Giáo trình Kế toán đại cương

Nội dung text: Giáo trình Kế toán đại cương

1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC AN GIANG Khoa Kinh Tế - QTKD Giáo trình Kế Toán Đại Cương Biên soạn: Trần Thị Kim Khôi
2. Nội dung Chương 1: Những vấn đề chung của kế toán. Mục đích: Giúp học viên hiểu được kế toán ra đời và phát triển trên cơ sở thực tiễn hoạt động kinh tế, gắn liền với sự phát triển của các nền kinh tế qua từng thời kỳ. Giới thiệu đôí tượng của môn học và các nguyên tắc cơ bản chi phôí môn học, làm hành lang cho các chương tiếp theo. Nội dung 1. Các vấn đề liên quan: lịch sử, khái niệm, vai trò, nhiệm vụ. 2. Đôí tượng kế toán: Tài sản và nguồn hình thành tài sản. 3. Những nguyên tắc kế toán cơ bản. Chương 2: Bảng cân đôí kế toán và bảng báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Mục đích: Quen dần với các khái niệm Chi phí, doanh thu, tài sản, nguồn vốn và sự vận động của đôí tượng kế toán trong quá trình kinh doanh của doanh nghiệp. Đôí tượng kế toán được cụ thể hoá thể hiện ở hai bảng báo cáo chính và được cung cấp thông tin kế toán ra ngoài bằng các chỉ tiêu tổng hợp. Nội dung: 1. Bảng cân đôí kế toán. 2. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. 3. Môí liên hệ giữa Bảng cân đôí kế toán và Báo cáo KQHĐKD. Chương 3: Tài khoản và kế toán kép. Mục đích: Cung cấp một phương pháp để ghi chép phản ánh các nghiệp vụ kinh tế xảy ra tại đơn vị một cách hệ thống toàn diện theo nội dung kinh tế và sự vận động của các đôí tượng kế toán trong quá trình doanh nghiệp hoạt động nhằm tạo thuận lợi cho kế toán tổng hợp thông tin vào cuôí kỳ. Nội dung 1. Tài khoản. 2. Kế toán kép (ghi sổ kép). 3. Quan hệ giữa tài khoản và bảng cân đôí kế toán. 4. Hạch toán tổng hợp, hạch toán chi tiết. Chương 4: Tính giá các đôí tượng kế toán. Mục đích:
3. Cung cấp một số phương pháp cơ bản xác định giá trị tương ứng cho các loại tài sản ở đầu vào và đầu ra nhằm xác định đúng giá trị sử dụng trong kỳ làm cơ sở cho việc hạch toán đúng và đủ. Nội dung: 1. Tính giá tài sản cố định. 2. Tính giá hàng tồn kho. 3. Tính giá chứng khoán, ngoại tệ. Chương 5: Kế toán một số quá trình kinh doanh chủ yếu: Mục đích: Vận dụng hệ thống tài khoản và các phương pháp, nguyên tắc kế toán để thực hành hạch toán kế toán các quá trình sản xuất kinh doanh chủ yếu của doanh nghiệp. Phân loại chi phí sản xuất, kinh doanh và sử dụng sơ đổ tài khoản thể hiện các quá trình này. Nội dung: 1. Hạch toán quá trình cung cấp. 2. Hạch toán quá trình sản xuất: Tập hợp chi phí và tính giá thành. 3. Hạch toán quá trình tiêu thụ và xác định kết quả kinh doanh. 4. Hạch toán quá trình mua bán hàng hoá, xác định kết quả kinh doanh và phân phôí lợi nhuận. Chương 6: Kiểm tra số liệu kế toán. Mục đích: Cung cấp phương pháp kiểm tra, đôí chiếu, phát hiện sai sót nhằm thể hiện rõ hơn tác dụng của kế toán kép trên các tài khoản kế toán trước khi tổng hợp lên các báo cáo tài chính. Nội dung: 1. Bảng đôí chiếu số dư và số phát sinh các tài khoản (Bảng cân đôí tài khoản). 2. Bảng đôí chiếu số dư số phát sinh kiểu bàn cờ. 3. Bảng tổng hợp chi tiết số dư và số phát sinh. Chương 7: Chứng từ, kiểm kê. Mục đích: Tìm hiểu một bộ phận cơ bản đầu tiên cấu thành hệ thống kế toán, là chất lượng công tác kế toán, là cơ sở pháp lý của kế toán và tính chất khách quan của số liệu ghi sổ. Nội dung:
4. 1. Chứng từ: khái niệm, ý nghĩa, phân loại, trình tự xử lý chứng từ. 2. Kiểm kê: khái niệm, phân loại, tác dụng, thủ tục tiến hành. Chương 8: Sổ kế toán, các hình thức kế toán. Mục đích: Cung cấp một công cụ trung gian nhưng là trọng tâm để quản lý, ghi chép tổng hợp thông tin kế toán theo từng hình thức kế toán phù hợp với từng quy mô và tính chất của doanh nghiệp. Nội dung: 1. Sổ kế toán: Khái niệm, phân loại. Mở sổ. ghi sổ khoá sổ. Các phương pháp sửa sai. 1. Các hình thức kế toán: Nhật ký chung. Nhật ký sổ cái. Nhật ký chứng từ. Chứng từ ghi sổ. Chương 9: Tổ chức công tác kế toán và tổ chức kiểm tra kế toán (tham khảo) Chương 1: Những vấn đề chung của kế toán Một số vấn đề liên quan Lịch sử: Kế toán ra đời do yêu cầu trong việc ghi nhận các thông tin cần thiết cho các hoạt động xá hội, loài ngườI từ thấp đến cao, khởI điểm là nền sản xuất hàng hoá. Lúc này xá hộI đã có sự trao đổI sản phẩm giữa những ngườI sản xuất vớI nhau. Từ đó phát sinh nhu cầu theo dõi tính toán hiệu quả của các hoạt động này nhằm mục đích khai thác tốt nhất năng lực sẳn có. Tức là phảI thực hiện công tác kế toán để cung cấp các thông tin cần thiết. ThờI kỳ đầu trình độ sản xuất thô sơ, khôí lượng ít, nghiệp vụ trao đổI đơn giản thì ngườI chủ chỉ dùng trí nhớ hoặc chỉ ghi nhận đơn giản để có thể nhận thức tình hình hoạt động cũng như kết quả hoạt động ấy. Càng vế sau, khi nền kinh
5. tế xá hội phát triển cao , khôí lượng sản phẩm nhiều, thì phảI dùng đến vài quyển sổ ghi chép.Thời kỳ này chỉ ghi đơn. Khi trình độ xã hội hoá lực lượng sản xuất và sự phân công lao động xã hộI đạt đến đỉnh cao thì trong một cơ sở sản xuất nhất thiết phảI có các bộ phận thừa hành thực hiện các công việc có tính chuyên môn nghiệp vụ như: kinh doanh, kỹ thuật, sản xuất,kế toán NgườI chủ lúc này chỉ quản lý, xây dựng kế hoạch, tô chức thực hiện và kiểm tra các hoạt động trên cơ sở thông tin về tình hình thực hiện kế hoạch và cả những nhân tố bên ngoài thực tiễn hoạt động của cơ sở do các bộ phận chuyên môn cung cấp. Đến 1942: Luca Paciolo - Người Ý - đã đặt nền móng và những nguyên lý cơ bản cho kế toán kép. TK16: Kế toán kép được phát triển và hoàn thiện dần.Ngày nay, kế toán thực sự phát triển và trở thành một công cụ không thể thiếu được trong nền kinh tế, đáp ứng theo sự phát triển đa dạng và nhanh chóng của kinh tế và khoa học. Khái niệm kế toán: Kế toán là công việc ghi chép tính toán bằng con số biểu hiện dưới hình thức giá trị là chủ yếu để phản ánh, kiểm tra tình hình vận động của các loại tài sản, quá trình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. Cụ thể: Ghi chép trên các chứng từ, sổ sách kế toán.: lập chứng từ để chứng minh tính hợp pháp về sự hình thành và tình hình sử dụng vốn vào mục đích kinh doanh, luân chuyển chứng từ đúng tuyến để cung cấp thông tin cho quản lý. Ghi chép các NVKT phát sinh thông qua hệ thống tài khoản. Ghi chép về những tình trạng thay đổi của các giao dịch quan hệ với nhau. Ghi chép phân tích những ảnh hưởng của sự thay đổi đôí với tài sản của đơn vị. Thước đo dùng trong hạch toán kế toán Thước đo hiện vật: Đo lường các vật phẩm cùng phẩm chất thông qua kỹ thuật cân, đo, đong đếm. Thước đo lao động: xác định số lượng và thời gian lao động cho một hoạt động nào đó. Thước đo bằng tiền: sử dụng tiền làm đơn vị thống nhất để phản ánh tất cả các chỉ tiêu kinh tế. Chức năng: Chức năng chủ yếu của kế toán là phản ánh và giám đốc: Phản ánh (chức năng thông tin): theo dõi toàn bộ các hiện tượng kinh tế tài chính phát sinh trong quá trình hoạt động của đơn vị thông qua việc ghi chép, phân loại , xử lý tổng kết các dữ liệu có liên quan để cung cấp thông tin về các hoạt động đã diễn ra. Giám đốc(chức năng kiểm tra): thông qua các thông tin đã phản ánh hỗ trợ cho việc quản lý, đánh giá, kiểm tra thực hiện các mục tiêu đề ra giúp cho hoạt động ngày càng hiệu quả hơn Hai chức năng này được tiến hành đồng thời: Phản ánh là cơ sở để giám đốc và ngược lại thông qua giám đốc sẽ giúp cho phản ánh được rõ ràng chính xác và đầy đủ hơn. Hai chức năng này được hỗ trợ thực hiện bởi một hệ thống các phương pháp kế toán.
