Báo cáo cập nhật tình hình phát triển kinh tế Việt Nam

Nội dung text: Báo cáo cập nhật tình hình phát triển kinh tế Việt Nam

1. 48856 Public Disclosure Authorized IM LI Báo cáo Cp nht Public Disclosure Authorized Tình hình Phát trin Kinh t Vit Nam Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized Báo cáo ca Ngân hàng Th gii Hi ngh gia k Nhóm tư vn các nhà tài tr cho Vit Nam TP Buôn Ma Thut, ngày 8-9 tháng 6 nm 2009
2. Báo cáo do inh Tun Vit và Martin Rama son tho, vi s óng góp ca oàn Hng Quang, Ivailo V. Izvorski, Valerie Kozel, Keiko Kubota, Daniel Mont và Triu Quc Vit, dưi s giám sát chung ca Victoria Kwakwa và Vikram Nehru. Nguyn Châu Hoa, Lê Minh Phương và Trn Th Ngc Dung h tr hành chính.
3. T GIÁ LIÊN NGÂN HÀNG: US$ = VND 16,942 NM NGÂN SÁCH CA CHÍNH PH: 1 tháng 1 n 31 tháng 12 T VIT TT ASEAN Hip hi các quc gia ông Nam Á CIEM Vin qun lý kinh t T FDI u tư trc tip nưc ngoài GDC Tng cc Hi quan GDP Tng Sn phm Quc ni GSO Tng Cc Thng kê IMF Qu Tin t Quc t MOF B Tài chính MPI B k hoch và u tư NPL N xu SOCB Ngân hàng thương mi quc doanh VASS Vin khoa hc xã hi Vit nam
4. MC LC Bi cnh quc t . .2 Tình hình phát trin kinh t gn ây 5 Tác ng xã hi ca suy gim kinh t .9 Cán cân thanh toán . 13 Lnh vc tài chính ngân hàng 18 Gói kích cu 24 Ngun lc có không và ly âu 27 nh hưng chính sách cho tương lai . 30 Bng Bng 1: D báo tng trưng kinh t toàn cu 2 Bng 2: Tng trưng GDP theo quý ca mt s quc gia 3 Bng 3: Xut khu khá hơn so vi các nưc khác 7 Bng 4: Mc tác ng khác nhau i vi các doanh nghi p 11 Bng 5: Mc tác ng khác nhau các a phương 12 Bng 6: Giá tr xut khu gim i vi hu ht các ngành hàng 14 Bng 7: Th trưng xut khu truyn thng suy gim 15 Bng 8: S d án FDI ng ký mi suy gim, các d án c tng vn hot ng 16 Bng 9: Thâm ht tài khon vãng lai ln 17 Bng 10: Các gói kích cu ca các nưc 24 Bng 11: Chi phí cho gói kích cu t mt 25 Bng 12: Gói kích cu “143 nghìn t ng” b sung thêm nhng gì 27 Bng 13: K hoch ngân sách iu chnh cho nm 2009 28 Bng 14: K hoch tài chính mt phn cho n nay .29
5. Biu Biu 1: Giá hàng hoá trên th trưng th gii .3 Biu 2: Giá bán l xng du trên th trưng th gii so vi trong nưc 4 Biu 3: S hi phc mnh m ca ngành xây dng 5 Biu 4: Hot ng nhn nhp tr li trong các ngành khác 6 Biu 5: Tác ng ca Xut khu không mang tính cơ hc 8 Biu 6: Cung cu Lao ng trên th trưng lao ng ô th 9 Biu 7: ưng cong Beveridge ơn gin 10 Biu 8: n nh vic làm o các khu công nghip 11 Biu 9: Thâm ht thương mi có th ưc kim soát tt hơn 13 Biu 10: Ni lng Chính sách Tin t 18 Biu 11: Cho vay theo Chính sách H tr Lãi sut .19 Biu 12: N xu li tng tr li 20 Biu 13: Li nhun ngân hàng ưc ci thin 21 Biu 14: Kt thúc giai on bình n .22 Biu 15: Lm phát tr v mc mt ch s 23 Biu 16: Th trưng chng khoán khi sc 23 Khung Khung 1: Mt s khuyn ngh thc tin .32
6. TÓM TT Cui nm 2007, u nm 2008, Vit Nam phi i mt vi tình trng nn kinh t phát trin quá nóng do lung vn t vào. Nhng n lc làm trung hòa lung vn này ã không th ngn cn s bùng n tín dng ngân hàng, lm phát tng tc, nhp siêu tng cao và các bong bóng bt ng sn. Phn ng kiên quyt ca chính ph t tháng 3 - 2008 tr i ã thành công trong vic bình n nn kinh t và gim nhp siêu xung trong vòng kim soát. Sáu tháng cui nm 2008, cuc khng hong tài chính bt u t Hoa K ã nh hưng n cu bên ngoài. Giá c hàng hóa mà Vit Nam xut khu trên th trưng th gii nm trong xu hưng sút gim k t quý 3, và s suy gim sn xut bt u rõ nét. Chính ph ã phn ng nhanh l vi cú sc kinh t th hai này, chuyn t bình n kinh t sang h tr hot ng kinh t vào tháng 11- 2008. Các bin pháp kích cu ưc ưa ra sau ó ã giúp cho hot ng kinh t không b suy sp và có th ưa nn kinh t hi phc tr li. Tuy nhiên, nm 2009 vn là nm vi y thách thc. Tng trưng GDP ca quý 1 ã mc thp nht trong nhiu nm qua và cho dù tc tng trưng có th ưc phc hi trong 6 tháng cui nm nhưng ưc tính vn mc thp hơn vài im phn trm so vi tim nng phát trin ca Vit Nam. V khía cnh xã hi, tuy tình trng tht nghip có th không cao ti mc như nhiu ngưi lo ngi nhưng thc t mt vic làm ã tr nên ph bin i vi lao ng ph thông và mang tính thi v, trong khi nhiu ngưi lao ng tuy có vic làm nhưng thu nhp gim và không có thu nhp thêm ngoài gi. Nông nghip và xây dng có th tng trưng tt trong nm nay nhưng chưa ti mc tr thành cu cánh cho toàn b nn kinh t. Kinh t phc hi cng là thi im gây áp lc lên cán cân thương mi trong nhng tháng còn li ca nm khi nhp khu ưc s gia tng. Tín dng d kin cng s tng mnh tr li. Giá c quc t và trong nưc ang bin ng theo chiu hưng to nguy cơ lm phát. Cơ ch h tr lãi xut vay vn tín dng dù ã có tác dng thit thc trong giai on u ca chính sách kích cu nhưng gi ây cng gây nhiu quan ngi khi cơ ch này có th làm ny sinh tình trng thiu hiu qu cho vay chính sách trong iu kin lưu chuyn tín dng ca h thng ngân hàng ã ưc khai thông tr li. Gói kích cu “143 ngàn t ng” hin ang ưc xin ý kin Quc hi, có th y thâm ht ngân sách ti mc không kh nng áp ng v ngun vn trong bi cnh hin nay. Khi thi im khó khn nht dưng như ã qua và các du hiu tích cc v kh nng hi phc kinh t ã xut hin thì câu hi bây gi s là nh hưng ca chúng ta. Chính ph ã th hin kh nng nhn nh và ánh giá nhanh nhy tình hình kinh t vào tháng 3 nm 2008, khi áp dng “nhóm 8 gii pháp”, và vào tháng 11 nm 2008, thi im ca “nhóm 5 gii pháp”. Khi s liu kinh t xã hi 6 tháng u nm 2009 ưc công b thì ó có th s là thi im phù hp suy ngm và cân nhc liu vic duy trì các hot ng nhm vào tng trưng kinh t s là ưu tiên duy nht hay là nên to dng cân i gia kích thích và n nh tng trưng. Các tho lun và quyt sách kinh t v mô cn ưc gn lin vi các n lc ci cách cơ cu ca nn kinh t. ây chính là yêu cu quan trng và cp bách nhm duy trì s tng trưng dài hn và gim thiu các tác ng tiêu cc ca bin ng kinh t. 1
7. BI CNH QUC T Môi trưng kinh t toàn cu xu i nhanh chóng trong nm va qua. Khi u bng s sp ca th trưng cho vay dưi chun ca M, tình hình này ã nhanh chóng lan rng trong toàn b h thng tài chính và tr thành mt trong nhng cuc suy thoái kinh t toàn cu nng n nht trong lch s hin i. Suy thoái toàn cu ang nh hưng n c các quc gia phát trin và ang phát trin (Bng 1). Phn ln các quc gia có thu nhp cao nm nay u ang ngp sâu trong suy thoái, vi GDP gim trung bình khong 4.5%. các nưc ang phát trin, tng trưng GDP gim t 5,8% vào nm 2008 xung còn 1,2% nm 2009. Vi t trng ca các quc gia công nghip trong hot ng kinh t toàn cu, GDP toàn th gii d báo s gim 3,1%. Khi lưng thương mi toàn cu v hàng hoá và dch v d báo s gim 6,1%, trong ó khi lưng thương mi hàng hoá ch tác s gim mnh hơn c. Lung vn FDI cng s gim khong mt phn ba so vi nm trưc. Bng 1: D báo Tng trưng Kinh t Toàn cu 2008/e 2009/f 2010/f Tng trng GDP Th gii 1.9 -3.1 2.0 Các nc thu nhp cao 0.7 -4.5 1.3 Khu vc ng Euro 0.6 -4.5 0.5 Nht Bn -0.7 -8.5 1.0 M 1.1 -3.0 1.8 Các nc ang phát trin 5.8 1.2 4.3 Trung Quc 9.0 6.5 7.5 n 5.5 4.0 7.0 Nga 5.6 -7.0 3.0 Xut khu Khi lng Thơng mi Toàn cu 3.6 -9.6 3.8 Ngun: Ngân hàng Th gii, Tháng 5-2009 Khu vc ông Á không th min nhim vi mt cú sc mnh như vy. Nhưng có iu thú v là có nhng khác bit rt quan trng gia các nưc khác nhau (Bng 2). iu này có th là do các mc tham gia c th ca các quc gia này vào nn kinh t th gii. Mt s quc gia là trung tâm giao thương hoc vn chuyn hàng hoá ln; mt s nưc khác là các nhà xut khu hàng hoá vn và in t ln. Mt khác, mt s quc gia ông Á cng như n dưng như chng chi vi khng hong tt hơn các nưc khác. Nhng quc gia này có mc tip cn vi thương mi quc t các mc khác nhau, song có mt im chung là dân s ông, iu này có th làm tng hiu qu ca các chính sách kích cu trong nưc. 2
