phí t ối thi ểu. Đoàn Th ị H ồng Vân (2010) cho r ằng, có ba xu h ướng phát tri ển chính c ủa logistics. T ừ đó tác gi ả đã lu ận gi ải ảnh hưởng c ủa d ịch v ụ logistics đến quy mô ho ạt độ ng và s ức c ạnh tranh c ủa n ền kinh t ế, đặc bi ệt, kh ẳng đị nh vi ệc thuê ngoài d ịch v ụ logistics là m ột t ất y ếu b ởi vì s ẽ gi ảm chi phí, nâng cao hi ệu qu ả kinh doanh đố i v ới các doanh nghi ệp [15].
17. 8 3.2. Các công trình nghiên c ứu ở n ước ngoài Mỗi doanh nghi ệp đề u có sử d ụng d ịch v ụ logistics. Đặc bi ệt, các doanh nghi ệp có tham gia các HĐKD th ươ ng m ại qu ốc t ế thì các d ịch v ụ logistics càng đóng vai trò quan tr ọng. Logistics được nhìn nh ận bao g ồm t ất c ả các v ấn đề đố i v ới nhà qu ản lý ho ạt độ ng trong l ĩnh v ực xu ất, nh ập kh ẩu hàng hóa ho ặc liên quan đến các ho ạt độ ng th ươ ng mại qu ốc t ế nh ư: th ủ t ục, các điều ki ện thanh toán, điều kho ản trong th ươ ng m ại, các h ợp đồ ng phân ph ối và bán hàng đại lý, th ủ t ục h ải quan, đóng gói và v ận t ải Đi sâu nghiên cứu v ề các v ấn đề này ph ải k ể đế n nghiên c ứu International Logistics (Pierre A David và Richard D Stewart, 2006), nghiên c ứu các c ơ s ở lý lu ận logistics và vai trò c ủa h ệ th ống logistics qu ốc t ế trong qu ản lý chu ỗi cung ứng toàn c ầu, tài li ệu International Logistics (Donald F. Wood, Anthony Barone, Paul Murphy và Daniel L. Wardlow, 2002) còn làm rõ h ệ th ống thông tin logistics và k ế ho ạch hóa vi ệc phân b ổ ngu ồn l ực trong logistics. Môi tr ường logistics được đánh giá ngày càng tr ở nên n ăng động, ph ức t ạp và không ổn đị nh. Vòng đời s ản ph ẩm có xu h ướng ngày m ột ng ắn h ơn và điều ki ện kinh doanh ngày càng tr ở nên thay đổi. T ất c ả các y ếu t ố này bu ộc các công ty ph ải thay đổi chi ến l ược kinh doanh c ủa mình. Reverse logistics (Nguy ễn Vân Hà, 2010) đã ch ỉ rõ t ầm quan tr ọng c ủa logistics thu hồi đối v ới hi ệu qu ả kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp. Tác gi ả đã kh ẳng đị nh r ằng ngày nay, thu h ồi hàng hóa là m ột v ấn đề hi ển nhiên c ủa các nhà sản xu ất, các trung gian phân ph ối độ c quy ền, bán buôn, bán l ẻ truy ền th ống và bán tr ực tuy ến c ũng nh ư các nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics. Logistics thu h ồi s ẽ là m ột cách để gi ảm chi phí, t ăng doanh thu và nâng cao d ịch v ụ khách hàng, t ừ đó giúp công ty giành được l ợi th ế c ạnh tranh trên th ị tr ường. Bên c ạnh đó tác gi ả còn ch ỉ rõ tỷ l ệ thu h ồi ph ụ thu ộc vào t ừng ngành c ũng nh ư ph ụ thu ộc vào quy trình logistics thu h ồi. Tuy nhiên, tác gi ả ch ưa ch ỉ ra mức độ tác độ ng c ủa logistics thu h ồi đế n hi ệu qu ả kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp m ột cách rõ ràng, c ụ th ể mà ch ỉ đưa ra minh ch ứng cho v ấn đề này. Phát tri ển đế n m ột trình độ cao, th ị tr ường xu ất hi ện nh ững v ấn đề m ới, mà n ổi lên đó là s ự d ư th ừa v ề n ăng l ực ở nhi ều ngành s ản xu ất khác nhau ch ắc ch ắn s ẽ d ẫn đến áp l ực c ạnh tranh toàn c ầu v ề giá và chi phí s ản xu ất. Cạnh tranh v ề giá c ả luôn là một y ếu t ố tác độ ng m ạnh nh ất ở t ất c ả các th ị tr ường hàng hóa, d ịch v ụ và các d ấu hi ệu c ủa nó s ẽ tr ở thành nh ững v ấn đề th ậm chí l ớn h ơn c ả “quá trình chuy ển s ản ph ẩm thành hàng hóa tiêu dùng”. M ặc d ầu vi ệc qu ản lý logistics và chu ỗi cung ứng đã tr ở thành v ấn đề trung tâm trong vòng hai th ập k ỷ qua nh ưng s ự th ừa nh ận v ấn đề này v ẫn
18. 9 còn khá m ới m ẻ v ới các nhà qu ản lý. Vi ệc quản lý t ốt ho ạt độ ng logistics đồng ngh ĩa với vi ệc khách hàng được ph ục v ụ m ột cách hi ệu qu ả và theo đó, chi phí cung ứng d ịch vụ c ũng được ti ết gi ảm. Global Logistics Management: A Competitive Advantage for the 21st Century - Qu ản lý Logistics toàn c ầu: M ột l ợi th ế c ạnh tranh trong th ế k ỷ 21 (Kent Gourdin, 2006) đã đề c ập khá rõ v ấn đề qu ản lý logistics. Đồng th ời, tác gi ả ch ỉ ra đặc tr ưng m ỗi hình th ức và các phân đoạn th ị tr ường c ủa logistics, khám phá các công c ụ thích h ợp để ti ếp c ận hi ệu qu ả ho ạt động logistics. Bên c ạnh đó còn cung c ấp thông tin trong vi ệc ki ểm soát h ệ th ống logistics, tìm cách để t ăng c ường ho ạt độ ng chu ỗi cung ứng nh ằm có th ể ti ết ki ệm được th ời gian m ột cách t ối ưu. Các d ịch v ụ logistics được đề c ập và xem xét m ột cách toàn di ện v ề s ự phát tri ển và d ưới giác độ qu ản lý. Nhìn từ tổng th ể n ền kinh t ế là h ệ th ống m ạng l ưới d ịch v ụ cung ứng logistics cho doanh nghi ệp, bao g ồm c ả các d ịch v ụ công. D ưới góc độ m ột doanh nghi ệp đó là vi ệc qu ản lý, xây d ựng chi ến l ược và ph ối h ợp gi ữa hoạt độ ng logistics trong doanh nghi ệp và gi ữa doanh nghi ệp v ới các doanh nghi ệp logistics khác. Về khía c ạnh này có nghiên c ứu: Essentials of Supply Chain Management, 2nd Edition (Michael H. Hugos, 2006) đã đề c ập đế n s ự c ần thi ết qu ản lý chu ỗi cung ứng, cập nh ật mới nh ất v ề t ầm nhìn, các chi ến l ược, s ự phát tri ển và các công ngh ệ trong qu ản lý chu ỗi cung ứng, Các nghiên c ứu Strategic Supply Chain Management (Shoshanah Cohen và Joseph Roussel, 2005), đề c ập đế n v ấn đề quản lý chi ến l ược chu ỗi cung ứng. Management of Business Logistics: A Supply Chain Perspective (John J. Coyle, Edward J. Bardi và C. John Langley, 2002) vi ết v ề quản tr ị kinh doanh logistics, đã đư a ra nh ững l ập lu ận đố i v ới tri ển v ọng v ề chu ỗi cung ứng. Các nghiên c ứu này đều đư a ra các lu ận gi ải v ề m ọi v ấn đề mà nhà lãnh đạo c ần ph ải bi ết để t ạo ra giá tr ị và l ợi th ế c ạnh tranh t ừ chu ỗi cung ứng c ủa h ọ. Streamlined: 14 Principles for Building & Managing the Lean Supply Chain (Mandyam M. Srinivasan, 2004), tác gi ả đã gi ới thi ệu 14 nguyên t ắc xây d ựng và qu ản lý chu ỗi cung ứng, trên n ền t ảng các v ấn đề c ơ bản v ề các ho ạt độ ng logistics, m ạng l ưới logistics và các quá trình logistics tác gi ả gi ới thi ệu các nguyên t ắc, làm rõ ph ươ ng pháp xây d ựng và qu ản lý chu ỗi chi ến l ược. Các nghiên c ứu: Logistics Engineering & Management (Benjamin S. Blanchard. Prentice Hall, 2003), đề c ập đế n các bi ện pháp nh ận bi ết, duy trì, phân tích logistics và kh ả n ăng h ỗ tr ợ t ừ đó thi ết k ế và phát tri ển h ệ thống, các công đoạn s ản xu ất, s ử d ụng, các giai đoạn h ỗ tr ợ ổn đị nh, rút lui và qu ản lý logistics. Logistics: Principles and Applications (John Langford, 2006) đề c ập các nguyên t ắc và ứng d ụng. Integrated Logistics Support Handbook -Liên k ết h ỗ tr ợ trong logistics (James Jones, 2006) chú
19. 10 tr ọng vào vi ệc thi ết k ế các d ịch v ụ logistics và tri ển khai, nh ận d ạng s ản ph ẩm, duy trì và ki ểm soát ch ất l ượng, cung c ấp các k ỹ thu ật v ề chu ỗi cung ứng Tất c ả các nghiên c ứu này đều có chung m ột điểm đế n, đó là t ập trung vào vi ệc thi ết k ế xây dựng, duy trì s ự h ỗ tr ợ b ền v ững c ủa h ệ th ống logistics. Dịch v ụ logistics được nhi ều tác gi ả nghiên c ứu theo nh ững giác độ hay một số l ĩnh v ực c ụ th ể: Đề tài nghiên c ứu The Relationships among Supply chain characteristics, logistics and manufacturing strategies, and performance (Angelisa Elisabeth Gillyard, 2003) đã làm rõ các m ối quan h ệ gi ữa các đặ c tr ưng c ủa chu ỗi cung ứng, với chi ến l ược s ản xu ất và v ới hi ệu qu ả c ủa doanh nghi ệp. Tác gi ả ch ỉ ra b ốn thành ph ần c ủa c ấu trúc trong mô hình logistics đó là ch ất l ượng (quality), phân ph ối/giao hàng (delivery), s ự linh ho ạt (flexibility) và giá d ịch v ụ (cost) c ủa logisitics đồ ng th ời c ũng ch ỉ ra các thành ph ần c ủa c ấu trúc mô hình hi ệu qu ả g ồm ROI, ROA, ROS, ROI Growth, ROA Growth và ROS Growth [73]. Nghiên c ứu The impact of logistics strategy and logistics information technology processes on service performance (Katrina P. Savitskie, 2003), đề tài đã ch ỉ ra nh ững tác động c ủa chi ến l ược logistics và nh ững ti ến b ộ công ngh ệ thông tin logistics đối với hi ệu qu ả d ịch v ụ [83]. Inbound logistics as a source of competitive advantage (Steven A. Samaras, 2000), đề tài đã đi sâu nghiên c ứu đư a ra kết qu ả và kết lu ận r ằng logistics đầu vào được xem nh ư là m ột ngu ồn l ợi th ế c ạnh tranh cho doanh nghi ệp [88]. Nh ằm h ướng d ẫn th ực hành đối v ới ngành v ận t ải và logistics, công trình A Practical Guide to Transportation and Logistics (Michael B. Stroh, 2006), tác gi ả đã di ễn đạ t rõ ràng v ề logistics trong l ĩnh v ực v ận t ải nh ư vận t ải n ội đị a, logistics qu ốc tế, các th ủ t ục và k ỹ thu ật v ề xu ất, nh ập kh ẩu, qu ản lý d ịch v ụ kho bãi, các v ấn đề công ngh ệ logistics, Cũng nghiên c ứu v ề logistics vận t ải, Transport Logistics: Past, Present and Predictions (Issa Baluch, 2005), dựa trên vi ệc phân tích đặ c tr ưng về s ự phát tri ển logistics vận t ải t ừ trong quá kh ứ tr ước đây và trong hi ện t ại, trên c ơ sở đó đã đư a ra các d ự báo cho ho ạt độ ng logistics trong t ươ ng lai. Tác gi ả c ũng đề cấp đế n các v ấn đề v ề ho ạt độ ng logistics, t ổ ch ức logistics và qu ản lý logistics vận tải trên c ơ s ở t ừ vi ệc phân tích các đặ c tr ưng logistics của ngành v ận t ải. TS.Albert Tan v ới nghiên c ứu Logistics xu h ướng và c ơ h ội trong ngành logistics, đã ch ỉ ra nh ững v ấn đề các công ty logistics đang ph ải đố i m ặt và một s ố nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics vẫn có c ơ h ội, tác gi ả t ổng k ết rút ra các xu hướng và đặc tính c ủa nh ững nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics. Tuy v ậy, ở đây tác gi ả ch ưa đề