6. Vai trò kế toán Đôí với doanh nghiệp và Nhà nước Đôí với doanh nghiệp: Giúp cho doanh nghiệp theo dõi thường xuyên tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của mình:Quá trình sản xuất, theo dõi thị trường Nhờ đó, người quản lý điều hành trôi chảy các hoạt động, quản lý hiệu quả, kiểm soát nội bộ tốt. Cung cấp tài liệu cho doanh nghiệp làm cơ sở hoạch định chương trình hành động cho từng giai đoan từng thời kỳ nhờ đó người quản lý tính được hiệu quả công việc, vạch ra hướng hoạt động cho tương lai. Giúp người quản lý điều hoà tình hình tài chính của doanh nghiệp. Là cơ sở pháp lý để giải quyết tranh tụng khiếu tố, với tư cách là bằng chứng về hành vi thương mại. Cơ sở đảm bảo vững chắc trong sự giao dịch buôn bán. Là cơ sở cho người quản lý ra các quyết định phù hợp: quản lý hạ giá thành, quản lý doanh nghiệp kịp thời. Cung cấp một kết quả tài chính rõ rệt không thể chôí cãi được. Đôí với Nhà nước: Theo dõi được sự phát triển của các ngành sản xuất kinh doanh, tổng hợp được sự phát triển của nền kinh tế quốc gia. Cơ sở để giải quyết tranh chấp về quyền lợi giữa các doanh nghiệp. Cung cấp thông tin để tìm ra cách tính thuế tốt nhất, hạn chế thất thu thuế, hạn chế sai lầm trong chính sách thuế . Nhiệm vụ kế toán: Bảo vệ tài sản của doanh nghiệp: Tài sản của doanh nghiệp có thể được hình thành từ nhiều nguồn: tập thể nhà nước hay cá nhân do vậy cần được bảo vệ bằng nhiều biện pháp khác nhau, nhưng biện pháp bảo vệ tài sản chặt chẽ và hữu hiệu nhất là sự giám đốc của kế toán. Vì vậy kế toán phải: “ tính toán ghi chép phản ánh chính xác số thực có, tình hình luân chuyển, tình hình sử dụng các laọi vật tư, vốn bằng tiền ở doanh nghiệp” Phản ánh giám đốc tình hình thực hiện kế hoạch kinh tế tài chính của đơn vị: các đơn vị khi tiến hành sản xuất kinh doanh đều phải lập kế hoạch và lập dự toán cho hoạt động của mình. Trong quá trình hoạt động, các nhà quản lý thường xuyên phải xem xét tình hình thực hiện kế hoạch và dự toán đó. Một trong những cách hay nhất là đối chiếu thông qua số liêu kế toán để thấy được tình hình hoạt động của mình từ đó có biện pháp cụ thể để cái tiến hoạt động. Phản ánh giám đốc việc chấp hành chính sách, chế độ kinh tế, tài chính của nhà nước: các doanh nghiệp hoạt động trên cơ sở tôn trọng luật pháp, phải đi theo hành lang của luật pháp, phải chấp hành chính sách chế độ kinh tế của nhà nước. Do đó, thông qua số liệu kế toán để có thể thẩm tra xem doanh nghiệp có tôn trọng thực hiện đúng chính sách chế độ kinh tế tài chính không? Điều này thúc đẩy doanh nghiệp phải tính toán tỉ mỉ, tiết kiệm các khoản chi phí, tính toán chính xác các khoản thu nhập và kết quả lãi lỗ của doanh nghiệp qua từng thời kỳ. Từ đó cũng cố tăng cường trách nhiệm quyền hạn trong việc điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiêp. Phát hiện khả năng tiềm tàng trong doanh nghiệp: Số liệu kế toán cung cấp tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh thực tế của doanh nghiệp ở một thời kỳ nào đó, qua số liệu này các nhà quản lý phân tích, thấy được mặt mạnh, mặt yếu, thấy được khả năng tiềm tàng của doanh nghiệp từ đó khai thác khả năng này, đề ra các biện pháp có hiệu lực đẩy mạnh hoạt động của doanh nghiệp.
7. Yêu cầu số liệu kế toán: Kế toán chính xác: thể hiện chính xác các khâu: tính toán, chứng từ, vào sổ, báo cáo. Chính xác là yêu cầu cơ bản vì số liệu kế toán liên quan đến quyền lợI và nghĩa vụ của nhiều ngườI, nên ngoài việc cung cấp thông tin chính xác phục vụ yêu cầu quản lý còn có ý nghĩa trong việc bảo vệ tài sản của đơn vị. Kế toán kịp thời: cần ghi chép kịp thời, cung cấp thông tin kịp thời, và đúng quy đinh BCTC. Kế toán đầy đủ: Phản ánh đầy đủ các mặt hoạt động trên cơ sở chứng từ hợp lệ, hợp pháp, không thêm bớt hay bỏ sót. Kế toán rõ ràng dễ hiểu, dễ kiểm tra, so sánh đôí chiếu và có thuyết minh. Các công việc của kế toán Lập chứng từ: đây là cơ sở đầu tiên của công việc kế toán nhằm phản ánh các nghiệp vụ kinh tế phát sinhvà hoàn thành vào vào các chứng từ thao mẫu quy định, theo thời gian va theo địa điểm phát sinh. Chứng từ là cơ sở để ghi sổ kế toán, phương pháp lập chứng từ làm số liệu kế toán phản ánh kịp thời đầy đủ và chính xác mọi hoạt động của doanh nghiệp. Kiểm kê: là một công việc cân đo, đong, đếm để xá định số lượng và chất lượng của các loại vật tư, tiền từ đó đối chiếu với số liệu trong sổ kế toán nhằm phát hiện những chênh lệch giữa số thự tế và số ghi trên sổ kế toán mà có biện pháp xử lý kịp thời xác định trách nhiệm vật chất của người quản lý và sử dụng tài sản đó. Tính giá các đôí tượng kế toán: nhằm biểu hiện bằng giá trị tất cả những tài sản của doanh nghiệp, nhờ đó mà mọi đối tượng kế toán đều được biểu hiện cùng một thước đo tiền tệ để tổng hợp được những chỉ tiêu cần thiết bằng tiền chẳng những trong doanh nghiệp, cho từng ngành và cả nền kinh tế . Tính giá thành: tổng hợp chi phí phát sinh trong kỳ biểu hiện bằng tiền để xác định những khoản chi phí nào cho loại sản phẩm nào, giúp cho doanh nghiệp thấy được hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp mình từ đó có kế hoạch hạ giá thành sản phẩm hay lao vụ. Mở tài khoản kế toán: Mỗi đối tượng kế toán có nội dung kinh tế khác nhau, có sự tồn tại và vận động khác nhau, có yêu cầu quản lý khác nhau nên mỗi đối tượng kế toán riêng biệt được mở một tài khoản tương ứng. Tài khoản là một phương pháp kế toán dùng để phản ánh và giám đốc một cách thường xuyên liên tục có hệ thống từng đối tượng kế toán riêng biệt trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Ghi sổ kép: dùng để ghi nhận một nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào ít nhất hai tài khoản theo đúng nội dung kinh tế và mối quan hệ khách quan của các tài khoản. Các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có nội dung kinh tế nhất định được phản ánh vào các tài khoản liên quan đã giúp cho việc giám đốc chặt chẽ các hoạt động kinh tế tài chính của doanh nghiệp. Lập các báo cáo tài chính: Báo cáo tài chính được tổng hợp số liệu từ các sổ kế toán theo các chỉ tiêu kinh tế về tài sản và tình hình hoạt động sản xuất kinh
8. doanh của doanhnghiệp trong một thời kỳ nhất định. Số liệu này giúp cho các doanh nghiệp đánh giá được tình hình thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp đồng thời giúp cho việc phân tích, đề ra biện pháp sử dụng, điều hành tài sản mang lại hiệu quả cao nhất. Các công việc kế toán phải được thực hiện đồng thời trong mối quan hệ hữu cơ của chúng. Lập chứng từ và kiểm kê sẽ cung cấp đầy đủ kịp thời chính xác các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong doanh nghiệp, tính giá thành sản phẩm nhằm biểu hiện các đối tượng kế toán bằng tiền để từ đó ghi sổ kép vào các đối tượng liên quan theo đúng quan hệ khách quan. Từ số liệu trên sổ, kế toán tổng hợp theo các chỉ tiêu cần thiết trên bảng cân đối kế toán và báo cáo tài chính. Đôí tượng kế toán Kế toán là công cụ không thể thiếu được trong công tác quản lý của bất kỳ đơn vị nào và việc thực hiện công tác kế toán có tốt hay không đều ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả của công tác quản lý. Để thực hiện công tác kế toán thì vấn đề đầu tiên, quan trọng là phải đýợc xác định đúng đắn những nội dung mà kế toán cần phải phản ánh và giám đốc, hay nói cách khác, hay chức nãng: phản ánh và giám đốc đýợc thực hiện với cái gì? ở đâu? Lúc nào? Trong trạng thái nào? Xác định những điều đó còn đýợc gọi là xác định đối týợng kế toán. Ta biết rằng bất cứ đơn vị nào, dù thuộc lĩnh vực sản xuất hoặc thuộc lĩnh vực phi sản xuất muốn duy trì hoạt động của mình thì nhất thiết phải có các loại tài sản nhất định, bao gồm nhiều loại khác nhau. Các loại tài sản đó thuộc quyền quản lý và sử dụng của đơn vị nhằm thực hiện những nhiệm vụ sản xuất kinh doanh cũng như các nhiệm vụ khác theo những mục tiêu được xác định và được qui định. Trong quá trình hoạt động của đơn vị, các loại tài sản thường xuyên biến động ( tăng, giảm). Sự biến động này phát sinh không ngừng và tác động đến hầu hết các loại tài sản trong đơn vị. Như vậy rõ ràng các loại tài sản và sự biến động của nó là cơ sở của mọi hoạt động trong đơn vị. Cho nên để theo dõi, kiểm tra và đánh giá được tình hình và kết quả hoạt động, tình hình sử dụng vốn của một loại đơn vị nào đó thì cần phải nắm được tình hình tài sản và sự biến động của tài sản trong quá trình hoạt động của đơn vị. Công việc theo dõi này được thực hiện bởi công tác kế toán, có thể phát biểu đối tượng của kế toán như sau: Khái niệm: Đôí tượng kế toán là đôí tượng mà kế toán cần phản ánh và giám đốc: Đó là sự hình thành, và sự biến động của tài sản đó trong quá trình hoạt động của đơn vị . Tài sản và sự biến động của tài sản hoàn toàn có thể tính ra bằng tiền. Do vậy, để đõn giản và dễ hiểu, có thể nói rằng: tất cả những gì thuộc quyền quản lý và sử dụng của đõn vị có thể biểu hiện dýới hình thức tiền tệ đều là đối týợng mà kế toán cần phải phản ánh và giám đốc.