8. Bng 2: Tng trưng GDP theo quý ca mt s quc gia Q1-08 Q2-08 Q3-08 Q4-08 Q1-09/e Hng Kông 7.3 4.3 1.7 -2.5 -7.8 Nht Bn 3.4 -3.5 -2.5 -14.4 -15.2 Singapore 6.7 2.5 0.0 -4.2 -10.1 Malaysia 7.4 6.7 4.7 0.1 -6.2 Thái Lan 6 5.3 3.9 -4.3 -7.1 Trung Quc 10.6 10.1 9.0 6.8 6.1 n 8.4 8.8 7.9 7.6 5.3 Indonesia 6.2 6.4 6.4 5.2 4.4 Vit Nam 7.5 5.7 6.3 5.7 3.1 Nguồn: Ngân hàng Th gii. Tc tng trưng so sánh vi cùng k nm trưc. Biu 1: Giá hàng hoá trên th trưng th gii Ch s Giá Hàng hóa (Tháng 4-2006 = 100) 250 200 150 4 -tháng 100 = 2006 s 100 Ch 50 T.4-06 T.10-06 T.4-07 T.10-07 T.4-08 T.10-08 T.4-09 Nng lng Lơng thc Nguyn liu thô Kim loi và Khoáng sn Nguồn: Ngân hàng Th gii 3
9. Mt trong nhng kênh trc tip truyn dn nh hưng ca cuc khng hong toàn cu n Vit Nam chính là s st gim mnh giá hàng hoá gn như theo chiu dc ng (Biu 1). Sau nhiu nm luôn theo chiu i lên, và sau giai on tng vt trong nm 2007 và mt phn trong nm 2008, giá nng lưng, thc phm, nguyên liu và khoáng sn ã gim mnh trong sáu tháng cui nm 2008. Trong mt s trưng hp, giá c gim n ba phn tư ch trong khong thi gian t mùa hè n cui nm. iu này chc chn có nh hưng i vi mt quc gia như Vit Nam vn da nhiu vào xut khu hàng hoá. Xét trên khía cnh tích cc, giá lương thc phm gim ã góp phn gim nhit t l lm phát, còn giá xi mng và st thép gim ã giúp cho ngành xây dng phc hi tr li. Giá c hàng hoá bình n tr li vào quý mt nm 2008, và k t thi im ó bt u tng tr li. Xu hưng tng li này rt rõ i vi giá du (Biu 2). Giá du th gii sau khi lên n $147 mt thùng vào gia tháng 7-2008 ã gim xung n còn $34 mt thùng vào gia tháng 2-2009. Cán cân thanh toán ca Vit Nam ít b nhng bin ng này nh hưng hơn so vi các nưc khác vì kim ngch xut khu du thô ca Vit Nam không khác my so vi kim ngch nhp khu xng du. Tuy nhiên, vi t l thu t du ca chính ph lên n 16.4 phn trm, tác ng i vi tài chính công là không nh. K hoch ngân sách nm 2009 ưc xây dng trên gi nh giá du mc trung bình 70$ mt thùng. Vi giá 40$/thùng, ngun thu s gim gn 27 nghìn t VND, hay vào khong 1,5% GDP. Tuy nhiên, giá du hin ti ang dao ng mc trên 60$/thùng, và d báo s tip tc tng trong 6 tháng cui nm 2009, do ó s làm gim bt áp lc i vi ngun thu ngân sách. Biu 2: Giá bán l xng du trong nưc so vi giá xut khu trên th trưng th gii 160 140 120 100 80 60 (tháng Giêng 2008 100) = 40 s Ch 20 Jan-08 Apr-08 Jul-08 Oct-08 Jan-09 Apr-09 Giá FOB ca Singapore Giá bán l ca VN Nguồn: Giá xut khu FOB ca Singapore da theo thng kê ca B Nng lưng M 4
10. TÌNH HÌNH PHÁT TRIN GN ÂY Cuc khng hong toàn cu ã dn n s st gim áng k trong tc tng trưng kinh t ca Vit Nam. Tác ng này khá nng n vào quý 1 nm 2009, khi GDP ch tng 3,1% so vi cùng k nm 2008. Tc này thp hơn mc tim nng n 4 im phn trm (tc tng trưng trong quý 1 nhng nm qua trung bình là 7,2%). Trên góc này, dưng như Vit Nam rơi vào tình cnh nan gii hơn so vi mt quc gia công nghip hay mt nưc ang phát trin trung bình. Nhưng cm giác ó là không úng. Quý 1 nm 2008 là nh im tng trưng nóng, do vy tc tng trưng 3,1% ưc tính trên mt quý có kt qu hot ng mnh mt cách ngoi l. Trong nhng tháng còn li, so sánh s da trên nhng quý hot ng kém hơn ca nm 2008, iu này s làm tc tng trưng GDP c nm 2009 tng mt cách cơ hc. Tc tng trưng quý 1 nm 2009 cng yu mt cách bt thưng do min Bc mưa nhiu, dn n sn lưng nông nghip ình tr rõ rt. Tuy nhiên, sn lưng v lúa ông xuân min Bc ã tng 44,7% so vi nm 2008. min Nam, tng trưng v lưng không áng k, song ngưi dân chuyn sang trng lúa có cht lưng go cao, d xut khu. Chn nuôi có xu hưng n nh. àn gia cm tng 7 phn trm so vi cùng k. Tng sn lưng thy sn 5 tháng u nm 2009 ưc tng 4,4% so vi cùng k nm 2008. Nhìn chung, GDP trong nông nghip d kin tng khong 3,6% trong nm nay. Vi t trng hin nay ca ngành nông nghip trong toàn b nn kinh t, kt qu này s làm cho tc tng trưng GDP nói chung tng thêm khong 0,6 im phn trm so vi quý 1. Biu 3: S hi phc mnh m ca ngành xây dng 14 4 Tháng 3-4 = +40% so vi tháng 9-10 12 n) u t u n) 3 10 t u 8 2 (tri thép t ng (tri ng 6 u s u 4 1 kh p Bán xim Bán Tháng 3-4 = +115% so vi tháng 9-10 2 Nh 0 0 ) (e 008 009 9 2 2 0 0 Q1 2008 Q2 2008 Q3 2008 Q4 Q1 2 Q2 Cement Steel Nguồn: Tng cc Thng kê và ưc tính ca Ngân hàng Th gii 5
11. Tuy nhiên, s phc hi có l ch yu s do ngành xây dng mang li. Nm 2008, bong bóng bt ng sn phát n và lãi sut leo thang do thc hin chính sách bình n kinh t, cùng vi giá xi mng và st thép tng vt, ã làm cho GDP ca ngành xây dng st gim. Mc dù con s tuyt i không ln lm (-0,4%), song ây là ln u tiên ngành xây dng có tng trưng âm k t u cuc khng hong ông Á mt thp niên v trưc. Nh lãi sut ngân hàng thp hơn nhiu và giá xi mng, st thép gim mnh, ngành xây dng ã hi phc rõ rt. Quý 1 nm 2009, GDP ca ngành tng trưng 6,9%. S liu bán xi mng trên th trưng trong nưc, và nhp khu st thép ã cho thy các hot ng xây dng ã tng mnh so vi sáu tháng trưc (Biu 3). Theo xu hưng hin nay, có th d báo ngành xây dng trong nm 2009 s tng trưng hai con s. iu này cng s y mnh các kt qu thc hin so vi quý mt. Biu 4: Hot ng nhn nhp tr li trong các ngành khác c Q2/09 tng 12% so vi Q2/08 c Q2/09 tng 11.6% so vi Q2/08 Nguồn: Tng cc Thng kê, Tp oàn in lc VN và ưc tính ca Ngân hàng Th gii Các lnh vc khác bưc u ã cho kt qu kh quan hơn. Tiêu th in tng theo sc mua ca h gia ình và hot ng sn xut, song không chu nh hưng trc tip bi nhng bưc phát trin trong ngành xây dng. So vi mt nm v trưc, con s này ã tng thêm 10,8%, tính n quý 2 nm 2009. Tc này thp hơn so vi trưc ây, song không nhiu. Tng mc bán l cng tng trưng vi xu hưng tương t, mc 11,6%, mt bin s khác không có liên h trc tip vi nhng thay i trong lnh vc xây dng. Chui s liu v tng mc bán l có v ít chc chn, xác thc hơn vì còn phi tính n yu t gim phát giá c tiêu dùng, và trong nm va qua có nhiu bin ng kinh t v mô áng k, làm cho d báo tc tng trưng tr nên rt nhy cm vi ch s giá và h s gim phát. Tuy nhiên, mc dù gim phát, tng trưng tng mc bán l thc vn cao áng k (Biu 4). iu này ưc khng nh bng con s thng kê sn xut mt s mt hàng dân dng lâu bn. Ví d, tháng 5 nm 2009 sn xut iu hòa nhit tng 56%, t lnh tng 23%, máy git tng 32% so vi tháng 5 nm 2008. 6
12. Như vy, mi quan ngi chính gi ây là tình hình xut khu. Các nhà bình lun thưng ch ra rng xut khu chim ti 70 phn trm GDP ca Vit Nam, ng ngha vi vic st gim xut khu có th gây ra hu qu rt ln i vi tng trưng kinh t chung. Suy din cơ hc như vy là chưa hoàn toàn chính xác, vì xut khu ưc o bng giá tr ca hàng hóa, trong khi GDP ưc o bng giá tr gia tng trong nưc. Ví d, giá tr xut khu go ca Vit nam tương ương vi giá tr xut khu sn phm máy tính, hàng in t và linh kin song phn giá tr gia tng trong nưc ca lúa go cao hơn nhiu so vi hàng máy tính và in t, khi tính n yu t nhp khu u vào rt ln ca ngành này. Nu mc tng giá tr xut khu go tương ương vi mc gim ca xut khu máy tính và in t thì tng kim ngch xut khu s hu như không thay i. Tuy nhiên, giá tr gia tng trong nưc ca xut khu có th vn tng do hiu ng thành phn ã nói trên. Rt tic là không có các chui s liu sn có o lưng nhng thay i v giá tr gia tng trong nưc ca hàng xut khu. S liu kim ngch xut khu cho thy tác ng ln ca cuc khng hong toàn cu, song không ln bng nhng nưc khác trong khu vc. Tuy nhiên trong trưng hp này thì hiu ng thành phn cng có ý ngha. Trong quý 1 nm 2009, Vit Nam ã xut khu mt khi lưng vàng vi tr giá khong 2,5 t ô la, sau khi tr thành nưc nhp khu vàng ln nht trên th gii vào nm 2008. Vit nam, xut nhp khu vàng ming mang m tính kinh doanh u cơ và phc v thói quen ct tr tài sn trong dân cư hơn là các giao dch thương mi quc t theo úng ngha. Cơn st giá vàng nm 2008 dưng như i kèm vi nhng lo lng v s bt n nh kinh t v mô. Khi nhng mi lo này lng xung, và cơ hi u tư xut hin trong ngành xây dng và th trưng chng khoán, các gia ình ã bán i mt phn s vàng h nm gi, gii kinh doanh vàng cng tái xut khu khi giá vàng th gii tng cao hi quý 1 nm nay. Nu không tính xut khu vàng thì kim ngch xut khu trong quý 1-2009 gim 11,6 phn trm, kt qu này vn khá hơn mt s nưc khác trong khu vc nhưng không nhiu. Bng 3: Xut khu khá hơn so vi các nưc khác Tng trng giá tr xut Ưc khu so vi cùng k (%) 2007 2008 Q1-2009 Nht Bn 10 9.5 -60.0 Philippines 7.1 -2.9 -36.8 Indonesia 13.2 20.0 -32.0 Malaysia 9.7 13.3 -28.9 Hàn Quc 14.1 13.8 -24.9 Thái Lan 16.5 15.7 -23.2 Singapore 10.1 12.9 -20.6 Trung Quc 25.7 17.3 -19.7 Vit Nam 21.9 29.1 7.4 Nguồn: Ngân hàng Th gii, Tng cc Hi quan và Tng cc Thng kê S liu Q1-2009 ca Nht bn là khi lưng xut khu 7