20. 11 cập đế n m ối quan h ệ và ảnh h ưởng c ủa d ịch v ụ logistics đến k ết qu ả hay hi ệu qu ả HĐKD của khách hàng hay ng ười s ử d ụng d ịch v ụ logistics. Đã có nhi ều công trình nghiên c ứu, bàn v ề th ị tr ường d ịch v ụ logistics, trong đó n ổi lên hai báo cáo nghiên c ứu v ề th ị tr ường d ịch v ụ logistics được xu ất b ản: m ột là, th ực tr ạng thuê ngoài d ịch v ụ logistics lần th ứ 14 c ủa Vi ện Công ngh ệ Georgia ph ối h ợp v ới các công ty Capgemini Consulting, Oracle và Panalpina; hai là, báo cáo kh ảo sát c ủa các giám đốc điều hành nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics th ứ ba (l ần th ứ 16) c ủa Đạ i h ọc Northeastern cùng th ực hi ện v ới Penske Logistics. Đây là hai cu ộc kh ảo sát trên quy mô toàn c ầu trong h ơn 10 n ăm liên t ục, v ới m ục đích đánh giá nh ững điểm đáng l ưu ý nh ất và xu h ướng th ị tr ường d ịch v ụ logistics. Điều này cũng cho th ấy th ị tr ường d ịch v ụ logistics đang gi ữ vai trò quan tr ọng trong xu th ế phát tri ển c ủa n ền kinh t ế th ế gi ới. Mặc dù, có nhi ều công trình trong và ngoài n ước đã nghiên c ứu về d ịch v ụ logistics, nh ưng đi sâu đến v ấn đề tác độ ng c ủa d ịch v ụ logistics đối v ới nâng cao hi ệu qu ả HĐKD của DNSX và c ụ th ể t ại địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình, tính đến hi ện nay vẫn ch ưa có m ột công trình nghiên c ứu nào được công b ố. 4. M ục tiêu nghiên c ứu c ủa đề tài Mục tiêu t ổng quát c ủa đề tài là nghiên c ứu đề xu ất h ệ th ống các gi ải pháp nh ằm tăng c ường tác độ ng tích c ực và h ạn ch ế tác độ ng tiêu c ực c ủa các d ịch v ụ logistics đối v ới hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình. Để th ực hi ện mục tiêu t ổng quát c ủa đề tài, lu ận án th ực hi ện các m ục tiêu, nhi ệm v ụ c ụ th ể sau: - Hệ th ống hóa nh ững v ấn đề lý lu ận và th ực ti ễn d ịch v ụ logistics và tác động của các d ịch v ụ đó đế n hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX. - Phân tích tác động d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình và nh ững v ấn đề đặ t ra trong phát tri ển d ịch v ụ logistics nh ằm nâng cao hi ệu qu ả HĐKD của doanh nghi ệp. - Đề xu ất nh ững gi ải pháp v ề d ịch v ụ logistics nh ằm nâng cao hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình. 5. Đối t ượng và ph ạm vi nghiên c ứu - Đối t ượng nghiên c ứu: Nghiên c ứu nh ững v ấn đề lý lu ận và th ực ti ễn v ề tác động dịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX, đây là nh ững doanh nghi ệp đầu t ư vào s ản xu ất ra các s ản ph ẩm và tiêu th ụ để ki ếm l ợi nhu ận. - Ph ạm vi nghiên c ứu: Đề tài t ập trung nghiên c ứu nh ững tác độ ng c ủa d ịch v ụ logistics đầu vào (v ật t ư, nguyên li ệu), dịch v ụ logistics đầu ra (tiêu th ụ s ản ph ẩm)
21. 12 và m ột s ố d ịch v ụ logistics khác đối v ới các DNSX trên địa bàn t ỉnh Qu ảng Bình, bao g ồm dịch vụ do doanh nghi ệp t ự đả m nhi ệm và d ịch v ụ logistics thuê ngoài. 6. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu Lu ận án đã k ết h ợp ph ươ ng pháp nghiên c ứu đị nh tính và định l ượng nh ằm gi ải quy ết được mục tiêu nghiên c ứu. Để th ực hi ện, nghiên c ứu sinh ti ến hành xây dựng khung lý thuyết và quy trình nghiên c ứu, phát tri ển mô hình nghiên c ứu và thang đo, ch ọn m ẫu nghiên c ứu, l ựa ch ọn ph ươ ng pháp thu th ập, xử lý và phân tích dữ li ệu. - Xây d ựng khung lý thuy ết và quy trình nghiên c ứu: Nghiên c ứu sinh ti ến hành thu th ập, đánh giá các công trình khoa h ọc trong và ngoài n ước liên quan đến đề tài, t ừ đó xây d ựng khung lý thuy ết và quy trình nghiên c ứu phù h ợp v ới m ục tiêu nghiên c ứu c ủa lu ận án. - Phát tri ển mô hình nghiên c ứu: Trên c ơ s ở mô hình lý thuy ết (từ tổng quan) và thông qua phỏng v ấn sâu đố i v ới các nhà nghiên c ứu, nhà qu ản lý c ơ quan ch ức năng, t ừ đó phát tri ển mô hình nghiên c ứu phù h ợp v ới th ực tr ạng về dịch v ụ logistics tác động đế n hi ệu qu ả H ĐKD c ủa DNSX trên địa bàn Qu ảng Bình. - Phát tri ển thang đo: Lu ận án s ử d ụng t ừ thang đo có sẵn của công trình nghiên c ứu tr ước. - Mẫu nghiên c ứu: Mẫu điều tra được ch ọn theo ph ươ ng pháp phi ng ẫu nhiên kết h ợp v ới ph ươ ng pháp phân lo ại theo đị a bàn từ t ổng th ể nghiên c ứu. - Ph ươ ng pháp thu th ập d ữ li ệu: D ữ li ệu th ứ c ấp được ti ến hành thu th ập, ch ọn l ọc qua các công trình nghiên c ứu trong và ngoài n ước, d ữ li ệu c ủa các c ơ quan, t ổ ch ức, doanh nghi ệp và cá nhân đã công b ố. Đố i v ới d ữ li ệu s ơ c ấp được thu th ập từ m ẫu điều tra, thông qua phi ếu điều tra tr ực ti ếp t ại các DNSX trên địa bàn Quảng Bình, đồng th ời ti ến hành ph ỏng v ấn sâu m ột s ố cán b ộ qu ản lý của ngành giao thông v ận t ải, hải quan và công th ươ ng ở Qu ảng Bình. - Ph ươ ng pháp x ử lý d ữ li ệu: Sử d ụng ph ần m ềm SPSS 16 làm công c ụ để x ử lý, phân tích dữ li ệu đã thu th ập. - Ph ươ ng pháp phân tích d ữ li ệu: S ử d ụng các ph ươ ng pháp th ống kê mô t ả, phân tích nhân t ố (EFA) và phân tích h ồi quy b ội nh ằm đạ t được m ục tiêu nghiên cứu của lu ận án.
22. 13 CH ƯƠ NG 1: NH ỮNG V ẤN ĐỀ LÝ LU ẬN CƠ B ẢN V Ề TÁC ĐỘ NG DỊCH V Ụ LOGISTICS ĐẾN HI ỆU QU Ả HO ẠT ĐỘ NG KINH DOANH CỦA CÁC DOANH NGHI ỆP S ẢN XU ẤT TRONG H ỘI NH ẬP QU ỐC T Ế 1.1. Dịch v ụ Logistics và mối quan h ệ với hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX 1.1.1. Khái quát về dịch v ụ logistics Tuy trên th ực t ế không có nhi ều ng ười am hi ểu sâu s ắc nh ưng logistics hoàn toàn không ph ải là khái ni ệm quá xa l ạ. Logistics đã xu ất hi ện t ừ lâu trong l ịch s ử phát tri ển c ủa nhân lo ại, kho ảng vào n ăm 202 tr ước Công Nguyên [8], [11]. Ở nước ta hi ện nay, vẫn ch ưa tìm được thu ật ng ữ th ống nh ất, phù h ợp để d ịch t ừ logistics sang ti ếng Vi ệt. M ột s ố thu ật ng ữ mà các tài li ệu đư a ra khi dịch logistics sang ti ếng Vi ệt đó là: hậu c ần, ti ếp v ận, tổ ch ức cung ứng, đả m b ảo, ho ặc là giao nh ận Nh ững thu ật ng ữ này cho th ấy đều ch ưa th ỏa đáng, ch ưa ph ản ánh đúng và đầy đủ b ản ch ất c ủa logistics. Vì v ậy, gi ữ nguyên thu ật ng ữ logistics nh ư trong Lu ật th ươ ng m ại năm 2005 là c ần thi ết, không d ịch sang ti ếng Vi ệt và b ổ sung thêm thu ật ng ữ này vào v ốn t ừ ti ếng Vi ệt của chúng ta [8], [37]. Ở gi ữa th ế k ỷ XX, logistics ch ưa được nghiên c ứu và áp d ụng rộng rãi trong lĩnh vực kinh doanh, th ậm chí r ất hi ếm doanh nghi ệp hi ểu được logistics là gì, nh ưng đến cu ối th ế k ỷ, logistics được ghi nh ận nh ư m ột ch ức n ăng kinh t ế ch ủ y ếu, một công c ụ h ữu hi ệu mang l ại thành công cho các doanh nghi ệp c ả trong khu v ực sản xu ất l ẫn trong khu v ực d ịch v ụ. Logistics có vai trò r ất to l ớn, giúp doanh nghi ệp gi ải quy ết cả đầ u vào lẫn đầ u ra một cách hi ệu qu ả. Nh ờ có th ể thay đổ i các ngu ồn tài nguyên đầu vào ho ặc t ối ưu hoá quá trình chu chuy ển nguyên v ật li ệu, hàng hoá, d ịch v ụ, Logistics giúp nâng cao trình độ k ỹ thu ật s ản xu ất, s ử d ụng h ợp lý và ti ết ki ệm các ngu ồn l ực nh ờ đó gi ảm chi phí, t ăng kh ả n ăng c ạnh tranh cho doanh nghi ệp. Sơ đồ 1.1 cho th ấy Logistics không ph ải là m ột ho ạt độ ng đơn l ẻ mà là m ột chu ỗi các ho ạt độ ng liên t ục, có quan hệ m ật thi ết và tác động qua l ại l ẫn nhau, bao trùm m ọi y ếu t ố t ạo nên s ản ph ẩm t ừ vi ệc nh ập nguyên li ệu đầ u vào cho đến giai đoạn tiêu th ụ s ản ph ẩm cu ối cùng. Các ngu ồn tài nguyên đầu vào không ch ỉ bao g ồm vốn, v ật t ư, nhân l ực mà còn bao hàm c ả d ịch v ụ, thông tin, bí quy ết và công ngh ệ. Các ho ạt độ ng này c ũng được ph ối k ết h ợp trong m ột chi ến l ược kinh doanh t ổng th ể của doanh nghi ệp t ừ t ầm ho ạch đị nh đế n th ực thi, t ổ ch ức và tri ển khai đồ ng b ộ t ừ
