Kinh tế vi mô - Bài 1: Giới thiệu về kinh tế vi mô

Nội dung text: Kinh tế vi mô - Bài 1: Giới thiệu về kinh tế vi mô

1. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ BÀI 1: GII THIU V KINH T VI MƠ Ni dung • ði tưng nghiên cu ca Kinh t hc và Kinh t Vi mơ. • Phân bit Kinh t Vi mơ và Kinh t Vĩ mơ. • Các phương pháp và cơng c phân tích ca Kinh t Vi mơ. Mc tiêu Hưng dn hc • Xác đnh đưc đi tưng nghiên cu ca • ðc tài liu. Kinh t hc và Kinh t Vi mơ, bit phân • Tri nghim tư duy bng cách cho mt bit rõ lĩnh vc nghiên cu ca Kinh t Vi ngun vn đu tư cĩ hn và hc viên mơ và Kinh t Vĩ mơ. tìm cách suy nghĩ đ tr li 3 câu hi • Hiu các nhĩm ch th và vai trị ca h cơ bn khi bt đu kinh doanh bng khi tham gia vào quá trình đưa ra các ngun vn đĩ: Sn sut cái gì? Sn quyt đnh kinh t. xut như th nào? Sn xut cho ai? • Hc cách s dng đưc các phương pháp • Tìm cách ph ân bit Kinh t Vi mơ và và cơng c phân tích Kinh t Vi mơ. Kinh t Vĩ mơ bng cách liên h thc t v đi tưng nghiên cu ca mơn hc. • S dng các phương pháp và cơng c phân tích khi tr li 3 câu hi trên. Thi lưng hc • 6 tit. 1
2. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ TÌNH HUNG KHI ðNG BÀI Cú sc giá du và ba vn đ cơ bn ca kinh t hc Trưc thp k 70 ca th k 20, giá du thơ trên th gii đã tng mc rt thp, khong 4 đơ la M/thùng. ðu thp k 70, sau khi Hip hi các nưc xut khu du m (OPEC) ra đi, cú sc giá du đu tiên trên th gii đã xut hin vào gia thp k 70. “Cú sc” th hai din ra sau cuc Cách mng Hi giáo Iran năm 1979. Hin nay, hin tưng giá du tăng đã bt đu t cui năm 2003 vi sc tăng ngày càng cao và cĩ tn sut cao hơn nhiu ln. Các bn tin thơng báo giá du tip tc tăng đưc truyn đi khp th gii vào mi bui sáng. 100, 110, 120, 130, ri gn 140 USD, giá mi thùng du khơng ngng phá v k lc ca chính nĩ trong thi gian ngn nht. Theo các chuyên gia, mt “cú sc” mi trên th trưng du la là chuyn ca hơm nay. Liu Th tưng Anh Gordon Brown cĩ lý hay khơng khi dùng khái nim “cú sc giá ln th ba” trong lch s đ miêu t cuc khng hong giá du hin nay? Ơng JeanMarie Chevalier, Giám đc Trung tâm ða chính tr Năng lưng và Nguyên liu Pháp nhn đnh: “Bây gi là lúc mà ngưi ta cĩ th nĩi đn “cú sc” giá du ln th ba. Nhưng “cú sc” ln này cĩ sc cơng phá mnh và rng hơn. Trong 5 năm, giá mi thùng du đã tăng t 30 ti 130 USD, tăng gn 450%. Nhng k lc tăng giá hai mc ca năm 1973 và 1979 mi ch ln lưt mc 400% và 250%”. Du la là mt sn phm đc bit, giá ca nĩ dao đng theo s tương quan gia mc cung và cu. T năm 1999 – 2003, T chc Các nưc Xut khu Du m (OPEC) vn cĩ th gi n đnh giá du phù hp. Tuy nhiên, cho đn cui năm 2003, khi nhu cu v du ca th gii vưt trên mc cung cĩ th, các ngun d tr ca OPEC cũng khơng cịn kh năng kim sốt và bình n giá du. “Vào gia năm 2003, khi th trưng du th gii đang chu hu qu tiêu cc t cuc chin tranh mà M phát đng ti Iraq, các nưc xut khu du vn cĩ th gi n đnh giá bng cách tăng sn lưng khai thác. Nhưng nay, điu đĩ là khơng th”, ơng JeanMarie Chevalier phân tích. Ngồi ra, nn đu cơ gây ra s tri st ln trên biu đ giá du. S bin đi mnh ca giá du, dù tăng hay gim đu gây hi ti s n đnh ca kinh t. Câu hi 1. Vì sao li cĩ th xy ra cú sc giá du? 2. Nn kinh t th gii trưc khi cĩ các cú sc giá du đã ph thuc ch yu vào d u. Sau khi cĩ cú sc giá du, vic thay đi trong gii quyt 3 vn đ kinh t (sn xut cái gì? sn xut nh ư th nào? sn xut cho ai?) ca nn kinh t th gii như th nào? 3. Nhng nhĩm ch th nào nh hưng đn s thay đi trong vic gii quyt 3 vn đ ca nn kinh t th gii? 2
3. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ 1.1. ði tưng nghiên cu ca Kinh t Vi mơ 1.1.1. Mc đích và vai trị nghiên cu kinh t S cn thit phi nghiên cu các vn đ kinh t gn lin vi s phát trin ca xã hi lồi ngưi. Trong thc t, ca ci và ngun tài nguyên (ngun lc) thì cĩ hn và ngày càng tr nên khan him, trong khi nhu cu ca con ngưi và xã hi li tăng lên. Vì vy, xã hi cn phi nghiên cu cách thc s dng ngun lc hp lý hơn đ đáp ng nhu cu ngày càng tăng ca con ngưi. Hay nĩi mt cách khác, vì ngun lc cĩ hn trong khi nhu cu ca con ngưi và xã hi là khơng cĩ gii hn, nên nhng nghiên cu ca Kinh t hc là nhm giúp xã hi và doanh nghip ưu tiên la chn và tìm gii pháp đ cĩ th s dng ngun lc ngày càng ti ưu hơn đ đáp ng nhu cu ngày càng tăng ca xã hi. ð hiu hơn v mc đích nghiên cu ca các nhà kinh t, chúng ta cn hiu rõ quan nim ca Kinh t hc v “vt phm kinh t” hay “s khan him”. Trong kinh t hc, khái nim “khan him” đưc s dng đ ch v tình trng ca mt vt phm khi mà ti mc giá bng 0 thì cu v vt phm đĩ vn cao hơn cung v nĩ. ðiu đĩ cĩ nghĩa là: Nu mt vt phm khơng phi mua (giá bng 0) mà cu v nĩ nh hơn cung v nĩ thì xã hi khơng cn phi sn xut và cũng khơng th bán đưc. Ví d như khơng khí ta đang dùng đ th khơng cn phi sn xut. Nhưng khi mà mt vt cho khơng khơng cịn đ cung cp cho ngưi tiêu dùng – thì lúc này vt đĩ s bán đưc (giá ln hơn khơng) và xã hi s sn xut đ đáp ng nhu cu v vt phm đĩ. Lúc này vt phm đĩ trong trng thái khan him và đưc gi là “vt phm kinh t” tr thành hàng hố cĩ kh năng bán – mua trên th trưng. ð sn xut hàng hĩa và dch v đáp ng nhu cu, xã hi cn s dng tài nguyên. Tài nguyên (ngun lc) là nhng đu vào, nhng yu t sn xut, hay ngun lc sn xut ca doanh nghip, gia đình và ca quc gia. Các ngun tài nguyên ch yu đưc chia thành 4 nhĩm: Lao đng, vn, đt đai và năng lc doanh nghip. Vì hàng hĩa và dch v khi sn xut đu s dng các ngun lc khan him, nên bn thân các hàng hĩa và dch v cũng khan him. Vì khơng th cĩ đưc tt c các hàng hĩa mà mi ngưi mong mun, nên con ngưi phi la chn mt s trong các hàng hĩa mà h mong mun. ðưa ra la chn trong mt th gii khan him cĩ nghĩa là chúng ta phi t b hay đánh đi mt s hàng hĩa và dch v nht đnh. Do đĩ, nhng th (vt phm hay s phc v) hồn tồn min phí khơng thuc lĩnh vc nghiên cu ca kinh t hc. Bi vì nu khơng cĩ s khan him, thì con ngưi khơng cn phi gii quyt các vn đ kinh t. 3
4. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ 1.1.2. Ba vn đ cơ bn ca Kinh t Qua phn 1.1 ta thy: Xã hi ngày càng phi tăng cưng gii quyt các vn đ kinh t vì ngun lc tr nên khan him trong khi nhu cu ca con ngưi tăng lên và ngày càng đa dng. Hin cĩ rt nhiu vn đ kinh t cn đưc gii quyt, nhưng nu xem xét mt cách tng quát, chúng ta thy chung quy v ba vn đ cơ bn. Ba vn đ đĩ cĩ th đt dưi dng ba câu hi ln: Sn xut cái gì? Sn xut như th nào? Sn xut cho ai? Nhng nghiên cu ca Kinh t hc trong quá kh, hin ti và trong tương lai cũng nhm hưng ti tr li cho xã hi và cho các ch th kinh t ba câu hi này ngày mt tt hơn. • Vn đ th nht là la chn sn xut loi hàng hĩa gì và vi s lưng bao nhiêu? Mi xã hi, mi ngưi sn xut cn xác đnh nên sn xut hàng hố gì trong vơ s các loi hàng hĩa và dch v cĩ th sn xut đưc, sn xut bao nhiêu và sn xut chúng vào thi đim nào. Hin nay Vit Nam nên sn xut thêm xe máy hay tht nhiu cà phê? • Vn đ th hai là sn xut hàng hĩa như th nào? Mi mt xã hi và mi nhà sn xut cn xác đnh ai s là ngưi sn xut, sn xut bng ngun lc nào, và cn s dng k thut cơng ngh nào đ sn xut. Ai s làm nơng nghip và ai s dy hc? Nên sn xut đin bng du m, than đá hay bng năng lưng nguyên t? • Vn đ cui cùng là sn xut hàng hĩa dch v cho ai? Mt trong nhng nhim v cơ bn ca bt kỳ xã hi nào, nhà sn xut nào là quyt đnh xem ai là ngưi s đưc hưng các thành qu ca nhng n lc kinh t ca xã hi và ca nhà sn xut đĩ. Ví d: Trên phương din quc gia, sn phm quc dân đưc phân chia cho các h gia đình khác nhau như th nào? Cĩ phi dân s hin nay đa p là ngưi nghèo và cĩ rt ít ngưi giàu hay khơng? Thu nhp cao cn dành cho nhà qun lý, cơng nhân, hay cho các ch đt? Liu ngưi b bnh và ngưi già cĩ đưc chăm sĩc tt hay khơng? Nên đưa ra chính sách gì đ cung cp nhng dch v, hàng hố thit yu cho ngưi nghèo? 4
5. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ Như vy, xét trên phương din mt quc gia , Chính ph và ngưi dân các nưc cn đưa ra các chính sách kinh t và đu tư đ la chn v sn xut gì đ cĩ li cho ngưi dân và quc gia h. Nưc đĩ nên khuyn khích các doanh nghip la chn loi hình cơng ngh nào, mơ hình qun lý nào, s dng ngun lc như th nào đ sn xut vi chi phí hp lý nht cĩ th và s bán sn phm trong nưc hay xut khu ra nưc ngồi đ cĩ li cho phát trin kinh t ca đt nưc. Nu xem xét doanh nghip kinh doanh, h cũng cn phi đưa ra các quyt đnh: Nên sn xut sn phm nào cho cĩ li, sn xut như th nào thì cĩ li th cnh tranh cao hơn đi th và bán sn phm cho ai thì mang li cho doanh nghip nhiu li nhun nht. Ví d: Trong thc t nơng dân luơn phi cân nhc xem sn xut go hay rau màu thì cĩ li hơn? Sn xut th cơng hay thuê máy mĩc lao đng thì s cĩ chi phí và cht lưng hàng hố cnh tranh hơn nhng ngưi nơng dân khác? Bán đâu thì cĩ li hơn, cho nhà buơn hay ti ch quê? Như vy, các nghiên cu kinh t s h tr các ch th kinh t đưa ra các quyt đnh ti ưu khi tìm cách gii quyt ba vn đ cơ bn ca kinh t. 1.1.2.1. Các ch th kinh t Ba vn đ kinh t cơ bn đưc các ch th kinh t gii quyt trong quá trình tham gia vào các hot đng kinh doanh. Cĩ bn nhĩm ch th kinh t, đĩ là: H gia đình, doanh nghip, Chính ph, và ch th nưc ngồi. Các quyt đnh ca h và tác đng qua li gia các ch th này s quyt đnh hin trng phân b các ngun lc ca mt nn kinh t. • H gia đình đĩng vai trị chính, dn dt tồn b th trưng. Như nhng ngưi tiêu dùng, h gia đình cĩ nhu cu v hàng hĩa và dch v sn xut. Là ch s hu các ngun lc, các h gia đình cung cp lao đng, vn, đt đai và năng lc kinh doanh cho các doanh nghip, Chính ph và các nưc khác. • Các doanh nghip, Chính ph, và khu vc nưc ngồi cĩ nhu cu s dng các ngun lc do h gia đình cung cp đ cung cp hàng hĩa và dch v mà các h gia đình cn. • Chính ph đưa ra nhng chính sách, lut l kinh t đ điu tit hot đng ca nn kinh t. • Ch th nưc ngồi bao gm các h gia đình, các cơng ty và Chính ph các nưc khác. Các ch th này s cung cp ngun lc và sn phm cho nn kinh t ca mt nưc. Ví d: Ch th nưc ngồi đu tư trc tip và gián tip, tham gia vào hot đng thương mi, giao dch tài chính tin t vi Vit Nam. Các ch th kinh t khi đưa ra các quyt đnh kinh t s tác đng lên các hot đng kinh t, t đĩ hình thành s phân b hp lý hay khơng hp lý các ngun lc đưc s dng trong nn kinh t. S phân b hp lý hay khơng hp lý các ngun lc này, ngưc li, s nh hưng ti các hot đng kinh t, dịng luân chuyn hàng – tin và s phát trin bn vng ca tồn b nn kinh t ca mt nưc và kinh t tồn cu. Các ch th kinh t gii quyt ba vn đ kinh t khác nhau, nhưng nguyên tc chung là gii quyt ba vn đ đĩ sao cho s dng ngun lc hiu qu nht và đáp ng li ích tt nht cho h. 5
6. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ 1.1.3. Các h thng kinh t Căn c vào mc đ và cách thc mà các ch th kinh t tham gia vào gii quyt ba vn đ kinh t, trên th gii đã hình thành ba loi hình kinh t khác nhau, đĩ là: Kinh t th trưng, kinh t ch huy (k hoch hố tp trung) và kinh t hn hp. 1.1.3.1. Kinh t “th trưng” Nn kinh t th trưng là mt nn kinh t trong đĩ các cá nhân và các doanh nghip tư nhân t ra các quyt đnh kinh t ch yu v sn xut, phân phi và tiêu dùng. H thng giá c, cung cu th trưng, li nhun và thua l, khuyn khích và khen thưng là nhng địn by kinh t cơ bn xác đnh sn xut cái gì, như th nào và cho ai. Các hãng sn xut hàng hố nào đ thu đưc li nhun cao nht (vn đ cái gì) bng các k thut sn xut gì đ cĩ chi phí hp lý nht (vn đ như th nào). Vic mua hàng hố và tiêu dùng đưc xác đnh thơng qua các quyt đnh cá nhân v vic nên chi tiêu tin lương và thu nhp t tài sn cĩ đưc t lao đng và s hu tài sn ca h như th nào. Trong trưng hp ca nn kinh t th trưng hồn ho, thì Chính ph hu như khơng cĩ vai trị nào khi gii quyt ba vn đ kinh t. Mt nn kinh t như vy đưc gi là nn kinh t th trưng t do hay kinh t cnh tranh hồn ho. Hng Kơng trưc khi v Trung Quc là nn kinh t đã đưc xem là nn “kinh t th trưng t do” nht. 1.1.3.2. Kinh t ch huy Kinh t ch huy là nn kinh t trong đĩ Chính ph ra mi quyt đnh v sn xut và phân phi. Nn kinh t ch huy đã tng tn ti Liên Xơ trong gn sut th k 20 (1917 – 1991). Chính ph s hu hu ht các tư liu sn xut (đt đai và vn). Chính ph cịn s hu và ch đo trc tip các hot đng ca các doanh nghip trong hu ht các ngành kinh t. Chính ph là ch thuê đi b phn cơng nhân và ch huy h cn làm vic ra sao. Chính ph trong nn kinh t ch huy cịn quyt đnh cn phân phi vt cht và dch v ca xã hi như th nào. Nĩi tĩm li, trong nn kinh t ch huy, Chính ph gii đáp các vn đ kinh t ch yu thơng qua s hu Nhà nưc các ngun lc và quyn áp đt quyt đnh ca mình. 1.1.3.3. Kinh t hn hp Hin nay, hu như khơng cĩ mt xã hi nào li hồn tồn nm trong mt trong hai thái cc: Kinh t th trưng t do hay kinh t ch huy như trên. Thay vào đĩ, tt c các nưc đu cĩ nn kinh t hn hp, cĩ c các yu t ca th trưng và ch huy. 6
7. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ Kinh t hn hp là nn kinh t mà trong đĩ các quy lut th trưng và c các chính sách điu tit kinh t ca Chính ph đu cĩ tác đng lên vic gii quyt các vn đ kinh t. Trong lch s, chưa bao gi cĩ mt nn kinh t th trưng 100% (mc dù Anh vào th k 19 đã gn đt ti). Ngày nay, phn ln các quyt đnh ti M đưc gii quyt trên thương trưng. Nhưng Chính ph đĩng vai trị quan trng trong vic điu chnh hot đng ca th trưng: Chính ph quy đnh lut l và các quy tc đ điu tit đi sng kinh t, cung cp các dch v giáo dc và cnh sát, điu tit ơ nhim và kinh doanh. Nưc Nga cũng như các nn kinh t xã hi ch nghĩa trưc đây ti ðơng Âu, khơng hài lịng vi nn kinh t ch huy ca h trưc kia cũng đang tìm kim cho mình mt hình thái kinh t hn hp đc thù. Tĩm li: Thc t trong ba loi hình kinh t trên ch yu ch cĩ loi hình kinh t hn hp là loi hình cĩ tính thc tin và ph bin nht hin nay . Ngồi ra, ngày nay, nhiu nn kinh t cịn b nh hưng bi các t chc tơn giáo và phong tc tp quán đa phương. Nhng quan nim ca nhà th, chùa chin, đo giáo đã và đang tác đng khơng nh lên các quyt đnh: Sn xut cái gì, như th nào và cho ai. 1.1.4. ði tưng nghiên cu ca Kinh t hc và Kinh t Vi mơ Các hot đng kinh t hình thành t nhu cu thc t ca xã hi. Khi con ngưi khơng th ch khai thác t nhiên đ tiêu dùng na thì s xut hin hot đng sn xut. Theo các nghiên cu v kho c hc, chăn nuơi và trng trt đã xut hin t khong 12000 năm trưc cơng nguyên, sn xut hàng th cơng cũng đã xut hin t thi c đi. Nhưng t thi kỳ c đi cho đn trưc thi kỳ cơng nghip hĩa, các hot đng qun lý kinh t ch yu là các nghip v k tốn hay qun tr kinh t gia đình hoc thu thu và chi tiêu ca Nhà nưc. Trong sut thi gian đĩ, chưa cĩ mt cơ s lý thuyt chung đ các h gia đình s dng (ngưi qun gia hc qun lý qua kinh nghim kinh doanh thc t ca gia đình). 7
8. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ Kinh t hc phát trin như mt mơn khoa hc đc lp và đưc ging dy các trưng chuyên nghip trong thi kỳ cơng nghip hĩa đu tiên các nn kinh t Tây Âu vào th k th 18. Tài liu mà các nhà kinh t trên th gii đã cơng nhn như là mt tác phm kinh đin đu tiên ca khoa hc kinh t là: “ Bn cht và ngun gc ca ci ca các dân tc” xut bn năm 1776 ca nhà kinh t ngưi Anh Adam Smith (ơng đưc các nhà kinh t th gii gi là “cha đ ca kinh t hc”). Kinh t hc nghiên cu cách thc và quy lut mà xã hi (các ch th kinh t) tìm cách s dng, phân b các ngun tài nguyên (ngun lc) khan him như th nào đ đáp ng nhu cu ngày càng tăng ca con ngưi và xã hi. Như vy, đi tưng chính ca kinh t hc là hành vi ca các ch th kinh t khi tham gia gii quyt các vn đ kinh t. Tc là hành vi kinh t ca h gia đình, doanh nghip và Chính ph, ch th kinh t nưc ngồi, hay hành vi ca ngưi sn xut và ngưi tiêu dùng và nhà điu hành tồn b nn kinh t. Da trên cách thc và phm vi nghiên cu, Kinh t hc đưc phân thành 2 b phn: Kinh t Vĩ mơ và Kinh t Vi mơ. Ni dung ca giáo trình này gii thiu nhng kin thc cơ bn liên quan đn Kinh t Vi mơ. Kinh t Vi mơ phát trin thành mt h thng các lý thuyt chính nh vào các cơng trình nghiên cu chính thng ca các nhà kinh t tân c đin ca các nưc: Áo, Anh, ðc, M. Nhng nhà kinh t tiêu biu đu tiên như Herman Gossen (ngưi ðc), Alfred Mashall (ngưi Anh), Karl Menger (ngưi Áo), v.v Kinh t Vi mơ nghiên cu hành vi ng x ca các h gia đình (vi vai trị là ngưi tiêu dùng) và doanh nghip (vi vai trị là ngưi bán) trên nhng th trưng hàng hố và dch v c th. Hay nĩi cách khác, Kinh t Vi mơ nghiên cu các b phn riêng l ca nn kinh t đ tìm hiu v bn cht và quy lut hot đng ca nhng th trưng hàng hĩa dch v c th. Vì vy, giáo trình này đ cp đn nhng ni dung nghiên cu ca Kinh t Vi mơ. ðĩ là v cung cu th trưng, giá c th trưng và nhng nguyên tc la chn ti ưu ca các ch th kinh t khi tham gia hot đng kinh t trên th trưng mt hàng hố dch v c th. Trong giáo trình, khi đ cp v vai trị ca Chính ph là trình bày nhng hot đng và chính sách ca Chính ph nhm tác đng trc tip ti th trưng (ngưi sn xut và ngưi tiêu dùng) v mt loi hàng hĩa dch v c th. Kinh t Vi mơ là ngành khoa hc nghiên cu nhng hành vi kinh t ca con ngưi, nhng ngưi đưa ra các quyt đnh v vic mua gì hay bán gì, làm vic như th nào và chơi như th nào, hay vay bao nhiêu cũng như tit kim bao nhiêu. Kinh t Vi mơ xác đnh các yu t nh hưng ti các la chn kinh t cá th và các th trưng phi hp nhng la chn ca nhng ch th ra quyt đnh khác nhau như th nào . Ví d: Kinh t Vi mơ gii thích giá và lưng hàng hố đưc xác đnh như th nào trong th trưng như th trưng trng, th trưng go, v.v ðiu gì s xy ra nu cĩ hàng trăm triu doanh nghip trên tồn th trưng cùng hot đng. Vic xác đnh tng sn phm, lao đng và các vn đ v tăng trưng kinh t s đưc nghiên cu như th nào. Kinh t vĩ mơ nghiên cu nhng vn đ như vy ca nn kinh t. Nu như Kinh t Vi mơ nghiên cu chi tit ti tng cá th trong nn kinh t thì 8
9. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ kinh t vĩ mơ li nghiên cu tt c các cá th hot đng cùng mt lúc s tương tác và tác đng như th nào trong nn kinh t, như trong mt bc tranh tồn cnh và ln. Kinh t vĩ mơ nghiên cu s liên kt và tác đng qua li ca tng th tồn b nn kinh t đ xây dng và phát trin nhng chính sách điu tit, n đnh và phát trin kinh t ca mt nưc (chi tit s trình bày trong chương trình Kinh t Vĩ mơ). CHÚ Ý Cũng cn lưu ý là khơng th cĩ s phân bit rõ ràng v đi tưng và li ích nghiên cu ca Kinh t Vĩ mơ và Kinh t Vi mơ. Nhng hot đng kinh t luơn cĩ mi quan h liên kt và tác đng qua li ln nhau nên khi gii quyt mt vn đ kinh t cn cĩ s tr giúp ca c các nhà nghiên cu vi mơ và vĩ mơ. 1.1.5. Vai trị ca hc thuyt kinh t Kinh t hc đưc xây dng da trên nhng hc thuyt, quy lut và mơ hình kinh t. • Hc thuyt kinh t là nhng h thng quan đim và các quy lut kinh t. • Mơ hình kinh t là nhng thit k mu (chun) khái quát hố tồn b hay mt s các quy lut và đc đim, cu trúc hot đng cho mt nn kinh t hay cho mt th trưng, b phn kinh t c th. Trong thc t, cĩ mt s quan nim sai lch khi cho rng các hc thuyt kinh t ch là lý thuyt, ít h tr cho gii quyt nhng vn đ c th. Mt s ngưi li cho rng các lý thuyt đưa ra thưng chng mang li điu gì hu ích. Tuy nhiên, các hc thuyt kinh t li đĩng vai trị quan trng nhm gii thích các hot đng kinh t thc t. Trưc ht, các hc thuyt này xây dng nên các mơ hình kinh t giúp khái quát hĩa và tìm ra các quy lut hot đng ca nn kinh t , qua đĩ giúp cá nhân, doanh nghip và xã hi phát trin đúng hưng và hồn thin nhanh hơn. Cĩ nhng mơ hình kinh t giúp con ngưi d báo đưc tương lai và do đĩ tránh đưc các ri ro khơng cn thit trong phát trin kinh t bn vng cho gia đình, doanh nghip và xã hi. TĨM LI Các hc thuyt kinh t và mơ hình kinh t khơng ch giúp nâng cao s hiu bit và nhn thc v các hot đng kinh t mà nĩ cịn giúp các ch th kinh t đưa ra đưc nhng gii pháp và cách gii quyt ti ưu v các vn đ kinh t. 1.2. Các phương pháp phân tích Kinh t Vi mơ ð phân tích các vn đ kinh t, các nhà kinh t cn cĩ các phương pháp tip cn và cơng c phân tích phù hp nhm đt đưc nhng yêu cu đt ra. Trong phn này chúng ta s tìm hiu mt s phương pháp và cơng c thưng đưc các nhà kinh t s dng đ tip cn nghiên cu các hành vi và hot đng kinh t. Trưc khi xem xét c th v phương pháp và cơng c nghiên cu kinh t, chúng ta cn bit ngh thut tip cn các vn đ Kinh t Vi mơ như th nào? 9
10. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ 1.2.1. Ngh thut tip cn các vn đ Kinh t Vi mơ 1.2.1.1. Li ích cá nhân “hp lý” Khi xem xét các hành vi ca các ch th kinh t, các nhà kinh t thưng đưa ra các gi đnh chun v hành vi đĩ. Mt trong nhng gi đnh quan trng trong nghiên cu kinh t là các cá nhân da vào s nhn đnh cĩ tính tốn đ đt đưc mt mc li ích hp lý khi đưa ra la chn kinh t cho h. Tc là, các nhà kinh t gi đnh là các cá nhân luơn hiu đưc th nào là tt nht cho li ích ca h trưc khi đưa ra s la chn kinh t. Hay nĩi mt cách khác, các nhà kinh t hc cho rng con ngưi luơn c gng đ đưa ra la chn tt nht mà h cĩ th . Vì sao li là s la chn hp lý đĩ? Vì mi mt cá nhân khơng th khi nào cũng bit chc chn v la chn nào ca h s là tt nht. Chính vì vy, đơn gin là h la chn da trên kt qu d đốn v li ích cao nht mà h cĩ th nhn đưc. TĨM LI Li ích cá nhân hp lý là khái nim dùng đ ch v giá tr gia tăng cao nht cĩ th đt đưc vi chi phí nh nht (chi phí kỳ vng thp nht). Phương pháp tip cn quan trng các vn đ Kinh t Vi mơ là gi đnh: “Li ích cá nhân hp lý”. Hay nĩi cách khác: Các nhà nghiên cu kinh t khi tip cn các vn đ kinh t, luơn cho rng các cá nhân luơn tìm cách đt đưc mc li ích hp lý. 1.2.1.2. V ai trị ca “thi gian và thơng tin” trong la chn hp lý Nhng la chn hp lý ch cĩ th đt đưc khi cá nhân cĩ thi gian và ngun thơng tin đy đ. Nhưng thi gian và thơng tin thưng trong tình trng khan him. Thơng tin thì thưng cn phi tr tin mi cĩ đưc cịn thi gian thì khơng ch đi ai, thi gian qua đi thì cơ hi la chn hp lý cũng s mt đi. Ví d: Nu bn nghi ng v thơng tin cn thit cho vic đưa ra quyt đnh mua nhà, ơ tơ, máy tính, thì hãy nĩi chuyn vi nhng ngưi mi mua nhà hay ơ tơ, hay máy tính cá nhân đĩ, hay lên mng xem cĩ th bit thêm thơng tin. Hãy nĩi chuyn vi mt văn phịng ca mt cơng ty đ quyt đnh khi nào thì h sn xut mt sn phm mi, xây dng mt nhà máy mi. Cĩ vơ vàn các ví d khác nhau v cách tìm hiu thêm thơng tin. Nhưng cn lưu ý là tìm hiu thêm thơng tin thì chúng ta s tiêu tn thêm thi gian và khi thi gian qua đi thì cơ hi tt cũng cĩ th mt đi. Tt c nhng điu đĩ nĩi lên rng, khi tip cn các vn đ kinh t cn gi đnh: Khi đưa ra nhng la chn, các ch th kinh t cn thit phi cĩ thi gian và thơng tin. Do thơng tin cĩ giá tr, nên chúng ta thưng phi tr tin đ nhn đưc nhng thơng tin đĩ. Nhng tm bn đ, tài liu hưng dn du lch, bn phân tích chng khốn, các 10
11. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ v trí nhà hàng hay đơn gin là các website cung cp thơng tin tng hp, tt c đu phi tiêu hao ngun lc mi to nên chúng và vì vy cn tr tin đ cĩ đưc chúng. Như vy, đ cĩ đưc thơng tin chúng ta phi mt tin đ tr cho thơng tin đĩ. Nên yêu cu thơng tin cn da vào s cân nhc gia chi phí và li ích do thơng tin đem li. V nguyên tc chung, nhng ch th khi đưa ra các quyt đnh hp lý s tip tc yêu cu cĩ thêm thơng tin nu li ích kỳ vng tăng thêm đưc t thơng tin cĩ thêm đĩ nhiu hơn chi phí tăng thêm khi tip cn thơng tin đĩ. Vic đưa ra mt la chn ca các ch th kinh t luơn da vào s cân nhc đ nhn đưc li ích hp lý và đ nhn đưc như vy, các ch th kinh t luơn cân nhc khơng ch v kh năng ngun lc mà h cĩ đưc mà cịn cân nhc c v thi gian và các thơng tin cn thit. TĨM LI Cách tip cn th hai ca Kinh t hc là: • Các nghiên cu kinh t cn da trên ngun thơng tin cn thit và cn kim nghim qua thi gian. • Nhà kinh t khi nghiên cu v các hành vi kinh t luơn cn quan nim rng các ch th kinh t là nhng ngưi luơn tìm cách cĩ đưc s la chn ti ưu nht trong trong điu kin thi gian và thơng tin cho phép. 1.2.2. Các phương pháp phân tích kinh t 1.2.2.1. Phương pháp phân tích “cn biên” Thut ng cn biên (hay cịn gi tt là “biên”) dùng đ nĩi ti mt s thay đi ca mt bin s kinh t (hay mt s thay đi ngun lc, kt qu hot đng kinh t) so vi hin trng ban đu. Do la chn kinh t thưng dn đn s điu chnh, thay đi trng thái hin thi nên khi phân tích chúng cn da trên so sánh gia d tính v chi phí gia tăng và li ích gia tăng khi thc hin thay đi đĩ. Biên đây cĩ nghĩa là xem xét s thay đi cui cùng, so sánh t s gia phn gia tăng, phn thêm nhn đưc (hay chi ra) so vi ngun lc chi ra (hay nhn đưc) khi thc hin hot đng kinh t. Mt quyt đnh hp lý s thay đi hin trng ban đu vi điu kin li ích biên kỳ vng t s thay đi ln hơn chi phí biên kỳ vng. Ví d: Nhà trưng s thuê thêm giáo viên na khi mà h bit rng, giáo viên đĩ cĩ th đem li nhiu li ích cho nhà trưng hơn là chi phí đ thuê giáo viên đĩ. Các cơng ty s phi la chn v vic nên xây thêm mt nhà máy mi, khi bit điu này s làm tăng thêm li nhun hay làm cho doanh nghip phá sn. Các phân tích biên đĩng vai trị rt quan trng trong phân tích kinh t. Bng cách tp trung vào hiu qu ca mt điu chnh biên t trng thái ban đu, các nhà kinh t cĩ th tách các phân tích la chn kinh t ra thành nhng phn cĩ th nghiên cu đưc. 11
12. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ Ví d: Nhà kinh t cĩ th bt đu vi mt la chn biên và sau đĩ s xem la chn này nh hưng như th nào ti mt th trưng c th và sau đĩ mi cĩ th đ xut đ phát trin h thng kinh t th trưng đĩ theo hưng hiu qu nht. 1.2.2.2. Phương pháp thc chng và chun tc Cĩ hai phương pháp nghiên cu khoa hc đưc s dng cho khoa hc kinh t, đĩ là kinh t hc thc chng và kinh t hc chun tc. • Kinh t hc thc chng gii thích s hot đng ca nn kinh t mt cách khách quan và khoa hc . Phương pháp này cũng giúp gii thích ti sao nn kinh t hot đng như nĩ đang hot đng. Ngồi ra, phương pháp này tp trung vào vic d đốn nn kinh t s phn ng như th nào vi nhng thay đi ca hồn cnh và các nhân t nh hưng đn nn kinh t da vào nhng d liu thu thp khách quan t nn kinh t. • Kinh t hc chun tc là phương pháp đưa ra nhng ch dn hoc khuyn ngh da trên nhng đánh giá theo tiêu chun cá nhân . Kinh t hc chun tc liên quan ti đo lý và đánh giá v giá tr hơn là các vn đ kinh t khách quan đơn thun. Ngồi ra, phương pháp này cịn phân tích các vn đ đ t đĩ đưa ra nhng khuyn ngh, cách thc đ đt đưc mc tiêu. Nhìn chung các nhà nghiên cu trên th gii khi s dng phương pháp thc chng thì thưng cĩ ting nĩi chung, nhưng khi s dng phương pháp chun tc thì thưng bt hịa vi nhau và rt nhiu quan đim khơng thng nht. 1.2.2.3. D báo hành vi ca s đơng Yêu cu đi vi mt mơ hình kinh t là d báo nhng nh hưng ca mt s kin kinh t ti các la chn kinh t, và ngưc li d báo c nhng nh hưng ca nhng la chn này ti nhng th trưng hoc mt nn kinh t c th. ðiu này cĩ phi là các nhà kinh t hc đang c gng d báo hành vi ca ngưi tiêu dùng hoc nhà sn xut c th hay khơng? Khơng hồn tồn vy, bi vì nhng cá nhân luơn cĩ hành vi bt đnh. Nhng hành vi khơng th d đốn ca các cá nhân s b loi b trong quá trình phân tích xu hưng kinh t, mà thay vào đĩ nhng hành vi ca s đơng li hồn tồn cĩ th d đốn khá chính xác . Ví d: Khi Chính ph tăng giá xăng, hu ht các doanh nghip s dng các thit b tiêu dùng xăng s tăng giá sn phm ca mình. ðĩ là hành vi s đơng và hồn tồn cĩ th d đốn đưc. Do đĩ, nhng hành vi ca nhng cá nhân c th thưng cĩ nhng xu hưng khác nhau, nhưng nhng hành vi ca mt nhĩm s đơng cĩ th d đốn chính xác hơn nhng hành vi ca tng cá nhân c th. 12
13. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ TĨM LI Nhng nhà kinh t hc ch tp trung vào vic nghiên cu hành vi ca nhng nhĩm ngưi, hành vi ca s đơng đ t đĩ d đốn nhng xu hưng vn đng ca nn kinh t khi các yu t nh hưng thay đi. 1.2.2.4. Mt s sai lm trong phân tích kinh t • Nhm tưng khi kt hp là to ra kt qu ð gi đnh rng s kin A to ra s kin B đơn gin ch vì hai s kin này cĩ s kt hp vi nhau (hay xy ra cùng mt khong thi gian) trong cùng mt khong thi gian chính là mt s nhm tưng trong khi kt hp đ to ra kt qu là mt li thưng gp trong phân tích. Hãy nh k rng: S kt hp khơng nht thit to ra kt qu. Ví d: Cách đây 2 thp k, s bác sĩ chuyên điu tr ung thư tăng lên nhanh chĩng. Cùng thi đim đĩ, s ngưi b bnh ung thư cũng tăng nhanh chĩng. Như vy cĩ th kt lun rng các bác sĩ gây nên bnh ung thư hay khơng? Chc chn là khơng. • Sai lm v thành phn Sai lm này nĩi lên rng nhng gì tin rng s đúng cho mt cá th cũng s đúng cho mt nhĩm hoc nhiu nhĩm ngưi ln hơn. Khi xem bĩng đá, nu mt ngưi đng dy vi mong mun xem rõ hơn thì s đt mc tiêu, nhưng s khơng cĩ tác dng gì nu tt c mi ngưi cùng đng lên. Tương t vy, vic đi mua vé trưc cũng khơng cĩ ích gì nu mi ngưi cùng đi mua vé. ðây là nhng ví d v sai lm thành phn. • Sai lm ca vic loi b nhng tác đng th yu Nhng hành đng kinh t luơn cĩ tác đng th yu đơi lúc cịn cĩ tác đng ngưc chiu gây nên nhng hu qu nghiêm trng hơn tác đng chính. Các tác đng th yu thưng phát trin chm và khơng l rõ, nhng nhà phân tích kinh t tt hồn tồn cĩ th thy trưc đưc điu này, thm chí cịn đo lưng đưc hu qu ca các tác đng th yu này. Ví d: Năm 2008 Chính ph Vit Nam đưa ra các chính sách đ đy lùi lm phát bng mi cách. Ví d như tăng lãi sut, tăng d tr bt buc v.v Tác đng lan ra ca chính sách này s xy ra và khác vi tác đng mà nhng ngưi đưa ra chính sách tp trung vào (mc tiêu kim sốt tăng giá). ðĩ là, theo thi gian, các doanh nghip thua l đĩng ca vì vic kinh doanh mang li l. Hơn th na, các ngân hàng càng tr nên ti t hơn vì khơng th cĩ bt kỳ khuyn khích nào trong vic cho vay, khĩ thu hi n đ duy trì hot đng trong khi li phi huy đng tin gi vi lãi sut cao. Do đĩ, thay vì kim ch lm phát đ n đnh thì li càng làm bt n hơn. Sai lm đây là khi ban hành chính sách Chính ph đã loi tr tác đng th yu, hay cịn gi là nhng hu qu khơng tính trưc đưc ca chính sách. 1.3. Các cơng c phân tích trong Kinh t hc 1.3.1. Hiu v đ th dùng trong Kinh t hc Chúng ta cùng bt đu vi mt mi quan h gin đơn. Gi đnh rng bn đang lp k hoch đ lái xe xuyên Vit và mun xác đnh xem bn đi đưc bao xa. K hoch là 13
14. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ trung bình 50 km/gi. S kt hp gia khong cách và thi gian lái xe đưc cho bng dưi đây: Bng 1.1: Mi quan h gia khong cách và thi gian lái xe S gi lái xe Tng khong cách trong (km) A 1 50 B 2 100 C 3 150 D 4 200 E 5 250 Kt hp các thơng s ca đ th trên chúng ta cĩ đưc đ th biu din mi quan h gia s gi lái xe và khong cách lái xe. Hình 1.2 th hin mi quan h này. Như vy, đ v đ th trong kinh t hc vi mơ chúng ta s thit lp đ th da trên b s liu cho trưc trong đĩ các bin s cĩ mi quan h nht đnh vi nhau. Sau đĩ ni các đim cĩ đưc trên đ th s cho ta hình v biu din trên đ th. E D C B A Hình 1.2. Mi quan h gia khong cách và s gi lái xe ð dc ca đ th – ðơn v đo lưng và phân tích cn biên ð dc ca mt đưng thng xác đnh giá tr trc tung thay đi bao nhiêu khi tăng thêm mt đơn v giá tr ca trc hồnh. Như vy, đ dc là thương s gia s thay đi ca khong cách trc tung khi tăng thêm mt đơn v khong cách trc hồnh. Các đơn v đo lưng đưc s dng trong giáo trình khá phong phú tùy theo tng ví d c th. Chúng ta khơng th so sánh khi đơn v ghi là mt tn vi mt lít. Thay vào đĩ chúng ta cn tìm các đơn v quy đi sao cho cĩ th so sánh đưc và biu din đưc mi quan h kinh t vi nhau. Vic cùng đơn v trên mt trc đ th là quan trng, và hơn ht các mi quan h kinh t khác nhau thưng đưc quy đi v tin t hoc v 14
15. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ mt s giá tr nht đnh đ cùng so sánh vi nhau. ðĩ là nguyên tc đơn v đo lưng thng nht trong Kinh t Vi mơ. Cui cùng là nhng vn đ v phân tích cn biên. Các phân tích cn biên đưc s dng khi phân tích các vn đ li ích tiêu dùng, sn phm, lao đng, chi phí, doanh thu, v.v Các phân tích này s đĩng vai trị trung tâm trong vic khám phá các quy lut kinh t. Xem hình 1.3 đ th hố khái nim và cách phân tích cn biên. Hình 1.3. ð th hố khái nim và cách phân tích cn biên Dch chuyn ca các đưng đ th Lưu ý rng các đưng trên đ th ch dch chuyn khi các bin s đc lp ca đ th thay đi. S thay đi ca các bin s ph thuc hoc ca đ dc ch làm cho đ th xoay xung quanh trc. Dch chuyn đ th th hin s thay đi mi giá tr trc tung khi trc hồnh thay đi giá tr. Hình 1.4 dưi đây th hin s dch chuyn ca đ th. Hình 1.4. S dch chuyn ca đ th 15
16. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ 1.3.2. Giá thc t và giá danh nghĩa Kinh t hc phân bit giá c hàng hố thành hai loi: • Giá thc t là giá hàng hố tính theo giá tr đng tin chun ca năm gc. • Giá danh nghĩa là giá hàng hĩa tính theo năm hin hành. Giá thc t hàng hĩa thưng đưc dùng đ phân tích trong Kinh t Vi mơ nhm tìm nhng quy lut kinh t th trưng khi chưa tính đn vai trị ca lm phát. Giá thc t = Giá danh nghĩa /Ch s giá tiêu dùng CPI (hoc Ch s giá hàng sn xut) 1.3.3. Chi phí cơ hi Trong phân tích, kinh t hc thưng s dng khái nim chi phí cơ hi. Chi phí cơ hi là chi phí mt đi khi ta s dng ngun lc khơng theo phương án hiu qu nht. Ví d: Khi chn đi hc thì chi phí cơ hi ca đi hc là gì? Hay thay vì nhà đu tư đu tư vào chng khốn li gi tin vào ngân hàng thì cơ hi mt đi là gì? CHÚ Ý Chi phí cơ hi luơn đưc đánh giá da theo quan đim ca nhà đu tư và nhà phân tích. Vì s đánh giá luơn cn cĩ chun mc đ so sánh, chun mc ca mi ngưi thì khác nhau và vì vy mà chi phí cơ hi khác nhau. 1.3.4. Li th so sánh, chuyên mơn hố và s trao đi • Lut li th so sánh Nhà kinh t s dng cơng c so sánh (mi quan h tương đi) đ đánh giá và phân tích các la chn kinh t ti ưu. ðây là mt cơng c hu hiu khi các so sánh tuyt đi khĩ cĩ th xác đnh đúng các quyt đnh kinh t. • Li th tuyt đi Nhiu la chn kinh t cĩ th da trên li th tuyt đi v ngun lc. Nhưng vic s dng ngun lc trong điu kin cĩ li th tuyt đi thưng nhiu khi là khơng hiu qu. Vì các li th tuyt đi thưng mang li li ích kinh t khơng trong điu kin cnh tranh. • Chuyên mơn hố và s trao đi Kinh t càng phát trin thì quá trình chuyên mơn hố sn xut càng sâu hơn và s trao đi càng phát trin hơn. Chuyên mơn hố là phân chia chuyên nghip hố s dng ngun lc trong gii quyt ba vn đ kinh t cơ bn . Càng chuyên mơn hố sâu thì càng cn trao đi nhiu vì con ngưi cn nhiu hàng hố mà h càng ngày li càng chuyên mơn hố ch sn xut mt loi thm chí là mt chi tit nh ca mt sn phm hồn thành. Phân cơng lao đng và li ích t chuyên mơn hố sn xut Tip cn gii quyt các vn đ kinh t cn đng trên quan đim tăng chuyên mơn hố và phân cơng lao đng xã hi và phát trin trao đi vì đây chính là xu th giúp xã hi s dng ngun lc ngày càng hiu qu hơn. Ví d: Thuê dch v ngồi hin nay là xu th ngày càng phát trin M và trong các tp đồn sn xut ln hin nay. 16
17. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ TĨM LƯC CUI BÀI Trong bài 1 này chúng ta đã xem xét các ni dung chính liên quan đn đi tưng và phương pháp nghiên cu Kinh t Vi mơ: • Mc đích nghiên cu kinh t xut phát t thc t là do các ngun lc kinh t luơn trong tình trng khan him và nhiu ngun lc trong tình trng ngày càng cn kit dn trong khi nhu cu ca con ngưi ngày càng tăng lên. • Ba vn đ cơ bn ca kinh t hc là: Sn xut cái gì? Sn xut như th nào? Sn xut cho ai? Cĩ bn nhĩm ch th chính tham gia ra quyt đnh kinh t trong ba loi kinh t chính: ðĩ là h gia đình, doanh nghip, Chính ph và khu vc nưc ngồi. • Kinh t hc va là mt mơn khoa hc nhưng li là mt mơn ngh thut, nghiên cu v hành vi ca các ch th kinh t khi đưa ra các quyt đnh kinh t. • Cơng c, phương pháp phân tích và nhng sai lm cĩ th gp phi trong phân tích xây dng các hc thuyt và mơ hình kinh t là nhng hiu bit cơ bn đ sau này chúng ta s dng trong thc t sau khi ra trưng. • Bài 1 là nn tng ca các bài sau. Khi tìm hiu ni dung các bài sau, nu gp phi khĩ khăn trong tip cn, cn quay li xem xét li bài 1 đ nm vng hơn v phương pháp nghiên cu và phân tích kinh t và cách thc tip cn các vn đ kinh t. 17