9. Để làm sáng tỏ và cụ thể hoá đối týợng của kế toán ta có thể lấy hoạt động cụ thể của một doanh nghiệp sản xuất để minh hoạ. Trýớc hết, để tiến hành hoạt động thì doanh nghiệp cần phải có và đang có loại tài sản hữu hình và vô hình nhý sau: Nhà cửa, máy móc, thiết bị, kho tàng, phương tiện vận tải Các loại nguyên vật liệu ( nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu ) Công cụ, dụng cụ nhỏ. Hàng hoá, thành phẩm. Tiền mặt Tiền gửi ngân hàng, Các loại chứng khoán( cổ phiếu , trái phiếu) Các khoản mà các đơn vị và cá nhân thiếu nợ doanh nghiệp: phải thu của khách hàng, tạm ứng, phải thu khác Các khoản thuộc về lợi thế cửa hàng, bằng phát minh,sáng chế, nhãn hiệu thương mại Các loại tài sản trên thýờng xuyên vận động, thay đổi trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Việc cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời số hiện có và sự vận động của từng loại tài sản đã nêu trên là nội dung cõ bản của công việc kế toán. Nhý vậy rút ra kết luận: từng loại tài sản và sự vận động của nó trong quá trình sản xuất kinh doanh là đối týợng cụ thể mà kế toán phải phản ánh và giám đốc. Các loại tài sản nói trên đýợc hình thành từ nhiều nguồn khác nhau và đýợc phân thành các loại chủ yếu là nguồn vốn chủ sở hữu và nợ phải trả. Nguồn vốn chủ sở hữu: đây là nguồn vốn ban đầu, quan trọng do chủ sở hữu là doanh nghiệp bỏ ra để tạo nên các loại tài sản nhằm thực hiện các hoạt động sản xuất kinh doanh; ngoài ra nguồn vốn chủ sở hữu còn đýợc bổ sung thêm trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Tuỳ theo hình thức sở hữu mà nguồn vốn chủ sở hữu có thể là do nhà nýớc cấp, do cổ đông hoặc xã viên góp cổ phần, nhân vốn góp liên doanh, do chủ doanh nghiệp tý nhân tự bỏ ra Nguồn vốn chủ sở hữu có đặc điểm là nguồn vốn sử dụng dài hạn và không cam kết phải thanh toán. Nó có vị trí và ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc duy trì và phát triển hoạt động của doanh nghiệp.Nguồn vốn chủ sở hữu đýợc phân thành các khoản: Nguồn vốn kinh doanh. Lợi nhuận chưa phân phối. Các loại quỹ chuyên dùng (quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính ) Nợ phải trả: Đây là nguồn vốn bổ sung quan trọng nhằm đáp ứng đủ vốn cho nhu cầu sản xuất kinh doanh. Nợ phải trả bao gồm các khoản nợ ngắn hạn và nợ dài hạn của ngân hàng, của các tổ chức kinh tế, của các cá nhân Nợ phải trả có đặc điểm là nguồn vốn sử dụng có thời gian kèm theo nhiều ràng buộc nhý phải có thế chấp, phải trả lãi Nợ phải trả cũng có vị trí và ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển hoạt động của doanh nghiệp. Vấn đề đặt ra là phải sử dụng các khoản nợ có hiệu quả để đảm bảo có khả nãng thanh toán và có tích luỹ để mở rộng và phát triển doanh nghiệp. Nợ phải trả bao gồm các khoản:
10. Vay ngắn hạn. Vay dài hạn. Phải trả cho người bán. Phải trả công nhân viên. Phải trả khác Các nguồn vốn trên cũng vận động, thay đổi không ngừng trong quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Thông tin kịp thời, chính xác và đầy đủ số hiện có và tình hình biến động của từng loại nguồn vốn như nêu trên cũng là nội dung cơ bản của công tác kế toán. Như vậy, rút ra kết luận: từng nguồn vốn và sự vận động của nó trong quá trình sản xuất kinh doanh là đối tượng cụ thể mà kế toán phản ánh và giám đốc. Trên cõ sở những tài sản đã có doanh nghiệp tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh theo đúng nhiệm vụ đýợc xác định. Hoạt động này bao gồm nhiều quá trình nối tiếp nhau theo cách liên tục: quá trình sản xuất, lýu thông, phân phối. Bên cạnh các quá trình này, trong doanh nghiệp còn có quá trình tiêu dùng ngoài sản xuất nhý chi về vãn hoá, xã hội,phúc lợi tập thể Do vậy, các quá trình này cũng là đối týợng mà kế toán cần phải phản ánh và giám đốc. Việc phản ánh và giám đốc các loại tài sản, các nguồn vốn và sự biến động của chúng cũng nhý các quá trình hoạt động của doanh nghiệp vừa là nội dung cõ bản, vừa là yêu cầu khách quan của công tác kế toán. Thông qua việc phản ánh và giám đốc nhý vậy, kế toán sẽ cung cấp đýợc cho lãnh đạo đõn vị cũng nhý cho các đối týợng khác có liên quan một cách thýờng xuyên và có hệ thống những số liệu cần thiết làm cõ sở để đánh giá tình hình và kết quả hoạt động và ra các quyết định phù hợp. Tài sản và nguồn vốn có mối quan hệ mật thiết với nhau, biểu hiện ở chỗ bất kỳ một loại tài sản nào cũng được hình thành từ một hoặc một số nguồn nhất định hoặc ngược lại một nguồn nào đó có thể được biểu hiện thành một dạng hoặc nhiều dạng tài sản khác nhau. Hơn nữa nếu đứng trên giác độ phân loại đối tượng nghiên cứu, có thể thấy rằng tài sản và nguồn vốn là 2 cách phân loại khác nhau tình hình tài sản doanh nghiệp với mục đích biểu hiện tính hai mặt của tài sản: “Tài sản gồm những gì? Và tài sản do đâu mà có? “. Nghiên cứu các loại tài sản với hai mặt biểu hiện: mặt kết cấu tài sản và nguồn hình thành nên tài sản đó: Tài sản gồm những gì? Và tài sản do đâu mà có? “. Nghiên cứu sự vận động của các loại tài sản. A. Kết cấu của tài sản 1. “Tài sản gồm những gì?” trả lời câu hỏi này sẽ cho biết quy mô về vốn. Vốn được biểu hiện dưới dạng tài sản. DN có những loại tài sản nào? TSLĐ: là những tài sản thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp mà có thời gian sử dụng, thu hồi, luân chuyển ngắn (thường dưới 1 năm hoặc một chu kỳ kinh doanh). TSCĐ: là những tài sản có thời gian sử dụng, thu hồi, luân chuyển dài (trên 1 năm hoặc một chu kỳ kinh doanh). B. Sự hình thành tài sản:
11. 1. “Tài sản do đâu mà có ? “ Trả lời câu hỏi này sẽ cho biết toàn bộ tài sản của doanh nghiệp có nguồn gốc từ đâu, nguồn hình thành các tài sản được gọi là nguồn vốn. Nợ phải trả: là những khoản tiền doanh nghiệp đi vay, mượn hoặc chiếm dụng từ các tổ chức, cá nhân khác và phải có trách nhiệm hoàn trả. Nợ phải trả được chia làm 2 loại: Nợ ngắn hạn và Nợ dài hạn. Nguồn vốn chủ sở hữu: là số vốn của các chủ sở hữu, các nhà đầu tư đóng góp mà doanh nghiệp không phải cam kết thanh toán. Nguồn vốn chủ sở hữu có thể do chủ sở hữu hoặc các nhà đầu tư trực tiếp đóng góp hoặc hình thành từ lợi nhuận để lại doanh nghiệp. Tài sản của doanh nghiệp có nhiều loại khác nhau nhưng chúng phải có nguồn gốc xác định. Một tài sản có thể được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau và ngược lại một nguồn có thể hình thành nên một hay nhiều loại tài sản khác nhau. Vậy, giá trị của tài sản và nguồn hình thành tài sản là hai mặt của một tài sản. Mỗi tài sản khi xem xét đều phải biết được giá trị và nguồn hình thành nên tài sản đó. Xuất phát từ mối quan hệ nhý nêu trên nên về mặt lượng luôn luôn tồn tại mối quan hệ cân đối sau: Tổng tài sản = Nợ phải trả + Nguồn vốn chủ sở hữu Trong Doanh nghiệp, tổng giá trị tất cả các loại tài sản luôn bằng tổng giá trị nguồn hình thành nên tài sản đó. Phương trình kế toán cơ bản: Tổng tài sản = Tổng nguồn vốn. Tóm lại: Tài sản được hình thành từ nguồn vốn nhất định. Nguồn vốn được thể hiện bằng tài sản nhất định. Tài sản là hình thức, bên ngoài. Nguồn vốn là nội dung bên trong. Sự tuần hoàn của vốn trong kinh doanh: Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, tài sản của đợn vị không ngừng vận động và biến đổi về mặt hình thái lẫn giá trị. Sự biến đổI này phụ thuộc vào chức năng cơ bản của từng đơn vị kinh doanh. Doanh nghiệp sản xuất: Chức năng cơ bản là sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Tài sản của doanh nghiệp vận động qua 3 giai đoạn: cung cấp (dự trữ), sản xuất, tiêu thụ. Tương ứng với ba giai đoạn trên tài sản thay đổI từ dạng tiền thành nguyên liệu, vật tư đầu vào sản xuất tạo ra thành phẩm và từ thành phẩm biến đổI thành khoản phảI thu hay tiền khi bán sản phẩm: Tiền - Hàng Hàng' - Tiền'. Doanh nghiệp thương mại: Chức năng cơ bản là tiêu thụ sản phẩm. Tài sản của doanh nghiệp vận động qua 2 giai đoạn: cung cấp (mua sắm), tiêu thụ. Tương ứng vớI hai giai đoạn trên tài sản thay đổI từ dạng tiền thành hàng hoá và từ hàng hoá biến đổI thành khoản phảI thu hay tiền khi bán sản phẩm: Tiền - Hàng - Tiền' Trong quá trình tuần hoàn tài sản không chỉ biến đổI về hình thái vật chất mà còn biến đổi về mặt giá trị. Giá trị tăng lên của tài sản từ kết quả kinh doanh là mục tiêu của các doanh nghiệp. Những thông tin sự biến đổI về lượng giá trị rất
12. cần thiết cho việc tìm phương hướng và biện pháp thường xuyên nâng cao hiệu quả của quá trình tái sản xuất, quá trình vận động và lớn lên của tài sản. Tóm lại: Đôí tượng kế toán là tổng tài sản của đơn vị xét trên hai mặt: Nguồn hình thành và quá trình vận động (tuần hoàn) của tài sản trong các giai đoạn sản xuất kinh doanh chủ yếu. Các khái niệm và nguyên tắc kế toán cơ bản Khái niệm tổ chức kinh doanh: Một doanh nghiệp hay một đơn vị được coi là tổ chức kinh doanh khi nó là những tổ chức độc lập với chủ sở hữu và với các doanh nghiệp khác. Nó được coi là đơn vị độc lập vì kế toán phải lập báo cáo tài chính theo định kỳ của từng đơn vị riêng biệt, nếu báo cao tài chính phản ánh tài sản hoạt động của một đơn vị khác hay tài sản hoạt động cá nhân của chủ sổ hữu sẽ làm lệch đi tình trạng tài chính của đơn vị đó. Khái niệm kinh doanh liên tục: Kinh doanh liên tục là kinh doanh thường xuyên của doanh nghiệp không ngưng hoạt động trong tương lai gần. Khi doanh nghiệp sử dụng tài sản vào quá trình sản xuất kinh doanh thì giá của tài sản ở thị trường có thể thay đổi theo thời gian nhưng số liệu ghi chép của những tài sản này không được điều chỉnh để phản ánh theo giá thị trường trừ khi có chứng cớ mạnh mẽ cho sự thay đổi giá này. Không phản ánh sự thay đổi giá theo thị trường của tài sản vì doanh nghiệp kinh doanh liên tục và sự tăng giảm giá diễn ra thường xuyên nên không thể điều chỉnh sự tăng giảm này được nhưng trong trường hợp doanh nghiệp ngưng sản xuất để giải thể, để bán thì giá tài sản phải được phản ánh theo giá thị trường là hợp lý. Khái niệm đồng bạc cố định: Khi các hoạt động sản xuất kinh doanh được phản ánh theo đơn vị tiền tệ thì đơn vị tiền tệ có thể thay đổi theo mức giá chung của xã hội, do vậy để có thể so sánh được, phân tích được hoạt động sản xuất kinh doanh kỳ này với những kỳ khác, thì phải sử dụng đồng bạc cố định. Ví dụ một tài sản của doanh nghiệp mua vào những năm trước với giá 200trđ, và bây giờ bán tài sản này với giá 400 trđ, nếu trong khoảng thời gian từ khi mua đến khi bán sức mua của tiền tệ giảm còn một nửa thì coi như doanh nghiệp chẳng lợi lộc gì trong việc mua bán này vì 400trđ, hiện nay không mua được gì hơn 200trđ trước đây cả. Tuy nhiên sử dụng đồng bạc để đánh giá cả hai quá trình kinh doanh trên thì kế toán viên phải điều chỉnh theo các mức giá cả hai quá trình kinh doanh trên thì kế toán viên báo cáo đã thu được 200trđ lãi, nhưng thực tế có lãi vậy không? Muốn tính được thì kế toán viên phải điều chỉnh theo các mức giá thay đổi nhưng thay vì điều chỉnh thì kế toán viên sử dụng khái niệm đồng bạc cố định, nghĩa là khi báo cáo giả sử giá trị đồng không đổi. Khái niệm về kỳ thời gian: Quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp kéo dài qua nhiều năm, nhưng các nhà quản lý, các nhà đầu tư, cơ quan tài chánh yêu cầu doanh nghiệp cung cấp cho họ những báo cáo tài chính theo định kỳ, do vậy kế toán phải chia thời gian hoạt động theo từng kỳ nhất định như tháng quí, năm. Như vậy việc lập các báo cáo tài chính theo kỳ
13. thời gian nhất định còn gọi đó là kỳ kế toán. Các doanh nghiệp thường chọn kỳ kế toán là một năm, tuy nhiên cũng có những doanh nghiệp cũng chọn kỳ kế toán tạm thời một tháng hay một quý để lập báo cáo tài chính, kỳ kế toán một năm là 12 tháng liên tục, kỳ 12 tháng mà doanh nghiệp chọn làm kỳ kế toán năm được gọi là năm tài chính. Khởi điểm của kỳ kế toán là đấu tháng bất cứ đầu tháng nào, tuỳ vào doanh nghiệp có thể là 1/1,1/2,1/3,1/4 nhưng nên chọn kỳ kế toán như thế nào để kết thúc với mức tồn kho thấp nhất và mức hoạt động sản xuất kinh doanh nhỏ nhất. Nguyên tắc kế toán: là những tuyên bố chung như là những chuẩn mực và sự hướng dẫn để phục vụ cho việc lập báo cáo tài chính đạt được mục tiêu dễ hiểu, đáng tin cậy, dễ so sánh của các thông tin kế toán. Những nguyên tắc này được rút ra từ kinh nghiệm thực tiễn của những ngườI làm công tác kế toán kết hợp vớI quá trình nghiên cứu của các cơ quan chức năng được thừa nhận có tính pháp lệnh và được triển khai áp dụng thống nhất trong phạm vi cả nước cho tất cả các đơn vị kinh tế. 1. Nguyên tắc thực thể kế toán: là môt đơn vị kinh doanh, nó kiểm soát nguồn vốn và tham gia vào các hoạt động kinh tế, tồn tại riêng biệt và độc lập trong một doanh nghiệp cũng như đối với các doanh nghiệp khác. Tóm lại, đơn vị nào có vốn hoạt động và vốn đó được kiểm soát, được trao đổi, được tóm lược và được báo cáo - đó là một thực thể kế toán. 2. Nguyên tắc thước đo bằng đồng tiền: sử dụng một đơn vị tiền tệ thống nhất trong quá trình tính toán và ghi chép