23. 14 mua, d ự tr ữ, t ồn kho, b ảo qu ản, v ận chuy ển đế n thông tin, bao bì, đóng gói Và chính nh ờ vào s ự k ết h ợp này mà các HĐKD được h ỗ tr ợ m ột cách t ối ưu, nh ịp nhàng và hi ệu qu ả, t ạo ra được s ự tho ả mãn khách hàng ở m ức độ cao nh ất hay mang l ại cho họ nh ững giá tr ị gia t ăng l ớn h ơn so v ới đố i th ủ c ạnh tranh [78]. Nghi ệp v ụ qu ản lý Đầ u vào Đầu ra của logistics Lập k ế Th ực Ki ểm của logistics ho ạch hi ện tra Các ngu ồn l ực Định h ướng tự nhiên ( đất th ị tr ường (l ợi đai, cơ s ở v ật P th ế c ạnh ch ất, thi ết b ị) Ấ Qu ản tr ị logistics tranh) Ngu ồn Nguyên Lưu kho trong Thành Ti ện l ợi v ề nhân l ực li ệu sản xu ất ph ẩm th ời gian và địa điểm HÀ CUNG C HÀ CUNG KHÁCH HÀNG KHÁCH Ngu ồn N Vận chuy ển tài chính hi ệu qu ả đế n khách hàng Ngu ồn thông tin Các ho ạt độ ng logistics Tài s ản s ở h ữu - Dịch v ụ khách hàng - Lựa chọn đị a điểm - Dự báo nhu c ầu kho ch ứa - Thông tin trong - Thu gom phân ph ối - Đóng gói - Ki ểm soát l ưu kho - Xếp d ỡ hàng tr ở l ại - Vận chuy ển - Phân lo ại hàng hóa nguyên v ật li ệu - Vận t ải - Quá trình đặt hàng - Kho tàng và l ưu kho - Dịch v ụ và ph ụ ki ện h ỗ tr ợ Sơ đồ 1.1: Các thành ph ần và ho ạt độ ng c ơ b ản c ủa Qu ản tr ị logistics Ngu ồn: Lamber, Strategic logistics management, page 3 Theo Hi ệp h ội các nhà chuyên nghi ệp v ề qu ản tr ị chu ỗi cung ứng [8]: “Qu ản tr ị chu ỗi cung ứng bao g ồm ho ạch đị nh và qu ản lý t ất c ả các ho ạt độ ng liên quan đến tìm ngu ồn cung, mua hàng, s ản xu ất và tất c ả các ho ạt độ ng qu ản tr ị logistics. Ở mức độ quan tr ọng, qu ản tr ị chu ỗi cung ứng bao g ồm s ự ph ối h ợp và c ộng tác c ủa các đối tác trên cùng m ột kênh nh ư nhà cung c ấp, bên trung gian, các nhà cung c ấp
24. 15 dịch v ụ, khách hàng. V ề c ơ b ản, qu ản tr ị chu ỗi cung ứng s ẽ tích h ợp v ấn đề qu ản tr ị cung c ầu bên trong và gi ữa các công ty v ới nhau. Qu ản tr ị chu ỗi cung ứng là m ột ch ức n ăng tích h ợp v ới vai trò đầu tiên là k ết n ối các ch ức n ăng kinh doanh và các qui trình kinh doanh chính y ếu bên trong công ty và c ủa các công ty v ới nhau thành một mô hình kinh doanh hi ệu qu ả cao và k ết dính. Qu ản tr ị chu ỗi cung ứng bao gồm t ất c ả nh ững ho ạt động qu ản tr ị logistics đã nêu c ũng nh ư nh ững ho ạt độ ng s ản xu ất và thúc đẩy s ự ph ối h ợp v ề qui trình và ho ạt độ ng c ủa các b ộ ph ận marketing, kinh doanh, thi ết k ế s ản ph ẩm, tài chính, công ngh ệ thông tin”. Sự khác nhau c ơ b ản gi ữa chu ỗi cung ứng và logistics , đó là: (i) V ới khái ni ệm trên, chu ỗi cung ứng có n ội hàm r ộng h ơn và bao g ồm c ả logistics và quá trình sản xu ất; (ii) Logistics nh ấn m ạnh đế n tính t ối ưu c ủa quá trình, còn chu ỗi cung ứng ch ỉ nói đế n quá trình, đến các m ối liên k ết [15]. Do v ậy, có th ể xác định vị trí c ủa dịch v ụ logistics trong chu ỗi cung ứng theo S ơ đồ 1.2. Nhà Sản Bán Bán Khách máy xu ất buôn lẻ hàng Dịch v ụ logistics Ghi chú: Dòng thông tin; Dòng sản ph ẩm; Dòng tiền t ệ Sơ đồ 1.2: V ị trí c ủa d ịch v ụ logistics trong chu ỗi cung ứng [8] Trong chu ỗi cung ứng, logistics bao trùm c ả hai c ấp độ ho ạch đị nh và t ổ ch ức. Cấp độ th ứ nh ất đòi hỏi ph ải gi ải quy ết v ấn đề t ối ưu hóa vị trí của các ngu ồn tài nguyên. C ấp độ th ứ hai liên quan đến vi ệc t ối ưu hóa các dòng v ận độ ng trong h ệ th ống. Trên th ực t ế, h ệ th ống logistics ở các qu ốc gia và các khu v ực có nhi ều điểm khác nhau nh ưng đều có điểm chung là s ự k ết h ợp khéo léo, khoa h ọc và chuyên nghi ệp chu ỗi các ho ạt độ ng nh ư marketing, s ản xu ất, tài chính, v ận t ải, thu mua, d ự tr ữ, phân ph ối, để đạ t được m ục tiêu ph ục v ụ khách hàng t ối đa v ới chi phí t ối thi ểu. Hi ện có nhi ều đị nh ngh ĩa v ề logistics và d ịch v ụ logistics và có th ể phân thành hai cách ti ếp c ận. - Ti ếp c ận logistics nh ư là m ột quá trình tác động t ừ giai đoạn ti ền s ản xu ất cho tới khi hàng hóa t ới tay c ủa ng ười tiêu dùng cu ối cùng, tiêu bi ểu là các định ngh ĩa: Theo H ội đồ ng qu ản tr ị logistics (Council of Logistics Management - CLM, 1991): Logistics là quá trình l ập k ế ho ạch, th ực hi ện và ki ểm soát m ột cách hi ệu qu ả v ề m ặt
25. 16 chi phí dòng l ưu chuy ển và ph ần d ự tr ữ nguyên v ật li ệu, bán thành ph ẩm và thành ph ẩm, cùng nh ững thông tin liên quan t ừ điểm kh ởi đầ u c ủa quá trình s ản xu ất đế n điểm tiêu th ụ cu ối cùng nh ằm m ục đích th ỏa mãn được các yêu c ầu c ủa khách hàng. Đây là định ngh ĩa ph ổ bi ến và được nhi ều ng ười đồ ng tình hi ện nay. Logistics là ho ạt độ ng qu ản lý quá trình l ưu chuy ển nguyên v ật li ệu qua các khâu l ưu kho, s ản xu ất ra s ản ph ẩm cho t ới tay ng ười tiêu dùng theo yêu c ầu c ủa khách hàng [23]. Theo các quan ni ệm trên, logistics gắn li ền c ả quá trình nh ập nguyên v ật li ệu làm đầu vào cho quá trình s ản xu ất, s ản xu ất ra hàng hóa và đư a vào các kênh l ưu thông, phân ph ối đế n tay ng ười tiêu dùng cu ối cùng. Ở đây có s ự phân đị nh rõ ràng gi ữa các nhà cung c ấp d ịch v ụ đơn l ẻ nh ư d ịch v ụ v ận t ải, giao nh ận, khai thuê h ải quan, phân ph ối, d ịch v ụ h ỗ tr ợ s ản xu ất, t ư v ấn qu ản lý v ới m ột nhà cung c ấp dịch v ụ logistics chuyên nghi ệp, ng ười s ẽ đả m nh ận toàn b ộ các khâu trong quá trình t ừ s ản xu ất đế n khi đư a hàng hóa t ới tay ng ười tiêu dùng cu ối cùng. - Ti ếp c ận logistics nh ư là các ho ạt độ ng d ịch v ụ g ắn li ền v ới quá trình phân ph ối, l ưu thông hàng hóa và logistics là ho ạt độ ng th ươ ng mại g ắn v ới các d ịch v ụ cụ th ể, tiêu bi ểu có các đị nh ngh ĩa: Năm 2005, khái ni ệm v ề d ịch v ụ logistics được đưa vào Lu ật th ươ ng m ại c ủa Vi ệt Nam:“D ịch v ụ logistics là ho ạt độ ng th ươ ng m ại, theo đó th ươ ng nhân t ổ ch ức th ực hiện m ột ho ặc nhi ều công đoạn bao g ồm nh ận hàng, v ận chuy ển, l ưu kho, l ưu bãi, làm th ủ tục h ải quan, các th ủ t ục gi ấy t ờ khác, t ư v ấn khách hàng, đóng gói bao bì, ghi ký mã hi ệu, giao hàng ho ặc các d ịch v ụ khác có liên quan t ới hàng hóa theo th ỏa thu ận v ới khách hàng để h ưởng thù lao” [25]. Logistics là ngh ệ thu ật t ổ ch ức s ự v ận độ ng c ủa hàng hóa, nguyên v ật li ệu t ừ khi mua s ắm, qua các quá trình l ưu kho, sản xu ất, phân ph ối, cho đế n khi đư a đế n tay ng ười tiêu dùng [8]. Logistics là quá trình t ối ưu hóa v ề v ị trí và th ời điểm, vận chuy ển và d ự tr ữ ngu ồn tài nguyên t ừ điểm đầ u tiên c ủa chu ỗi cung ứng qua các khâu s ản xu ất, phân ph ối cho đế n tay ng ườ i tiêu dùng cu ối cùng, thông qua hàng lo ạt các ho ạt độ ng kinh tế [15]. Ti ếp c ận theo cách nào thì các định ngh ĩa trên đều ch ưa làm rõ gi ữa logistics, dịch v ụ logistics và qu ản tr ị logistics, ch ưa có định ngh ĩa c ụ th ể v ề logistics một cách th ống nh ất. Lu ật Th ươ ng m ại n ăm 2005 c ủa n ước ta đưa ra khái ni ệm v ề d ịch
26. 17 vụ logistics nh ư là ho ạt th ươ ng m ại nh ưng l ại không đề c ập đế n khái ni ệm logistics. Vì v ậy, trong lu ận án này, theo chúng tôi, ti ếp c ận nh ư sau: Dịch v ụ logistics là nh ững d ịch v ụ liên quan đến ho ạt độ ng đả m b ảo t ối ưu toàn b ộ quá trình s ản xu ất kinh doanh bao g ồm t ừ vi ệc cung ứng đầ u vào đến tiêu th ụ s ản ph ẩm, được các DNSX t ự t ổ ch ức th ực hi ện ho ặc thuê ngoài mà có tác động đến hi ệu qu ả HĐKD của t ừng doanh nghi ệp trên th ị tr ường. Theo khái ni ệm này, c ần th ấy rõ: (i) Dịch v ụ logistics được các DNSX t ự t ổ ch ức th ực hi ện (d ịch v ụ logistics bên th ứ nh ất – 1PL) chính là ho ạt độ ng logistics mà các doanh nghi ệp này ti ến hành t ổ ch ức th ực hi ện nh ằm đả m b ảo t ối ưu toàn b ộ quá trình s ản xu ất kinh doanh. (ii) Dịch v ụ logistics thuê ngoài (d ịch v ụ logistics chuyên nghi ệp) là nh ững d ịch v ụ được các DNSX thuê bên ngoài s ử d ụng t ừ các doanh nghi ệp cung c ấp dịch v ụ logistics trên th ị tr ường. 1.1.2. Phân lo ại và đặc tr ưng c ủa d ịch v ụ logistics 1.1.2.1. Phân lo ại dịch v ụ logistics Hi ện nay, d ịch v ụ logistics đang có nhi ều cách phân lo ại theo nhi ều tiêu th ức khác nhau, có th ể đứ ng trên góc độ n ền kinh t ế qu ốc dân ho ặc đứ ng trên góc độ doanh nghi ệp để phân lo ại các d ịch v ụ này. Sau đây là cách phân lo ại kh ả ph ổ bi ến hi ện nay đố i v ới d ịch v ụ logistics [15], [11], [37]. a. Theo l ĩnh v ực ho ạt độ ng, g ồm có: - Dịch v ụ logistics trong l ĩnh v ực s ản xu ất kinh doanh (Business logistics) là một ph ần c ủa quá trình chu ỗi cung ứng, nh ằm ho ạch đị nh th ực thi và ki ểm soát m ột cách hi ệu qu ả và hi ệu l ực các dòng v ận độ ng và d ự tr ữ s ản ph ẩm, d ịch v ụ và thông tin có liên quan; đảm b ảo s ự sẵn sàng, chính xác và hi ệu qu ả cho các ho ạt độ ng này. - Dịch v ụ logistics trong các sự ki ện (Event logistics) là t ập h ợp các ho ạt độ ng, các ph ươ ng ti ện v ật ch ất k ỹ thu ật và con ng ười c ần thi ết để t ổ ch ức, s ắp x ếp l ịch trình, nh ằm tri ển khai các ngu ồn l ực cho m ột s ự ki ện được di ễn ra hi ệu qu ả và k ết thúc t ốt đẹ p. b. Theo ph ươ ng th ức khai thác ho ạt độ ng logistics, g ồm có: - Dịch v ụ logistics bên th ứ nh ất (1PL): Các doanh nghi ệp t ự th ực hi ện các ho ạt động logistics của mình. Doanh nghi ệp sở hữu các ph ươ ng ti ện v ận t ải, nhà x ưởng, thi ết b ị x ếp d ỡ và các ngu ồn l ực khác bao g ồm c ả con ng ười để th ực hi ện các ho ạt động logistics. - Dịch v ụ logistics bên th ứ hai (2PL): Là vi ệc qu ản lý các ho ạt độ ng logistics