13. Vn lúc này là s gim tc hay st gim kim ngch xut khu s nh hưng như th nào n tng trưng GDP trong nm 2009. Câu tr li ph thuc vào din bin ca các hp phn khác ca tng cu, và do ó cng ph thuc vào hiu qu ca gói kích cu. Nu da trên kinh nghim ca nhng nm trưc, tác ng này có th là mt bc tranh rt m m. Trong thp niên va qua, ã có nhng nm kim ngch xut khu tng mc rt thp song tng trưng GDP li mc cao, và có nhng nm tng trưng xut khu rt tt, song tc tng trưng GDP li khá thp (Biu 5). Biu 5: Tác ng ca Xut khu dưng như không mang tính cơ hc 9.0 8.0 7.0 2001 ng GDP(%) ng 2008 6.0 1998 ng tr ng T 5.0 y = 0.0293x + 6.4945 R2 = 0.0593 1999 4.0 0 5 10 15 20 25 30 35 Tng trng xut khu (%) Nguồn: Tng cc Thng kê và ưc tính ca Ngân hàng Th gii 8
14. TÁC NG XÃ HI CA SUY GIM KINH T Rt khó ánh giá tác ng ca suy gim kinh t nu không có mt cuc iu tra lc lưng lao ng kp thi và áng tin cy. Có nhiu bng chng không chính thc cho thy tình hình khó khn tng lên, c bit các khu công nghip và các làng ngh. Song cho dù có nhiu câu chuyn thì cng không phi là s liu, và mt vài con s v tình trng mt vic làm do chính quyn a phương, hip hi doanh nghip hay các t chc xã hi dân s công b dưng như không hoàn toàn chính xác. Mt n lc tng hp bng chng t các ngun khác nhau mt cách h thng cho thy bc tranh thc t phc tp hơn so vi mi ngưi thưng ngh. Nhìn chung, tình trng thiu vic làm ph bin hơn so vi tht nghip. Ngoài ra còn có s khác nhau gia các phân on khác nhau ca th trưng lao ng và tác ng i vi các doanh nghip và gia các a phương cng không ng nht. Theo các qung cáo vic làm ng trên mt trang web ưc nhiu ngưi bit n, thì th trưng cho lao ng có k nng và bán k nng ã hi phc khá tt sau Tt (Biu 6). Trưc ó, c qung cáo vic tìm ngưi và ngưi tìm vic u gim áng k. Nhưng c hai chui s liu này u phc hi mnh vào tháng 3-2009. n tháng 4, qung cáo vic tìm ngưi nhiu hơn so vi tháng 10-2008, và ít qung cáo ngưi tìm vic hơn. Thay i tương quan các mu tin qung cáo vic tìm ngưi và ngưi tìm vic cho thy th trưng lao ng ang dn dn co hp li trong nhng tháng gn ây i vi lao ng có k nng và bán k nng (Biu 7). Biu 6: Cung cu lao ng trên th trưng lao ng ô th 10000 12000 8000 10000 8000 6000 6000 4000 4000 2000 2000 Job Seekers in Muaban.com Job Postings on Muaban.com 0 0 8 9 9 8 9 0 0 09 08 0 9 c- - -0 - c-0 -0 9 - ov-08 e an b r- ct e an ar O ct-08 N D J Fe Mar-09 Ap O Nov-08 D J Feb-09 M Apr-0 HCMC Hanoi HCMC Hanoi Nguồn Ngân hàng Th gii da trên s liu ca trang muaban.com. 9
15. Biu 7: ưng cong Beveridge 0.65 QC) Apr 2009 0.60 ng s ng Jan 2009 Dec 2008 trong t trong l 0.55 Mar 2009 i (t i Feb 2009 Nov 2008 n ng n 0.50 cc Oct 2008 Vi 0.45 0.40 0.45 0.50 0.55 Ngi tìm vic (t l trong tng s qung cáo) Nguồn: Ngân hàng Th gii da trên s liu ca trang muaban.com. Bc tranh các khu công nghip li rt khác, nơi lc lưng lao ng ch yu là lao ng ph thông. Các khu công nghip là nơi sn xut mt t trng ln hàng ch tác xut khu, do vy s là nơi chu tác ng trc tip ca cuc khng hong toàn cu mnh hơn so vi các lnh vc kinh t khác. Mt iu tra ang thc hin nhm tng cưng giám sát các khu công nghip, do Vin Qun lý Kinh t Trung ương (CIEM) tin hành vi s h tr ca Ngân hàng Th gii cung cp nhiu thông tin v khía cnh này. S liu tng hp cho các khu công nghip hin có cho ng Nai, Hi Dương và Vnh Phúc cng như khu công nghip Vit Nam – Singapore cho thy tng s vic làm khá n nh (Biu 8). Tuy nhiên, s liu v vic làm báo cáo cho CIEM ch bao gm s lao ng có ng ký bo him xã hi, mà không tính n s lao ng thi v và lao ng không c nh. Và có nhng bng chng không chính thc cho thy ây là nhóm i tưng b nh hưng nng n nht. 10
16. Biu 8: n nh vic làm o các khu công nghip 400 70 350 60 300 50 250 40 200 30 150 20 100 50 10 Thousand persons employed (others) employed persons Thousand Nai) (Dong employed persons Thousand 0 0 Jan Feb Mar NG NAI HI DNG VNH PHÚC VIETNAM-SINGAPORE Nguồn: CIEM (2009; ang phân tích). K c i vi nhng lao ng ưc phn ánh trong iu tra ca CIEM, s liu ưc bóc tách cho thy tác ng cp doanh nghip còn không ng nht hơn nhiu so vi s liu tng hp cp khu công nghip. Tính n tháng 5-2009, t l tr li cp doanh nghip vưt trên 25% các a phương Hi Phòng (59%), Hi Dương (65%), Vnh Phúc (81%) và Bà Ra – Vng Tàu (26%). Thông tin phn hi cho thy a s các doanh nghip ang hot ng khá tt, song có mt thiu s áng k ã b nh hưng nng n (Bng 3). Tương t, tình hình gia các a phương cng khác nhau áng k. Mt s a phương như Bà Ra – Vng Tàu có v tương i ít b nh hưng bi tình hình suy thoái, trong khi nhng a phương khác như Hi Phòng b nh hưng nng hơn nhiu (Bng 4). Bng 4: Mc tác ng khác nhau i vi các doanh nghip Gim trên Gim di Tng di Tng trên Bin s n nh Tng 10% 10% 10% 10% Doanh thu 10.3 10.3 4.4 23.5 51.5 100.00 Xut khu 20.6 6.4 7.9 15.9 49.2 100.00 Nhp khu 25.0 5.4 5.4 5.4 58.9 100.00 Doanh s trong nc 13.7 3.9 11.8 15.7 54.9 100.00 Thu 2.5 0.0 5.0 20.0 72.5 100.00 Vic làm 1.8 31.6 10.5 28.1 28.1 100.00 Nguồn: CIEM (2009; ang phân tích). 11
17. Bng 5: Tác ng khác nhau gia các tnh Gim trên Gim di Tng di Tng trên a phơng n nh Tng 10% 10% 10% 10% Hi Phòng 0.0 45.0 15.0 20.0 20.0 100.0 Vnh Phúc 0.0 30.8 0.0 38.5 30.8 100.0 Hi Dơng 10.0 30.0 20.0 30.0 10.0 100.0 Bà Ra-VngTàu 0.0 14.3 7.1 28.6 50.0 100.0 Nguồn: CIEM (2009; ang phân tích). Da trên thay i v lao ng. Có l s khác bit ln nht v tác ng ca suy gim kinh t là tác ng i vi tng ngưi lao ng và h gia ình. Thông tin áng tin cy nht v khía cnh này ly t mt nghiên cu ánh giá tác ng nhanh do Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam (VASS) thc hin vi s h tr ca Ngân hàng Th gii và có s tham gia ca các t chc xã hi dân s. Các ánh giá tác ng nhanh ưc thc hin dưi hình thc phng vn các nhóm trng tâm vi ngưi lao ng. Các ánh giá này ưc tin hành các ch lao ng Hà Ni, các làng ngh và mt khu công nghip vào tháng 2 và tháng 3-2009, và mt s khu công nghip và khu vc nông thôn khác vào tháng 4-2009. Nhng ánh giá nhanh này rt ln và không th tóm tt ưc bng mt vài xu hưng ưc l. Tuy nhiên, có mt s khuôn mu ni lên t nhng s liu này. Trên khía cnh tích cc, nhng nh hưng ln như tái nghèo, thiu n, phi cho con cái ngh hc hay bán t hoc mt nhà không phi là hin tưng ph bin. Trên khía cnh tiêu cc, có tình trng mt vic làm, thưng xuyên b gim gi làm và gim lương, tin gi v gia ình gim sút, và ngưi lao ng phi ph thuc nhiu hơn vào các vic làm không chính thc. Ct gim vic làm là tình trng ph bin các khu công nghip giai on cui nm 2008, u nm 2009, song ít khi din ra dưi hình thc cho ngh vic công khai. Ph bin hơn là không ký li hp ng và khuyn khích t ngh vic. Lao ng thi v và lao ng có hp ng ngn hn b mt vic nhiu hơn. Nhiu doanh nghip các khu công nghip ã lưu ý nhng khó khn trong vic tuân th chính sách bo him xã hi và h thng bo him tht nghip mi ưc áp dng. K c ti nhng doanh nghip ưc ghi nhn là ã phc hi sn xut, công nhân cng thưng ch ưc tính gi làm vic bình thưng và làm ca, không có làm thêm gi. Không có lương làm ngoài gi khin công nhân phi ct gim chi tiêu, c bit Thành ph H Chí Minh và các vùng lân cn, do chi phí sinh hot cao. Cng vì lý do này mà tin gi v quê cho gia ình cng b nh hưng. Tuy nhiên vic lao ng tr v quê không nhiu như mi ngưi thưng ngh, dưng như quá trình di cư là không th o ngưc. Nhng ngưi phi quay tr v quê dưng như gp nhiu khó khn hơn so vi nhn nh thông thưng. 12
