Bài giảng Phân tích kinh tế doanh nghiệp

63 trang vanle 2760

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Phân tích kinh tế doanh nghiệp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_phan_tich_kinh_te_doanh_nghiep.pdf

Nội dung text: Bài giảng Phân tích kinh tế doanh nghiệp

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC DAÂN LAÄP KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP.HOÀ CHÍ MINH TS. LÖU THANH TAÂM BAØI GIAÛNG MOÂN: PHAÂN TÍCH KINH TEÁ DOANH NGHIEÄP Söû duïng cho sinh vieân caùc chuyeân ngaønh Quaûn trò Ngoaïi thöông vaø Quaûn trò Doanh nghieäp TP.Hoà Chí Minh - 2005
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp GIÔÙI THIEÄU Phaân tích hoaït ñoäng kinh teá doanh nghieäp laø moät boä moân khoa hoïc kinh teá cô baûn trong baát kyø hình thaùi kinh teá xaõ hoäi naøo. Trong boái caûnh toaøn caàu hoùa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh, dòch vuï thì caùc toå chöùc kinh teá töø Nhaø nöôùc ñeán doanh nghieäp, trong nöôùc vaø theá giôùi ñeàu raát quan taâm ñeán thöïc traïng vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa nhau ñeå treân cô sôû ñoù hoï coù theå ra nhöõng quyeát ñònh kòp thôøi vaø ñuùng ñaén. Ngoaøi ra, nhöõng baùo caùo tình hình hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc kinh teá laø cô sôû ñeå doanh nghieäp tranh thuû söï uûng hoä cuûa caùc toå chöùc tín duïng, caùc quyõ hoå trôï phaùt trieån vaø ñaët moái tin caäy trong giao dòch giöõa caùc toå chöùc kinh teá vôùi nhau. Chính vì nhöõng lyù do ñoù maø boä moân naøy laø phaàn khoâng theå thieáu trong chöông trình giaûng daïy cuûa khoa, trong caùc kyø thi toát nghieäp, laøm baùo caùo thöïc taäp cuoái khoùa vaø laøm luaän vaên toát nghieäp. Treân cô sôû nhöõng giaùo trình hieän haønh môùi nhaát cuøng vôùi thöïc tieãn hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, chuùng toâi bieân soaïn ñeà cöông chi tieát , baøi giaûng moân naøy ñeå giuùp cho sinh vieân coù ñieàu kieän theo doõi toaøn boä chöông trình vaø oân taäp. Ñaây laø moân hoïc coù tính thöïc tieãn öùng duïng cao, kyõ naêng tính toaùn vaø ñoøi hoûi sinh vieân thöïc haønh nhieàu. Ñieàu kieän tieân quyeát ñeå hoïc laø caàn hoïc sau caùc moân: kinh teá vó moâ, vi moâ, quaûn trò hoïc, lyù thuyeát thoáng keâ, vaø hoïc cuøng vôùi caùc moân chuyeân ngaønh. Boá cuïc, noäi dung moân hoïc bao goàm caùc chöông sau: Chöông 1: Nhöõng vaán ñeà toång quaùt veà phaân tích kinh teá doanh nghieäp (6 tieát) 4 1.1 Khaùi nieäm veà PTKTDN 1.2 Ñoái töông, nhieäm vuï cuûa PTKTDN 1.3 Phöông phaùp nghieäp vuï – kyõ thuaät duøng trong PTKTDN 1.4 Toå chöùc coâng taùc phaân tích ôû DN Chöông 2: Phaân tích moâi tröôøng vaø thò tröôøng cuûa doanh nghieäp (3 tieát) 11 2.1 Doanh nghieäp: khaùi nieäm, chöùc naêng, vai troø 2.2 Phaân tích moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa DN 2.3 Phaân tích thò tröôøng cuûa DN Chöông 3: Phaân tích tình hình vaø keát quaû saûn xuaát ( keøm baøi taäp) (6 tieát) 15 3.1 Phaân tích tình hình saûn xuaát veà maët khoái löôïng saûn phaåm 3.1.1 Caùc chæ tieâu bieåu hieän keát quaû saûn xuaát 3.1.2 Phaân tích keát quaû saûn xuaát maët haøng chuû yeáu 3.1.3 Phaân tích tính ñoàng boä – caân ñoái cuûa saûn xuaát 3.2 Phaân tích tình hình saûn xuaát veà maët chaát löôïng saûn phaåm 3.2.1 Tình hình sai hoûng 3.2.2 Tình hình phaåm caáp Chöông 4: Phaân tích caùc yeáu toá cô baûn cuûa SXKD (9 tieát) 21 (chæ daønh cho ngaønh QT doanh nghieäp) 4.1 Phaân tích yeáu toá lao ñoäng 4.1.1 Veà maët soá löôïng lao ñoäng 4.1.2 Veà naêng suaát lao ñoäng 4.2 Phaân tích yeáu toá TSCÑ 4.2.1 Tình hình trang bò TSCÑ 1