27. 18 truy ền th ống nh ư v ận t ải hay kho v ận. Doanh nghi ệp không s ở h ữu ho ặc không có đủ ph ươ ng ti ện và c ơ s ở h ạ t ầng thì có th ể thuê ngoài các d ịch v ụ logistics nh ằm cung c ấp ph ươ ng ti ện thi ết b ị hay d ịch v ụ c ơ b ản. - Dịch v ụ logistics bên th ứ ba (3PL ho ặc TPL) hay còn được g ọi là logistics theo h ợp đồng . Ph ươ ng th ức này có ngh ĩa là doanh nghi ệp sử d ụng các doanh nghi ệp bên ngoài để th ực hi ện các ho ạt độ ng logistics, có th ể là toàn b ộ quá trình qu ản lý logistics ho ặc ch ỉ m ột s ố ho ạt độ ng có ch ọn l ọc. Nói cách khác 3PL là các ho ạt độ ng do m ột doanh nghi ệp logistics (nhà cung c ấp d ịch v ụ logistics) th ực hi ện trên danh ngh ĩa khách hàng c ủa h ọ, t ối thi ểu bao g ồm qu ản lý và th ực hi ện ho ạt động v ận t ải và kho v ận ít nh ất 1 n ăm có ho ặc không có h ợp đồ ng h ợp tác. Đây được coi nh ư m ột liên minh ch ặt ch ẽ gi ữa m ột doanh nghi ệp và nhà cung c ấp d ịch vụ logistics, nó không ch ỉ nh ằm th ực hi ện các ho ạt độ ng logistics mà còn chia s ẻ thông tin, r ủi ro và các l ợi ích theo m ột h ợp đồ ng dài h ạn. - Dịch v ụ logistics bên th ứ t ư (4PL hoặc FPL) hay còn được g ọi là logistics chuỗi phân ph ối. Dịch v ụ logistics bên th ứ t ư - 4PL là m ột khái ni ệm phát tri ển trên nền t ảng c ủa 3PL nh ằm t ạo ra s ự đáp ứng d ịch v ụ, h ướng v ề khách hàng và linh ho ạt h ơn. 4PL qu ản lý và th ực hi ện các ho ạt độ ng logistics ph ức h ợp nh ư qu ản lý ngu ồn l ực, trung tâm điều ph ối, ki ểm soát và các ch ức n ăng ki ến trúc và tích h ợp các ho ạt độ ng logistics. 4PL bao g ồm l ĩnh v ực r ộng h ơn, g ồm c ả các ho ạt độ ng c ủa 3PL, các d ịch v ụ công ngh ệ thông tin và qu ản lý các ti ến trình kinh doanh. 4PL được xem là m ột điểm liên l ạc duy nh ất, n ơi th ực hi ện vi ệc qu ản lý, t ổng h ợp các ngu ồn l ực và giám sát các ch ức n ăng 3PL trong su ốt chu ỗi phân ph ối để v ươ n t ới th ị tr ường toàn c ầu, l ợi th ế chi ến l ược và các m ối quan h ệ lâu b ền. Theo cách phân lo ại này, đối v ới m ột DNSX khi sử d ụng d ịch vụ logistics bên th ứ nh ất - 1PL thì không s ử d ụng d ịch v ụ logistics thuê ngoài từ các nhà cung cấp d ịch v ụ logistics, mà t ự tri ển khai th ực hi ện hay t ự đả m nh ận các ho ạt độ ng logistics cho b ản thân doanh nghi ệp c ủa mình. Ng ược l ại, khi m ột DNSX khi s ử dụng dịch v ụ logistics bên th ứ hai - 2PL, bên th ứ ba - 3PL và bên th ứ t ư - 4PL chính là sử d ụng d ịch v ụ logistics thuê ngoài hay s ử d ụng d ịch v ụ logistics chuyên nghi ệp, và t ất y ếu tính chuyên nghi ệp c ủa 4PL s ẽ cao h ơn 3PL, c ủa 3PL s ẽ cao hơn 2PL. c. Theo tính chuyên môn hóa c ủa các doanh nghi ệp logistics, g ồm có: - Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ v ận t ải, gồm (1) Các doanh nghi ệp cung cấp d ịch v ụ v ận t ải đơn ph ươ ng th ức; (2) Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ v ận
28. 19 tải đa ph ươ ng th ức; (3) Các doanh nghi ệp cung cấp d ịch v ụ khai thác c ảng; (4) Các doanh nghi ệp môi gi ới v ận t ải. - Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ phân ph ối, gồm các doanh nghi ệp cung cấp d ịch v ụ kho bãi; Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ phân ph ối, bán buôn bán l ẻ. - Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch vụ hàng hóa, gồm các doanh nghi ệp môi gi ới khai thuê h ải quan; Các doanh nghi ệp giao nh ận, gom hàng l ẻ; Các doanh nghi ệp chuyên ngành hàng nguy hi ểm; Các doanh nghi ệp dịch v ụ đóng gói v ận chuy ển. - Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ logistics chuyên ngành, gồm các doanh nghi ệp công ngh ệ thông tin; Các doanh nghi ệp vi ễn thông; Các doanh nghi ệp cung c ấp gi ải pháp tài chính, b ảo hi ểm; Các doanh nghi ệp cung c ấp d ịch v ụ giáo d ục và đào t ạo. d. Theo quá trình th ực hi ện, có th ể phân bi ệt các lo ại hình logistics: - Logistics đầu vào (Inbound logistics), bao g ồm các ho ạt độ ng nh ằm đả m b ảo cung ứng m ột cách t ối ưu (c ả v ề v ị trí, th ời gian và chi phí) các đầu vào (nguyên v ật li ệu, v ốn, thông tin, ) cho ho ạt độ ng s ản xu ất kinh doanh c ủa doanh nghi ệp. - Logistics đầu ra (Outbound logistics), bao g ồm các ho ạt độ ng đả m b ảo cung ứng s ản ph ẩm được s ản xu ất ra đến tay khách hàng m ột cách t ối ưu c ả v ề v ị trí, th ời gian và chi phí nh ằm đáp ứng các m ục tiêu c ủa doanh nghi ệp. - Logistics ng ược (Reverse logistics) là quá trình thu h ồi các ph ế li ệu, ph ế ph ẩm, ph ụ ph ẩm và t ất c ả các y ếu t ố khác phát sinh t ừ quá trình s ản xu ất, phân ph ối và tiêu dùng có th ể ảnh h ưởng đế n môi tr ường để x ử lý ho ặc tái ch ế. e. Xét theo đối t ượng hàng hóa, có các lo ại hình: - Logistics hàng tiêu dùng có th ời h ạn s ử d ụng ng ắn - Fast moving consumer goods (FMCG) logistics: Là lo ại hình logistics áp d ụng đố i v ới nh ững m ặt hàng có th ời h ạn s ử d ụng ng ắn nh ư th ực ph ẩm, qu ần áo, giày dép. Đối v ới nh ững m ặt hàng này thì yêu c ầu quan tr ọng nh ất là đảm b ảo th ời gian giao hàng. - Logistics ngành ôtô (Automotive logistics): Đảm b ảo s ự liên k ết, ph ối h ợp nh ịp nhàng gi ữa các nhà máy, b ộ ph ận s ản xu ất, các chi ti ết, ph ụ tùng riêng l ẻ sao cho th ời điểm cu ối c ủa công đoạn này là th ời điểm đầ u c ủa công đoạn ti ếp theo. Một khâu đặc bi ệt quan tr ọng trong lo ại hình logistics này là vi ệc d ự tr ữ và phân ph ối ph ụ tùng thay th ế. Với s ự đa d ạng c ủa các lo ại d ịch v ụ logistics theo các tiêu th ức đã phân lo ại, xu ất phát t ừ đố i t ượng và ph ạm vi nghiên c ứu đã được xác đị nh, lu ận án chủ y ếu tập trung nghiên c ứu các d ịch v ụ logistics theo hai tiêu th ức:
29. 20 (i) Theo ph ươ ng th ức khai thác và ho ạt độ ng logistics, tác gi ả sẽ nghiên c ứu, so sánh, đánh giá tác động và lợi ích khi DNSX sử d ụng dịch v ụ logistics bên th ứ nh ất (ho ạt độ ng logistics ) với dịch vụ logistics thuê ngoài (2PL, 3PL, 4PL); (ii) Theo quá trình th ực hi ện, tác gi ả sẽ nghiên c ứu tác độ ng và l ợi ích khi DNSX s ử d ụng các d ịch v ụ logistics đầu vào và dịch v ụ logistics đầu ra. 1.1.2.2. Đặc tr ưng của dịch v ụ Logistics - Dịch v ụ logistics không ph ải ch ỉ là m ột ho ạt độ ng đơn l ẻ, mà bao g ồm m ột chu ỗi các ho ạt độ ng bao trùm quá trình s ản ph ẩm được s ản xu ất ra và chuy ển t ới khách hàng. Thực ch ất, d ịch v ụ logistics là quá trình t ối ưu hoá địa điểm, th ời gian, tính đồ ng bộ và ho ạt độ ng l ưu chuy ển và d ự tr ữ ngu ồn tài nguyên t ừ đầ u vào nguyên th ủy cho đến tay ng ười tiêu dùng cu ối cùng, nh ằm đáp ứng t ốt nh ất nhu c ầu c ủa ng ười tiêu dùng với chi phí thích h ợp, thông qua hàng lo ạt các ho ạt độ ng kinh t ế [8], [57]. - Dịch v ụ logistics là ho ạt độ ng th ươ ng m ại mang tính liên ngành bao gồm nhi ều ho ạt độ ng và ch ịu s ự qu ản lý chi ph ối c ủa nhi ều b ộ ngành có liên quan. Là quá trình qu ản lý dòng v ận độ ng và l ưu chuy ển c ủa nguyên v ật li ệu, bán thành ph ẩm và thành ph ẩm logistics liên quan đến các ho ạt độ ng s ản xu ất kinh doanh, l ĩnh vực th ươ ng m ại và giao thông v ận t ải, - Dịch v ụ logistics gắn li ền v ới t ất c ả các khâu c ủa quá trình s ản xu ất từ s ản xu ất, phân ph ối, trao đổ i đế n tiêu dùng . Dịch v ụ logistics là ho ạt độ ng qu ản lý dòng lưu chuy ển c ủa nguyên v ật li ệu t ừ khâu mua s ắm, qua quá trình l ưu kho, s ản xu ất ra sản ph ẩm và phân ph ối t ới tay ng ười tiêu dùng. D ịch v ụ logistics phát tri ển s ẽ giúp cho quá trình s ản xu ất được di ễn ra liên t ục, đả m b ảo v ề th ời gian và ch ất l ượng s ản ph ẩm. Khi s ản ph ẩm được s ản xu ất ra, dịch v ụ logistics sẽ tham gia vào quá trình phân ph ối, v ận chuy ển hàng hóa t ới ng ười tiêu dùng. - Dịch v ụ logistics là nh ững ho ạt độ ng h ỗ tr ợ các doanh nghi ệp. Nó hỗ tr ợ cho toàn b ộ quá trình ho ạt độ ng c ủa doanh nghi ệp, ngay c ả khi s ản ph ẩm đã ra khỏi dây chuy ền s ản xu ất c ủa doanh nghi ệp và đến tay ng ười tiêu dùng. Dịch v ụ logistics còn h ỗ tr ợ ho ạt độ ng c ủa doanh nghi ệp thông qua qu ản lý di chuy ển và l ưu tr ữ nguyên v ật li ệu đi vào doanh nghi ệp và bán thành ph ẩm di chuy ển trong doanh nghi ệp [45]. - Dịch v ụ logistics là s ự hoàn ch ỉnh, phát tri ển cao c ủa d ịch v ụ v ận t ải giao nh ận. Quá trình phát tri ển c ủa logistics đã làm thay đổi b ản ch ất và đa d ạng hóa