18. CÁN CÂN THANH TOÁN Trong nm 2008 thâm ht tài khon vãng lai trong cán cân thanh toán ã lên n 11,9% GDP, cao hơn nhiu so vi mc an toàn hp lý. Nguyên nhân ch yu là do thương mi mt cân i mt cách bt thưng, gn 2,3 t ô-la mi tháng trong quý 1 nm 2008. Trên thc t, mc thâm ht không mt n nh như con s d làm ta thy. Vit Nam, lung vn FDI vào i kèm vi khi lưng hàng hóa vn nhp khu rt ln; và do lung vn u tư t nên kim ngch nhp khu cng cao bt thưng. Nhưng trong trưng hp này, nhp khu và ngun lc tài tr cho nhp khu i ôi vi nhau. Mt hp phn quan trng khác ca nhp khu chính là mua u vào trung gian cho các hot ng ch xut. Trong trưng hp này, nhp khu hin ti ưc thanh toán bng xut khu tương lai. Tuy nhiên, nhp siêu trong u nm 2008 còn b thi phng do s gia tng nhp khu hàng tiêu dùng, trong ó có các mt hàng xa x t m phm n ô tô t tin. Xét trên phương din nào ó, nh có các chính sách bình n áp dng trong nm 2008, nn kinh t Vit Nam ã ci thin hơn so vi mt nm trưc ây vưt qua ưc cơn khng hong toàn cu. u nm 2009, cán cân thương mi gn như cân bng. Trong quý 1-2009, giá tr xut khu chung ã tng so vi cùng k nm trưc nu tính c xut khu vàng trong khi ó giá tr nhp khu gim khong 41,3% (Biu 9). Mt phn, iu này cho thy mt chính sách thương mi ch ng hơn, có l gii hn mà các cam kt WTO cho phép. Song ây cng là kt qu ca các yu t kinh t v mô sâu hơn. S st gim lung vn FDI, gim xut khu và tng trưng kinh t suy gim u là nhng nguyên nhân dn n s gim sút các hp phn then cht trong kim ngch nhp khu. Biu 9: Tình trng nhp siêu có ci thin 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 -2,000 -4,000 T.1-08 T.5-08 T.9-08 T.1-09 T.5-09 Nhp khu Xut khu Cán cân thơng mi Nguồn: Tng cc Thng kê. Xut khu tính theo giá FOB; nhp khu tính theo theo CIF 13
19. Khi hot ng kinh t phc hi tr li, ã có th thy rõ mt s xu hưng o ngưc trong các s liu v hot ng thương mi tháng 4 và tháng 5. Kim ngch nhp khu bt u tng tr li, và nhp siêu có th tng trong nhng tháng cui nm 2009. Song nhng nguyên nhân cn bn làm cho tình trng nhp siêu nm 2008 không b rơi vào tình trng thiu bn vng cng s nhc li trong nm 2009. ng thi, kim ngch xut khu gim hu ht các mt hàng (Bng 5). Yu t tích cc duy nht là mt hàng lúa go, vi doanh s xut khu tng 20% so vi nm ngoái. Do nhiu ngưi trng lúa sng sát ngưng nghèo, kt qu tt trong lnh vc này s giúp gim nh tác ng xã hi tiêu cc ca suy gim kinh t. Kt qu các lnh vc khác khá khác nhau. Ví d, s st gim mnh trong xut khu hàng may mc không ging vi xu hưng i vi hàng giày dép. Mt iu áng khích l khác là xut khu thy hi sn không gim nhiu như nhng ngành khác. Cng tương t, vi thc t là nhiu ngưi làm vic trong ngành sn xut thy hi sn là ngưi nghèo hoc cn nghèo, ây là mt tin khá tt lành xét trên góc xã hi. Bng 6: Giá tr xut khu gim i vi hu ht các ngành hàng Tng trng 2008 (%, so vi cùng k nm trc) (triu $) 2008 5M-2008 5M-2009 Tng kim ngch xut khu 62,685 29.1 27.2 -6.8 Du thô 10,357 22.0 45.5 -44.0 Ngoài du thô 52,328 30.6 23.5 1.8 Go 2,894 94.3 94.1 20.2 Các mt hàng nông sn khác 5,505 17.2 4.0 -19.5 Thy hi sn 4,510 19.8 11.6 -9.1 Than 1,388 38.8 34.9 -20.7 May mc 9,120 17.7 19.0 -1.8 Giày dép 4,768 19.4 13.4 -10.1 in t và Máy tính 2,638 22.5 25.2 -8.0 Th công m ngh (k c vàng) 1,363 65.1 3.2 772.6 Sn phm g 2,829 17.7 20.8 -19.8 Hàng hóa khác 17,312 44.3 32.9 -12.8 Nguồn: Tng cc Thng kê Kim ngch xut khu cng gim i vi hu ht các th trưng truyn thng ca Vit Nam (Bng 6). Nm 2008, các th trưng M, châu Âu, Nht, Trung Quc và ASEAN chim n trên ba phn tư th trưng xut khu ca Vit Nam, bao gm c du thô. Trong quý 1-2009, doanh s bán ra trên tt c các th trưng này u gim, mt s 14
20. th trưng gim áng k. Nhưng tng kim ngch xut khu phi du gim ít hơn nhiu, nh tng nhanh giá tr xut khu sang các th trưng khác. Các nhà xut khu Vit Nam c bit tích cc trong vic tìm kim các th trưng mi Châu M La-tinh và Trung ông. Nh có s nng ng này mà trong quý 1-2009, kim ngch xut khu ca Vit nam sang hai th trưng này ã tng gn 14% so vi cùng k nm 2008. Bng 7: Th trưng xut khu truyn thng co hp T trng (%) 2006 2007 2008 Q1-2009 Trung Quc 8.3 7.7 7.5 6.3 Nht Bn 14.3 12.6 12.2 9.6 ASEAN 11.6 12.5 14.0 10.7 EU 21.1 21.4 19.4 16.6 M 21.3 23.2 20.8 17.5 Các nc khác 23.3 22.5 26.1 39.1 Nguồn: Tng cc Thng kê. T trng kim ngch xut khu phi du ca Vit Nam trên các th trưng chính. Hin ti không có nhiu thông tin v mt s thành phn khác ca cán cân thanh toán. Kiu hi ưc d báo s gim, mc dù gim bao nhiêu thì còn nhiu ý kin khác bit. các nưc ông Á khác, kiu hi thưng do lao ng làm vic nưc ngoài gi v cho gia ình. Sinh k ca nhiu ngưi lao ng như vy ang gp ri ro do khng hong kinh t toàn cu, và do ó kiu hi d báo s b nh hưng theo. Vit Nam, kiu hi phn nhiu do cng ng ngưi Vit sinh sng nưc ngoài lâu nm gi v, nhng ngưi này tương i khá gi và hin nay ang u tư v nưc, ôi khi gn vi k hoch ngh hưu ca h. Do vy, dòng kiu hi có th s gim ít hơn so vi các quc gia khác trong khu vc. Có mt s thông tin v các d án FDI, mc dù không hoàn toàn thng nht vi ni hàm ca lung vn FDI ưc ghi nhn trên cán cân thanh toán. Vit Nam, con s FDI ưc phê duyt ch yu phn ánh ý nh ca nhà u tư nưc ngoài hoc nhn ưc quyn s dng t. Con s FDI thc hin phn ánh chi tiêu thc t, song kt hp c lung vn vào t bên ngoài và vic huy ng ngun lc trong nưc (ví d dưi hình thc vay t ngân hàng thương mi trong nưc). Tuy nhiên, trong cán cân thanh toán thì ch tính lưng FDI thc t vào Vit nam t bên ngoài. Do vy, s vn FDI trong cán cân thanh toán thưng thp hơn so vi s vn FDI thc hin do B K hoch u tư công b. S liu có ưc tính n tháng 5-2009 cho thy con s FDI ưc phê duyt ã gim ti ba phn tư (Bng 7). ây là s kt hp gia st gim con s các d án mi, cùng vi vic tng vn mt s d án ang thc hin. Mt s bng chng không chính thc cho thy các d án FDI ang thc hin Vit Nam, cng ging như các nhà u tư trong nưc, ang tn dng cơ hi lãi sut thp và chi phí xây dng thp nhanh chóng thc hin vic m rng d án, vic này ã nm trong k hoch và trưc sau gì cng phi làm. 15
21. Vì nguyên nhân ó, con s FDI thc hin s tương ng vi con s lung vn vào trong cán cân thanh toán. Các d án FDI thc hin trong nưc có th vay ch yu t ngân hàng trong nưc, làm gim bt s ph thuc ca h vào ngun vn t nưc ngoài. Bng 8: Gim các d án FDI ng ký mi, các d án c tng vn Giá tr Thay i (t $) (% so vi cùng k) Tng s vn mi ng ký và tng vn 6.7 -76.3 Các d án mi ng ký 2.7 -89.2 S d án 256 -60.5 Tng vn các d án ang thc hin 4.0 27.5 S vn thc hin (nc ngoài và trong nc) 2.8 -29.1 Nguồn: B K hoch và u tư. S liu ly k t 1.1 n 20.5.2009. Nhng thông tin v kiu hi, lung vn FDI và các bin ng v ngun vn quc t khác không y nên rt khó ưa ra ưc mt d báo áng tin cy v cán cân thanh toán. Tuy nhiên, da trên nhng thông tin ã có, mc thâm ht tài khon vãng lai vào khong 5% GDP không phi là không có cơ s. V tài khon vn, bên cnh d báo st gim lung vn FDI cng cn nhc ti d báo v vic lung vn t chy ra cho c nm. Phn ln, nu không phi tt c lung vn chy ra này ã din ra vào u nm 2009, khi các nhà u tư nưc ngoài bán trái phiu chính ph và c gng chuyn thành tin các c phiu ca h trên th trưng chng khoán.Vi quy mô th trưng tài chính “mng manh” ca Vit Nam, các nhà u tư nưc ngoài cui cùng ã bán tài sn ca h vi giá thp hơn giá mà h mua vào ban u. 16
22. Bng 9: Thâm ht tài khon vãng lai ln (tính bng triu $) Ưc 2009 Cân i tài khon vãng lai -4,622 Cán cân thơng mi -5,552 Dch v ròng -595 Thu nhp u t -3,275 Chuyn khon và kiu hi 4,800 Cán cân tài khon vn 1,950 u t FDI (lung vào) 4,500 Vay trung hn và dài hn 1,450 Các ngun vn khác -4,000 Cán cân chung -2,672 Thay i d tr (- tng) 2,672 Tài khon vãng lai tính bng phn trm GDP -5.0 Nguồn: Ngân hàng Th gii ưc tính. Lưu ý: Trong cán cân thương mi thì giá tr xut khu và nhp khu u tính theo giá F.O.B 17