các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong giả định rằng các biến động về sức mua của đồng tiền không đủ gây ảnh hưởng (không đổi). Khi lập báo cáo tài chính, người lập phải chú ý đến nhân tố này vì trên thực tế nhiều năm qua sức mua của đồng tiền có giảm sút, thông tin kế toán phải được điều chỉnh theo sự lạm phát của đồng tiền. 3. Nguyên tắc trị giá: Khi mua tài sản, hàng hoá, dịch vụ đều ghi chép theo chi phí là số tiền đã bỏ ra để nhận được tài sản, hàng hoá, dịch vụ Giá mua được phản ánh theo chi phí thực tế, “giá trị thị trường hợp lý “ nhưng với thời gian trôi qua “giá trị thị trường hợp lý “ có thể bị thay đổi so với giá gốc của chúng, vì vậy khuynh hướng hiện nay sẽ được điều chỉnh theo giá thị trường khi có sự biến động. 4. Nguyên tắc ghi nhận doanh thu được hưởng: Doanh thu chỉ được ghi nhận khi doanh nghiệp đã hoàn thành trách nhiệm cung cấp sản phẩm hàng hoá (mất quyền sở hữu về sản phẩm hàng hoá) và được khách hàng thanh toán (nhận được quyền sở hữu về tiền) hoặc chấp nhận thanh toán . 5. Nguyên tắc tương xứng giữa doanh thu và chi phí: Trong kỳ kế toán, doanh thu được hưởng phát sinh trên cơ sở những chi phí nào thì tổng cộng các chi phí đó mới được coi là chi phí dù cho chi phí ấy có xảy ra ở thời điểm nào và được trừ ra khỏi doanh thu được hưởng khi xác định kết quả kinh doanh. 6. Nguyên tắc thực tế khách quan: Nguyên tắc này đòi hỏi việc ghi chép các nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào các chứng từ sổ sách phải khách quan theo đúng sự việc thực tế diễn ra và có thể kiểm chứng lại được.
14. 7. Nguyên tắc công khai: Tất cả các hoạt động kinh tế diễn ra trong kỳ kế toán phải được phản ánh đầy đủ trong báo cáo kế toán và phải có giải trình, công bố công khai theo quy định của nhà nước. Sự công kai như vậy sẽ làm cho các báo cáo tài chính có ích lưọi hơn và giảm bớt các vấn đề bị hiểu sai. Việc công khai không đòi hỏi những thông tin đưa ra thật đầy đủ chi tiết mà những thông tin ấy không được dấu các sự kiện quan trọng. 8. Nguyên tắc nhất quán (kiên định): áp dụng phương pháp kế toán nào thì phải thống nhất qua các năm để người đọc không bị nhầm lẫn và so sánh được. Tuy nhiên nếu có sự thay đổI về phương pháp đã chọn là hợp lý và cần thiết thì nên thay đổI nhưng phảI thuyết minh cho ngườI đọc biết có sự thay đổI đó. 9. Nguyên tắc thận trọng: Chọn giải pháp ít ảnh hưởng đến vốn nhất (có lợi cho tài sản của doanh nghiệp nhất), nguyên tắc ấy là “ thừa nhận tất cả các khoản lỗ nhưng không hưởng trước một khoản lãi nào”. Ghi doanh thu, tăng vốn chủ sở hữu khi có bằng chứng chắc chắn nhất. Ghi chi phí, giảm vốn chủ sở hữu khi có dấu hiệu hoặc những bằng chứng chưa chắc chắn. Chương 2: Bảng cân đôí kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh Để phục vụ cho công tác quản lý tài chính thì đơn vị cần phải có các tài liệu tổng hợp phản ánh toàn bộ hoạt động của mình. Các tài liệu tổng hợp không chỉ cần cho bản thân đơn vị mà còn cần thiết cho những đối tượng có quyền lợi trực tiếp hoạc gián tiếp đối với đơn vị, và những ai có quan tâm đến hoạt động của đơn vị Việc phản ánh vào sổ sách kế toán mới chỉ phản ánh được từng loại tài sản, từng loại nguồn vốn cũng như từng mặt riêng biệt của quá trình hoạt động của mỗi đơn vị. Các tài liệu này mặc dù rất cần thiết cho công tác quản lý, song yêu cầu tổng hợp từ các sổ kế toán thành hệ thống các chỉ tiêu tổng hợp là vấn đề có ý nghĩa rất quan trọng về mặt quản lý tài chính. Các thông tin tổng hợp được gọi là các thông tin tài chính mà công tác kế toán phải có trách nhiệm cung cấp một cách kịp thời, chính xác trung thực. Do tính chất tổng hợp của các thông tin tài chính nên số liệu được sử dụng để xác lập các chỉ tiêu tổng hợp đều được biểu hiện dưới hình thức tiền tệ (chỉ sử dụng duy nhất thước đo bằng tiền). Cân đối là tính chất vốn có gắn liền với đối tượng mà kế toán phản ánh và giám đốc biểu hiện qua mối quan hệ giữa tài sản và nguồn hình thành nên tài sản, ngoài ra nó cần được biểu hiện thành những quan hệ cụ thể bên trong của bản thân tài sản, bản thân nguồn vốn và mối quan hệ giữa chúng với nhau trong quá trình vận động. Có thể đưa ra một vài ví dụ: Giá trị hiện còn lại của tài sản cố định = Nguyên giá - Giá trị hao mòn
15. Số dư đầu kỳ + Số phát sinh tăng trong kỳ = Số dư cuối kỳ + Số phát sinh giảm trong kỳ Tính cân đối của kế toán còn bắt nguồn từ phương pháp ghi sổ kép để phản ánh mối quan hệ giữa các đối tượng kế toán gắn liền với nghiệp vụ kế toán cụ thể: ghi nợ phải đi đôi với ghi có và số tiền phải luôn luôn bằng nhau, tổng số phát sinh bên nợ của các tài khoản= tổng số phát sinh bên có của các tài khoản. Ngoài ra tính cân đối còn xuất hiện thông qua việc tổng hợp các quá trình hoạt động của doanh nghiệp để cung cấp các thông tin tài chính nhằm phản ánh tổng quát tình hình và kết quả hoạt động của đơn vị. Có thể nêu một vài cân đối thuộc dạng này: Luồng tiền tệ ở đầu kỳ + luồng tiền tăng thêm trong kỳ = luồng tiền giảm xuống trong kỳ + luồng tiền hiện có cuối kỳ Doanh thu thuần = Giá vốn hàng hoá + Chi phí bán hàng và quản lý + Kết quả kinh doanh. Tính cân đối tồn tại khách quan gắn liền với đối tượng kế toán và sự vận động của đối tượng kế toán, nó cũng tồn tại khách quan trong quá trình tổng hợp thông tin. Tính tổng hợp là yêu cầu khách quan trong hoạt động quản lý nói chung và quản lý tài chính nói riêng. Tính tổng hợp của thông tin kế toán không thể tách rời đối tượng kế toán và sự vận động của nó. Do vậy, tổng hợp cân đối là hai mặt khác nhau của phương pháp kế toán, chúng tồn tại đồng thời và quan hệ mật thiết với nhau biểu hiện bức tranh toàn cảnh về kết quả hoạt động của đơn vị. Phương pháp tổng hợp cân đối được biểu hiện thông qua hệ thống các báo cáo kế toán. Theo qui định hiện nay, báo cáo kế toán tài chính định kỳ bao gồm: Bảng cân đối kế toán. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Bảng thuyết minh bổ sung. Sau đây sẽ giới thiệu 2 báo cáo biểu hiện tập trung tính tổng hợp - cân đối của kế toán: Bảng cân đối kế toán và Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Bảng cân đôí kế toán Khái niệm: Bảng cân đôí kế toán là một bảng báo cáo tài chính tổng hợp dùng để khái quát toàn bộ tài sản và nguồn hình thành tài sản đó tại một thời điểm nhất định. Biểu hiện phương pháp tổng hợp cân đôí. Giá trị biều hiện: Tiền. Tại một thời điểm nhất định. Đặc điểm: Số liệu chỉ phản ánh tình trạng tài chính tại thời điểm lập báo cáo.