30. 21 ch ức n ăng c ủa v ận t ải giao nh ận truy ền th ống. T ừ vi ệc ch ỉ thay m ặt khách hàng để th ực hi ện các khâu rời r ạc nh ư thuê tàu, l ưu c ước, chu ẩn b ị hàng, đóng gói hàng, tái ch ế, làm th ủ t ục thông quan cho t ới cung c ấp d ịch v ụ tr ọn gói t ừ kho đến kho (Door to Door). T ừ vi ệc đóng vai trò là đại lý, ng ười được u ỷ thác cho đế n khi tr ở thành m ột ch ủ th ể chính trong các ho ạt độ ng v ận t ải giao nh ận v ới khách hàng, ch ịu trách nhi ệm tr ước lu ật pháp. Ngày nay, để có th ể th ực hi ện nghi ệp v ụ c ủa mình, ng ười giao nh ận ph ải qu ản lý m ột h ệ th ống đồ ng b ộ t ừ giao nh ận t ới v ận t ải, cung ứng nguyên v ật li ệu ph ục v ụ s ản xu ất kinh doanh, b ảo qu ản hàng hóa trong kho, phân ph ối hàng hóa đúng n ơi, đúng lúc, s ử d ụng thông tin điện t ử để theo dõi, ki ểm tra Nh ư v ậy, ngày nay ng ười giao nh ận v ận t ải tr ở thành ng ười cung c ấp dịch v ụ logistics. - Dịch v ụ logistics là s ự phát tri ển hoàn thi ện dịch v ụ v ận t ải đa ph ươ ng th ức (MTO - Multimodal Transport Operator). Hàng hóa được v ận chuy ển theo hình th ức hàng l ẻ t ừ n ước xu ất kh ẩu sang n ước nh ập kh ẩu, người g ửi hàng ph ải ký nhi ều hợp đồ ng v ới nhi ều ng ười v ận t ải khác nhau, nên xác su ất r ủi ro m ất mát đối v ới ng ười g ửi hàng hóa là r ất cao. Cuộc cách m ạng container trong ngành v ận t ải vào th ập k ỷ 70 (XX) đã góp ph ần đả m b ảo an toàn và độ tin c ậy trong v ận chuy ển hàng hóa, là ti ền đề và c ơ s ở cho s ự ra đờ i và phát tri ển c ủa v ận t ải đa ph ươ ng th ức. Khi đó ch ủ hàng ch ỉ ph ải ký m ột h ợp đồ ng duy nh ất v ới ng ười kinh doanh v ận t ải đa ph ươ ng th ức - MTO. Ng ười này s ẽ ch ịu trách nhi ệm t ổ ch ức th ực hi ện toàn b ộ vi ệc v ận chuy ển hàng hóa t ừ khi nh ận hàng cho t ới khi giao hàng b ằng m ột ch ứng t ừ v ận t ải duy nh ất cho dù b ản thân h ọ không ph ải là ng ười chuyên ch ở th ực t ế. Nh ư v ậy, MTO chính là ng ười cung c ấp d ịch v ụ logistics. - Dịch v ụ logistics ch ỉ có th ể phát tri ển hi ệu qu ả khi được d ựa trên c ơ s ở s ử dụng tri ệt để nh ững thành t ựu c ủa công ngh ệ thông tin. Để qu ản lý và th ực hi ện quy trình logistics có r ất nhi ều công vi ệc và nhi ều công v ăn, gi ấy t ờ, ch ứng t ừ ph ải làm. Khi s ản xu ất phát tri ển, l ượng hàng hóa cung ứng ngày càng nhi ều v ề s ố l ượng và ch ủng lo ại, nhu c ầu đặ t hàng nhi ều thì doanh nghi ệp ph ải d ựa vào máy vi tính, hệ th ống công ngh ệ thông tin, ph ần m ềm qu ản lý m ới có th ể x ử lý k ịp th ời và chính xác. Do đó, công ngh ệ thông tin phát tri ển, vi ệc ứng d ụng các thành t ựu c ủa nó s ẽ giúp cho d ịch v ụ logistics của doanh nghi ệp phát tri ển, x ử lý đơn hàng, ph ản hồi thông tin nhanh chóng, gi ảm l ượng hàng d ự tr ữ, qu ản lý tình hình nh ập - xu ất - tồn kho v ật t ư m ột cách hi ệu qu ả [8].
31. 22 1.1.3. Nh ững ho ạt độ ng cơ b ản và mối quan h ệ c ủa dịch v ụ logistics với hi ệu qu ả HĐKD các DNSX 1.1.3.1. Nh ững ho ạt độ ng logistics cơ b ản có ảnh hưởng đế n hi ệu qu ả HĐKD của doanh nghi ệp (1) V ận chuy ển v ật t ư k ỹ thu ật và s ản ph ẩm s ản xu ất Vận chuy ển vật t ư k ỹ thu ật và s ản ph ẩm s ản xu ất được hi ểu là s ự di chuy ển th ực t ế c ủa vật t ư k ỹ thu ật về doanh nghi ệp và s ản ph ẩm s ản xu ất ra tới n ơi tiêu th ụ. Ho ạt độ ng v ận chuy ển có th ể được th ực hi ện b ằng nhi ều ph ươ ng th ức khác nhau nh ư b ằng đường b ộ, đường s ắt, đường hàng không, đường th ủy, đường ống Tùy thu ộc vào điều ki ện, kho ảng cách đị a lý của điểm xu ất phát và điểm đế n, th ời gian, ch ất l ượng, chi phí dịch vụ mà có th ể đư a ra ph ươ ng án t ối ưu cho ph ươ ng th ức và ph ươ ng ti ện v ận chuy ển, đả m b ảo hàng hóa được chuy ển t ới đích an toàn, đúng th ời gian, đúng đị a điểm, gi ảm thi ểu chi phí. Các ho ạt độ ng logistics vận chuy ển ch ủ y ếu đó là: (i) ch ọn ph ươ ng th ức và d ịch v ụ v ận chuy ển, (ii) b ốc x ếp hàng hóa, (iii) lên lịch trình xe, (iv) x ử lý s ự c ố, (v) đánh giá h ệ th ống v ận chuy ển. Hoạt độ ng v ận chuy ển là ho ạt độ ng ch ủ y ếu trong chu ỗi cung ứng, chi ếm m ột tỷ tr ọng chi phí lớn, luôn gi ữ vai trò quan tr ọng và ảnh h ưởng tr ực ti ếp trong vi ệc ra quy ết đị nh trong qu ản lý, t ừ các quy ết đị nh có tính chi ến l ược đế n các quy ết đị nh hàng ngày. Việc ra quy ết đị nh trong qu ản lý ngày càng ph ụ thu ộc vào ho ạt độ ng v ận chuy ển và yếu t ố JIT (đúng th ời gian và địa điểm) tr ở thành tiêu chí xem xét cho c ả ho ạt độ ng s ản xu ất và phân ph ối. Trong th ực t ế v ận hành h ệ th ống logistics, ho ạt động v ận chuy ển luôn là ho ạt độ ng chi ếm t ỷ tr ọng l ớn c ả v ề th ời gian và chi phí [5]. (2) Cung ứng v ật t ư trong doanh nghi ệp Ho ạt độ ng qu ản lý cung ứng v ật t ư là m ột quá trình theo dõi, giám sát v ận hành các ho ạt độ ng liên quan đến dòng l ưu chuy ển c ủa v ật t ư đư a vào, lưu gi ữ và đư a ra kh ỏi chu ỗi cung ứng nh ằm t ối ưu hóa, b ảo toàn, h ạn ch ế th ất thoát và tránh nh ững tình hu ống đình tr ệ không c ần thi ết. Cung ứng v ật tư tuy là ho ạt độ ng b ổ tr ợ nh ưng l ại có khả n ăng ki ểm soát được đầu vào nên có ý ngh ĩa s ống còn v ới ho ạt động s ản xu ất. Cung ứng v ật t ư là các ho ạt độ ng cung ứng nguyên nhiên v ật li ệu đầu vào, thi ết b ị, ph ụ tùng thay th ế. Hoạt độ ng chính c ủa cung ứng v ật tư g ồm: (i) mua s ắm - cung ứng v ật t ư, (ii) l ưu gi ữ các d ữ li ệu, (iii) qu ản lý kho hàng, (iv) tìm ch ọn nhà cung c ấp m ới, (v) h ợp lý hóa các lu ồng v ật t ư.
32. 23 (3) Mua s ắm và thuê d ịch v ụ Ho ạt độ ng mua s ắm và thuê d ịch v ụ nh ằm đáp ứng các nhu c ầu mua bán phát sinh t ừ các ch ức n ăng s ản xu ất ho ặc các ch ức n ăng khác trong chu ỗi cung ứng. Ho ạt động mua s ắm và thuê d ịch v ụ s ẽ t ạo nên nh ững m ối liên k ết gi ữa doanh nghi ệp với th ị tr ường, phát tri ển và qu ản lý các quan h ệ v ới các nhà cung c ấp. Hai nhóm hàng hóa chính th ường được mua s ắm đó là các v ật t ư tr ực ti ếp ph ục v ụ s ản xu ất và v ật t ư gián ti ếp ph ục v ụ cho ho ạt độ ng c ủa doanh nghi ệp. Bên c ạnh các ho ạt độ ng mua s ắm các v ật t ư, hàng hóa c ụ th ể, ho ạt độ ng mua s ắm còn bao g ồm c ả vi ệc mua s ắm các dịch v ụ bên ngoài hay còn được g ọi là d ịch v ụ thuê ngoài. Thuê ngoài d ịch v ụ ngày càng tr ở nên ph ổ bi ến b ởi vi ệc s ử d ụng các d ịch v ụ thuê ngoài đem l ại nhi ều l ợi ích cho doanh nghi ệp qua vi ệc chuyên môn hóa công vi ệc, chia s ẻ r ủi ro và khai thác l ợi ích gia t ăng [6] (4) Qu ản lý d ự tr ữ trong doanh nghi ệp Lập k ế ho ạch d ự tr ữ giúp các nhà s ản xu ất xác đị nh được l ượng d ự tr ữ t ối ưu, phù h ợp nh ất. L ượng d ự tr ữ hàng hóa này s ẽ giúp nhà s ản xu ất duy trì được kh ả năng đáp ứng ngay các yêu c ầu c ủa khách hàng. Ho ạt độ ng này bao g ồm nhi ều ho ạt động nh ư d ự báo l ượng d ự tr ữ, cân đố i các yêu c ầu đặ t hàng, điều ch ỉnh các d ịch vụ, s ắp x ếp, cân đố i l ượng d ự tr ữ phù h ợp. Ho ạt độ ng c ủa logistics trong qu ản lý d ự tr ữ bao g ồm: (i) qu ản lý nguyên li ệu thô, bán thành ph ẩm và thành ph ẩm, (ii) d ự báo tình hình kinh doanh ng ắn h ạn, (iii) xác đị nh s ố l ượng, tr ữ l ượng và v ị trí các điểm lưu tr ữ, (iv) xây d ựng k ế ho ạch đả m b ảo ti ến độ giao nh ận đúng th ời gian . Đối v ới DNSX, th ường t ập trung qu ản lý và t ối ưu hóa d ự tr ữ s ản xu ất và d ự tr ữ tiêu th ụ nh ằm gi ảm chi phí cho ho ạt độ ng logistics của doanh nghi ệp [6]. (5) Ho ạt độ ng kho bãi c ủa doanh nghi ệp Là ho ạt độ ng b ổ tr ợ nh ưng ho ạt độ ng kho bãi c ủa doanh nghi ệp có vai trò quan tr ọng trong vi ệc th ực hi ện được m ục tiêu chung c ủa chu ỗi cung ứng. N ăng l ực kho bãi th ường được đánh giá qua kh ả n ăng l ưu tr ữ và chi phí l ưu tr ữ. Logistics trong qu ản lý kho bãi bao g ồm các ho ạt độ ng ch ủ y ếu sau: (i) xác đị nh quy mô, di ện tích, địa điểm, (ii) b ố trí m ặt b ằng, s ắp x ếp trong kho, (iii) thi ết l ập c ơ c ấu kho bãi, (iv) lựa ch ọn đị a điểm. Đị a điểm kho bãi có ý ngh ĩa r ất quan tr ọng. Vi ệc ch ọn đị a điểm kho bãi phù h ợp có tác độ ng l ớn đế n vi ệc s ắp x ếp k ế ho ạch v ận chuy ển, m ở r ộng th ị tr ường và nâng cao kh ả n ăng cung ứng. Đị a điểm kho bãi thu ận l ợi c ũng là y ếu t ố then ch ốt trong vi ệc nâng cao n ăng l ực đáp ứng hàng hóa t ại nhi ều đị a điểm khác nhau, trong các