23. LNH VC TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG S thn trng thái quá ca ngân hàng i vi ri ro và i kèm theo ó là tình trng ct tín dng là nhng lý do gii thích vì sao s suy gim các nưc công nghip li trm trng n như vy vào thi k cui 2008 và u 2009. Vn chính không phi là thiu thanh khon, vì ngân hàng trung ương các nưc công nghip ã bơm rt nhiu tin cho nn kinh t ca mình. Vn thc ra ch các ngân hàng ã gi tin nhng nơi an toàn, như trái phiu chính ph, hoc ơn gin là gm tin li. Vit Nam, tín dng hu như không tng trưng trong vài tháng u nm 2009, song ít nht cng không st gim. Cng ging như các nưc công nghip, Ngân hàng Nhà nưc Vit Nam (NHNN) k t tháng 11 ã ni lng chính sách tin t, khng nh chính sách ã ưc ưa ra mt cách thn trng vào hi tháng 6. Song chính sách h tr lãi sut giai on u có th ã óng vai trò quan trng hơn trong vic m bo luân chuyn tín dng trong quý u nm 2009. Chính sách tin t ưc ni lng thông qua nhiu bin pháp. Trong ó có bin pháp gim lãi sut chính sách và gim t l d tr bt buc (Biu 10). NHNN cng mua li lưng trái phiu bt buc ã bán ra vào hi tháng 3-2008, khi ưu tiên chính sách còn là gii quyt tình trng nn kinh t phát trin quá nóng. Tác ng ca các bin pháp này i vi tng cung tin ã ưc tng cưng qua vic chuyn sang áp dng t giá hi oái linh hot hơn. Biên th ni i vi ng ô-la ưc ni rng lên +/-5 phn trm vào tháng 3.2009, t +/-3 phn trm vào tháng 11. 2008, +/-2 phn trm vào tháng 6 và +/-1 phn trm vào tháng 3. Nhng thay i này din ra sau khi t giá tham chiu gim 3% vào tháng 12-2008. Biu 10: Ni lng Chính sách Tin t 16.0 12.0 % 8.0 4.0 0.0 Tháng 2-08 Tháng 6-08 Tháng 11-08 Tháng 12-08 Tháng 2-09 Tháng 4-09 Lãi xut cơ bn Lãi xut tái cp vn Lãi xut chit khu T l d tr bt buc Nguồn: Ngân hàng Nhà nưc. 18
24. Chính sách h tr lãi sut giai on mt giúp các doanh nghip cơ cu li tình hình tài chính trên quy mô ln. Vic cơ cu li n (dưi hình thc o n) không ưc chính sách này cho phép mt cách chính thc, vì mc tiêu chính là cung cp vn lưu ng cho các doanh nghip có phương án kinh doanh kh thi. H tr lãi sut là 4 im phn trm, và không kéo dài quá 9 tháng. Tuy nhiên trên thc t vay vn lưu ng cho phép các doanh nghip s dng doanh thu ca mình thanh toán các khon n mà h ã vay khi lãi sut còn quá cao, trong mt s trưng hp lên n 21%. Vi tình trng gim phát nhanh vào sáu tháng cui nm 2008, các khon n này ã tr thành mt gánh nng quá ti, dn n trin vng t l n xu (NPL) s tng nhanh và có kh nng nh hưng n s n nh ca h thng ngân hàng. Do chính sách h tr lãi sut giai on mt ch yu i kèm vi vic tái cơ cu n t, nên tng tín dng không tng trưng nhiu trong quý 1-2009. Các khon vay theo chính sách này lên n gn 200 nghìn t VND tính n cui tháng 3.2009. Song tng dư n ca toàn b h thng ngân hàng ch tng khong 6% k t cui nm 2008 (Biu 11). Tính n cui tháng 5, các ngân hàng thương mi quc doanh (SOCB) cho vay n 72% tng tín dng trong chương trình, cho thy yu t thuyt phc o c trong quyt nh tham gia ca ngân hàng. Song i vi ngưi vay thì yu t này có v không thích hp bng, vì khu vc tư nhân chim n 79% tng vn vay. Biu 11: Cho vay theo Chính sách H tr Lãi sut 350 300 ) 250 y k y 200 150 ng VND (l VND ng 100 T 50 0 2009 2009 2009 20/ 03/ 01/ 3/06/2009 02/ 0 03/20/2009 04/ 04/17/2009 05/ 05/15/2009 NHTMNN NHCP Khác Nguồn: Ngân hàng Nhà nưc. Tái cơ cu các khon n mà doanh nghip ã vay vi lãi sut cao là hin tưng ph bin trong bi cnh gim phát nhanh. Vào gia thp niên 1980, mt c im ni bt ca cái gi là gói bình n “không chính thng” như Ác-hen-ti-na và It-xra-en ã áp dng là nhm gim lãi sut các khon vay tn ng bng bin pháp hành chính, tránh tình trng phá sn hàng lot. Chính sách h tr lãi sut ca Vit Nam tt hơn so vi nhng bin pháp hành chính ó. Vic h tr lãi sut không phi áp dng tràn lan: ưc 19
25. vay h tr lãi sut, doanh nghip phi có k hoch kinh doanh kh thi. iu này có th ã góp phn hn ch tình trng o n i vi các doanh nghip chc chn s tht bi. V phía ngân hàng, chính sách h tr ch mang li li ích nu như h thc s cho vay trong chương trình. Và có l ây là cách m bo cho ngun tín dng luân chuyn vào thi im mà bn nng t nhiên ca ngân hàng ơn gin s là gm tin và ch i, như các nưc công nghip ã làm. Tháng 4-2009, chương trình h tr lãi sut m rng i tưng vay t vn lưu ng sang vn u tư và thi hn dài hơn, t 9 tháng tng lên 2 nm. Tính hp lý ca chương trình h tr lãi sut giai on hai này làm nhiu ngưi bn khon hơn. Tín dng ngân hàng n lúc ó vn luân chuyn tt. iu quan trng hơn là h tr lãi sut có nhiu im ging như chc nng “cho vay chính sách” vn ã b các ngân hàng thương mi hy b và chuyn sang nhng ngân hàng chuyên bit cách ây vài nm, như mt phn trong n lc ci cách ngành tài chính ngân hàng. Cho vay chính sách rt d b thiên v, có th làm cho vic phân b ngun lc thiu hiu qu và cui cùng s nh hưng n cht lưng danh mc u tư ca ngân hàng. Biu 12: N xu có chiu hưng tng tr li 4 3 2 1 Non-performing loans (percent) loans Non-performing 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 (3M) SOCBs Non-SOCBs Total Nguồn: Ngân hàng Nhà nưc. ã có mt s du hiu cho thy t l n xu ã tng lên (Biu 12). Chúng xut hin sau vài nm khi các NHTMQD có nhiu n lc làm sch danh mc u tư ca mình chun b cho c phn hóa và nhìn chung ã ci thin ưc cht lưng cho vay. Phi tha nhn rng, nhng con s d báo v NPL là da trên các ch s nh lưng và ưc tính theo các khon vay. C th là, mt khon vay s ưc coi là n xu nu như ó là vay o n, hoc ã quá hn thanh toán t 90 ngày tr lên. Mun có nhng con s áng tin cy hơn s phi ánh giá ưc kh nng tr n ca bên vay. Song rt khó ưa ra nhng ánh giá như vy mt quc gia nơi mà các th ch th trưng vn còn ang phát 20
26. trin. Các t chc quc t xp hng ri ro tín dng có ưa ra t l n xu cao hơn. Thí d, Hãng Fitch gn ây ưc tính t l n xu chim ti 13% tng dư n ca h thng ngân hàng Vit nam. Tuy nhiên, các s liu công b chính thc ca Ngân hàng Nhà nưc cng là cơ s so sánh các ch s quan trng này. Mc dù t l n xu có xu hưng tng lên trên tng dư n, ngành ngân hàng Vit Nam vn trong trng thái tương i lành mnh. Nm 2008, li nhun ca ngân hàng nhìn chung khá tt, cho thy chi phí tín dng tương i thp và khi lưng cho vay tng trưng mnh (Biu 13). Li nhun ca ngân hàng cng ưc y mnh nh lãi vn khá ln t trái phiu chính ph mà nhiu ngân hàng ã mua khi các nhà u tư nưc ngoài b chy khi Vit Nam trong sáu tháng u nm 2008, ti thi im lãi sut rt cao. Li nhun này ã bù p cho tác ng ca li nhun ròng t lãi sut tương i thp. Trong nm 2009, li nhun ca h thng ngân hàng có th s ưc li t vic thc hin chính sách h tr lãi sut. Biu 13: Li nhun ngân hàng ưc ci thin 16 12 8 Trillion VND afrerVND tax Trillion 4 0 2007 2008 Nguồn: Ngân hàng Th gii ưc tính theo s liu ca 25 NHTM thuc d án Tín dng nông thôn. Các cơ quan qun lý tin t cng rt tích cc trong vic m bo cho s lành mnh ca h thng ngân hàng. Trong giai on bình n, khi bong bóng bt ng sn phát n và lãi sut cao làm dy lên nhng quan ngi v tình trng ca các ngân hàng nh, NHNN ã tng cưng các n lc giám sát mt cách áng k, và nâng mc d tr ti thiu ca các ngân hàng thương mi. n cui nm 2008, tt c các ngân hàng thương mi bao gm c chính ngân hàng c phn nh ưc coi là d b tn thương nht u t yêu cu v mc d tr ti thiu. Chính sách này s ưc tip tc, trong ó vn iu l ti thiu ưc quy nh là 3 nghìn t ng tính n cui nm 2009. Các ngân hàng không áp ng 21