18. Bài 1: Gii thiu v kinh t V i mơ CÂU HI ƠN TP 1. Khi Nhà nưc tăng thu xut khu thép trong năm 2008 làm cho th trưng thép Vit Nam đĩng băng. Hot đng đĩ ca Nhà nưc thuc lĩnh vc nghiên cu ca Vi mơ hay Vĩ mơ? 2. Phân tích xem hin nay khơng khí ta đang th ti sao li chưa phi là sn phm khan him? 3. Nu cho bn vay 200 triu đng vi lãi sut ưu đãi 6% năm, bn s la chn bt đu vi phương án kinh doanh gì? Hãy tr li 3 câu hi chính cho phương án bn la chn: Sn xut cái gì? Sn xut như th nào? Sn xut cho ai? Cĩ lý gii c th vì sao li làm như vy? 18
19. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu BÀI 2: TH TRƯNG – CUNG VÀ CU Ni dung • Khái nim và nhng cơng c dùng đ phân tích cu và cung. • Nhng nhân t nh hưng đn cu và cung. • Cân bng th trưng và s thay đi giá và sn lưng cân bng. • Bt cân bng th trưng. • Co giãn cu và cung. Mc tiêu Hưng dn hc • Hiu cu, cung th trưng, s hình • Nghe bài ging qua video – Cn chú ý các thành giá c và sn lưng cân bng vn đ chưa hiu rõ hoc yêu cu mà giáo th trưng. viên đưa ra. • Bit đưc nhng nhân t cơ bn nh • ðc tài liu và tĩm tt nhng ni dung hưng đn cu và cung v hàng hĩa chính ca tng bài theo nhng vn đ mà và dch v, tác đng ca chúng lên giáo viên ging, chú ý nhng đim chưa giá và sn lưng cân bng. hiu khi nghe ging. Nu đc sách vn • Hiu hơn v nhng tình hung bt khơng hiu thì ghi li đ hi tr ging. cân bng th trưng. • Làm bài tp và luyn thi trc nghim theo • Hiu khái nim quan trng trong yêu cu tng bài. Kinh t Vi mơ: Co giãn và vic s • Luơn liên h và ly ví d thc t khi hc đn dng ch s kinh t đ đưa ra các tng vn đ và khái nim đang hc, hi quyt đnh kinh t ca doanh nghip. thêm bn bè, ngưi thân v nhng vn đ mang tính suy lun v hành vi ca các ch th tham gia th trưng. • Lên mng xem thơng tin bin đng th trưng (giá – cung cu) v các hàng hố và dch v c th và th tìm cách áp dng lý thuyt đã hc đ t d báo bin đng ca th Thi lưng hc trưng trong thi gian ti. • Tp vit bài t lun v đánh giá phân tích • 8 tit hc. th trưng. 18
20. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu TÌNH HUNG KHI ðNG BÀI Bin đng cung cu nh hưng đn giá du m như th nào? Trong bi cnh th trưng cĩ áp lc và s đu cơ ngày càng ln, cơ hi gim giá khơng phi là khơng cĩ. Cũng cĩ tun, giá du đã xung sau khi liên tc vưt ngưng k lc. Nhưng tt c din bin tăng gim đĩ cui cùng đu v ra biu đ đi lên ca giá du. V dài hn, ai s đưa ra “đnh giá cân bng” ca mi thùng du? Vì sao lưng du m mua bán trên th trưng bin đng thưng xuyên và cĩ biên đ dao đng giá ln hơn nhiu so vi nhng hàng hĩa khác? Ngun khai thác du s cn kit? Là mt dng năng lưng hĩa thch nên ngun khai thác du là cĩ gii hn. Mi cuc khng hong du m đu tái hin mt thc trng là ngun du m s ch đáp ng đ nhu cu ca chúng ta trong vịng 40 năm ti. Cung du m thì ngày càng cn kit li cịn b các quc gia OPEC khng ch cung và b nhà đu tư dùng du như mt hàng hĩa đu cơ. Trong khi cu v du li càng ngày càng tăng do s phát trin ca nn kinh t và con ngưi khi s dng ngày càng nhiu các phương tin ơ tơ. Th hình dung th trưng du m s ra sao sau 50 năm na? Vic d báo cơn st giá du s đn đâu cũng đang khin nhiu chuyên gia nghiên cu đau đu. ðu nhng năm 2000, khơng ai cĩ th tưng tưng rng s cĩ ngày giá mi thùng du lên ti 100 USD. Chúng ta nh đn năm 2008 giá du đã tăng ti mc 150 đơ la M/thùng và khơn g ai dám nĩi đĩ là mc giá “chm trn”. Các chuyên gia d báo rng giá du cao nht s là giá ca ngun năng lưng cĩ th thay th du. Du m s khơng th đt hơn th năng lưng thay th nĩ, nu cĩ, trong tương lai. Vn đ ch là nhân loi vn chưa tìm ra đưc ngun năn g lưng nào cĩ th thay th du m. Ga sinh hc, năng lưng mt tri, năng lưng nguyên t . Nhưng thc t đn đu năm 2009 giá du li gim mnh xung mc 40 USD/thùng Vì sao li như vy? Câu hi 1. Con ngưi s dng Du làm gì? Nhu cu đĩ tăng do nhân t nào? 2. Nhng nưc nào cung cp đa s du thơ ra th trưng th gii? Vic cung cp ca h do nhng yu t nào chi phi? 3. Vì sao giá du dao đng mnh (tăng hay gim nhanh)? 19
21. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 2.1. Cu 2.1.1. Khái nim cu 2.1.1.1. Khái nim cu Nĩi đn cu là nĩi đn nhu cu cĩ kh năng thanh tốn ca ngưi tiêu dùng trong mt khong thi gian và khơng gian nht đnh. Con ngưi mong mun cĩ đưc hàng hố càng nhiu càng tt. Tuy nhiên cĩ nhng mong mun chưa tr thành nhu cu cn phi cĩ mà ch mi dng li “nhu cu” trong ý mun cĩ đưc hàng hố đ s dng cho mc đích c th nào đĩ, mà chưa phn ánh đưc vic ngưi tiêu dùng thc s cĩ kh năng mua hàng hố đĩ khơng và mua mt lưng bao nhiêu. Vì vy, khái nim cu cá nhân hay cu th trưng v mt loi hàng hố nào đĩ là mt khái nim bao hàm c 2 yu t cu thành lưng hàng hĩa hoc dch v mà mt cá nhân hay nhĩm ngưi mun cĩ và cĩ kh năng mua nĩ ti mt thi đim nht đnh và trên mt th trưng nht đnh. Trong kinh t hc, ngưi ta s dng khái nim “lưng cu” đ ch v s lưng hàng hoc dch v mà ngưi tiêu dùng mun và cĩ kh năng mua ti mt mc giá trong mt khong thi gian và khơng gian nht đnh. 2.1.1.2. Ví d cu v mt hàng hĩa dch v Vi mc giá 15.000 VNð/kg cam, ngưi tiêu dùng A sn sàng mua 2 kg cam cho gia đình ăn mt ngày trong các tháng hè nĩng nc năm 2008 ti Hà Ni. Tuy nhiên, khi giá lên ti 30.000 VNð/kg cam, ngưi tiêu dùng đĩ ch cĩ mong mun mua và ch cĩ kh năng mua 1 kg cam mà thơi. Khi giá cam là 15.000 VNð/kg thì hàng ngày trên th trưng Hà Ni lưng cam đưc bán ra đn 10 tn cam. Nhưng khi giá lên ti 30.000 VNð/kg thì lưng cam đưc bán ra cĩ 4 tn cam mt ngày. Như vy, vi mi mt mc giá khác nhau, ngưi tiêu dùng s cĩ mong mun và cĩ kh năng mua Cu v hoa qu đưc mt lưng hàng hố khác nhau. Qua đĩ chúng ta thy lưng cu cam ca ngưi tiêu dùng A sng ti Hà Ni bng 2 kg/ngày trong khi cu th trưng Hà Ni là 10 tn cam/ngày khi giá là 15.000 VNð/kg vào mùa hè năm 2008. Bài tp: Hc viên t ly ví d v cu mt loi hàng hố nào đĩ ca bn thân, ca h gia đình mình và ca th trưng đa phương nơi hc viên đang sinh sng. 20
22. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 2.1.2. Biu cu 2.1.2.1. Khái nim biu cu ð cĩ th xem xét tương quan gia lưng cu và giá v mt loi hàng hố nào đĩ, Kinh t hc vi mơ s dng cơng c “biu cu”. Biu cu là mt bng s ghi li các lưng hàng hố mà ngưi tiêu dùng mua ng vi các mc giá khác nhau. 2.1.2.2. Ví d v biu cu ð làm rõ khái nim biu cu, ta s phân tích bng dưi đây: Bng 2.1: Biu cu v trng ca xã X Mc Giá (VNð/qu) Lưng cu (qu/năm) A 1.000 9 .000 B 2.500 7 .500 C 5.000 5 .000 “Biu cu” th hin mi quan h gia lưng cu v à giá c ca mt loi hàng hố c th Trong ví d trên, khi giá trng gim ngưi tiêu dùng mun mua nhiu trng hơn và cĩ kh năng mua vi s lưng ln hơn và ngưc li. Biu cu đưc s dng hu ht trong các lĩnh vc kinh t. Trên thc t, chúng ta ch cĩ các s liu thng kê c th, do vy vic sp xp li theo dng biu cu s là cơ s đ chuyn đi sang các cơng c khác như đ th, hàm s hoc giúp chúng ta tính tốn đưc đ co giãn theo khong và theo đim ca cu vi mc giá mà s đưc gii thiu ti các phn sau. 2.1.3. ðưng cu, hàm cu 2.1.3.1. Khái nim đưng cu Mt cơng c khác Kinh t hc dùng đ phân tích cu đĩ là “đưng cu”. ðưng cu là đưng đ th biu din mi quan h gia giá và lưng cu v mt loi hàng hĩa mà ngưi tiêu dùng mun và sn sàng mua hay đưng cu là s th hin trên đ th nhu cu ca ngưi tiêu dùng v mt hàng hố nào đĩ theo s bin thiên v giá. Chúng ta cĩ th da trên dng đ th đưng cu đ hình dung bng hình nh trc quan v cu hàng hố ca ngưi tiêu dùng. ð th giúp chúng ta gii thích th hin khá sinh đng và thuyt phc v đ co giãn, s dch chuyn các đim cân bng cũng như các vn đ v giá trn, giá sàn. Ví d da vào đ th, bn cĩ th thy đưc các hàng hĩa cĩ đ co giãn vi giá cao hay thp ti mc nào. Hơn na, các đưng cu giúp chúng ta thy đưc các vn đ v hành vi ngưi tiêu dùng và thng dư tiêu dùng, nhng vn đ ct yu ca th trưng đưc th hin trc quan như th nào (đưc đ cp trong bài 3). Chúng ta cĩ th khng 21
23. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu đnh rng, đưng cu khơng ch đơn gin là mt đ th mà nĩ là cơng c giúp các nhà kinh t hc phân tích và lý gii các hin tưng kinh t mt cách rõ ràng nht. Ví d đưng cu: Hình 2.1. ðưng cu th trưng ðưng cu dc xung biu th mi quan h gia lưng cu và giá c ca trng (giá tính bng đng, sn lưng tính bng qu). Trc tung th hin giá và trc hồnh – lưng cu v trng. Ti mi mc giá tương ng Bng 2.1, tương ng các đim và ni các đim đĩ li ta s đưc đưng cu v trng. ðưng cu cĩ hưng dc xung. 2.1.3.2. Khái nim hàm cu Hàm cu là mt biu thc đi s ca biu cu đưc biu din bng các s hng tng quát hoc vi các giá tr con s c th ca các tham s khác nhau khi phn ánh mi quan h gia giá c, thu nhp, v.v vi lưng cu . Li th ca s dng hàm cu so vi đưng cu ch hàm cu cĩ th cùng mt lúc tính chính xác mc tác đng đng thi ca nhiu nhân t lên lưng cu (hàm cu đa bin). Nu như đưng cu giúp chúng ta gii thích đưc các vn đ v kinh t th trưng (lut cu), thì hàm cu giúp chúng ta đnh lưng đưc các đi lưng kinh t (lưng cu). Chúng ta cĩ th đo lưng đưc phn ng ca ngưi tiêu dùng trưc các thay đi ca th trưng như giá, thu nhp, v.v Khơng dng li ti đĩ, hàm cu cịn giúp chúng ta d đốn phn ng ca ngưi tiêu dùng trong tương lai. Tt c các ng dng đĩ cho thy vic nghiên cu chi tit v hàm cu là cn thit. Ví d hàm cu: Vic phân tích và đưa ra mt hàm cu là ht sc phc tp. Trên thc t, hàm cu ph thuc vào rt nhiu bin s. Các nhà kinh t hc vi mơ đã đưa ra mt hàm cu tng quát như sau: b c d k Qi=a x P i x P j x Y x e Hàm s này ch ra mi quan h gia lưng cu ca hàng hĩa (i) trên th trưng ph thuc vào giá hàng hĩa (j), hàng hố (i) và mc thu nhp Y. Các s a,b,c,d và k là các 22
24. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu hng s (tham s). đây cĩ th coi là hàm cu co giãn đu vì b đưc coi là đ co giãn ca cu theo giá, c là đ co giãn chéo ca cu và d là đ co giãn ca cu theo thu nhp. Trong khi đĩ e k vi e là cơ s logarit t nhiên và biu hin yu t khuynh hưng v s thích. Mt hàm cu phc tp và tng quát là như vy. Tuy nhiên, trong gii hn giáo trình này, chúng ta s khơng đi sâu phân tích v dng hàm cu tng quát, thay vào đĩ chúng ta s phân tích mt dng hàm cu gin đơn (hàm cu mt bin và là hàm bc nht). Mt hàm cu đưc đơn gin hĩa ch phn ánh mi quan h gia giá ca hàng hĩa đĩ vi lưng cu v hàng hĩa đĩ. Hàm cu đơn gin cĩ dng như sau: Qi = f (P i) Trong đĩ Q i là lưng cu đi vi hàng hĩa (i) và P i là giá ca hàng hĩa (i). Chúng ta s s dng tip ví d v biu cu bng 2.1 phía trên và hàm s hĩa ví d đĩ chúng ta s cĩ mt hàm cu th hin mi quan h gia giá và lưng cu v trng xã X như sau: Q = 10.000 – P Trong đĩ Q là lưng cu v trng cĩ đơn v là qu. Cịn P là giá trên th trưng ca trng vi đơn v: VNð/qu. Chú ý rng bt kỳ lưng cu nào trên th trưng đu gn vi mt khong thi gian khơng gian nht đnh mà ta đang kho sát. Tuy nhiên, khi trong cùng mt khong thi gian chúng ta s ch quan tâm ti s lưng cu và giá trong cùng khong thi gian đĩ. Nhìn vào hàm s ta cĩ th thy là khi giá tăng thì lưng cu gim và ngưc li giá gim thì lưng cu tăng. H s gĩc ca hàm s là âm tc là nu v đ th ca hàm cu này thì s cĩ hưng dc xung. 2.1.4. S dch chuyn ca đưng cu 2.1.4.1. Tng quát v s dch chuyn đưng cu Trong phn này đưng cu đưc s dng đ phân tích bin đng th trưng. Cĩ th nĩi rng, khi th trưng bin đng s dn ti cu và đưng cu bin đng theo. Tuy nhiên, câu hi đt ra là đưng cu s bin đng như th nào? Rõ ràng là trên phương din tốn hc cũng như trong thc t, yu t nào nh hưng ti đưng cu thì đu làm đưng cu thay đi. Phn trên chúng ta đã xác đnh rng đưng cu th hin mi quan h gia giá và lưng cu. Như vy, khi giá bin đi thì lưng cu s trưt dc trên đưng cu. Trên thc t, đưng cu cịn ph thuc vào các yu t khác ngồi giá ca chính hàng hố đĩ. Các yu t đĩ bao gm thay đi thu nhp, thay đi ca các hàng hĩa liên quan, bin đng trong kỳ vng ca ngưi tiêu dùng (hay cịn gi là mong ưc tương lai ca ngưi tiêu dùng v hàng hĩa), bin đng v dân s và thay đi th hiu ngưi tiêu dùng, s thích ngưi tiêu dùng, tác đng ca mt, v.v Tt c các yu t va k trên đu cĩ mt đc đim chung là các yu t ngồi giá nh hưng ti đưng cu. Do đĩ khi các yu t trên thay đi s dn ti s dch chuyn đưng cu. S dch chuyn đưng cu th hin s thay đi lưng cu ca ngưi tiêu dùng mi mc 23
25. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu giá. Chúng ta cĩ th thy đưc s dch chuyn ca đưng cu s cĩ dng như trong hình 2.2 dưi đây: 0 Hình 2 .2. S dch chuyn ca đưng cu Trên thc t, cu ph thuc nhiu vào các yu t khác như: Thu nhp, giá c các hàng hĩa khác, s thích, v.v Khi mt yu t thay đi, thì hu ht lưng cu ti các mc giá đu thay đi theo. 2.1.4.2. Các yu t nh hưng ti s dch chuyn đưng cu • Thay đi thu nhp Yu t đu tiên chúng ta kho sát là vic thay đi thu nhp s nh hưng như th nào ti đưng cu. Nu mc thu nhp tăng, ngưi tiêu dùng cĩ th dành nhiu tin hơn cho vic mua mi hàng hĩa. Ti hình v 2.2, nu giá th trưng ca hàng hĩa gi mc P1 , khi thu nhp tăng lên, ngưi tiêu dùng sn sàng mua nhiu hàng hĩa hơn mc giá đĩ. Ngồi ra nu thu nhp tăng lên thì ngưi tiêu dùng cũng vn cĩ th mua đưc đúng lưng cu như trưc cho dù giá cĩ tăng lên đn mc P2 . Do vy lưng cu s dch chuyn t Q1 sang Q2 . Kt qu là đưng cu s dch chuyn sang phi t D
    D’. ðiu này cũng cĩ th gii thích mt phn lý do ti sao khi tăng lương ti thiu cho ngưi CHÚ Ý lao đng li làm giá c các hàng hĩa tăng. ði vi mt s mt hàng (gi là hàng th cp) thì khi thu nhp tăng ðĩ là vì khi cĩ nhiu thu nhp hơn, ngưi thì cu v hàng hố đĩ gim vì vy tiêu dùng sn sàng mua lưng hàng hĩa cũ đưng cu s dch chuyn sang trái. mc giá cao hơn. Mc dù lúc này đưng cu th trưng đã dch sang bên phi nh tác đng tăng lương cho ngưi lao đng. 24
26. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu • Thay đi giá hàng hĩa liên quan Yu t th hai nh hưng và làm dch chuyn đưng cu là vic thay đi giá ca hàng hĩa liên quan. Trên th trưng cĩ nhiu loi hàng hĩa đang đưc mua – bán nhm mc tiêu tha mãn nhu cu ngưi tiêu dùng. Th nhưng đ đt đưc mc tiêu ca mình ngưi tiêu dùng cĩ th cĩ nhiu cách la chn hàng hĩa khác nhau. ðơi khi ngưi tiêu dùng cũng buc phi s dng các hàng hĩa cĩ liên quan vi nhau đ to ra mt cách s dng hồn chnh cho s thích ca mình. Nhng cách thc đĩ cĩ tác đng ngưc li các hàng hĩa và to ra các mi liên h gia chúng vi nhau. o Mi quan h th nht: Các hàng hĩa cĩ th thay th cho nhau – tc là nu khơng dùng hàng hố này ta cĩ th dùng hàng hố kia đ tho mãn mt mc đích s dng nào đĩ. ðc đim chính ca mi quan h này là khi giá ca mt hàng thay th này tăng lên, thì s lưng cu ca các hàng hĩa thay th khác s tăng lên mi mc giá. Ví d: Gi s phân tích đưng cu v bp ga. Khi giá bp đin tăng cao, ngưi tiêu dùng thay vì s dng bp đin, s chuyn sang s dng bp ga. Khi đĩ, lưng cu v bp ga s tăng cao, đưng cu v bp ga s dch chuyn D
    D’ mc dù giá bp ga khơng thay đi ti đim P1. (Hình 2.2). o Mi quan h th hai: Các hàng hĩa cĩ th b sung cho nhau – Nghĩa là khi dùng hàng hố này thì phi dùng c hàng hố kia mi đáp ng đưc yêu cu s dng. ðc đim chính ca mi quan h này là nu tăng giá ca mt loi hàng này s làm gim s lưng cu ca loi hàng hĩa khác mi mc giá. Ví d ga và bp ga là hai hàng hĩa b sung cho nhau. Khi giá ga tăng, ngưi tiêu dùng thay vì mua bp ga s chuyn sang s dng bp đin hoc các loi bp nu nưng khác. Như vy, lưng cu v bp ga s gim xung, đưng cu dch chuyn t phi qua trái, t D’
    D, mc dù giá bp ga vn gi mc P1. o Mi quan h th ba: Các hàng hĩa khơng liên quan. ðc đim chính ca mi quan h này là nu giá ca mt hàng này thay đi thì lưng cu ca mt hàng kia cũng khơng b nh hưng. Vì vy đưng cu ca hàng hố đang phân tích khơng b thay đi khi cĩ bin đng v hàng hố khơng liên quan. • Thay đi kỳ vng ca ngưi tiêu dùng Kỳ vng ca ngưi tiêu dùng là mong mun và d đốn cũng như là nhn đnh ca ngưi đĩ v s thay đi v giá, v lưng cung cp, v mc đ khan him v v ca mt hàng hố. Lưng cu v mt loi hàng hĩa ti mt thi đim nht đnh khơng ch ph thuc vào giá bán hàng hố trong thi đim đĩ mà cịn ph thuc vào kỳ vng ca ngưi tiêu dùng v hàng hĩa đĩ. ðu năm 2008, khi giá go trong nưc tăng lên t 8.000 VNð/kg lên ti mc 10.000 VNð/kg, các bà ni tr cho rng trong tương lai giá go cĩ th lên ti 25
27. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 20.000 VNð/kg. Vi tâm lý đĩ, h đ xơ đi mua go vi s lưng ln. Khi đĩ đưng cu s dch chuyn sang bên phi t D
    D’. Kt qu là lưng cu tăng lên ti mi mc giá. Chúng ta cũng cĩ th gii thích nhiu hin tưng ngưc li khi kỳ vng ngưi tiêu dùng thay đi, đưng cu dch chuyn sang trái. • Thay đi s lưng ngưi tiêu dùng Vic thay đi s lưng ngưi tiêu dùng cũng cĩ th thay đi đưng cu. Khi dân s Hà Ni tăng nhanh trong nhng năm gn đây, nhu cu đi li tăng cao. ðiu đĩ dn ti vic nhu cu mua xe máy ngày mt gia tăng. Chính vì điu đĩ khin cho đưng cu v xe máy dch chuyn sang bên phi. Trong thc t dân s ca Vit Nam và th gii ngày mt tăng làm cho lưng cu v năng lưng, lương thc, nhà ngày mt tăng cao. ðĩ chính là hin tưng đưng cu dch chuyn sang phi. • Thay đi th hiu ngưi tiêu dùng Th hiu ca ngưi tiêu dùng là s kt tinh ca s thích, thĩi quen, văn hố, mơi trưng sng, v.v ca ngưi tiêu dùng, điu này phn ánh thơng qua vic la chn hàng hố. Ví d: Ngưi thích màu đ, ngưi thích màu trng khi mua qun áo h s chn loi qun áo cĩ màu sc ưa thích. Vic thay đi th hiu ca ngưi tiêu dùng cũng khin cho đưng cu dch chuyn. Ngưi dân Hà Ni chuyn sang ăn nhiu rau và hoa qu hơn trong nhng năm gn đây. ðiu đĩ làm cho lưng cu v các thc ăn này tăng lên nhanh chĩng. Do vy cĩ th nĩi, đưng cu ca rau qu ti th trưng Hà Ni đã dch chuyn sang bên phi, làm cho lưng cu tăng lên mi mc giá. 2.2. Cung 2.2.1. Khái nim cung Phn 1, chúng ta đã hồn thành các phân tích v cu. Phn 2 này s phân tích mt phn quan trng mà khi kt hp vi cu s to thành th trưng đĩ là cung ca th trưng. Cung hàng hĩa hu ht do nhà cung cp, hay các doanh nghip cung ng ra th trưng. Nhà doanh nghip ng x theo mt xu hưng ngưc vi ngưi tiêu dùng – đĩ là giá càng cao h càng mun bán nhiu hàng hố hơn vì d mang v cho h nhiu li nhun hơn. Do vy ta cĩ th đnh nghĩa: 26
28. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Cung th trưng là nhng lưng hàng hĩa hoc dch v mà mt doanh nghip hay mt nhĩm doanh nghip cĩ kh năng và sn sàng cung ng ra th trưng vi mt mc giá nào đĩ ti mt thi đim và trên mt th trưng nht đnh. 2.2.1.1. Ví d v cung mt loi hàng hĩa dch v Vi mc giá 15.000đ/kg cam, nhà sn xut A sn sàng cung ng ra th trưng Hà Ni 10 tn cam/ngày. Khi giá lên ti 30.000 VNð/kg, lúc này nhn thy li nhun tăng, nhà sn xut mong mun cung ra 20 tn/ngày nhưng thc t h ch cĩ kh năng sn sàng cung ng 15 tn/ngày ra th trưng. Như vy, cung th trưng đây là 15 tn/ngày khi giá là 30.000 VNð/kg. Ta thy, vi mi mt mc giá khác nhau, nhà sn xut s và ch sn sàng cung ng ra th trưng mt lưng hàng hố khác nhau. Vi mc giá càng cao, nhà sn xut s sn sàng cung ng mt lưng hàng hĩa nhiu hơn so vi mc giá thp hơn trưc đĩ. Nhưng cung này ca nhà sn xut ph thuc vào c năng lc sn xut. Nên nhiu khi bit bán rt cĩ li nhưng h khơng th sn xut đ hàng đ bán. 2.2.2. Biu cung (bng cung) 2.2.3. Khái nim biu cung Biu cung ca hàng hĩa, tương t như biu cu, mơ t mi quan h gia giá th trưng ca hàng hĩa đĩ và lưng hàng hĩa mà ngưi sn xut làm ra và mun bán, trong điu kin khơng cĩ s thay đi ca yu t khác. Biu cung là mt cơng c ca Kinh t hc dùng đ phân tích tương quan bin đi ca lưng cung và giá ca hàng hố. 2.2.3.1. Ví d v biu cung Bng 2.2: Biu cung ca trng cho xã X Mc Giá (VNð/qu) Lưng cung (qu/ngày) A 1.000 3.000 B 2.500 4.500 C 5.000 7.000 Khi giá trng trên th trưng là 1.000 VNð/qu, lưng cung trng ra th trưng ca các nhà sn xut ch là 3.000 qu/ngày. Tuy nhiên, khi giá trng là 2.500 VNð/qu, thì sn lưng cung cp trên th trưng lên ti 4.500 qu/ngày. Giá trng tăng cao thúc đy các nhà sn xut tăng sn lưng đ bán thêm trng ra th trưng. Mt kch bn tương t xy ra khi giá trng tăng lên 5.000 VNð/qu. Vi mc giá cao như vy, mt 27
29. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu ln na các nhà cung cp sn sàng bán lên ti 7.000 qu/ngày. Như vy cĩ th kt lun rng vi giá bán càng cao, các nhà sn xut luơn sn sàng cung ng ra th trưng mt sn lưng ln hơn. 2.2.4. ðưng cung và hàm cung Tương t như khi phân tích cu, biu cung cĩ mi quan h vi đưng cung và hàm cung. Các phân tích v đưng cung và hàm cung s giúp ta bit đưc dng ca đưng cung, hàm cung và như vy cĩ th dùng nĩ đ gii thích các phn ng ca nhà cung cp nh hưng như th nào đn th trưng. Mt khác khi đem kt hp đưng cung vi đưng cu, hàm cung vi hàm cu ta s phân tích tng hp và đưa ra đưc nhng d báo v th trưng hàng hĩa. 2.2.4.1. Khái nim đưng cung ðưng cung là gì? Thc cht đưng cung là đ th mơ t mi quan h gia lưng cung và giá ca mt hàng hĩa trên th trưng. 2.2.4.2. Ví d đưng cung ð cĩ hình nh v đưng cung, chúng ta cĩ th thy hình 2.3 dưi đây. Hình 2.3 dưi đây mơ t mi quan h gia giá trng và lưng trng cung cho xã “X” trong mt năm. ðưng cung trong hình 2.3 cho thy đưng cung cĩ dng đi lên t trái qua phi. ðiu này phù hp vi quy lut cung din ra thc t trên th trưng. mc giá thp, nhà sn xut khơng mun và khơng cĩ kh năng sn xut (nu sn xut nhiu s l) và cung ng ra th trưng nhiu. Tuy nhiên khi giá càng cao, nhà sn xut sn sàng cung ng nhiu hơn ra th trưng vì h s tăng đưc li nhun. Hình 2.3. ðưng cung th trưng ðưng cung đi lên t trái qua phi biu th mi quan h gia lưng cung và giá c ca hàng hĩa. Trc tung th hin giá và trc hồnh th hin lưng cung v trng. Ti mi mc giá tương ng bng 2.1, ta v đưc mt lot các đim. Ni các đim đĩ li ta s đưc đưng cung v trng. ðưng cung cĩ hưng đi lên t trái qua phi. 28
30. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 2.2.4.3. Khái nim hàm cung Hàm cung là mt hàm s biu din mi tương quan gia lưng cung và các nhân t kinh t nh hưng đn lưng cung. Các nhân t (yu t) kinh t nh hưng trc tip nht ti cung là giá c ca chính hàng hố đĩ. Thêm vào đĩ, giá ca hàng hố đu vào như tin lương, lãi sut cho vay, giá nhiên nguyên liu, v.v cũng to nên s thay đi ca lưng cung. 2.2.4.4. Ví d hàm cung Tương t như vy, hàm cung cũng bao gm các hàm tng quát và hàm đơn gin. Hàm tng quát biu th tt c các mi quan h gia sn lưng cung ng ra th trưng và các yu t nh hưng ti lưng cung. Mt hàm cung tng quát v hàng hố (i) cĩ dng như sau: Qs= f(P i, P z, W, r, v v) Trong đĩ: Qs là lưng cung. Pi, P z là giá hàng hĩa đĩ (i) và giá hàng hố đu vào (z). W là lương cơng nhân và r là lãi sut. ð đơn gin hĩa phân tích, chương trình này s tp trung xem xét các hàm cung đơn gin là nhng hàm ch biu th mi quan h gia giá vi lưng cung hàng hĩa đĩ ra th trưng. Hàm cung gin đơn cĩ dng như sau: Qi = f (P i) Trong đĩ Q i là lưng cung đi vi hàng hĩa (i). Và P i là giá ca hàng hĩa (i). Mt ví d đ c th hĩa hàm cung trên bng cách hàm s hĩa mi quan h gia giá và lưng cung v trng đưc biu th trong bng 2.1 đã cho trên như sau: Q = P + 2.000 Trong đĩ, Q là lưng cung v trng vi đơn v là qu và P là giá ca trng trên th trưng cĩ đơn v tính là VNð/qu. Vi hàm cung gin đơn này, chúng ta cĩ th thy rng, h s gĩc ca hàm s là dương (giá bán ca hàng hĩa biu th trên trc tung và sn lưng mà nhà sn xut sn sàng cung ng ra ngồi th trưng – trên trc hồnh). Do vy, hưng đ th ca hàm s cĩ xu hưng đi lên t trái qua phi phn ánh đúng lut cung. 2.2.5. S dch chuyn ca đưng cung 2.2.5.1. Tng quan v s dch chuyn ca đưng cung Trong phn này chúng ta s xem xét các tác đng làm cho đưng cung dch chuyn. Dch chuyn đưng cung th hin s thay đi lưng cung ca hàng hĩa mi mc giá trên th trưng. Khi đĩ tồn b đưng cung dưi s tác đng ca các yu t th trưng, s dch chuyn sang phi tc là tăng cung mi mc giá, nu sang trái tc là gim cung mi mc giá. Trên th trưng, s thay đi giá c ca mt hàng đang cung cp ti thi đim đĩ khơng làm cho đưng cung dch chuyn. S dch chuyn đưng cung b tác đng bi 29
31. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu các yu t khác ngồi giá ca chính hàng hĩa cung ng đĩ. Trưc ht, đ sn xut ra hàng hĩa, các nhà sn xut phi đu tư nhiu vào hin đi hố cơng ngh sn xut. Do vy, khi thay đi cơng ngh sn xut điu đĩ đng nghĩa vi vic sn lưng s thay đi nhanh chĩng. 0 Hình 2.4. Dch chuyn đưng cung mc giá P 1, sn lưng đưc sn xut và bán ra s là Q 1. ðiu gì s xy ra khi giá h xung mc P 2 trong khi sn lưng vn gi nguyên. Hoc điu gì s xy ra khi giá vn gi nguyên mc P 1, nhưng sn lưng li tăng lên t mc Q 1 đn mc Q 2. Khi đĩ đưng cung s dch chuyn sang bên phi, t đưng S sang đưng S’. Hơn th na giá c ca các hàng hĩa đu vào phc v cho sn xut cũng tác đng khơng nh ti sn lưng ca nhà cung cp. S tăng giá ca hàng hĩa đu vào s tác đng ti tồn b sn lưng cung ng trên th trưng. Ngồi ra s lưng nhà sn xut và kỳ vng ca các nhà sn xut cũng nh hưng ti lưng cung th trưng. Phn sau s trình bày chi tit nh hưng ca tt c các yu t va nêu trên th hin như th nào thơng qua vic dch chuyn đưng cung. Tuy nhiên, trưc khi phân tích nh hưng ca các yu t ti vic dch chuyn đưng cung, chúng ta s xem xét s dch chuyn ca đưng cung trên đ th mt cách tng quát đ phc v cho các phn sau. Ti hình 2.4 đưng cung phn ánh bao nhiêu sn phm s sn sàng đưc bán ra th trưng. Trong các phn sau, chúng ta s phân tích chi tit hơn s dch chuyn đưng cung dưi s tác đng ca các yu t đã nêu trên. Dch chuyn đưng cung sang phi cĩ th xy ra nu chi phí sn xut gim, các doanh nghip cĩ th sn xut vi cùng mt lưng hàng hĩa mc giá thp hơn hoc vi mc sn lưng cao hơn cùng mc giá. 2.2.5.2. Các yu t nh hưng ti s dch chuyn đưng cung • Thay đi giá ca các ngun đu vào Chúng ta hãy bt đu bng vic tìm hiu s thay đi giá ca các ngun đu vào nh hưng như th nào ti cung thơng qua phân tích s dch chuyn đưng cung. Bt kỳ mt hàng hĩa nào sn xut trên th 30
32. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu trưng đu đưc to ra bi vic bin đi và s dng các yu t đu vào. ðĩ cĩ th là nguyên vt liu, nhân cơng sn xut hoc chi phí vn hành máy mĩc thưng xuyên. Tt c các thay đi v giá c, các yu t đu vào đu nh hưng trc tip ti giá c cũng như sn lưng mà các nhà cung cp sn sàng cung cp ra th trưng. Chuyn gì xy ra khi chi phí thc phm cho gà ăn hàng ngày và chi phí thuê mt bng ca mt cơng ty sn xut trng gim? Vi mc giá chi phí nguyên vt liu thp hơn, tương ng vi mc chi phí sn xut trng thp hơn, sn xut s cĩ sinh li hơn cho cơng ty. ðiu đĩ thúc đy các cơng ty hin ti m rng sn xut trng và các cơng ty mi gia nhp th trưng. Khi đĩ, nu mc giá th trưng vn gi mc P1 thì sn lưng cung s tăng nhiu hơn so vi trưc kia. Hình 2.4 th hin s tăng trưng v sn lưng t Q1
    Q2. Nu khi đĩ giá trng gim ti mc P2, cơng ty vn cĩ th gi nguyên sn lưng sn xut Q1. Như vy so vi trưc đây, lưng trng tăng lên trên th trưng đã xy ra tt c mc giá. Vì vy hin tưng này đưc phn ánh qua vic đưng cung dch chuyn sang phi, t S sang S’. Bài tp: Ly ví d ngưc li v vic tăng giá đu vào nh hưng như th nào đn cung và dch chuyn đưng cung? • Thay đi cơng ngh sn xut Ví d khi doanh nghip xây dng mt nhà máy sn xut trng cơng nghip hin đi. Tồn b s gà chăn th s đưc đưa vào nuơi chung nht, trong điu kin gi m và ăn ung đy đ dinh dưng. Vic thay đi cơng ngh này giúp tăng sn lưng lên nhanh chĩng . Khi đĩ nhà sn xut sn sàng cung cp ra th trưng nhiu sn lưng trng hơn mi mc giá trên th trưng. Và tương t như vy, mi mc sn lưng yêu cu ca ngưi tiêu dùng, nhà sn xut cũng sn sàng gim giá sn phm xung thp hơn lúc trưc. Kt qu đĩ đưc th hin bng vic đưng cung dch chuyn sang phi. • Thay đi s lưng nhà sn xut Vic thay đi s lưng nhà sn xut trên th trưng nh hưng như th nào đn cung th trưng? Như chúng ta đã bit, th trưng đưc cung cp hàng hĩa khơng ch bi mt cơng ty mà t rt nhiu các cơng ty khác nhau. Mi cơng ty ch cĩ gii hn kh năng sn xut mc nht đnh. Do đĩ đ đáp ng đưc lưng trng tiêu th ln trên th trưng, khơng nhng địi hi năng lc cung ng sn phm ca tng nhà sn xut mà cịn ph thuc vào s lưng các nhà sn xut trên th trưng. 31
33. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Ví d: Trưng hp cúm gà xy ra trong thi gian va qua. Th trưng trng gà ca Vit Nam đưc cung cp t các nhà sn xut trng cơng nghip và t các trang tri nuơi gà riêng l ca các h gia đình. Khi dch cúm gia cm xy ra, các nhà sn xut trng cơng nghip do phịng dch tt nên tránh đưc vic gà b cht hàng lot. Tuy nhiên, hu ht các gia đình nuơi gà riêng l đu cĩ gà cht hàng lot. Mt lot các nhà cung cp trng trên th trưng đu phi ri khi th trưng và chuyn sang làm ngh nơng nghip khác. Khi đĩ trên th trưng s xy ra tình trng tt c lưng cung trng đu b gim mi mc giá. Tình trng này cịn đưc gi là s suy gim v năng sut sn xut ca th trưng. Mc dù các nhà sn xut cơng nghip c gng tăng sn lưng nhưng vi năng lc cĩ hn, sn lưng ca tồn th trưng vn b gim đi mi mc giá cho dù giá trng cĩ lên rt cao cũng khơng cĩ hàng hĩa đ bán. Kt qu đưc phn ánh trên đ th là đưng cung trng dch chuyn sang trái. • Thay đi kỳ vng ca nhà sn xut Các phn trên chúng ta đã tho lun v s thay đi ca các yu t hu hình như giá hàng hĩa đu vào, s lưng nhà cung cp, cơng ngh sn xut, v.v ti cung th trưng và phn ánh qua vic dch chuyn đưng cung. Trong phn cui này, chúng ta s tho lun v nh hưng ca kỳ vng trong sn xut ti đưng cung ca th trưng. ð c th hơn chúng ta s tip tc vi ví d v hin tưng dch cúm gia cm Vit Nam nhưng vi mt kch bn ngưc li. ðn cui năm 2007, B y t sau khi kim tra quyt đnh s cơng b tồn quc khơng cĩ dch cúm gia cm vào gn dp tt 2008. Các nhà sn xut sau khi bit tin này t nhiu ngun tin đáng tin cy, nhn thy đây là mt cơ hi tt vì trong dp này nhu cu v tiêu th trng ca ngưi tiêu dùng s tăng rt cao, đc bit trong bi cnh lo ngi nên khơng dám s dng trng trong thi gian khá dài trưc đĩ. Chính vì kỳ vng v giá tăng cao này mà các nhà sn xut đu tư tăng sn xut. Nhiu h gia đình chuyn sang tp trung sn xut trng, các nhà cơng nghip tm thi nhanh chĩng đưc xây dng đ gia tăng sn lưng trng. Kt qu là, mc dù chưa chính thc cơng b ht dch, trên tồn th trưng, các nhà sn xut đã sn sàng cung ng cho th trưng vi s lưng trng nhiu hơn trưc mi mc giá ca th trưng hin ti. Do đĩ, cĩ th nĩi rng đưng cung ca th trưng trng chuyn dch sang bên phi. Tồn b đưng cung ca th trưng trng đã v trí mi, t S
    S’ như đã th hin trên hình 2.4. CHÚ Ý Phân bit s khác nhau gia dch chuyn và trưt ca đưng cu, đưng cung: • S trưt dc theo đưng cu, đưng cung xy ra khi giá ca mt hàng đĩ thay đi. Nu giá trng thay đi, lưng cu và lưng cung thay đi nhưng khơng vì th làm thay đi hàm cu và hàm cung nên cũng khơng thay đi đưng cu và đưng cung. Giá ca hàng hố thay đi ch làm thay đi mt lưng cu, lưng cung nht đnh và vì vy nĩ đưc phn ánh qua s ”trưt” trên đưng cu và đưng cung mà thơi. • S dch chuyn đưng cu và đưng cung xy ra khi các yu t khác ngồi giá ca hàng hĩa đĩ tác đng làm thay đi lưng cu và lưng cung. Vì nhng tác đng này làm cho hàm cu và hàm cung thay đi vì vy nĩ cũng làm cho đưng cu và đưng cung dch chuyn. 32
34. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 2.3. Th trưng 2.3.1. Gii thiu tng quan v th trưng Trong phn trưc, các thành phn ca cu và cung đã đưc phân tích đ thy rõ tính cht và s vn đng ca tng thành phn cơ bn ca th trưng. Phn này s đ cp ti th trưng nĩi chung và các yu t nh hưng ti nĩ. Các khái nim v th trưng s giúp ta hiu s hình thành ca th trưng. Ngồi ra, vic s dng các đc đim ca cung và cu đã tho lun phn trưc đ gii thích cơ ch điu tit ca th trưng t đĩ nm rõ vì sao th trưng li cĩ th t điu chnh v đim cân bng, và ti sao li luơn xy ra hin tưng bt cân bng trên th trưng. Khơng dng li ti đĩ, vic tp trung tho lun v s thay đi ca mc giá cân bng giúp chúng ta gii thích đưc s hình thành ca các mc giá cân bng mi khi đưng cung, hoc đưng cu, hoc c đưng cung, đưng cu dch chuyn ( đây ta đã hiu rõ t phn trên là đưng cung và đưng cu – cơng c phân tích v cung cu th trưng). Cui cùng, xem xét s can thip ca Chính ph tác đng như th nào lên cung cu th trưng. Phn này nhm lý gii nguyên nhân vì sao Chính ph phi can thip bng các mc giá trn và giá sàn. Qua đĩ chúng ta cĩ th thy đy đ đim mnh và đim yu ca các chính sách giá ca nhà nưc tác đng như th nào lên th trưng. 2.3.2. S hình thành th trưng t cung và cu th trưng 2.3.2.1. Khái nim th trưng Mt th trưng (th trưng trong Kinh t Vi mơ luơn đưc quan nim là mt th trưng c th v mt loi hồng hố c th) là mt tp hp nhng ngưi mua và ngưi bán gp g và to ra kh năng trao đi v mt loi hàng hĩa và dch v. S gp g ca ngưi bán trng và ngưi mun mua trng to nên th trưng trng. Hình nh chúng ta ra ch, gp ngưi bán trng và mua trng chính là mt th trưng trng hay cĩ th gi là ch trng. Th trưng cĩ th hình thành bt kỳ nơi nào, t ngồi ch cho ti trên mng internet, xy ra vi mi loi hàng hĩa, t xe máy cho ti các phát minh sáng ch. Bt kỳ nơi nào cĩ s gp g gia mt tp hp ngưi mua và ngưi bán và cĩ trao đi hàng hĩa và dch v là nơi đĩ s hình thành nên th trưng. 33
35. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Th trưng là trung tâm ca hot đng kinh t, rt nhiu câu hi và các vn đ thú v trong kinh t hc xoay quanh câu hi th trưng hot đng như th nào? Ví d như ti sao ch cĩ mt vài cơng ty cnh tranh vi mt vài cơng ty khác mt s th trưng trong khi các th trưng khác, cĩ rt nhiu cơng ty cnh tranh vi nhau. Ti sao mt s th trưng giá c tăng lên rt nhanh và cũng xung rt nhanh trong khi mt s th trưng khác giá c li thay đi mt cách ht sc chm chp? Nhng câu hi phc tp đĩ s đưc tho lun các bài tip theo. bài này, chúng ta s gii thích các câu hi đơn gin hơn nhưng khơng kém phn thú v. Ví d như th trưng điu tit giá như th nào? Ti sao giá c cĩ th cân bng trong mt khong thi gian nht đnh, sau đĩ li bin đng đ ri hình thành nên mt mc giá cân bng khác ti mt thi đim nào đĩ sau mt thi gian nht đnh? Chính ph nên đ cho th trưng t hot đng hay nên can thip vào th trưng? 2.3.2.2. Cân bng th trưng phn trên, chúng ta đã xét cung, cu mt cách tách bit. Chúng ta đã bit rng mi mt mc giá hàng hĩa s đưc bán và mua vi khi lưng khác nhau. Khi giá tăng thì lưng mua hàng hĩa s gim, nhưng thay vào đĩ lưng bán li tăng. Ngưc li khi giá gim, ngưi tiêu dùng sn sàng mua nhiu hàng hĩa hơn, cịn nhà sn xut li bán ít hàng hĩa hơn. Các phân tích đĩ b tách bit phn trên. Tuy nhiên, chúng ta cũng đã bit rng th trưng là nơi gp g gia ngưi bán và ngưi mua. Như vy, th trưng là nơi giúp ngưi mua và ngưi bán tha thun vi nhau v giá c và sn lưng đ hàng hĩa cĩ th thc s đưc tiêu th. Như vy, cĩ s liên kt gia ngưi bán và ngưi mua. Câu hi đt ra là th trưng s làm gì đ th hin mi liên kt này? Hơn th na th trưng giúp ngưi tiêu dùng và ngưi bán hàng tha thun như th nào? Chúng ta s thy rng, cung và cu s cùng đưc th trưng điu tit gp nhau ti mt đim cân bng v giá và lưng, hoc ta cịn gi là đim cân bng th trưng. Xem xét hình 2.5 ta thy, ti đim P0 , lưng cung cp bng vi lưng cu yêu cu là Q0. Như vy ti đim này, s lưng hàng hĩa ngưi mua mun mua bng chính s lưng hàng hĩa ngưi bán mun bán. S dĩ gi đĩ là đim cân bng vì ti đim đĩ khơng cĩ lý do nào khin cho giá c tăng lên hay gim đi na chng nào các yu t khác cịn gi nguyên khơng đi. 0 Hình 2.5. Cung, cu và đim cân bng 34
36. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Th trưng đt cân bng mc giá P 0 và lưng cân bng là Q 0. mc giá cao hơn P 1, xut hin s dư tha trên th trưng, do đĩ giá cĩ xu th gim xung. mc giá thp hơn P 2, s cĩ thiu ht trên th trưng và giá cĩ xu hưng tăng. Vì sao th trưng li hưng ti đim cân bng ? Gi đnh giá ca th trưng đang mc P 1, cao hơn mc cân bng trong hình 2.5. Khi đĩ do giá cao, nhà sn xut s c gng sn xut và bán nhiu hơn, trong khi ngưi tiêu dùng li khơng cĩ kh năng và gim mua hàng hố. Dư tha hàng trên th trưng s tích t li và đ bán đưc lưng dư tha này, nhà sn xut buc phi gim giá bán và lúc đĩ ngưi mua s tăng mua do giá gim. Do đĩ nhà sn xut và ngưi tiêu dùng s tương tác vi nhau và làm cho giá th trưng thp hơn trưc và tin đn giá cân bng. ðiu tương t ngưc li xy ra khi giá dưi mc P2 – thp hơn giá cân bng P 0. Ti đây, ngưi mua tăng mua hàng hĩa cịn ngưi bán thì mun gim bán và do vy s to nên hin tưng cĩ rt nhiu ngưi sn sàng mua hàng, nhưng li cĩ rt ít hàng hĩa trên th trưng khơng đ đáp ng đưc ngưi tiêu dùng. Hin tưng này gi là s khan him hàng hĩa trên th trưng. S khan him hàng hĩa làm cho ngưi mua sn sàng mua hàng hĩa đĩ mc giá cao hơn và điu này tác đng ti nhà sn xut, kích thích h sn xut ra nhiu hàng hĩa hơn đ kim li. Do vy, mc giá s tăng dn lên cùng vi s lưng hàng hĩa cung ra trên th trưng tăng lên. Giá s tăng cho đn khi đt đưc mc giá cân bng ti P 0, th trưng li xác lp trng thái cân bng. TĨM LI Th trưng t do (th trưng cnh tranh) hot đng luơn t điu tit giá c và sn lưng v xu th cân bng th trưng. Xu hưng t điu tit như vy đưc gi là cơ ch th trưng. Cơ ch th trưng là xu hưng giá t điu chnh cho ti khi lưng cung bng lưng cu (th trưng cân bng). đim cân bng dưi tác đng ca cơ ch th trưng s khơng cĩ bt kỳ s thiu ht hàng hĩa cũng như s dư tha hàng hĩa trên th trưng. Do vy s khơng cĩ bt kỳ áp lc nào v giá. Trên thc t, cung và cu cĩ th khơng thưng xuyên đim cân bng, và cĩ mt s th trưng khơng thc s cân bng mt cách nhanh chĩng khi các điu kin ca th trưng thay đi. Nhưng đi vi hu ht hàng hố, dch v, dưi tác đng ca cơ ch th trưng, th trưng luơn luơn cĩ xu th xoay quanh v trí cân bng (tr mt s hàng hố đc bit như các hàng hố mang tính đu cơ). 2.3.2.3. S bt cân bng th trưng Phn trên chúng ta đã chng minh rng th trưng luơn cĩ xu hưng tr v trng thái cân bng. S cĩ rt nhiu ngưi hi rng cĩ phi th trưng luơn đim cân bng. Thc ra thì trng thái cân bng ca th trưng đưc chi tit hĩa trong phân tích lý thuyt. Trong thc t, vic th trưng đt đim cân bng ch din ra trong mt khong thi gian rt ngn. Hu ht các th trưng đu trng thái gn vi trng thái cân bng. Lý do là mt doanh nghip bán va ht s lưng hàng hĩa sn xut và ngưi mua mua va đ lưng hàng hĩa cn mt mc giá th trưng là điu rt khĩ xy ra và ch xy ra rt ít trong khonh khc nht đnh nào đĩ. Thơng thưng luơn cĩ tình trng tha hàng hĩa vì ít ngưi mua, hoc thy ht hàng hĩa ta mun mua mà nhà cung cp li ht hàng. Vy vic th trưng thơng thưng s ch luơn trng thái bt cân bng – tc 35
37. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu là dư tha hoc thiu ht. Nhưng trong mi hồn cnh thì th trưng t do s luơn cĩ xu hưng v đim cân bng. Ngồi ra, cĩ th thy mt s bt cân bng khác mà khơng th tr v v trí cân bng là khi cĩ s can thip ca Chính ph. phn sau chúng ta s tho lun chi tit v s bt cân bng th trưng dưi s can thip giá t Chính ph. Tuy nhiên, dù bt kỳ trưng hp nào chúng ta đu thy rng, s bt cân bng trên th trưng gây nên nhng hu qu khơng tt, đc bit v phía li ích ca ngưi tiêu dùng, nhà sn xut cũng như tồn xã hi. Nhưng chúng ta cũng nên chp nhn rng, th trưng hin ti trên th gii đa phn là th trưng khơng hồn ho và hu ht đu mc bt cân bng. 2.3.3. S thay đi giá và sn lưng cân bng 2.3.3.1. T s dch chuyn đưng cu th trưng Trong phn này chúng ta tp trung vào xem xét nhng nhân t nh hưng ti cu s tác đng lên cân bng th trưng như th nào? Vic phân tích kt hp cung, cu cĩ th cho phép ta gii thích nhiu hin tưng ca th trưng trong thc t. Phn này tr li c th câu hi: ðiu gì s xy ra khi đưng cu ca th trưng dch chuyn, trong khi đưng cung ca th trưng khơng thay đi. Chúng ta hãy gi s rng thu nhp ca gia đình tăng lên đt ngt dn đn nhiu ngưi mun s dng các sn phm v trng hơn như các mĩn v trng làm bánh, s dng trng đ làm đp da mt, v.v Khi đĩ đưng cu v trng s dch chuyn sang bên phi khi thu nhp cao hơn. 0 Hình 2.6. Mt s cân bng mi khi đưng cu dch chuyn Khi đưng cu dch chuyn sang phi, đim cân bng ca th trưng mc giá P 3 cao hơn và mc sn lưng Q 3 cao hơn. Xem xét hình 2.6 ta thy rng khi đưng cu dch chuyn sang bên trái s lưng ngưi mua s tăng. Nu các nhà sn xut vn gi mc giá P 1 và sn lưng Q 1 s to ra s khan him trng trên th trưng. ðiu này mt ln na dưi tác đng ca cơ ch th trưng, giá hàng hĩa s tăng dn lên t mc P 1 ti mc P 3 và theo đĩ s lưng trng sn xut ra s tăng t mc Q 1 lên ti Q 3, khi đĩ th trưng s cĩ mc cân bng mi. 36
38. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Mc giá P 3 cao hơn mc giá P 1 vi s lưng hàng hĩa Q 3 nhiu hơn mc Q 1. Mt ln na th trưng li t xác lp đim cân bng mi ti (P 3; Q 3). Tương t như vy, tt c nhng yu t (giá hàng hố liên quan, th hiu ngưi tiêu dùng, s lưng ngưi tiêu dùng, v.v ) làm đưng cu dch chuyn s tác đng lên th trưng và đim cân bng mi s li đưc xác lp. 2.3.3.2. T s dch chuyn đưng cung th trưng Mt kch bn khác din ra do bên nhà cung cp tác đng đn th trưng. ðiu gì s xy ra khi các nhà cung cp sn sàng tăng sn lưng ca mình lên mi mc giá mc dù ngưi tiêu dùng khơng h quan tâm đn điu đĩ. Khi đĩ đưng cung s dch chuyn sang bên phi và đim cân bng mi ca th trưng s xut hin. Chúng ta s tip tc đưa ra mt gi đnh khác. Lúc này, vào tháng 122007, các nhà cung cp trng trên th trưng bit Chính ph s ban hành lnh ht dch cúm gia cm vào tháng 2 – 2008, thc t ngay ti thi đim cui năm 2007, Chính ph cũng đã bit chc chn dch đã ht nên khơng cịn kim sốt các doanh nghip cung ng thêm trng ra th trưng. Lp tc tt c các doanh nghip tăng sn xut nhiu trng hơn và sn sàng cung ng ra th trưng nhiu hơn đưng cung s dch chuyn sang phi (S → S’). 0 Hình 2 .7. Cân bng th trưng mi do đưng cung dch chuyn Khi đưng cung dch chuyn sang phi, đim cân bng ca th trưng mc giá P 3 thp hơn và mc sn lưng Q 3 cao hơn. Hình 2.7 cho thy, khi các nhà cung cp đã tham gia vào th trưng nhiu hơn, lưng cung cp trng trên th trưng s ngày mt gia tăng mc dù nhu cu ca ngưi tiêu dùng khơng thay đi, đưng cung dch chuyn sang phi. Do trên th trưng cĩ nhiu trng bán hơn trưc nu nhà sn xut vn gi giá mc P1, th trưng lp tc s xut hin hin tưng dư tha hàng hĩa. Lưng dư tha này s nhiu hơn c lưng Q3 và lúc đĩ nhà sn xut buc phi gim giá trng đ tránh vic dư tha hàng hĩa, do đĩ giá gim. Khi giá trng gim thì nhà sn xut s gim cung trng dn v Q3. Ngưc li, so vi trưc, giá hàng hĩa s gim xung t mc P1 ti mc P3 cân bng th trưng mi dn đưc xác lp ti (P3; Q3). 37
39. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu TĨM LI Nhng nhân t làm đưng cung dch chuyn s làm thay đi giá và sn lưng cân bng th trưng. Nu đưng cung dch chuyn sang phi thì giá cân bng gim và lưng cân bng tăng. Nu đưng cung dch chuyn sang trái thì s làm giá cân bng tăng cịn lưng cân bng gim. Tác đng này khác vi tác đng ca dch chuyn đưng cu th trưng. 2.3.3.3. T s dch chuyn cùng mt lúc đưng cung và đưng cu Cui cùng chúng ta hãy xem xét kch bn phc tp nht, c đưng cung và đưng cu cùng dch chuyn, điu này xy ra khi mà các yu t ca th trưng đu tác đng đng thi ti c ngưi tiêu dùng và nhà sn xut. Ví d: Chúng ta xem xét nhng nh hưng thc t vào dp tt Nguyên ðán năm 2008. Trên thc t, hai s kin cùng vào mt thi đim vic tăng lương cho ngưi lao đng đưc quyt đnh vào dp tt Nguyên ðán, đng thi Chính ph ban b ht dch cúm gia cm. Kt hp hai điu kin trên vào thi đim tt Nguyên ðán, chúng ta s cĩ hin tưng c đưng cung và cu cùng dch chuyn sang phi, nhưng đưng cu dch chuyn nhiu hơn (xem hình 2.8). 0 Hình 2 .8. Mt s cân bng mi khi c đưng cung và cu cùng dch chuyn Cung và cu cùng dch chuyn khi các điu kin th trưng thay đi. Trong ví d này, s dch sang phi ca c đưng cung và cu dn ti mc giá cao hơn và sn lưng cũng cao hơn. Nhìn chung, s thay đi v giá và sn lưng ph thuc vào mc đ dch chuyn và hình dng ca tng đưng cu và cung. Qua hình 2.8 ta thy s dch chuyn c đưng cung và cu ca th trưng. đây, do tác đng ca các yu t th trưng, c đưng cung và cu đu dch chuyn. Tĩm li, giá và sn lưng s thay đi ph thuc đng thi vào mc đ dch chuyn ca đưng cung và đưng cu, hình dng ca các đưng này. Trong hình trên, cĩ th đim cân bng mi s cĩ giá thp hơn nu quá nhiu nhà sn xut tham gia vào th trưng và mc tiêu th tăng ít hơn, hoc giá cân bng s cao hơn nu tin lương tăng cao đt ngt kèm theo vic nhiu ngưi hơn na đ xơ vào th trưng mua hàng hố này. ð cĩ th d đốn đưc mc đ và hình dng ca nhng s thay đi, ta phi bit cung và cu ph thuc vào giá và các bin s khác như th nào. 38
40. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 2.3.4. Chính sách giá ca Chính ph phn trên chúng ta đã xem xét các đc đim và bin đng ca cân bng th trưng, phn này s đ cp v s can thip ca Chính ph nh hưng như th nào ti th trưng. Như chúng ta bit, th trưng hp pháp là th trưng hot đng dưi s cho phép ca lut pháp, các quy đnh ca Chính ph. Các nưc đưa ra các chính sách và th ch lut pháp khác nhau cho phép th trưng hot đng, Chính ph cĩ đ quyn áp đt giá lên th trưng. Ví d: Khi nn kinh t cĩ du hiu bt thưng như mưa bão làm mt mùa, vic kim sốt giá đ khng ch s đu cơ lương thc. Chính ph cĩ th can thip kim sốt lưng cung cu, đánh thu, hoc cũng cĩ th kim sốt giá. Thc t kim sốt giá đưc s dng ph bin nht đi vi nn kinh t th trưng t do cnh tranh. Trong phn này chúng ta xem xét v tác đng ca chính sách giá lên th trưng. Chính ph thưng đưa ra chính sách quy đnh giá trn (trn giá) và giá sàn (sàn giá) đ áp dng cho các hàng hố thuc các lĩnh vc kinh t trng đim, như đu vào quan trng cho nhiu ngành sn xut kinh doanh khác. S thay đi giá ca các hàng hố này cĩ kh năng nh hưng ti s bin đng giá ca các nn kinh t ví d như năng lưng, thép, than, phân bĩn, v.v Ngồi ra, Chính ph sn sàng can thip giá ca các hàng hố dch v thit yu như nơng sn và các dch v y t, giáo dc nhm đm bo ngưi nghèo cĩ th sng tt hơn và an sinh xã hi cũng tt hơn. Cn nhn thc rng, dù các áp lc chính tr vn luơn buc Chính ph các nưc gi giá mc thp và tin lương mc cao. Nhưng kinh nghim cho thy rng vic n đnh giá ti thiu hay ti đa trong th trưng đu cĩ xu hưng gây ra nhng tác đng kinh t bt ng và đơi khi rt sai lm. 2.3.4.1. Giá sàn Giá sàn thc cht là mc giá ti thiu do Chính ph đt ra nhm khơng cho phép các doanh nghip hoc ngưi mua h giá xung thp hơn mc giá đĩ. ðc đim chính ca giá sàn là mc giá sàn Chính ph đưa ra luơn cao hơn mc giá cân bng trên th trưng đ khơng cho phép giá xung quá thp cĩ hi cho ngưi sn xut. Ví d v mc lương ti thiu là quy đnh Chính ph v giá sàn, đơi khi Chính ph qui đnh mc lương ti thiu (đưc gi là giá sàn) cho mi loi cơng vic. Mc dù mi ngưi đu nht trí rng vi mc lương ti thiu s giúp chng li nghèo đĩi, nhưng thc t li chng minh rng đi vi mc lương cao nhm giúp đ nhng ngưi lao đng này li cĩ hi cho chính h vì điu này gây ra tht nghip cho chính h. Hình 2.9 minh ha mc lương ti thiu làm xut hin đi ngũ tht nghip như th nào. 39
41. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Hình 2 .9. Tác đng ca chính sách kim sốt giá ca Chính ph n đnh mc giá sàn cho lương ti thiu là F A cao hơn mc giá cân bng ca th trưng t do hình thành ti đim E A, đã to ra đim cân bng gi JA. Mc sàn quá cao làm cho cơng nhân lâm vào tình trng tht nghip mt lưng là JAKA. Qua biu đ chúng ta thy nu tăng mc lương ti thiu s tăng mc đ nghèo kh ca nhng cơng LƯU Ý nhân lương thp và tay ngh kém. Vi mc lương Nu mc giá sàn thp hơn mc ti thiu cao, các hãng sn sàng sa thi các cơng giá cân bng trên th trưng thì nhân tay ngh kém bng các cơng nhân cĩ tay ngh chính sách giá này khơng cịn trung bình và cao hơn vì h đem li năng sut cao cĩ hiu lc trong thc t. hơn. Do đĩ, vi mc lương ti thiu, cu v lao đng ch mc J A, trong khi cung ca th trưng lao đng là K A, kt qu là s dư tha mt lưng lao đng t JA ti KA. Như phân tích trên, s lao đng tht nghip ch yu là cơng nhân tay ngh thp. Vy là mong mun ca Chính ph trong vic áp dng mc giá sàn nhm h tr cơng nhân nghèo li khin h lâm vào tht nghip. Mt kt qu trái vi mong mun. 2.3.4.2. Giá trn Giá trn (trn giá) là quy đnh ca Chính ph v mc giá ti đa ca mt loi hàng hố nào đĩ đưc phép giao dch trên th trưng. ðc đim chính ca giá trn là thp hơn mc giá cân bng ca th trưng. Mc đích ca Chính ph khi đưa ra giá trn là nhm bo v ngưi tiêu dùng (ngưi nghèo) cĩ kh năng chi tr cho các hàng hố thit yu, hoc đ kim sốt lm phát hay tránh tình trng bt n cho xã hi. Ví d: Vin phí hay hc phí mà Chính ph Vit Nam quy cho các bnh vin cơng hay các trưng, ngân hàng nhà nưc quy đnh v trn lãi sut. Mt tích cc ca chính sách này là mc vin phí hay hc phí thp s đm bo cho ngưi nghèo cĩ th tr và đưc khám cha bnh, đưc đi hc như nhng 40
42. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu ngưi cĩ điu kin khác. Tuy nhiên, vn tn ti mt trái ca các chính sách giá này đi vi chính bn thân ngưi nghèo. ðĩ là gì? KB 0 Hình 2 .10. Trn vin phí gây ra thiu ht cung Khi n đnh mc giá trn C B khin cho mt lưng ln bnh nhân s nhp vin. Trong khi đĩ, các bnh vin li khơng sn sàng đm bo s giưng bnh cho bnh nhân do chi phí quá thp. ðiu đĩ khin cho lưng bnh nhân t J B đn K B quá ti cho bnh vin, và s nhn đưc chăm sĩc vi cht lưng thp. Trong hình 2.10 cho ta thy mc nh hưng ca trn vin phí – CB, s tác đng tích cc và c tiêu cc ti bnh nhân. Vì vin phí r hơn, ví d như bnh vin Vit ðc, h s đi đn bnh vin này nhiu hơn, k c khi bnh khơng quá nng cĩ th cha tr bnh vin đa phương (tuyn dưi). Nhưng bnh vin li khơng đ kh năng khám cha nhiu bnh nhân như vy và cũng khơng cĩ điu kin đu tư m rng hay thuê thêm bác sĩ do thu nhp ca bnh viên quá thp. Tình trng gì s xy ra? Lưng bnh nhân (J BKB) là lưng quá ti đi vi bnh vin. Vì vy, lưng bnh nhân này (cĩ th là bnh nhân nng) s khơng đưc chăm sĩc kp thi vì bnh vin khơng đ kh năng. Thưng nhng ngưi quá ti này li khơng phi là các bnh nhân giàu, vì nu giàu thì h luơn tr tin cho dch v tư, đm bo cĩ ch cho h. Vì vy, nu g b chính sách giá trn, bnh nhân s buc phi v đa phương đ cha bnh vì đĩ giá s r hơn, và như vy bnh vin cũng s khơng quá ti, cĩ đ tin đ phát trin bnh vin. ðĩ chính là cách mà th trưng t gii quyt các vn đ ca mình. 2.3.4.3. Bài tp tình hung • Hc viên hãy gii thích nhng nh hưng tích cc và tiêu cc đi vi ngân hàng cho vay và doanh nghip vay tin ngân hàng v chính sách đnh trn lãi sut ca Ngân hàng nhà nưc Vit Nam trong năm 2008? • Trong thc t Chính ph cịn s dng mt s chính sách khác đ can thip trc tip vào th trưng ca mt s hàng hố dch v c th như: Tr giá, đánh thu tiêu th đc bit, thu xut nhp khu v.v Hc viên hãy dùng đ th đưng cung cu gii 41
43. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu thích cho nh hưng ca nhng chính sách đĩ lên giá và sn lưng cân bng và lên ngưi sn xut và ngưi tiêu dùng nhng hàng hố đĩ. • Hc viên t tìm hiu Chính ph Vit Nam đang s dng nhng loi chính sách can thip gì vào th trưng ca nhng loi hàng hố nào Vit Nam hin nay? 2.4. Co giãn ca cung và cu 2.4.1. Tng quan v co giãn phn trưc chúng ta đã thy đưc mt s quy lut và các nhân t cơ bn to nên s tương tác gia cung và cu th trưng. Nhiu câu hi liên quan ti hành vi ca ngưi tiêu dùng và nhà sn xut đã đưc phân tích khái quát. Tuy nhiên, tt c các phân tích đy mi ch cho chúng ta hiu v xu hưng chung ca th trưng. ð xem xét mc đ lưng cung và cu s thay đi bao nhiêu khi cĩ s thay đi ca giá hay các nhân t khác nh hưng ti nĩ thay đi thì ta cn s phân tích đnh lưng. Kinh t hc s dng khái nim “đ co giãn” đ đnh lưng mc đ phn ng ca lưng cung hoc lưng cu đi vi giá hay các nhân t khác nh hưng đn nĩ. Sau khi hiu đy đ các khái nim và cách tính cơ bn v các loi co giãn, ta s tìm hiu tính ng dng trong thc t ca đ co giãn cũng như vic kt hp các loi co giãn đ phân tích th trưng. • Khái nim chung v co giãn Co giãn là gì? Co giãn là vic đo lưng mc đ phn hi ca mt yu t kinh t này khi cĩ mt yu t kinh t khác thay đi. Nĩi mt cách khác: Co giãn là mt s phn ánh t l phn trăm thay đi mt bin s này khi bin s kia thay đi mt phn trăm. %△ X • Cơng thc tng quát: EY = X %△ Y Co giãn ca X theo Y là lưng phn trăm thay đi ca X khi cĩ mt phn trăm thay đi ca Y). Trong đĩ Y là bin s kinh t cĩ nh hưng ti X. Cĩ nhiu loi co giãn đưc tính trong Kinh t Vi mơ. ðĩ là: o Co giãn ca cu theo giá o Co giãn chéo ca cu o Co giãn cu theo thu nhp o Co giãn cung theo giá o Co giãn cung theo giá đu vào o v.v 42
44. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu 2.4.2. Co giãn ca cu 2.4.2.1. Co giãn ca cu theo giá • Khái nim đ co giãn ca cu theo giá Cĩ rt nhiu bin s liên quan ti đ co giãn. Trong đĩ đ co giãn ca cu theo giá là khái nim quan trng nht. ð co giãn ca cu theo giá là đi lưng đo lưng đ nhy ca lưng cu khi giá thay đi. ð co giãn ca cu theo giá nĩi cho chúng ta bit lưng cu đi vi mt hàng hĩa đĩ thay đi bao nhiu phn trăm sau khi giá ca hàng hĩa đĩ tăng mt phn trăm. • Các cách tính co giãn ca cu theo giá o Cách 1: Tính theo t l phn trăm – đây là cách tính tng quát nht. Vi cách tính này ngưi ta cĩ th đo lưng s thay đi phn trăm ca cu khi các yu t liên quan thay đi. Vi Q và P ln lưt là s lưng cu và giá, thì cơng thc ca đ co giãn ca cu theo giá như sau: % Q E = (1) D % P Trong đĩ: %∆Q là phn trăm thay đi ca lưng cu (Q) %∆P là phn trăm thay đi ca giá (P). o Cách 2: Tính theo giá tr tuyt đi. Cách tính này s dng cho tính co giãn khong và đim. Cách này loi b giá tr âm, và ch yu s dng cho tính tốn co giãn ca cung cu theo giá. Vì s thay đi phn trăm ca mt bin s ch th hin s thay đi tuyt đi ca bin s chia cho giá tr ban đu ca chính bin s đĩ. Do đĩ chúng ta hồn tồn cĩ th vit li như sau: Q/Q P Q E= = . (2) D P/P Q P Hoc: P d Q E = × D Q d P ð co giãn ca cu theo giá thưng là mt s âm. Bi vì mi quan h gia giá và cu là quan h t l nghch. Giá tăng lưng cu gim và ngưc li. Do vy t s ∆Q/∆P là âm tc là Ep là âm. ••• Cách 3: Tính theo đo hàm ca hàm cu. Thc cht cách tính này xut phát t tính t l phn trăm. Tuy nhiên, cách tính này s dng khi ta tính đ co giãn mà ta bit trưc hàm cu. Cách tính này cho phép ta đưa ra mt hàm co giãn và x lý các giá tr ti các đim. Rt hu ích khi s dng chúng vi hàm bc mt. Lúc đy chúng ta s cĩ đ co giãn chính là h s gĩc ca hàm cu. Cơng thc tính như sau: ED= (P 1/Q 1) × Q’( p) (3) Trong đĩ: 43
45. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Q1 là lưng cu ti đim (1) P1 là giá ti đim (1) Q’( P) là đo hàm ca hàm cu tính theo giá ti mc giá P 1 • Nhng đim cn lưu ý khi tính đ co giãn (Tt c các lưu ý này đu đưc áp dng tương t cho mi đ co giãn khác) ••• Th nht, tr s tuyt đi ca co giãn mi là đi lưng cn xem xét nên thưng khơng vit du () hay (+) trưc các con s tính đưc. Vì các nhà kinh t đã nm rt rõ các quy lut v cu (hay cung). ••• Th hai, đ co giãn là s thay đi phn trăm ch khơng phi s thay đi tuyt đi. Vì vy thay đi ca đơn v đo lưng cu cung hay giá khơng nh hưng ti đ co giãn. ••• Th ba, liên quan ti s chính xác khi tính phn trăm thay đi ca giá và sn lưng. cơng thc (2), chúng ta hồn tồn khơng bit P và Q s tính th nào. Giá tr ca P và Q li rt quan trong vì nĩ làm thay đi giá tr co giãn. Nên thơng thưng P và Q s tính theo giá tr trung bình. Tc là cơng thc (2) s vit li như sau: Q P ED = : (4) ()Q12+ Q /2() P 12 + P /2 Trong đĩ: P1 , Q1 th hin mc giá và sn lưng gc. P2 , Q2 là giá và lưng mi. • Phân loi đ co giãn ca cu theo giá và ng dng ••• Phân loi đ co giãn ca cu theo giá Sau khi trình bày chi tit đ co giãn ca cu ti phn trên, trong phn này chúng ta s xem xét các loi co giãn khác nhau và mi liên h co giãn và đ th đưng cu quan h như th nào. Co giãn chéo ca cu cho ta thy đy đ v mi quan h gia các loi hàng hĩa. Co giãn cu theo thu nhp cho ta bit cách ng x ca ngưi tiêu dùng vi các hàng hĩa xa x và thit yu hay th cp. ••• Tuỳ theo đ ln v tr tuyt đi, co giãn ca cu theo giá đưc phân chia thành 3 mc đ:  Nu đ co giãn ca cu theo giá > 1, ta nĩi: Cu co giãn theo giá bi vì 1% thay đi ca giá gây ra hơn 1% thay đi ca lưng cu. Ví d: Nu tăng 1% giá s làm cho lưng cu gim đi 5%.  Khi đ co giãn ca cu theo giá < 1, ta nĩi: Cu khơng co giãn theo giá bi vì 1 % thay đi ca giá đem li ít hơn 1% thay đi ca lưng cu. Ví d: Khi giá tăng 1% ch làm cho lưng cu gim 0.2%.  Khi đ co giãn ca cu = 1, ta nĩi: Cu co giãn đơn v. Trong trưng hp này, giá tăng lên 1% thì cu s gim đi đúng bng 1%. 44
46. Bài 2: Thi trưng − C ung và cu Trưng hp cc đoan 1: Khi đ co giãn ca cu theo giá bng 0, ta nĩi: Cu hồn tồn khơng co giãn. Trong trưng hp này, lưng cu khơng phn ng chút nào vi s thay đi ca giá. Trưng hp cc đoan 2: Khi đ co giãn ca cu theo giá là vơ hn, ta nĩi: Cu hồn tồn co giãn theo giá. Trong trưng hp này, ch cn mt s thay đi rt nh theo giá cũng dn đn s thay đi vơ cùng ln v lưng cu. ••• ng dng ca đ co giãn ca cu theo giá Kho sát cơng thc (2) cho ta thy là s thay đi ca Ed ph thuc vào 2 thành phn đĩ là: S thay đi ca t s P/Q và s thay đi ca (∆Q)/ (∆P). Mc dù hai s thay đi này cho ta s thay đi ca Ed nhưng cn phi lưu ý: Th nht, nu t s (∆Q)/ (∆P) khơng đi, s thay đi ca P/Q cũng gây ra s thay đi ca Ed. Cĩ nghĩa là đ ln ca Ed thay đi dc theo đưng cu. Càng v phía phi, Ed càng nh dn và bng 0 khi đưng cu ct trc hồnh và bng vơ cùng ti đim đưng cu ct trc tung. Th hai, bn thân t s (∆Q)/ (∆P) chính là đ dc ca đ th đưng cu. T s này thay đi làm cho đ dc thay đi. Do đĩ vi đ th đưng thng tuyn tính (đưng cu), hình dng ca đ th cho ta bit phn nào v đ co giãn ca cu vi giá. Kho sát trưng hp th nht, t s (∆Q)/(∆P) khơng đi tc đưng cu là đưng thng. Theo cơng thc (2), ta thy rng Ep thay đi do thay đi (∆Q)/(∆P) và t l P/Q. Mà khi trưt dc trên đưng cu, t l P/Q này thay đi. Do vy đ co giãn ca cu theo giá phi đưc đo lưng bng mt đim c th trên đưng cu và s thay đi dc theo đưng cu. • Ví d Hàm cu ca trng Q = 10.000 – P (giá tính bng đng, sn lưng tính bng qu) . Ta thy, ∆Q/∆P luơn cân bng và bng 1. Tuy nhiên, đưng cu khơng cĩ mt s co giãn c đnh. Quan sát hình 4.1 ta s thy rng nu ta trưt dc trên đưng cu, t s P/Q s thay đi. Càng gn vi trc tung, Q s càng nh và `Ed= 1x (P/Q) s rt ln. Khi P =5.000, Q= 5.000, Ed = 1. Trong khong t đim Ed = ∞ và ti Ed=1, cu co giãn theo giá. Khi Ed=1 cu co giãn đơn v. Trong khong t Ed = 1 ti Ed = 0, cu khơng (ít) co giãn theo giá. Khi Q = 10.000 thì P = 0 do vy Ed = 0. Hình 2.11 . ð co giãn ca cu thay đi khi trưt dc trên đưng cu 45