33. 24 kho ảng cách khác nhau mà v ẫn ti ết ki ệm chi phí v ận chuy ển. Vi ệc l ựa ch ọn lo ại d ịch vụ kho bãi có vai trò r ất quan tr ọng trong vi ệc ti ết ki ệm chi phí logistics đối v ới DNSX, qua đó để t ăng doanh thu và l ợi nhu ận cho doanh nghi ệp [72]. (6) Liên k ết h ệ th ống s ản xu ất và v ận hành Liên k ết h ệ th ống s ản xu ất và v ận hành được xác định là m ột trong nh ững ho ạt động logistics bổ tr ợ trong chu ỗi cung ứng. Hoạt độ ng liên k ết s ản xu ất và v ận hành có vai trò và t ầm quan tr ọng ngày càng th ể hi ện rõ nét. Đặc bi ệt là vi ệc xây d ựng h ệ th ống tiêu chu ẩn qu ản lý ISO. H ệ th ống tiêu chu ẩn qu ản lý ISO không ch ỉ là m ột quy t ắc chu ẩn trong qu ản lý mà nó t ạo nên s ự kh ớp n ối ch ặt ch ẽ gi ữa các ho ạt độ ng vận hành h ệ thống, ho ạt độ ng s ản xu ất và ho ạt độ ng qu ản lý. Kênh liên k ết các ho ạt động trong h ệ th ống cho phép nhà qu ản lý n ắm b ắt được toàn b ộ kh ối l ượng công vi ệc ph ải ti ến hành, cách th ức và trình t ự ti ến hành, th ời gian tri ển khai, th ời gian bắt đầ u và k ết thúc c ủa t ừng ho ạt độ ng. Trên c ơ s ở đó, vi ệc phân b ổ ngu ồn l ực và th ời gian s ẽ được t ối ưu hóa giúp ti ết ki ệm chi phí, ti ết ki ệm th ời gian, nâng cao năng l ực giám sát v ới m ọi ho ạt độ ng trong chu ỗi cung ứng. Kênh liên k ết các h ệ th ống ho ạt độ ng và s ản xu ất, qu ản lý c ũng t ạo điều ki ện cho vi ệc ti ếp nh ận và trao đổi thông tin qua l ại gi ữa các ho ạt độ ng để ti ến hành các điều ch ỉnh c ần thi ết nh ằm hoàn thi ện và t ối ưu hi ệu qu ả c ủa chu ỗi cung ứng. Liên k ết h ệ th ống s ản xu ất và v ận hành bao g ồm các n ội dung: (i) xác đị nh kh ối l ượng công vi ệc t ổng th ể, (ii) xác đị nh các quy trình chu ẩn, (iii) xây d ựng các l ộ trình th ực hi ện cho t ừng ho ạt độ ng d ựa trên k ế ho ạch t ổng th ể, (iv) xác đị nh chu k ỳ và th ời gian ra đờ i s ản ph ẩm để ph ục v ụ cho vi ệc b ố trí s ắp x ếp các ngu ồn l ực, (v) thu th ập và x ử lý các thông tin ph ản h ồi t ừ các h ệ th ống để ti ến hành điều ch ỉnh. Đối v ới ho ạt độ ng logistics trong n ội b ộ doanh nghi ệp, bao g ồm: t ổ ch ức c ấp phát v ật t ư cho s ản xu ất, t ổ ch ức chuy ển giao vật t ư cho s ản xu ất, chu ẩn b ị v ật t ư cho s ản xu ất và lựa ch ọn ph ươ ng th ức giao Tât c ả các ho ạt độ ng này nh ằm b ảo đả m cho s ản xu ất ti ến hành được nh ịp nhàng, liên t ục góp ph ần nâng cao n ăng su ất và ch ất l ượng s ản ph ẩm trong s ản xu ất. (7) D ịch v ụ khách hàng Đáp ứng và th ỏa mãn nhu c ầu c ủa khách hàng là m ục tiêu c ủa m ọi DNSX kinh doanh. M ục tiêu c ủa logistics dịch v ụ khách hàng là đư a được đúng hàng hóa, đúng s ố l ượng đến đúng khách hàng t ại đúng đị a điểm vào đúng th ời gian và đúng điều ki ện v ới chi phí th ấp nh ất có th ể. Thỏa mãn cho khách hàng là giá tr ị l ợi ích - yếu t ố đánh giá ch ất l ượng c ủa ho ạt độ ng logistics dịch v ụ khách hàng.
34. 25 Nh ững ho ạt độ ng logistics ch ủ y ếu trong ho ạt độ ng d ịch v ụ khách hàng là: (i) ti ếp nh ận và x ử lý đơn hàng, (ii) ti ếp nh ận ph ản h ồi c ủa khách hàng, (iii) phân lo ại khách hàng. Đối v ới các DNSX, d ịch v ụ khách hàng ch ủ y ếu t ập trung trong khâu dịch v ụ tiêu th ụ s ản ph ẩm c ủa DNSX ra. Nó liên quan đến các d ịch v ụ g ắn v ới k ỹ thu ật s ản xu ất trong khâu giao nh ận thành ph ẩm, ki ểm tra thành ph ẩm, bao gói thành ph ẩm, ghép đồ ng b ộ thành ph ẩm và các d ịch v ụ liên quan đến t ổ ch ức qu ản lý quá trình tiêu th ụ s ản ph ẩm. (8) Đóng gói Ho ạt độ ng đóng gói có nhi ệm v ụ chính là b ảo v ệ hàng hóa trong quá trình b ốc xếp, v ận chuy ển t ừ n ơi s ản xu ất đế n n ơi tiêu dùng. Tùy theo lo ại hàng hóa mà chi phí đóng gói có th ể chi ếm kho ảng 5-30% tr ị giá hàng hóa. Khi kho ảng cách gi ữa điểm xu ất phát và đích đến c ủa hàng hóa càng l ớn nên quãng đường hàng hóa được vận chuy ển ngày càng dài thì ngày càng đặt ra nh ững yêu c ầu kh ắt khe h ơn cho vi ệc đóng gói hàng hóa. Xu th ế đồ ng bộ hóa trong các ho ạt độ ng v ận chuy ển, kho bãi cũng là m ột xu th ế chung trong phát tri ển kinh t ế toàn c ầu. Vì v ậy, đóng gói hàng hóa c ũng ph ải h ướng t ới tính đồ ng nh ất để thu ận ti ện cho phân ph ối nh ưng v ẫn ph ải đảm b ảo nh ững tính ch ất chuyên bi ệt phù h ợp v ới t ừng lo ại hình kinh doanh, t ừng lo ại hình v ận t ải và điều ki ện c ủa th ị tr ường tiêu th ụ. Vai trò c ủa ho ạt độ ng đóng gói trong các ho ạt độ ng b ổ tr ợ cho v ận hành chu ỗi cung ứng ngày càng quan tr ọng. Ho ạt độ ng logistics đóng gói hàng hóa th ường bao g ồm m ột số n ội dung chính: (i) thi ết k ế đóng gói phù h ợp (phù h ợp v ới b ốc x ếp, l ưu tr ữ, b ảo v ệ hàng hóa để th ực hi ện vai trò c ơ b ản là b ảo v ệ, tránh th ất thoát h ư h ỏng; phù h ợp v ới ph ươ ng th ức vận chuy ển, ph ươ ng ti ện v ận chuy ển, ph ươ ng ti ện b ốc x ếp; phù h ợp v ới đặ c điểm th ị tr ường tiêu th ụ; đả m b ảo theo yêu c ầu c ủa marketing), (ii) xây d ựng k ế ho ạch, quy trình đóng gói. (9) Qu ản lý h ệ th ống thông tin Công ngh ệ thông tin đã t ừ lâu tr ở thành công c ụ qu ản lý m ạnh m ẽ trong n ền kinh t ế hi ện đạ i. Công tác qu ản lý thông tin m ặc dù ch ỉ có tính ch ất h ỗ tr ợ cho các ho ạt độ ng khác trong chu ỗi cung ứng nh ưng nó l ại có tính ch ất quy ết đị nh đế n t ừng ho ạt độ ng và c ả h ệ th ống. Đặ c bi ệt khi th ươ ng m ại điện t ử phát tri ển m ạnh, vi ệc qu ản lý thông tin t ừ khâu ti ếp nh ận, l ưu tr ữ, x ử lý tr ở thành m ột ho ạt độ ng s ống còn trong chu ỗi cung ứng. N ội dung công vi ệc tuy không ph ức t ạp và đòi h ỏi nhi ều chi
35. 26 phí, ngu ồn l ực nh ưng l ại là m ột ho ạt độ ng th ường xuyên. Trong các ho ạt độ ng c ủa chu ỗi cung ứng, nhi ều ho ạt độ ng có kho ảng th ời gian t ạm ng ừng nh ưng riêng ho ạt động thu th ập, l ưu tr ữ và x ử lý thông tin không bao gi ờ ng ừng để đả m b ảo thông tin luôn được c ập nh ật. L ưu tr ữ thông tin m ột cách khoa h ọc giúp vi ệc tra c ứu, truy xu ất d ữ li ệu d ễ dàng, thu ận ti ện khi c ần thi ết. Có nh ững thông tin là tài s ản có giá tr ị rất l ớn đố i v ới doanh nghi ệp nh ư các công ngh ệ, danh sách khách hàng, d ữ li ệu v ề đối tác, d ữ li ệu v ề s ản xu ất, d ữ li ệu v ề th ị tr ường Do đó, vi ệc l ưu tr ữ b ảo m ật thông tin là m ột trong nh ững bi ện pháp b ảo v ệ an toàn cho h ệ th ống, b ảo v ệ và nâng cao n ăng l ực c ạnh tranh. X ử lý thông tin cho k ết qu ả là c ơ s ở để ra các quy ết đị nh, ho ạch đị nh các chi ến l ược nên x ử lý thông tin c ần chính xác, k ịp th ời. M ột sai sót nh ỏ trong x ử lý thông tin có th ể phá h ủy toàn b ộ h ệ th ống chu ỗi cung ứng. H ệ th ống qu ản lý thông tin nhanh, chính xác giúp vi ệc đưa ra các quy ết đị nh, k ế ho ạch thích hợp nh ất cho các ho ạt độ ng c ủa chu ỗi cung ứng. Ho ạt độ ng qu ản lý h ệ th ống thông tin th ường bao g ồm các n ội dung: (i) thu th ập, l ưu tr ữ và x ử lý thông tin, (ii) phân tích s ố li ệu, (iii) xây d ựng các quy trình ki ểm soát (ví d ụ nh ư vi ệc ki ểm soát quá trình v ận chuy ển hàng hóa thông qua h ệ th ống đị nh v ị toàn c ầu GPS - Global Positioning System). 1.1.3.2. Mối quan h ệ của d ịch v ụ logistics với hi ệu qu ả HĐKD các DNSX Đối v ới DNSX ho ạt động ch ủ y ếu là t ạo ra s ản ph ẩm có giá tr ị s ử d ụng và giá tr ị để cung ứng cho th ị tr ường nh ằm thu l ợi nhu ận. Do đó, dịch v ụ logistics có m ối quan h ệ ch ặt ch ẽ v ới t ất c ả các m ặt HĐKD của doanh nghi ệp, đặ c bi ệt trong vi ệc nâng cao n ăng l ực c ạnh tranh, hi ệu quả ho ạt độ ng c ủa các DNSX trên th ị tr ường [6], [8], c ụ th ể: (1) Dịch v ụ logistics góp ph ần nâng cao trình độ k ỹ thu ật c ủa s ản xu ất, s ử dụng h ợp lý và ti ết ki ệm các ngu ồn l ực, gi ảm thi ểu chi phí trong quá trình s ản xu ất, tăng c ường s ức c ạnh tranh cho các doanh nghi ệp. Chi phí logistics chi ếm t ỷ tr ọng lớn, kho ảng 21% doanh thu tiêu th ụ s ản ph ẩm của doanh nghi ệp [44]. Ở g ốc độ v ĩ mô, chi phí cho ho ạt độ ng logistics chi ếm kho ảng 10 - 13% GDP ở các n ước phát tri ển, ở các n ước đang phát tri ển thì cao h ơn, kho ảng 15 - 20% [8]. Với ngu ồn l ực có gi ới h ạn, logistics luôn được các qu ốc gia trên th ế gi ới đặc bi ệt quan tâm nghiên cứu, phát tri ển và ứng d ụng. Tuy v ậy, ở n ước ta, nh ận th ức v ề v ị trí và vai trò c ủa dịch v ụ logistics đối v ới vi ệc nâng cao hi ệu qu ả kinh doanh c ủa doanh nghi ệp còn rất h ạn ch ế và ch ưa th ật đầ y đủ (Bi ểu đồ 1.1).