27. ưc yêu cu này s buc phi sáp nhp vi các ngân hàng ln khác hoc b thu hi giu phép kinh doanh. chun b cho kh nng này, NHNN ã son tho mt thông tư v sáp nhp và mua li các ngân hàng. Vic ni lng chính sách tin t và chính sách h tr lãi sut giai on hai cho n nay ã làm cho tng phương tin thanh toán tng nhanh (Biu 14). Cho n nay, vic này không làm cho lm phát tng nhanh. Có th nói, chương trình bình n ca u nm 2008 và s st gim giá c hàng hóa ã làm tt c các ch s lm phát tiêu chun gim xung (Biu 15). Trong tháng 5, ch s giá tiêu dùng tng 0,44% so vi tháng trưc, tương ương 5.6% so vi cùng k nm trưc. Lm phát hàng nm ã tr v mc mt ch s, khng nh thành công ca chính ph i vi chính sách bình n. Song không th coi bình n là iu ương nhiên. Vì tng phương tin thanh toán li tng tr li, và giá c hàng hóa hu như cng ã chm áy, nên lm phát s có th tng tr li vào sáu tháng cui nm 2009. Biu 14: Kt thúc giai on bình n 70 60 50 40 (%) 30 20 Tng cung tin t (M2) Tng tín dng 10 Tng tin gi 0 May-06 Oct-06 Mar-07 Aug-07 Jan-08 Jun-08 Nov-08 Apr-09 Nguồn: IMF và Ngân hàng Th gii ưc tính theo s liu ca Ngân hàng Nhà nưc. Th trưng chng khoán cng cho thy rõ chiu hưng tng mnh. Do các c phiu th ni có quy mô nh và s lưng giao dch hn ch, nên giá c phiu rt nhy cm vi tâm lý th trưng. Chương trình bình n u nm 2008 vi nhng tác ng i vi tín dng và hot ng kinh t ã làm cho ch s Vit Nam Index gim mnh. Bên cnh ó, các nhà u tư cung bán ra c phiu ca h do các iu chnh chin lưc kinh doanh toàn cu vì nhiu lo ngi v suy thoái kinh t. Do tt c nhng nguyên nhân này, th trưng chng khoán ca Vit Nam là mt trong nhng th trưng st gim nht trên th gii trong nm 2008, trong ó ch s VN Index gim n 67,3%. Nm 2009, chính sách tin t ni lng hơn và hy vng lc quan hơn v tình hình kinh t ã o ngưc xu hưng này. Tính n cui tháng 5.2009, Vit Nam Index ã tng 81% so vi áy hi tháng 2-2009 và tng 35% k t u nm. Din bin này làm cho th trưng chng khoán 22
28. Vit Nam tr thành mt trong nhng th trưng hot ng tt nht trên th gii trong nhng tháng u nm nay (Biu 15). Mc dù s hi phc này ưc hoan nghênh và m ra kh nng tái to à cho chương trình c phn hóa, song cng làm dy lên nhiu quan ngi v tính n nh ca nó. Biu 15: Lm phát tr v mc mt ch s So vi tháng trc So vi cùng k 8 Ch s chung 50 Ch s chung Lơng thc phm Lơng thc phm 6 40 Cơ bn Cơ bn 4 30 percent 2 percent 20 0 10 -2 0 May-07 Nov-07 May-08 Nov-08 May-09 May-07 Nov-07 May-08 Nov-08 May-09 Nguồn: Tng cc Thng kê và ưc tính ca Ngân hàng Th gii Biu 16: Th trưng chng khoán khi sc mnh m 140 120 100 Dec 2008 = 100 = Dec2008 80 60 Dec-08 Jan-09 Feb-09 Mar-09 Apr-09 May-09 Các TT mi ni S&P 500 VN Index Nguồn: HOSE, MSCI, Standard and Poor’s 23
29. GÓI KÍCH CU Duy trì tng trưng kinh t trong nhng tháng còn li ca nm 2009 s phi da nhiu hơn vào cu trong nưc. Cùng vi nhng bin pháp chính sách khác, k hoch ngân sách nhà nưc ưc Quc hi thông qua vào cui nm 2008 khi bt u ưa ra “nm nhóm gii pháp” i ôi vi vic thâm ht ngân sách tng th s tng áng k. Theo các tiêu thc quc t, thâm ht ngân sách ưa ra cho nm 2009 lên n 8,3% GDP, so vi mc 4,5% vào nm 2008. Nhng con s này không hoàn toàn tương ng vi các con s ưc dư lun nói ti Vit Nam, vì mt s lý do. Th nht, theo tiêu thc quc t, các hng mc “ngoài ngân sách” s phi ưc tính n khi ưc tính mc thâm ht. i vi Vit Nam, mt s các hng mc này ch nm “ngoài ngân sách” trên danh ngha, vì chúng vn phi tuân theo mi th tc phê duyt và các quy tc qun lý tài chính công như các hng mc chính thc nm “trong ngân sách”. Nhng mc khác, như chi tiêu ca Ngân hàng Phát trin Vit Nam v bn cht mang tính gi ngân sách hơn. Th hai, Vit Nam coi phn tr n công là chi tiêu ca chính ph, trong khi ó thông l quc t coi ây là mt mc tài chính. Cui cùng, song không kém phn quan trng, con s ưc tính này ph thuc vào d báo GDP cho c nm, và trong nhng thi k bin ng thì các t chc khác nhau s có quan im khác nhau v vn này. Vi tt c nhng d kin ó, tng thâm ht ngân sách tng th t 4,5 lên 8,3 phn trm GDP là mt mc tng áng k. Phi tha nhn rng, thay i d kin v mc thâm ht ngân sách tng th ch là mt thưc o ơn gin v quy mô ca gói kích cu. Bn thân s suy gim kinh t ã to ra mt o giác v s gia tng này, vì s thu thu ph thuc rt nhiu vào tng trưng GDP, ng ngha vi vic thâm ht s tng lên khi kinh t suy gim. Theo lưc ơn gin v thâm ht ngân sách này, thì k hoch ngân sách cui nm 2008 ã t gói kích cu ca Vit Nam vào hàng u các nưc trong khu vc (Bng 10). Bng 10: Các gói kích cu ca mt s nưc Quc gia Quy mô (phn trm GDP) Trung Quc 12.0 Hàn Quc 6.8 Malaysia 9.3 Singapore 8.0 Philippines 1.8 Thái Lan 1.1 Vit Nam 8.3 Nguồn: S liu công b t các nưc, Bloomberg, Factiva và NHTG ưc tính 24
30. K t thi im ó, mt s bin pháp kích cu khác ã ưc áp dng hay công b, làm cho ngưi ta khá bi ri và làm dy lên mi lo lng d hiu v kh nng chi tiêu không bn vng ca chính ph. Mt lot bin pháp ưc áp dng vào quý u nm 2009. nói cho rõ, t nay v sau các bin pháp này ưc gi là “gói gii pháp th nht”. Tip theo ó, mt s bin pháp kích cu khác cng ưc xut các b ngành xem xét, và gn ây là Quc hi. Nhiu gii pháp trong s ó, cùng vi các gii pháp ã áp dng trong quý 1.2009 ưc B K hoch và u tư gp li thành mt vn bn tng hp duy nht ưc bit n dưi cái tên là “K hoch 143 nghìn t ng”. Do 143 nghìn t VND lên n gn 8,7 phn trm GDP d kin t ưc trong nm 2009, k hoch ca B KHT ã làm cho nhiu ngưi bn khon. Cng thêm 8,7% GDP này vào vi mc thâm ht ngân sách tng th 8,3% ng ngha vi vic k hoch ngân sách ã phê duyt trong nm 2008 s b thâm ht 17% GDP. Nu iu này xy ra, gói kích cu ca Vit Nam s khác hn so vi các quc gia khác trong khu vc. Do vy cn phi làm rõ nhng ni dung nào ã ưc phê chun, nhng gì còn ang ưc các b ngành và Quc hi cân nhc, và hàm ý v nhu cu tài chính ca các quyt sách s ưc ưa ra trong vài tun ti là gì. Bng 11: Chi phí cho gói kích cu t 1 Các hp phn gói kích cu ã ưc phê duyt hoc cam kt tính n nay Liên quan ti thu ngân sách Nghìn t ng • Gim thu thu nhp doanh nghip cho các DN va và nh t Q4 2008 n ht 3.0 Q4 2009, c hai • Hoãn thu thu nhp doanh nghip cho sáu ngành trong 9 tháng u 2009. (7.3) Hoãn thu ch không min tr • Hoãn thu thu nhp cá nhân trong 5 tháng u nm 2009. Hoãn thu ch (6.1) không min tr. • Gim 50% thu giá tr gia tng VAT i vi mt s hàng hóa và ngành c th, 7.2 bao gm c nhp khu Tng mc thu min tr 10.2 Liên quan ti chi ngân sách Nghìn t ng • Chương trình h tr lãi sut, kt hp hai giai on. Hin ti thì Ngân hàng (17.0) Nhà nưc s chu các chi phí, tuy nhiên cui cùng thì ngân sách cng b nh hưng • Chi tiêu b sung ngoài ngân sách 8.0 • Tr cp Tt (200 nghìn mi ngưi nghèo, không quá 1 triu ng mi h gia 1.7 ình nghèo). Da trên chi tiêu thc t • H tr 61 huyn nghèo nht (mi huyn nhn tm ng 25 t ng) 1.5 • H tr xây nhà cho ngưi nghèo (khon 0.5 triu h gia ình nông thôn s 3.6 nhn ưc 7.2 triu ng mi h) • H tr công chc nhà nưc có thu nhp thp (khong 0.9 triu công chc s 0.4 nhn 360 nghìn ng mi ngưi) Tng chi b sung 15.2 Nguồn: Da trên s liu ca Qu Tin t Quc t, B Tài chính và Ngân hàng Nhà nưc. S liu trong ngoc kép th hin vic hoãn thu (khác vi min tr) các khon thu hoc chi không nm trong ngân sách. 25