16. Có tính tổng kết toàn bộ giá trị tài sản và nguồn hình thành tài sản sau một quá trình sản xuất kinh doanh. Tác dụng: Thấy được toàn bộ giá trị tài sản hiện có, hình thái vật chất của tài sản, nguồn hình thành tài sản đó. Đánh giá khái quát tình hình tài chính, sự biến động tăng giảm của nguồn vốn chủ sở hữu. Nội dung và kết cấu của bảng: Xúât phát từ yêu cầu biểu hiện hai mặt khác nhau của tài sản trong doanh nghiệp: Tài sản gồm những gì và tài sản do đâu mà có nên kết cấu của bảng được xây dựng theo 2 bên hoặc hai phần: A, PHẦN TÀI SẢN: phản ánh giá trị tài sản hiện có tại thời điểm lập báo cáo của tất cả đôí tượng thuộc nhóm tài sản (theo tính lưu động giảm dần). Phần tài sản được chia làm 2 loại lớn: Tài sản lưu động và đầu tư ngắn hạn. Tài sản cố định và đàu tư dài hạn. B, PHẦN NGUỒN VỐN: phản ánh giá trị tài sản hiện có tại thời điểm lập báo cáo của tất cả đôí tượng thuộc nhóm nguồn vốn theo thời hạn thanh toán tăng dần. Phần nguồn vốn được chia làm 2 loại lớn: Nợ phải trả. Nguồn vốn CSH. Trong từng loại còn chia thành nhiều mục, nhiều khoản để phản ánh chi tiết theo yêu cầu quản lý chung theo những quy định và sắp xếp thống nhất. Hai bên của bảng phản ánh hai mặt khác nhau tài sản trong doanh nghiệp nên giữa chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Xét về mặt lượng thì bao giờ cũng có: Tài sản = Nguồn vốn Nợ phảI trả + Nguồn vốn chủ sở Tổng tài sản = hữu Tính bằng nhau biểu hiện tính cân đối. Tính cân đối là tính chất cơ bản của Bảng CĐKT. VD: Phân biệt tài sản và nguồn vốn cho một cho một doanh nghiệp theo các thông tin sau (Lập bảng cân đôí kế toán): -Tiền mặt tại quỹ 30.000.000 -NVL trong kho trị giá 100.000.000 Hình thành từ: nhà nước cấp 70.000.000
17. Vay ngắn hạn ngân hàng 30.000.000 - Máy móc thiết bị trị giá 500.000.000 Nhà nước cấp 100.000.000 Vốn của các thành viên góp 300.000.000 Vay dài hạn 100.000.000 Xét tính cân đôí của bảng: Khái niệm: Nghiệp vụ kinh tế phát sinh là sự kiện làm biến động tài sản, nguồn vốn trong doanh nghiệp. Điều kiện đề là nghiệp vụ kinh tế: liên quan đến ít nhất hai đôí tượng kế toán và phải có giá trị cụ thể. Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, các loại tài sản và nguồn vốn luôn biến động (tãng lên hoặc giảm xuống) do tác động của các nghiệp vụ kinh tế. Vậy sự biến động của tài sản và nguồn vốn có làm phá vỡ tính chất cân đôí của bảng cân đôí kế toán? Tài sản SDĐK Nguồn vốn SDĐK A.TSLĐ&ĐTNH 165.000.000 A.NỢ PHẢI TRẢ 75.000.000 Tiền mặt 20.000.000 Vay ngắn hạn 30.000.000 Tiền gởi ngân hàng 35.000.000 Phải trả người bán 35.000.000 Nguyên vật liệu 50.000.000 Phải nộp nhà nước 10.000.000 Công cụ dụng cụ 10.000.000 Thành phẩm 50.000.000 B.TSCĐ&ĐTDH 70.000.000 B. NGUỒN VỐN CSH 160.000.000 TSCĐ hữu hình 100.000.000 Vốn kinh doanh 140.000.000 Hao mòn TSCĐHH (30.000.000) Quỹ 20.000.000 TổngTài sản 235.000.000 Tổng Nguồn vốn 235.000.000 Mặc dù các nghiệp vụ kinh tế đa dạng nhưng nói chung ảnh hưởng của chúng lên tài sản và nguồn vốn làm thay đổi bảng không ngoài 4 trường hợp sau: Trường hợp 1: liên quan 2 khoản mục một bên Tài sản: khoản mục này tăng, khoản mục kia thì giảm. Vd: Rút tiền gởi ngân hàng 5trđ nhập quỹ tiền mặt. Phân tích: Tiền gởi ngân hàng giảm 5trđ Tiền mặt tăng 5 trđ Trường hợp 2: liên quan 2 khoản mục một bên Nguồn vốn: khoản mục này tăng, khoản mục kia thì giảm. Vd: DN vay ngắn hạn 10 trđ trả nợ cho người bán.
18. Phân tích: Vay ngắn hạn tăng:10 trđ Phải trả người bán giảm:10 trđ Trường hợp 3: liên quan khoản mục hai bên bảng: các khoản mục này cùng tăng. Vd: Mua nguyên liệu nhập kho chưa trả tiền người bán 20trđ. Phân tích: Nguyên liệu tăng: 20trđ Phải trả người bán tăng:10 trđ Trường hợp 4: liên quan khoản mục hai bên bảng: các khoản mục này cùng giảm. Vd: DN sử dụng tiền gửi ngân hàng trả nợ vay ngắn hạn ngân hàng 10trđ. Phân tích: Tiền gửi ngân hàng giảm: 10trđ. Vay ngắn hạn giảm: 10trđ. Nhận xét chung: Mỗi NVKT phát sinh liên quan ít nhất 2 khoản mục trên bảng CĐKT Nếu NVKT phát sinh chỉ ảnh hưởng đến những khoản mục ở một bên của bảng CĐKT thì số tổng cộng ở phần tài sản và phần nguồn vốn vẫn không thay đổi (Nvụ 1 & 2). Nếu NVKT phát sinh đồng thời ảnh hưởng đến những cả hai phần của bảng CĐKT thì số tổng cộng ở 2 phần thay đổi, cùng tăng hoặc cùng giảm (Nvụ 3 & 4). Trong mọi trường hợp khi có NVKT phát sinh, tính chất cân đôí của bảng không bị phá vỡ nghĩa là: TỔNG CỘNG TÀI SẢN = TỔNG CỘNG NGUỒN VỐN Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh Khái niệm: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh là một báo cáo tài chính tổng hợp phản ánh tổng quát tình hình và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong một kỳ kinh doanh. Tác dụng: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh lãi lỗ và các chỉ tiêu khác giúp nhà quản trị ra các quyết định trên cơ sở phân tích tình hình và kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Cung cấp các thông tin cần thiết cho các tổ chức cá nhân bên ngoài doanh nghiệp đặc biệt là khi xem xét khả năng sinh lời từ hoạt động của doanh nghiệp. Nội dung và kết cấu: Gồm 3 phần Phần I: Lãi lỗ: các chỉ tiêu cần thiết về tình hình hoạt động của doanh nghiệp: Doanh thu, Chi phí, Lợi nhuận từ: Hoạt động sản xuất kinh doanh: là hoạt động cơ bản, chính chủ yếu trong Doanh nghiệp: Sản xuất, thương mại, dịch vụ. Hoạt động tài chính: là hoạt động góp phần sử dụng hiệu quả đồng vốn như đầu tư mua bán chứng khoán, góp vốn, cho vay, kinh doanh bất động sản.