36. 27 19.96% 15.02% 65.02% Đ y đ Ch ưa đ y đ Không có ý ki n Bi ểu đồ 1.1: Nh ận th ức v ề v ị trí, vai trò c ủa d ịch v ụ logistics trong vi ệc nâng cao hi ệu qu ả kinh doanh c ủa doanh nghi ệp [8] (2) Dịch v ụ logistics đóng vai trò quan tr ọng trong vi ệc b ảo đảm y ếu t ố đúng th ời gian, đúng đị a điểm (JIT), nh ờ đó đả m b ảo cho quá trình s ản xu ất kinh doanh di ễn ra theo nh ịp độ đã định, góp ph ần nâng cao ch ất l ượng và h ạ giá thành s ản ph ẩm, s ử d ụng hi ệu qu ả v ốn kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp. Quá trình toàn c ầu hóa kinh t ế đã làm cho hàng hóa và s ự v ận độ ng c ủa chúng phong phú và ph ức t ạp hơn nhi ều l ần so v ới th ời k ỳ tr ước đây, đòi h ỏi s ự qu ản lý ch ặt ch ẽ, đặ t ra yêu c ầu mới đố i v ới d ịch v ụ v ận t ải và giao nh ận. Đồ ng th ời, để tránh hàng t ồn kho, ứng dụng doanh nghi ệp ph ải tính toán để l ượng hàng t ồn kho luôn là nh ỏ nh ất. K ết qu ả là ho ạt độ ng l ưu thông nói chung và ho ạt độ ng logistics nói riêng ph ải b ảo đả m yêu cầu giao hàng đúng lúc, k ịp th ời, m ặt khác ph ải b ảo đả m m ục tiêu kh ống ch ế l ượng hàng t ồn kho ở m ức t ối thi ểu. S ự phát tri ển m ạnh m ẽ c ủa tin h ọc cho phép k ết h ợp ch ặt ch ẽ quá trình cung ứng, s ản xu ất, l ưu kho hàng hóa, tiêu th ụ v ới v ận t ải giao nh ận, làm cho c ả quá trình này tr ở nên hi ệu qu ả h ơn, nhanh chóng h ơn, nh ưng đồng th ời c ũng ph ức t ạp h ơn. (3) D ịch v ụ logistics hỗ tr ợ nhà qu ản lý ra quy ết đị nh chính xác trong ho ạt động s ản xu ất kinh doanh. Doanh nghi ệp luôn ph ải gi ải quy ết nhi ều bài toán khó về ngu ồn nguyên li ệu cung ứng, s ố l ượng và th ời điểm để b ổ sung hi ệu qu ả ngu ồn nguyên li ệu, ph ươ ng ti ện và hành trình v ận t ải, đị a điểm, th ời gian giao nh ận và kho bãi ch ứa thành ph ẩm, bán thành ph ẩm, Để gi ải quy ết nh ững v ấn đề này m ột cách hi ệu qu ả không th ể thi ếu vai trò c ủa dịch v ụ logistics vì nó cho phép nhà qu ản lý ki ểm soát và ra quy ết đị nh chính xác v ề các vấn đề nêu trên để gi ảm t ối đa chi phí phát sinh, b ảo đả m hi ệu qu ả trong ho ạt độ ng s ản xu ất kinh doanh. (4) D ịch v ụ logistics góp ph ần gia t ăng giá tr ị kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp thông qua vi ệc th ực hi ện các d ịch v ụ l ưu thông b ổ sung (các d ịch v ụ ti ếp t ục
37. 28 quá trình s ản xu ất trong khâu phân ph ối l ưu thông). Logistics là lo ại hình d ịch v ụ có quy mô m ở r ộng và ph ức t ạp h ơn nhi ều so v ới ho ạt độ ng v ận t ải giao nh ận thu ần túy. Tr ước kia, ng ười kinh doanh d ịch v ụ v ận t ải giao nh ận ch ỉ cung c ấp cho khách hàng nh ững d ịch v ụ đơn gi ản, thu ần túy và đơ n l ẻ. Ngày nay, do s ự phát tri ển c ủa sản xu ất, l ưu thông, các chi ti ết c ủa m ột s ản ph ẩm có th ể do nhi ều qu ốc gia cung ứng và ng ược l ại m ột lo ại s ản ph ẩm c ủa doanh nghi ệp có th ể tiêu th ụ t ại nhi ều qu ốc gia, nhi ều th ị tr ường khác nhau, vì v ậy d ịch v ụ mà khách hàng yêu c ầu t ừ các nhà phân ph ối, các doanh nghi ệp kinh doanh v ận t ải giao nh ận ph ải đa d ạng và r ất phong phú. Ng ười v ận t ải giao nh ận ngày nay ph ải tri ển khai th ực hi ện nhi ều d ịch vụ nh ằm đáp ứng yêu c ầu th ực t ế ngày càng t ăng c ủa khách hàng. H ọ tr ở thành ng ười cung c ấp logistics (Logistics service providers) và logistics đã góp ph ần làm gia t ăng giá tr ị kinh doanh c ủa các doanh nghi ệp logistics. 1.2. Nh ững tác độ ng c ủa d ịch v ụ Logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX và h ệ th ống ch ỉ tiêu đánh giá 1.2.1. Hi ệu qu ả HĐKD của DNSX 1.2.1.1. Hoạt độ ng kinh doanh của DNSX Theo Lu ật doanh nghi ệp n ăm 2015, doanh nghi ệp là t ổ ch ức có tên riêng, có tài s ản, có tr ụ s ở giao d ịch, được đă ng ký thành l ập theo quy đị nh c ủa pháp luật nh ằm m ục đích kinh doanh [24]. Doanh nghi ệp là đơ n v ị kinh doanh được thành l ập h ợp pháp, nh ằm m ục đích th ực hi ện các HĐKD và l ấy HĐKD làm ngh ề nghi ệp chính [5]. Nh ư v ậy, DNSX (DNSX) được hi ểu là doanh nghi ệp HĐKD tạo ra s ản ph ẩm, hàng hóa bán ra th ị tr ường để thu l ợi nhu ận. Kinh doanh là vi ệc th ực hi ện liên t ục m ột, m ột s ố ho ặc t ất c ả các công đoạn của quá trình đầu t ư, t ừ s ản xu ất đế n tiêu th ụ s ản ph ẩm ho ặc cung ứng d ịch v ụ trên th ị tr ường nh ằm m ục đích sinh l ợi [24]. Theo t ừ điển tr ực tuy ến Wikipedia, kinh doanh là ho ạt độ ng c ủa cá nhân ho ặc t ổ ch ức nh ằm m ục đính đạ t lợi nhu ận qua m ột lo ạt các ho ạt độ ng nh ư qu ản tr ị, ti ếp th ị, tài chính, k ế toán, s ản xu ất. Quá trình H ĐKD c ủa DNSX chính là quá trình th ực hi ện liên tục m ột ho ặc tất c ả các công đoạn đầ u t ư t ừ điểm đầ u (nghiên c ứu đưa ra quy ết đị nh s ản xu ất) cho đến điểm cu ối là hoàn t ất công vi ệc tiêu th ụ s ản ph ẩm do mình s ản xu ất ra. Nh ư v ậy, quá trình H ĐKD c ủa m ỗi DNSX tr ước h ết s ẽ ph ụ thu ộc vào đặc điểm kinh t ế - kỹ thu ật c ủa ngành ngh ề s ản xu ất kinh doanh. Xét ở ph ạm vi khái quát thì quá trình kinh
38. 29 doanh c ủa DNSX bao g ồm b ốn giai đoạn: (i) Nghiên c ứu nhu c ầu th ị tr ường v ề hàng hóa để quy ết đị nh xem s ản xu ất cái gì; (ii) Chu ẩn b ị đồ ng b ộ các y ếu t ố đầ u vào (lao động, đấ t đai, thi ết b ị, v ật t ư k ỹ thu ật, công ngh ệ ) để th ực hi ện quy ết đị nh s ản xu ất; (iii) T ổ ch ức t ốt quá trình k ết h ợp ch ặt ch ẽ, khéo léo gi ữa các y ếu t ố c ơ b ản c ủa đầ u vào để t ạo ra hàng hóa và d ịch v ụ, trong đó lao động là y ếu t ố quy ết đị nh; (iv) T ổ ch ức t ốt quá trình tiêu th ụ, bán hàng hóa và thu ti ền v ề. Rõ ràng, H ĐKD c ủa m ỗi DNSX đề u ph ải tr ải qua các giai đoạn nói trên, trong quá trình đó s ẽ ch ịu ảnh h ưởng c ủa nhi ều nhân t ố thu ộc n ội t ại bên trong và các nhân t ố thu ộc môi tr ường bên ngoài, trong đó logistics đầu vào và đầu ra có tác động rất l ớn đến hi ệu qu ả HĐKD của doanh nghi ệp. 1.2.1.2. B ản ch ất hi ệu qu ả HĐKD của DNSX Các doanh nghi ệp HĐKD trong n ền kinh t ế đề u có m ục tiêu ch ủ y ếu và lâu dài là t ối đa hoá l ợi nhu ận [30]. Để đạ t được m ục tiêu này tr ước h ết, m ọi doanh nghi ệp ph ải xác đị nh cho mình m ột chi ến l ược kinh doanh và phát tri ển doanh nghi ệp thích ứng v ới nh ững bi ến độ ng c ủa th ị tr ường. Đồ ng th ời, ph ải ti ến hành đồng b ộ các ho ạt động qu ản tr ị nh ằm đả m b ảo s ử d ụng có hi ệu qu ả các ngu ồn l ực đầ u vào, trong quá trình đó ph ải luôn ki ểm tra xem li ệu ph ươ ng án kinh doanh đang ti ến hành có hi ệu qu ả hay không? Mu ốn ki ểm tra tính hi ệu qu ả c ủa toàn b ộ HĐKD cũng nh ư t ừng lĩnh v ực, t ừng b ộ ph ận công tác, tr ước h ết doanh nghi ệp không th ể không chú ý đế n vấn đề hi ệu qu ả. Hi ệu qu ả kinh t ế: Hi ện nay có nhi ều quan điểm v ề hi ệu qu ả kinh t ế, nh ưng có th ể hi ểu r ằng, hi ệu qu ả kinh t ế là m ột ph ạm trù ph ản ánh m ặt ch ất c ủa các ho ạt độ ng kinh t ế, c ụ th ể là: (i) Hi ệu qu ả có ngh ĩa là xã h ội thu nh ận k ết qu ả cao nh ất t ừ các ngu ồn l ực khan hi ếm c ủa mình; (ii) Hi ệu qu ả s ản xu ất di ễn ra khi xã h ội không th ể t ăng s ản l ượng một lo ại hàng hoá mà không th ể c ắt gi ảm s ản l ượng hàng hoá khác. M ột n ền kinh t ế có hi ệu qu ả n ằm trên gi ới h ạn kh ả n ăng s ản xu ất c ủa nó [30],[33]. Ở đây mu ốn xem xét đến khía c ạnh phân b ố có hi ệu qu ả v ề các ngu ồn l ực c ủa n ền s ản xu ất xã h ội; (iii) Hi ệu qu ả kinh t ế được xác đị nh b ởi quan h ệ t ỷ l ệ gi ữa ph ần t ăng thêm c ủa k ết qu ả và ph ần gia t ăng chi phí [30]. Ngh ĩa là hi ệu qu ả kinh t ế ch ỉ được xét t ới ph ần kết qu ả t ăng thêm (b ổ sung) v ới ph ần chi phí t ăng thêm (b ổ sung), ch ưa xem xét s ự vận độ ng c ủa toàn b ộ y ếu t ố đã s ẵn có và t ăng thêm, trong khi HĐKD là m ột quá trình trong đó các y ếu t ố t ăng thêm có quan h ệ m ật thi ết v ới các y ếu t ố s ẵn có, chúng tr ực ti ếp ho ặc gián ti ếp tác độ ng làm k ết qu ả kinh doanh thay đổ i; (iv) Hi ệu