31. Trưc khi làm công vic tính toán này, có vài im cn nhn mnh. Th nht, “k hoch 143 nghìn t ng” có nhiu ni dung trùng lp. Mt s mc ưc lit kê c trong gói kích cu t 1; mt s bin pháp khác xut hin c trong k hoch ngân sách ã ưc phê duyt vào cui nm 2008. Th hai, ‘k hoch 143 nghìn t’ ã trn ln các bin pháp làm gim s thu thu vi các bin pháp làm tng chi và các bin pháp nhm huy ng thêm ngun lc. Mc dù tính hai nhóm bin pháp u vào thâm ht ngân sách là hp lý, song nhóm bin pháp th ba li là mt mc cp tài chính ch không phi là nguyên nhân gây tng thâm ht. Cui cùng nhưng không kém phn quan trng là mt s bin pháp ưa vào trong k hoch 143 nghìn t chc chn s gây chi phí cho xã hi, song vic chi phí ó thuc ngân sách 2009 hay không li hoàn toàn chưa rõ ràng. Gói kích cu t mt bao gm mt lot bin pháp min gim và hoãn np thu. Ch ưc cân nhc n bin pháp min thu khi ánh giá hàm ý vi ngân sách, vì phn hoãn thu v sau các h kinh doanh và doanh nghip vn phi tr, ch là chm hơn vài tháng. Tuy nhiên, mi ây Chính ph ã trình Quc hi phê chun vic min gim thu thu nhp cá nhân, trong ó ch trương min toàn b s thu ã giãn trong sáu tháng u nm nay ng thi tip tc min thu thu nhp t u tư vn, chuyn nhưng vn (bao gm c chuyn nhưng chng khoán), bn quyn, nhưng quyn thương mi. xut này s nh hưng áng k ti ngun thu ngân sách 2009. Ngay c vic giãn thu ti nm 2010 cng s nh hưng ti các k hoch chi ngân sách ca nm nay. Gói kích cu t mt cng bao gm c chính sách h tr lãi sut. Ban u, còn chưa rõ ràng chi phí ca chương trình này là bao nhiêu; dn dn tranh lun chuyn sang là ai s gánh chu chi phí ó. n nay, rõ ràng là NHNN s gánh vác trách nhim này và s không ưc tr trc tip t ngân sách. Tuy nhiên, tùy vào cách thc NHNN s trang tri chi phí như th nào, chương trình này có th s tr thành ngha v ngân sách trong nhng tháng hay nm v sau. Gói gii pháp t mt bao gm chi tiêu b sung ngoài ngân sách và mt lot mc chi tiêu xã hi khác. Tng hp li, tt c các bin pháp này s làm thu ngân sách gim i khong 10,2 nghìn t ng và chi tiêu b sung khong 15,2 nghìn t ng (Bng 11). ánh giá gói kích cu “143 nghìn t ng” qu là công vic khó khn vì ti nay ch có rt ít thông tin chi tit v cách thc thit k và s dng ca gói này. Do vy, các nhà bình lun khác nhau có th có nhng din gii khác nhau, và tt c nhng din gii ó cn phi ưc tip nhn mt cách thn trng. Rõ ràng là “k hoch 143 nghìn t ng” không làm tng thêm tht thu ngân sách so vi gói gii pháp th nht. Nó có th hàm ý chi tiêu ca chính ph s tng thêm 43,3 nghìn t ng, so vi gói gii pháp th nht. Và nó cng d báo con s ngun tài chính b sung là 31,1 nghìn t ng (Bng 12). 26
32. NGUN LC CÓ KHÔNG VÀ LY T ÂU? Vit Nam có mt s kh nng m bo tài chính cho chính sách kích cu. Mt phân tích tính bn vng n ưc hoàn thành sau khi Ngân sách nhà nưc cho nm 2009 ưc công b cho thy v th n nưc ngoài ca Vit Nam khá mnh, k c khi ã tính ti cuc khng hong tài chính toàn cu. Tng s n nưc ngoài ca chính ph tính n cui nm 2008 ưc tính vào khong 25% GDP (30% tính c khu vc tư nhân). Vi khong hai phn ba s n này là vay vi iu khon ưu ãi, t l tr n trên kim ngch xut khu d báo ng mc dưi 5% trong nm sau. Các bài kim tra kh nng chu ti (stress test) cho thy ri ro chính i vi công tác qun lý n s là vic tin ng liên tc mt giá mnh (30%), và chính ph phi vay n bt thưng mt khon ln vi iu khon không ưu ãi. Vì c hai kh nng này u rt thp, nên Vit Nam ưc coi là mt nưc có ri ro v n thp. Tng s n ca chính ph cng nm trong tm kim soát. Trưc khi có thông báo mi nht v gói kích cu, con s này d báo s tng t mc 47,5 % GDP như hin nay lên 50,7% vào nm 2012. Bng 12: Gói kích cu “143 nghìn t VND” b sung thêm nhng gì? Các hp phn ca gói kích cu “8 t USD” theo k hoch ca B KH-T (ơn v nghìn t VND) Liên quan ti thu ngân sách B KHT NHTG • Tng hp các bin pháp liên quan n các khon min gim và hoãn 28.0 (10.2) np thu thu nhp doanh nghip, thu thu nhp cá nhân và thu giá tr gia tng. ã bao gm trong giai on mt ca gói kích cu. Tng thu s ưc min tr 28.0 0.0 Liên quan ti chi ngân sách B KHT NHTG • Thúc y vic thc hin các d án cp bách, có kh nng hoàn thành 37.2 14.9 trong nm 2009 và 2010. Trên thc t, các ngun lc s ưc phân b li t các d án thc hin kém. • K hoch h tr lãi sut 4%, kt hp hai giai on. ã bao gm trong 17.0 (17.0) giai on mt ca gói kích cu • Các khon chi tiêu khác, ch yu là các khon an sinh xã hi, bao gm 7.2 (7.2) thưng Tt. ã bao gm trong giai on mt ca gói kích cu • Các khon u tư s ưc cp vn chuyn ngun t ngân sách ca nm 22.5 8.4 2008. Tuy nhiên, 14,1 nghìn t ng ưc chuyn sang ã bao gm trong k hoch ngân sách ca tháng 11/2008 • Phát hành các trái phiu quc gia b sung ngoài ngân sách. Tuy nghiên, 27.7 20.0 ch 20 nghìn t ng ưc dành u tư cho các chi phí b sung. 7,7 nghìn t còn li ưc th hin dưi dng các khon tài tr b sung Tng các chi phí b sung 83.9 43.3 Liên quan ti ngun tài chính B KHT NHTG • Hoãn thu hi vn u tư xây dng cơ bn ng trưc nm 2009 chưa 3.4 3.4 thc hin. iu này tương ương vi vic chi tiêu các khon vn ã có. • Phát hành trái phiu trong nưc b sung ngoài ngân sách cho u tư. 27.7 27.7 Tng các ngun tài chính b sung 31.1 31.1 Nguồn: Da trên s liu ca IMF, MOF, và MPI. Các s liu trong ngoc kép là ch mt phn ca các bin pháp trong gói u tiên hoc không nm trong ngân sách. 27
33. Cn tr chính i vi vic h tr quan im ngân sách tích cc ca chính ph xut phát t khía cnh tài chính hơn là t tính bn vng ca n nưc ngoài. K hoch ngân sách cho nm 2009 ã nhìn thy trưc vic phát hành trái phiu chính ph ln th hai, iu khó xy ra trong bi cnh toàn cu hin nay. Xét trên khía cnh tích cc, các d báo v thu thu hin nay u cao hơn so vi cui nm 2008. Trong khi ó, gói gii pháp t mt ã ưc phê duyt và các bin pháp b sung ang ưc cân nhc ưa ra trong “k hoch 143 nghìn t ng” gp li làm chính ph b gim thu n 10,2 nghìn t, và chi b sung thêm 58,5 nghìn t ng. Chính vì vy, nu tt c các bin pháp ang xem xét ưc phê duyt thì tng nhu cu tài chính s tng t 136,5 nghìn t VND vào cui nm 2008 lên 197,1 nghìn t ng tính n gia nm 2009 (Bng 13). Con s này lên n 12,1% GDP, và xp Vit Nam vào tp nhng nưc có gói kích cu ln nht. Và thâm ht ngân sách có th s tng cao hơn tùy thuc vào cách thc thc hin chính sách h tr lãi sut. Mc dù vic ưa ra gói kích cu ln là mt gii pháp có th bin minh ưc trưc s suy gim nhu cu xut khu, song mc thâm ht quá ln có th dn n mt nguy cơ là y các doanh nghip tư nhân ra xa hơn là h tr h. Mt iu không kém phn quan trng là mt k hoch ngân sách không có phương án m bo tài chính thích hp có th nh hưng xu n lòng tin ca nhà u tư. Hin nay, nu như tt c các bin pháp trong gói kích cu “143 nghìn t ng” ưc phê duyt thì phn tài chính thiu ht có th lên n 29,5 nghìn t ng, hoc khong 1,8% GDP (Bng 13). Bng 13: D kin iu chnh Ngân sách nhà nưc nm 2009 Thâm ht tính theo Ngân sách nhà nưc 2009 Nghìn t VND a. Tng thu ngân sách nhà nưc (thu, phi thu và vin tr) 389.9 b. Tng chi ngân sách (chi thưng xuyên và chi u tư phát trin) 456.6 c. Các khon chi ngoài ngân sách (Ngân hàng Phát trin Vit Nam , cho vay li, 69.8 chi u tư ngoài ngân sách) d. Tng cán cân tài khoá (= a-b-c) -136.5 e. Tng cán cân theo phn trm GDP (ph thuc vào GDP ưc tính danh ngha) -8.3 D kin nhng iu chnh trong Ngân sách nhà nưc (tính n tháng 5 – 2009) Nghìn t VND f. Thay i trong tng thu ngân sách (không ph thuc vào gói kích cu) 8.1 g. g. S lưng gim thu ngân sách (gói bin pháp kích cu ln 1) 10.2 h. S lưng gim thu ngân sách (gói bin pháp kích cu ln 2) 0.0 i. Chi tiêu b sung (gói bin pháp kích cu ln 1) 15.2 j. Chi tiêu b sung (gói bin pháp kích cu ln 2) 43.3 k. Cân i tài khóa tng th ã iu chnh (= d+f-g-h-i-j) -197.1 l. Cân i tài khoá tng th ã iu chnh tính theo phn trm GDP -12.0 Nguồn: Da trên s liu t Qu Tin t Quc t, B Tài chính và Ngân hàng Nhà nưc. 28
34. Trên thc t, Vit Nam thưng cân i ngun lc sn có vi các nhu cu cp vn bng cách thc hin ngân sách mt cách thc t. Mt trong nhng yu kém còn tn ti ca h thng qun lý tài chính công Vit Nam là khong cách khá ln gia k hoch ngân sách và thc hin ngân sách. Chi tiêu ngân sách thưng thp hơn so vi k hoch do nhng chm tr trong công tác thc hin. Trung bình, trong giai on 2004-2008 chi tiêu thc t thp hơn k hoch n 18,9%. Tương t, thu ngân sách thưng cao hơn so vi k hoch, vi khong cách trung bình là 15,5% trong giai on 2004-2008. Cui cùng, nhưng không kém phn quan trng, phát hành trái phiu thưng thp hơn d tính, và ôi khi ch ưc hoàn thành trong nhng nm tip theo. Bng 14: K hoch tài chính mt phn cho n nay Theo Ngân sách nhà nưc 2009 Nghìn t VND a. Nhu cu h tr tài chính theo Ngân sách nhà nưc 2009 136.5 a. Khong cách tài chính theo Ngân sách nhà nưc 2009 0.0 D kin iu chnh Ngân sách nhà nưc n tháng 5.2009 nu gói 8 t $ ưc Nghìn t VND phê duyt c. Nhu cu h tr tài chính tính n tháng 5 nm 2009 197.1 d. Ngun tài chính b sung tính n tháng 5 nm 2009 31.1 e. Khong cách tài chính tính n tháng 5 nm 2009 (= c-a-d) 29.5 f. Khong cách tài chính tính n tháng 5 nm 2009 (% GDP) 1.8 Nguồn: Ngân hàng Th gii, da trên s liu t Qu Tin t Quc t và B Tài chính. Cng cn phi ch ra rng các tài khon nhà nưc nm gi mt lưng tin mt ln bt thưng, dưi hình thc tin gi các NHTMQD. các quc gia công nghip, tài khon nhà nưc thưng gi tin mt không quá 1% GDP. Nhưng các tài khon nhà nưc có n 86 nghìn t VND tin mt gi trong h thng ngân hàng thương mi. Trong trưng hp cn thit, con s này có th gim xung tương ương vi mt tháng chi tiêu ca nhà nưc, khong 48 nghìn t. Vn là ch không có nhiu kh nng thu hp khong cách tm thi này. Vn thc s cn gii quyt ti thi im này là: gói kích cu bao nhiêu là , và làm th nào có ngun lc cho nó. ây không phi là chuyn nh. Vào thi im ã có nhng du hiu phc hi rõ rt, và giai on lm phát thp và th trưng tin t suy thoái sp chm dt, thì mt mc thâm ht ngân sách quá ln là không th bin h ưc. Khi th trưng còn chưa có gì chc chn, mt gói kích cu thiu ngun tài chính y có th mang li kt qu ngưc vi mong i. Vì tt c nhng lý do ó, các bin pháp ưc xut trong “k hoch 143 nghìn t ng” vn ang ch phê duyt cn phi ưc cân nhc mt cách thn trng. 29