19. Hoạt động bất thường: là những hoạt động không xảy ra thường xuyên như: thanh lý, nhượng bán tài sản, thu được các khoản nợ khó đòi . Phần II: Tình hình thực hiện nghĩa vụ với nhà nước: Thuế, Các khoản phải nộp khác., tổng số thuế của nãm trýớc chuyển sang. Phần III: Thuế VAT được khấu trừ, được hoàn lại, được miễn giảm. Môí quan hệ giữa bảng BCKQKD và bảng Cân đôí kế toán Các chỉ tiêu trên bảng cân đôí tài sản: Lãi (Lỗ) = Doanh thu - Chi phí. Lãi chưa phân phôí là bộ phận chủ yếu của vốn chủ sở hữu do đó khoản mục lãi trên bảng Cân đôí kế toán sẽ tăng giảm một lượng bằng kết quả kinh doanh lãi lố trên bảng BCKQKD. Vào thời điểm ghi doanh thu được hưởng, doanh nghiệp đã nhận được một khoản tiền hay khoản phảI thu làm tăng tài sản.ngược lại, khi phát sinh chi phí được trừ thì tài sản của đơn vị đã bị giảm xuống. Các chỉ tiêu doanh thu, chi phí tuy không xuất hiện trên bảng cân đôí kế toán mà thông qua chỉ tiêu lãi chưa phân phôí bởI vì các sự liên quan đến tăng giảm các lọaI tài sản đã được trình bày trên bảng cân đôí kế toán. Sau một quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh dù kết quả đạt được thế nào đi nữa (lãi, lỗ) thì sự cân đôí tài sản và nguồn vốn cũng được giữ vững. Chương 3: Tài khoản và kế toán kép Tài khoản Khái niệm: Tài khoản kế toán là một phương pháp kế toán dùng để phân loại và hệ thống hoá các NVKT phát sinh theo nội dung kinh tế. Tài khoản kế toán nhằm phản ánh và kiểm soát thường xuyên liên tục, có hệ thống tình hình vận động của tài sản, nguồn vốn, quá trình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. Một số đặc điểm cơ bản về phương pháp tài khoản: Về hình thức: là sổ kế toán tồng hợp để ghi chép về số hiện có cũng như sự biến động của từng đối tượng kế toán cuh thể trên cơ sở phân loại các nghiệp vụ kinh tế phát sinh theo các tiêu thức nhất định. Về nội dung: Phản ánh một cách thường xuyên và liên tục sự biến động của từng đối tượng kế toán trong quá trình hoạt động của đơn vị. Về chức năng: giám đốc một cách thường xuyên và kịp thời tình hình bảo vệ và sử dụng từng loại tài sản, nguồn vốn. Nội dung và kết cấu tài khoản:
20. -Nội dung: Tài khoản mở cho từng đôí tượng kế toán riêng biệt. Bất kỳ đôí tượng kế toán nào (tài sản, nguồn vốn) cũng luôn vân động theo 2 mặt đối lập nhau như: tiền - thu chi, nguồn vốn - tăng giảm, nợ - vay trả nên tài khoản mở theo hình thức 2 bên Nợ - Có để phản ánh, giám đốc 2 hướng vận động này. Căn cứ ban đầu ghi chép vào tài khoản là chứng từ, ghi các yếu tố để kiểm tra đôí chiếu. Kết cấu: Loại tài khoản một bên. Loại tài khoản 2 bên. Loại tài khoản 2 bên. Tài khoản XXX Bên Nợ Bên Có Chứng từ Diễn giải Số tiền Chứng từ Diễn giải Số tiền Số hiệu Ngày Số hiệu Ngày Loại tài khoản một bên: Chứng từ Số tiền Diễn giải Tài khoản đôí ứng Số hiệu Ngày Nợ Có Các yếu tố của tài khoản: Tài khoản gồm các yếu tố Tên TK, Bên Nợ, Bên Có. Số liệu ghi vào gồm: Số dư đầu kỳ (SDĐK): là số thực có lúc đầu kỳ. (chính là Số dư ở cuôí kỳ trước) Số PS trong kỳ: Số Phát sinh tăng và Số phát sinh giảm. Số Phát sinh tăng: là giá trị phát sinh tăng trong kỳ của đôí tượng kế toán. Số phát sinh giảm: là giá trị phát sinh giảm trong kỳ của đôí tượng kế toán Số dư cuôí kỳ = SDDK + Số PS tăng - Số PS giảm. Nợ Tên TK Có Bên trái Bên phải
21. Các loại Tài khoản và nguyên tắc ghi chép: Loại TK Tên SDĐK Thuộc bảng Kế toán Loại 1 Tài sản lưu động SDĐK bên Nợ Bảng CĐKT Ghi kép Loại 2 Tài sản cố định SDĐK bên Nợ -nt- Ghi kép Loại 3 Nợ phải trả SDĐK bên Có -nt- Ghi kép Loại 4 Nguồn vốn chủ sở hữu SDĐK bên Có -nt- Ghi kép Loại 5 Doanh thu Không có SDĐK Bảng BCKQKD Ghi kép Loại 6 Chi phí sản xuất kinh doanh Không có SDĐK -nt- Ghi kép Loại 7 Thu nhập hoạt động khác Không có SDĐK -nt- Ghi kép Loại 8 Chi phí hoạt động khác Không có SDĐK -nt- Ghi kép Loại 9 Xác định kết quả kinh doanh Không có SDĐK -nt- Ghi kép Loại 0 Tài khoản ngoại bảng Ghi đơn Cách ghi số liệu vào các loại tài khoản: Đôí với tài khoản Tài sản (Loại 1,2 ngoại trừ TK 214) Đôí với tài khoản Nguồn vốn (Loại 3.4). Đôí với tài khoản Doanh thu, thu nhập (Loại 5,7): thuộc bảng báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Khi doanh thu tăng làm tăng nguồn vốn chủ sở hữu, vì vậy tài khoản
22. này được ghi giống loại tài khoản nguồn vốn (tăng ghi bên Có). Toàn bộ số dư cuôí kỳ được kết chuyển để xác định kết quả kinh doanh nên không có số dư. Đôí với tài khoản Chi phí (Loại 6, 8) thuộc bảng báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Khi chi phí tăng làm giảm nguồn vốn chủ sở hữu, vì vậy tài khoản này được ghi giống loại tài khoản tài sản (tăng ghi bên Nợ). Toàn bộ số dư cuôí kỳ được kết chuyển để xác định kết quả kinh doanh nên không có số dư. Đôí với tài khoản Xác định kết quả kinh doanh: Loại 9 A, Tài khoản thuộc bảng Cân đôí kế toán: được chia thành 2 loạI theo hai phần cơ bản của bảng Cân đôí kế toán: “Tài sản“ và “Nguồn vốn”. Kết cấu của các tài khoản này có thể trình bày như sau: B. Tài khoản thuộc bảng Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh: Căn cứ vào nội dung các chỉ tiêu được trình bày trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, ta có 3 loại tài khoản: Doanh thu, chi phí, và xác định kết quả kinh doanh. Đây là những tài khoản phản ánh quá trình và kết quả kinh doanh (lãi, lỗ) của từng kỳ kế toán.
23. Đôí với tài khoản doanh thu: khi ghi nhận doanh thu được hưởng, doanh nghiệp đã nhận đýợc tiền hay một khoản phảI thu làm tãng tài sản của doanh nghiệp, hay nói cách khác doanh thu làm tãng nguồn vốn, ghi vào bên Có (thay vì ghi vào Có của tài khoản Nguồn vốn). Đây là yếu tố dương để tạo ra lợi nhuận. Đến cuôí kỳ doanh thu được kết chuyển sang tài khoản “Xác định kết quả kinh doanh” nên không có số dư cuôí kỳ. Đôí với tài khoản chi phí: quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh cũng là quá trình phát sinh chi phí cần thiết có liên quan để tìm kiếm doanh thu. Khi phát sinh những chi phí này thì làm cho tài sản của doanh nghiệp giảm xuống, làm giảm nguồn vốn, nên được ghi vào bên Nợ của tài khoản chi phí (thay vì ghi vào Nợ của tài khoản Nguồn vốn). Đây là yếu tố âm đýợc trừ ra khi tính lợi nhuận. Đến cuôí kỳ doanh thu đýợc kết chuyển sang tài khoản “Xác định kết quả kinh doanh” nên không có số dư cuôí kỳ. Đôí với tài khoản xác định kết quả kinh doanh: Theo nguyên tắc tương xứng giữa doanh thu và chi phí có mối quan hệ mật thiết với nhau, thường được báo cáo theo từng kỳ. Doanh thu và chi phí được chuyển sang tài khoản “xác định kết quả kinh doanh “ để tính lãi lố. Kết quả lãi lỗ được đưa vào tài khoản lãi chưa phân phối để làm tăng, giảm nguồn vốn nên tài khoản xác định kết quả kinh doanh cũng không có số dư cuối kỳ. Khi chuyển khoản doanh thu chi phí vào tài khoản xác định kết quả kinh doanh hay khi chuyển các khoản lãi (lỗ) đạt đýợc trong kỳ qua tài khoản “lãi chýa phân phối” phải theo nguyên tắc “cùng bên” để không ảnh hýởng đến sự cân bằng của Nợ và Có. Hệ thống tài khoản kế toán Việt Nam: Ban hành theo quyết định số 1141 TC/CĐKT ngày 01/11/1995 của Bộ trýởng Bộ Tài Chính. Hệ thống tài khoản này gồm các tài khoản cấp 1 (ba số) từ số 111 đến 911, các tài khoản cấp 1 còn đýợc chia thành nhiều tài khoản cấp 2 (bốn số), ký hiệu của tài khoản cấp 2 phải mang ký hiệu của tài khoản cấp 1 và thêm 1 con số. x x x x Loại Tài khoản Nhóm Tài khoản Tài khoản cấp 1 Tài khoản cấp 2