39. 30 qu ả kinh doanh là hi ệu s ố gi ữa k ết qu ả và chi phí b ỏ ra để đạ t được k ết qu ả đó. Ở đây, xem xét hi ệu qu ả kinh t ế trong s ự v ận độ ng c ủa các yếu t ố s ản xu ất, đã g ắn k ết được hi ệu qu ả v ới chi phí, nh ưng v ẫn ch ưa th ể hi ện t ươ ng quan gi ữa m ặt l ượng và mặt ch ất đố i v ới k ết qu ả đạ t được và chi phí b ỏ ra để đạ t được k ết qu ả đó; (v) Hi ệu qu ả kinh t ế c ủa m ột hi ện t ượng kinh t ế là m ột ph ạm trù kinh t ế phản ánh trình độ l ợi dụng các ngu ồn l ực để đạ t được m ục tiêu xác định [30]. T ức là, hi ệu qu ả kinh t ế là đại l ượng bi ểu hi ện m ối t ươ ng quan gi ữa k ết qu ả thu được và chi phí ph ải b ỏ ra để đạt được k ết qu ả đó. Theo đó, m ối quan h ệ gi ữa k ết qu ả và chi phí bi ểu hi ện m ột cách ch ặt ch ẽ và toàn di ện h ơn, vì ở đây đã nói rõ để thu được m ột đồ ng k ết qu ả ph ải b ỏ ra bao nhiêu chi phí, đồng th ời xét v ề m ặt đị nh tính k ết qu ả c ũng có th ể ph ản ánh thông qua nh ững ch ỉ tiêu phi tài chính khác mà chi phí b ỏ ra để đạ t được. Hi ệu qu ả HĐKD của DNSX: Hi ệu qu ả ho ạt độ ng s ản xu ất kinh doanh là m ột ph ạm trù kinh t ế ph ản ánh trình độ s ử d ụng các ngu ồn l ực (lao độ ng, máy móc, thi ết b ị, nguyên v ật li ệu và ti ền vốn) nh ằm đạ t được m ục tiêu mà doanh nghi ệp đã xác định [30]. Xu ất phát t ừ định ngh ĩa v ề hi ệu qu ả kinh t ế được trình bày trên, có th ể cho rằng: Hi ệu qu ả HĐKD của DNSX doanh là m ột ph ạm trù kinh t ế ph ản ánh trình độ sử d ụng các ngu ồn l ực (lao độ ng, máy móc, thi ết b ị, nguyên v ật li ệu và ti ền v ốn) nh ằm đạ t được m ục tiêu mà DNSX đã xác định. K H = [30],[33] C Trong đó: H là hi ệu qu ả HĐKD của DNSX; K là k ết qu ả thu v ề t ừ HĐKD của DNSX và C là chi phí b ỏ ra để đạ t được k ết qu ả đó. Từ khái ni ệm trên cho th ấy, hi ệu qu ả HĐKD của DNSX là m ột ph ạm trù kinh tế, bi ểu hi ện t ập trung c ủa s ự phát tri ển kinh t ế theo chi ều sâu, ph ản ánh trình độ khai thác và s ử d ụng các ngu ồn l ực trong quá trình s ản xu ất nh ằm th ực hi ện các m ục tiêu kinh doanh đã thi ết l ập. Nó ph ản ánh m ối quan h ệ gi ữa k ết qu ả thu được so v ới chi phí đã b ỏ ra để đạ t được k ết qu ả đó trong t ừng th ời k ỳ nh ất đị nh. Hi ệu qu ả HĐKD là tiêu chu ẩn cao nh ất c ủa m ọi s ự l ựa ch ọn kinh t ế ở m ọi doanh nghi ệp trong n ền kinh t ế th ị tr ường. Vi ệc nâng cao hi ệu qu ả HĐKD là m ột đòi h ỏi t ất y ếu khách quan c ủa toàn b ộ n ền kinh t ế c ũng nh ư c ủa m ỗi DNSX, xu ất phát t ừ các lý do c ơ b ản sau: (i) Xu ất phát t ừ s ự khan hi ếm c ủa các ngu ồn l ực làm cho điều ki ện phát tri ển s ản xu ất theo chi ều r ộng b ị gi ới h ạn, do đó vi ệc phát tri ển sản xu ất theo chi ều sâu là m ột t ất y ếu khách quan. Trong điều ki ện khan hi ếm các
40. 31 ngu ồn l ực s ản xu ất thì nâng cao hi ệu qu ả HĐKD là điều không th ể không đặ t ra đối v ới b ất k ỳ HĐKD nào. Nó chính là phát tri ển kinh t ế theo chi ều sâu, nh ằm s ử dụng các ngu ồn l ực m ột cách ti ết ki ệm và có hi ệu qu ả; (ii) Để có th ể th ực hi ện quá trình tái s ản xu ất m ở r ộng, HĐKD của các doanh nghi ệp ph ải thu được k ết qu ả đảm b ảo đủ bù đắp chi phí và có l ợi nhu ận. Đố i v ới các doanh nghi ệp thì hi ệu qu ả HĐKD xét v ề s ố tuy ệt đố i chính là l ợi nhu ận, do đó c ơ s ở c ủa vi ệc nâng cao hi ệu qu ả ho ạt độ ng SXKD là ph ải gi ảm chi phí nh ằm t ăng l ợi nhu ận; (iii) Trong điều ki ện h ội nh ập qu ốc t ế hi ện nay, s ức ép c ạnh tranh r ất l ớn và gay g ắt, nhi ều doanh nghi ệp tr ụ v ững và phát tri ển, nh ưng không ít doanh nghi ệp đã b ị thua l ỗ, gi ải th ể, phá s ản. Để có th ể t ồn t ại và phát tri ển, các doanh nghi ệp ph ải luôn nâng cao uy tín, ch ất l ượng hàng hoá, gi ảm chi phí s ản xu ất, có ngh ĩa nâng cao hi ệu qu ả HĐKD là v ấn đề được quan tâm hàng đầu và tr ở thành điều ki ện s ống còn đối v ới mỗi doanh nghi ệp; (iv) Nâng cao hi ệu qu ả HĐKD là c ơ s ở để gia t ăng thu nh ập cho ch ủ doanh nghi ệp, ng ười lao độ ng, góp ph ần t ăng tr ưởng kinh t ế và c ải thi ện mức s ống c ủa m ọi ng ười dân. 1.2.1.3. Các ch ỉ tiêu ch ủ y ếu đánh giá hi ệu qu ả HĐKD của DNSX Để đánh giá hi ệu qu ả HĐKD của doanh nghi ệp có th ể c ần thông qua m ột h ệ th ống các ch ỉ tiêu, bao g ồm các ch ỉ tiêu hi ệu qu ả kinh doanh t ổng h ợp và các ch ỉ tiêu hi ệu qu ả kinh doanh b ộ ph ận [30],[33]. Ở giác độ nghiên c ứu c ủa lu ận án, nghiên c ứu sinh xem xét và đánh giá tác động d ịch v ụ logistics đến hi ệu qu ả HĐKD của các DNSX b ằng m ột s ố ch ỉ tiêu đánh giá hi ệu qu ả HĐKD ch ủ y ếu sau đây: ROS ROC Hi ệu qu ả H ĐKD Performance R growth ROS growth Sơ đồ 1.3: Một s ố ch ỉ tiêu ch ủ y ếu đánh giá hi ệu qu ả HĐKD của DNSX Ngu ồn: Nghiên c ứu sinh t ổng h ợp và [73]. a) Nhóm ch ỉ tiêu tuy ệt đố i Đây là các ch ỉ tiêu nh ằm xem xét các DNSX có t ối thi ểu hóa chi phí đầ u vào và t ối đa hóa giá tr ị k ết qu ả đầ u ra c ủa mình hay không, thông qua đó s ẽ đánh giá HĐKD của chúng có hi ệu qu ả hay không có hi ệu qu ả.
41. 32 • Chi phí kinh doanh của DNSX (Cost): Chi phí kinh doanh c ủa DNSX là toàn b ộ chi phí s ản xu ất, chi phí tiêu th ụ s ản ph ẩm và các kho ản thu ế gián thu mà m ỗi DNSX ph ải b ỏ ra để th ực hi ện HĐKD trong m ột th ời k ỳ nh ất đị nh (th ường tính cho m ột n ăm). Nh ư v ậy, có th ể chia chi phí kinh doanh c ủa DNSX ra hai nhóm: (i) Chi phí cho vi ệc s ản xu ất s ản ph ẩm, bao gồm các hao phí v ề nguyên nhiên v ật li ệu, kh ấu hao máy móc thi ết b ị; công c ụ, dụng c ụ; ti ền công, ti ền l ươ ng ph ải tr ả cho ng ười lao độ ng. Nó là bi ểu hi ện b ằng ti ền toàn b ộ hao phí v ề v ật ch ất và lao động mà doanh nghi ệp ph ải b ỏ ra để s ản xu ất sản ph ẩm trong m ột th ời k ỳ nh ất đị nh và các chi phí này phát sinh có tính ch ất th ường xuyên và luôn g ắn li ền v ới quá trình s ản xu ất s ản ph ẩm. (ii) Chi phí tiêu th ụ sản ph ẩm, để t ổ ch ức tiêu th ụ s ản ph ẩm doanh nghi ệp c ần ph ải b ỏ ra nh ững kho ản chi phí nh ất đị nh nh ư chi phí v ề bao gói s ản ph ẩm, chi phí v ận chuy ển, b ảo qu ản sản ph ẩm, chi phí v ề nghiên c ứu, ti ếp th ị, qu ảng cáo, gi ới thi ệu s ản ph ẩm hay b ảo hành s ản ph ẩm, T ất c ả nh ững chi phí có liên quan đến vi ệc tiêu th ụ s ản ph ẩm g ọi là chi phí tiêu th ụ hay còn g ọi là chi phí l ưu thông, chi phí bán hàng. Đây là nh ững chi phí liên quan tr ực ti ếp đế n các ho ạt độ ng logistics ở các doanh nghi ệp, v ới chi phí logistics chi ếm kho ảng 21% doanh thu tiêu th ụ s ản ph ẩm của doanh nghi ệp[44]. Chi phí trên m ột đơn v ị k ết qu ả càng nh ỏ thì hi ệu qu ả kinh t ế càng cao . Theo quan điểm này thì để có m ột đơn v ị giá tr ị k ết qu ả đầ u ra (doanh thu ho ặc l ợi nhu ận) các DNSX c ần b ỏ chi phí kinh doanh càng nh ỏ thì hi ệu qu ả đạ t được càng cao. Nói một cách khác, các DNSX ph ải th ường xuyên tìm m ọi bi ện pháp để giảm thi ểu chi phí hay ti ết ki ệm chi phí kinh doanh nh ằm đem l ại hi ệu qu ả cao. • Doanh thu c ủa DNSX (Sales): Doanh thu bán hàng là bi ểu hi ện c ủa t ổng giá tr ị các lo ại s ản ph ẩm hàng hóa, d ịch v ụ mà doanh nghi ệp đã bán ra trong m ột th ời k ỳ nh ất đị nh [1], [63]. Về m ặt tài chính, doanh thu c ủa DNSX là toàn b ộ s ố ti ền thu được t ừ vi ệc bán s ản ph ẩm, hàng hóa, cung ứng d ịch vụ ho ặc được ng ười mua ch ấp nh ận thanh toán, không k ể đã thu được ti ền hay ch ưa. Doanh thu c ủa DNSX bao g ồm: (i) Toàn b ộ các kho ản ti ền thu được về vi ệc tiêu th ụ s ản ph ẩm, hàng hoá và cung ứng lao v ụ, d ịch v ụ, đây là b ộ ph ận ch ủ y ếu; (ii) Các kho ản phí thu thêm ngoài giá bán (n ếu có), tr ợ giá, ph ụ thu theo pháp lu ật qui định; (iii) Giá tr ị s ản ph ẩm, hàng hoá t ặng, bi ếu, trao đổ i, tiêu dùng n ội b ộ. Kết qu ả trên m ột đơn v ị chi phí càng l ớn thì hi ệu qu ả kinh t ế càng cao. Theo quan điểm này có ngh ĩa là ở m ỗi DNSX, doanh thu đạt được t ừ m ột đơn v ị chi phí đầu vào càng l ớn thì hi ệu qu ả HĐKD càng cao .