35. NH HƯNG CHÍNH SÁCH CHO TƯƠNG LAI Nhng phn ng nhanh ca Chính ph Vit nam i vi cuc khng hong toàn cu cui nm 2008 rt áng ưc ghi nhn. Nhng bin pháp chính sách ã ưc ưa ra kp thi và quyt oán ging như thi k Chính ph ã x lý tình trng phát trin kinh t quá nóng cui nm 2007, nu không mun nói là còn hơn th. Nhng phn ng ó ã rt hiu qu. Mt iu rõ ràng là duy trì các hot ng kinh t trong khi phi i mt vi vic st gim xut khu òi hi nhng hp phn h tr khác ca tng cu. ã có s nht trí v tm quan trng ca chính sách tài khoá nhm i phó vi s suy gim toàn cu. Tuy nhiên tng áng k các khon chi tiêu công cn có thi gian, và như nhng gì vn ang ưc tranh cãi v gói kích cu, iu này có th ch dn ti vic tng chi tiêu ca chính ph vào u nm 2009. Trên khía cnh ó, u nm 2009 là thi im rt cn thit phi s dng các công c khác ng phó. Nhìn li giai on trưc, chúng ta có th thy rõ ràng là chính ph Vit nam ã la chn gii pháp hn hp mt cách hiu qu trong giai on th nht ca gói kích cu. S kt hp ca vic ni lng chính sách tin t mt cách nhanh chóng vi chương trình h tr lãi sut giai on mt và min cng như giãn thu ã thành công trong vic ngn chn suy gim nghiêm trng ca nn kinh t. Giai on mt ca chương trình h tr lãi sut là mt gii pháp thông minh nhm duy trì dòng tín dng cho nn kinh t trong thi im các ngân hàng có th ch mun gm gi tim mt và tránh ri ro. Bin pháp này cho phép cơ cu li các khon n mà doanh nghip ã vay vi lãi sut cao, giúp tránh ưc nguy cơ có th dn n hin tưng phá sn trên quy mô ln trong iu kin gim phát nhanh. iu này cng giúp làm tng các sc sng cho ngân hàng thương mi vào thi im danh mc u tư nhiu ri ro và biên lãi sut mng có th làm cho các ngân hàng này d b suy yu. Ngn chn tình trng ình tr các hot ng kinh t cng rt quan trng trong vic gim nh các tác ng v mt xã hi ca khng hong toàn cu. Vit Nam hin chưa có cơ ch bo him xã hi hin i và vic phi da vào s dng tin mt gây ra nhiu vn trong quá trình thc hin, ví d như ch trương h tr ngưi nghèo trong dp Tt K su va ri. Trên khía cnh này, vic duy trì các cơ hi vic làm vn là bin pháp ng phó hu hiu nht. Din bin kinh t nhng tháng u nm 2009 cng ã cho thy sc do dai ca nn kinh t Vit nam. Trong khi ngưi lao ng và h gia ình chc chn ã b nh hưng, các cân i v mô ca Vit nam v cơ bn là tt khá hơn nhiu quc gia khác, c trong khu vc và trên th gii. Thành tích này t ưc là do các chính sách kích cu ca chính ph, ng thi cng phn ánh các iu kin ban u là vng chc. S bin i v nhân khu hc ang làm tng nhanh dân s trong tui lao ng, và nhng ngưi mi tham gia vào th trưng lao ng t ra là có k nng hơn nu so sánh vi lao ng trung bình. Cùng vi t l u tư cao c bit trong vài nm qua, s tích t ca các yu t này dn ti tim nng tng trưng áng k. Nn kinh t Vit nam cng ít b nh hưng bi tình trng n ng lot so vi các quc gia khác. Các h gia ình không mc n nhiu 30
36. (như n mua nhà tr góp, n th tín dng và các loi hình ràng buc tài chính phc tp và ri ro như các nưc khác khác), các doanh nghip cng không có t l n quá cao. Th trưng lao ng linh hot cng làm gim nh tác ng ca khng hong bi lao ng thiu vic làm nhiu hơn ngưi tht nghip.Và bi ngưi Vit nam cng có nng lc kinh doanh nhy bén, th hin bi kh nng nhanh chóng tái nh hưng xut khu sang các th trưng mi. Vi thi im khó khn nht dưng như ã qua và các du hiu tích cc v kh nng hi phc ca nn kinh t ã xut hin, câu hi t ra là chúng ta nên i theo hưng nào. Chính ph ã th hin kh nng nhn nh tình hình kinh t rt tt vào tháng 3 nm 2008, khi áp dng “nhóm 8 gii pháp”, và vào tháng 11 nm 2008, thi im ca “nhóm 5 gii pháp”. Mt khi các s liu kinh t xã hi 6 tháng u nm 2009 ưc công b thì ó có th s là thi im phù hp tm dng và xem xét liu vic duy trì các hot ng kinh t s là ưu tiên duy nht hay là nên cân i gia thúc y tng trưng và n nh hoá. Vic tho lun xoay quanh “k hoch 143 nghìn t VND” th hin quyt tâm tip tc y mnh tng trưng kinh t. Tuy nhiên, có mt ri ro rng vi vài bin pháp ưc s dng cho k hoch s dn ti chi tiêu thc t tng nhiu vào cui nm, trong khi giá c hàng hoá có th ã cao hơn và nhu cu xut khu có th s chm áy. Còn có mt s ri ro khác trong vic ưa ra gói kích cu quá ln so vi các ngun lc tài tr sn có. Trong khi cng ng tài tr nhit tình giúp và ưa ra các khon gii ngân nhanh ODA, vn còn có nhng hn ch trong vic huy ng ngun tài chính trong nưc như thc tin gn ây trong vic phát hành trái phiu ã cho thy iu ó. Cng có c các du hiu cho thy rng áp lc tng giá li ang ni lên, cho c hàng hoá, dch v và tài sn. Trong mt nn kinh t m như ca Vit nam, s tng giá lương thc phm và du m trên th trưng th gii s có nh hưng trc tip ti ch s giá tiêu dùng ca Vit nam. Th trưng chng khoán cng ang tri qua s khôi phc mnh m. iu này s dn ti chu k t hi phc ca các k vng lc quan, tng nhu cu u tư c phiu và y ch s VN Index lên cao. Ngành xây dng cng rõ ràng ang ly à tr li. mt quc gia mà dân s thành th phát trin khong 1 triu ngưi mt nm thì xây dng bùng n s y giá c bt ng sn tng li. ng thi, nhng tranh lun v kinh t v mô không nên xao nhãng và gim ưu tiên các chương trình ci cách chính sách quan trng. úng là cn phi h tr các hot ng kinh t ng thi phi vn phi duy trì tính n nh, chính ph cn phi cân bng gia hai mc tiêu quan trng ó. Tuy nhiên cng còn có nhng vn ci cách cơ cu quan trng cn thit duy trì s phát trin dài hn. Thêm na, còn có th làm ưc nhiu hơn trong lnh vc xã hi nhm xác nh và gim thiu nhng nh hưng bt li ca các bin ng kinh t. Tt c nhng mc tiêu này ưc tng hp dưi dng mt b khuyn ngh chính sách thc tin dưi ây (Khung 1). 31
37. Khung 1: Mt s khuyn ngh thc tin
    Ct b cu phn h tr lãi xut trong gói kích cu. Cn làm rõ các ngun tài chính h tr lãi xut ã thc hin.
    Tránh ni lng qua mc chính sách tin t. t mc tiêu tng trưng tín dng phù hp vi mc tiêu n nh giá c, lm phát.
    C th hơn các khon chi tiêu ca gói kích cu ln hai, làm rõ vic tng u tư vào các các d án cp bách và các ngun tài chính cho các d án ó.
    Ci thin công tác lp duyt ngân sách nhà nưc, thu hp vênh gia k hoch ngân sách và thc hin ngân sách.
    Tng cưng quy trình và hiu qu ca u tư công. X lý các khim khuyt ca u tư công ã xy ra trong giai on kinh t phát trin quá nóng
    y nhanh vic gii ngân các ngun vn ODA, va có tác dng h tr gói kích cu, va ci thin cán cân thanh toán
    Tng cưng cht lưng ca công tác giám sát ngân hàng, qun lý và theo dõi các lung chu chuyn vn quc t
    i T p tc ci cách khu vc công, thúc y quá trình c phn hóa các doanh nghip nhà nưc ln và ngân hàng thương mi quc doanh
    Nâng cao công tác giám sát các tác ng xã hi thông qua các iu tra, kho sát lao ng nh k
    h C n chnh vic xác nh “danh sách các h nghèo” nhm tng cưng công bng xã hi, m bo y các ngun vn cho các chương trình h tr ngưi nghèo 32