24. Vd: 1 1 1 1 TK loại 1: TSLĐ Nhóm tiền Tiền mặt Tiền Việt Nam Kế toán kép Khái niệm: Ghi sổ kép là một phương pháp kế toán dùng để ghi nhận một nghiệp vụ kinh tế phát sinh (NVKT) phát sinh vào ít nhất 2 tài khoản có liên quan, một tài khoản ghi vào bên Nợ, một tài khoản khác ghi vào bên Có. Mỗi một nghiệp vụ kinh tế phát sinh sẽ làm thay đổi ít nhất 2 khoản mục, mỗi khoản mục ứng với một tài khoản nhất định. Điều đó nghĩa là mỗi NVKT phát sinh phải được ghi vào ít nhất 2 tài khoản có liên quan, theo kiểu đôí ứng: Nợ - Có Ví dụ: Thủ quỹ đem 10 trđ tiền mặt gởi vào Ngân hàng: Từ sơ đồ trên, nghiệp vụ này liên quan đến 2 tài khoản, số tiền 10 trđ được ghi đồng thời cả bên Nợ TK 112 và bên Có 111. Cách ghi chép các NVKT phát sinh vào các tài khoản theo kiểu quan hệ đôí ứng như vậy gọi là ghi sổ kép. Nguyên tắc ghi kép : Khi có nghiệp vụ kinh tế phát sinh phải xác định: Môí quan hệ đôí ứng tài khoản: nghiệp vụ kế toán liên quan đến loại tài sản, nguồn vốn nào ? Quan hệ giữa tài sản và tài sản: 1 tăng, 1 giảm. Quan hệ giữa tài sản và nguồn vốn: cùng tăng hoặc cùng giảm. Quan hệ giữa nguồn vốn và nguồn vốn: 1 tăng, 1 giảm. Tiến hành định khoản: xác định NVKT phát sinh đó liên quan nào. Ghi vào tài khoản nào. Số tiền bao nhiêu sao cho Tổng Nợ = Tổng Có Ghi chú: Cần nhớ cấu tạo tài khoản nguồn vốn, tài khoản tài sản và nắm vững nội dung nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Định khoản:
25. Là hình thức hướng dẫn cách ghi chép số liệu từ nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào các tài khoản kế toán một cách chính xác tùy thuộc vào nội dung kinh tế của nghiệp vụ. Có các loại định khoản: Định khoản giản đơn: liên quan 1 Nợ - 1 Có. Định khoản phức tạp: liên quan n Nợ - n Có (liên quan ít nhất 3 TK). Không phân biệt định khoản giản đơn hay phức tạp, mỗi định khoản được thực hiện một lần ghi gọi là "bút toán". Quan hệ kinh tế giữa các tài khoản có liên quan nhau trong từng bút toán gọi là quan hệ đôí ứng tài khoản, luôn là quan hệ Nợ - Có. VD: 1. Thủ quỹ rút tiền gửi ngân hàng nhập quỹ tiền mặt 15 trđ. Nợ 111 15 Có 112 15 2. Nhập kho vật liệu mua ngoài trị giá 8 trđ thanh toán bằng tiền mặt 5 trđ, chưa trả người bán 3trđ. Nợ 152 8 Có 111 5 Có 331 3 3. Xuất vật liệu dùng vào sản xuất kinh doanh trị giá 6 trđ, trong đó dùng cho kinh doanh 5trđ ; dùng cho quản lý DN 1 trđ. Nợ 621 5 Nợ 642 1 Có 152 6 Kết chuyển tài khoản Khái niệm: Kết chuyển là một phương pháp kế toán nhằm chuyển số tiền thuộc tài khoản này (A) sang tài khoản kia (B) để làm cho tài khoản này (A) có số dư bằng 0. Phương pháp này được tiến hành vào lúc cuôí kỳ để tổng hợp chi phí sản xuất phục vụ cho việc tính giá thành sản phẩm và tổng hợp doanh thu - chi
26. phí - xác định kết quả kinh doanh. Kết chuyển tài khoản phải tuân thủ nguyên tắc ghi sổ kép "Nợ - Có " với số tiền bằng nhau. Phương pháp kết chuyển: Kết chuyển số tiền từ Nợ A sang Nợ B, làm cho TKA có số dư bằng 0 ghi: Nợ TK B Có TK A Kết chuyển số tiền từ Có A sang Có B, làm cho TKA có số dư bằng 0 ghi: Nợ TK A Có TK B Tác dụng ghi sổ kép: Thông qua quan hệ đôí ứng giữa các TK có thể thấy được nguyên nhân tăng, giảm của các đôí tượng kế toán. Từ đó làm căn cứ phân tích hoạt động kinh doanh của đơn vị. Quan hệ giữa Tài khoản và Bảng Cân Đôí Kế Toán Bảng CĐKT và tài khoản của cùng đối tượng phản ánh và giám đốc, đó là tài sản của doanh nghiệp. Mặc dù phạm vi và giác độ phản ánh và giám đốc của chúng khác nhau, nhưng giữa chúng có mối quan hệ bổ sung mật thiết được biểu hiện như sau: Đầu kỳ phải căn cứ vào BCĐKT được lập vào cuối kỳ trước cũng như danh mục sổ kế toán được xác định để mở tài sản tương ứng nhằm theo dõi từng loại tài sản, từng loại nguồn vốn cũng như các đối tượng kế toán cụ thể khác. Số dư đầu kỳ của các tài khoản phản ánh tài sản và nguồn vốn được lấy từ Bảng CĐKT mới cho cuối kỳ trước. Số dư cuối kỳ của tài khoản phản ánh tài sản và nguồn vốn là cõ sở để lập bảng CĐKT mới cho cuối kỳ đó. Bài tập ví dụ: Tại một doanh nghiệp vào ngày 31/12/2000 có Bảng CĐKT như sau: Đơn vị tính: 1000 đồng. Tài sản số tiền Nguồn vốn số tiền Loại 1: Tài sản lưu động Loại 3: Nợ phải trả Tiền mặt 200.000 Vay ngắn hạn 200.000 Tiền gửi ngân hàng 1.000.000 Phải trả cho người bán 150.000 Phải thu cho khách hàng 300.000 Phải trả khác 50.000 Nguyên vật liệu 1.500.000 Loại 2: Tài sản cố định Loại 4: Nguồn vốn chủ sở hữu
27. Tài sản cố định hữu hình 3.000.000 Nguồn vốn kinh doanh 5.500.000 Quỹ đầu tư phát triển 70.000 Quỹ khen thưởng, phúc lợi 30.000 Tổng cộng tài sản 6.000.000 Tổng cộng nguồn vốn 6.000.000 Trong tháng 1/2001 phát sinh các nghiệp vụ kinh tế sau: (đơn vị 1.000đ) 1. Khách hàng trả nợ cho doanh nghiệp bằng tiền gửi ngân hàng 80.000. 2. Nhập kho 100.000 nguyên vật liệu trả bằng tiền gửi ngân hàng. 3. Vay ngắn hạn để trả nợ người bán 80.000. 4. Rút TGNH về quỹ tiền mặt 50.000. 5. Chi tiền mặt để trả khoản trả khác 40.000. 6. Nhà nước cấp cho doanh nghiệp 1 TSCĐ hữu hình có trị giá 500.000 7. Chuyển quỹ đầu tư phát triển kinh doanh để bổ sung vốn kinh doanh 50.000 Kế toán tổng hợp, kế toán chi tiết Công việc ghi chép số tiền của nghiệp vụ kinh tế phát sinh vào các tài khoản kế toán cấp 1 có liên quan để phản ảnh và giám đốc một cách tổng quát từng loại tài sản, từng loại nguồn vốn cũng nhý các đối týợng kế toán khác trong quá trình hoạt động của đõn vị đýợc gọi là kế toán tổng hợp nhý đã đýợc trình bày cụ thể ở các phần trên. Kế toán tổng hợp: là việc sử dụng các tài khoản kế toán cấp 1 (ba chữ số) để phản ánh và giám đốc các đôí tượng kế toán một cách tổng quát theo các chỉ tiêu giá trị (tiền) đôí với những nghiệp vụ kinh tế phát sinh trong quá trình sản xuất kinh doanh. Thực hiện kế toán tổng hợp mới chỉ cho phép chúng ta phản ánh và giám đốc một cách tổng quát từng đối týợng kế toán cụ thể. Trong khi đó bản thân từng đối týợng kế toán lại bao gồm nhiều bộ phận có đặc điểm, tính chất và công dụng không giống nhau cấu thành nên. Hõn nữa kế toán tổng hợp chỉ sử dụng duy nhất thýớc đo bằng tiền trong khi các loại tài sản còn có thể biểu hiện dýới nhiều loại thýớc đo khác nhau (hiện vật ,thời gian, lao động). Ngoài ra còn có nhiều chi tiết khác gắn liền với bản thân từng loại tài sản, nguồn vốn. Ví dụ: đối với tài sản cố định cần phải biết thêm về tính nãng, tác dụng, công suất, thời gian sử dụng Như vậy rõ ràng để có được các tài liệu chi tiết phản ánh những mặt đã nêu trên nhằm phục vụ một cách đầy đủ, cụ thể cho công tác quản lý thì không thể dừng lại ở kế toán tổng hợp mà phải thực hiện kế toán chi tiết. Kế toán chi tiết: là việc sử dụng các tài khoản cấp 2 (bốn chữ số ) và các sổ chi tiết để phản ánh, giám đốc các đôí tượng kế toán đã được tổng hợp trong tài khoản cấp 1 một cách chi tiết tỉ mỉ theo yêu cầu quản lý như: tên gọi, qui cách, giá cả, số lượng của từng loại vật tư, nguyên liệu,TSCĐ Kế toán chi tiết được thực hiện trên các tài khoản cấp 2 và trên các sổ chi tiết.