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 4.2.2 Tình hình söû duïng TSCD 4.3 Phaân tích tình hình cung caáp vaø söû duïng nguyeân vaät lieäu Chöông 5: Phaân tích chi phí vaø giaù thaønh ôû doanh nghieäp (keøm baøi taäp) (9 tieát) 28 5.1 Phaân tích chung tình hình giaù thaønh 5.2 Phaân tích tình hình thöïc hieän nhieäm vuï haï thaáp giaù thaønh saûn phaåm so saùnh ñöôïc 5.3 Phaân tích chi phí treân 1000ñ giaù trò saûn phaåm 5.4 Phaân tích chi phí theo toång soá phaùt sinh Chöông 6: Phaân tích keát quaû tieâu thuï saûn phaåm vaø lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp (keøm baøi taäp) (6 tieát) 35 6.1 Phaân tích tình hình tieâu thuï 6.1.1 Nhaän xeùt chung tình hình tieâu thuï vaø nguyeân nhaân aûnh höôûng. 6.1.2 Phaân tích saûn löôïng tieâu thuï 6.1.3 Tình hình thöïc hieän keá hoaïch tieâu thuï maët haøng chuû yeáu 6.1.4 Kyø haïn tieâu thuï saûn phaåm 6.2 Phaân tích, ñaùnh giaù tình hình lôïi nhuaän SXKD Chöông 7. Phaân tích hoaït ñoäng kinh doanh xuaát nhaäp khaåu (9 tieát) 42 (chì daønh cho ngaønh QT ngoaïi thöông) 7.1 Löu chuyeån haøng hoùa xuaát nhaäp khaåu 7.2 Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán doanh thu XNK vaø toác ñoä LCHHXNK 7.3 Döï tröõ haøng hoùa XNK 7.3.1 Khaùi nieäm phaân loaïi 7.3.2 Phöông phaùp tính döï tröõ 7.4 Phaân tích tình hình löu chuyeån haøng hoùa XNK 7.4.1 Phaân tích tình hình XK 7.4.2 Phaân tích tình hình NK 7.5 Phaân tích chi phí kinh doanh XNK 7.5.1 Khaùi nieäm vaø phaân loaïi 7.5.2 Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán CPKDXNK 7.5.3 Nhöõng löu yù khi phaân tích CPKDXNK 7.6 Phaân tích thu nhaäp töø caùc thöông vuï kinh doanh XNK Chöông 8: Kieåm tra vaø phaân tích taøi chính doanh nghieäp (keøm baøi taäp) (3 tieát) 48 8.1 Nguyeân taéc vaø phöông phaùp kieåm tra baùo caùo taøi chính 8.2 Phaân tích chung tình hình caân ñoái keá toaùn taøi chính 8.3 Phaân tích tình hình taøi saûn 8.4 Phaân tích tình hình nguoàn voán 8.5 Phaân tích tình hình thanh toaùn, khaû naêng thanh toaùn 8.6 Phaân tích tình hình quaûn lyù vaø hieäu quaû söû duïng voán 8.7 Phaân tích hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DN Chöông 9: ÖÙng duïng phaân tích kinh teá vaøo quaûn lyù doanh nghieäp (coù ví duï phaân tích tình huoáng). Chöông naøy chæ duøng cho SV thi cuoái khoùa 56 2
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 9.1 Phaân tích löïa choïn caùc phöông aùn kinh doanh ngaén haïn cuûa DN 9.2 Phaân tích hieäu quaû kinh teá cuûa moät chieán löôïc SXKD, löïa choïn vaø quyeát ñònh 9.3. Quyeát ñònh saûn xuaát kinh doanh toái öu cuûa nhaø quaûn trò treân cô sôû thoâng tin do phaân tích cung caáp Buoåi hoïc cuoái giaùo vieân seõ oân taäp lyù thuyeát vaø baøi taäp phaân tích toång hôïp hoaït ñoäng SXKD cuûa DN (3 tieát). Sinh vieân neân öùng duïng phaàn meàm Excel nhö laäp baûng, tính toaùn, duøng caùc haøm ñeå phaân tích caùc baøi taäp toång hôïp naøy taïi phoøng maùy. Moân hoïc “Phaân tích Kinh teá” coù soá ñvht = 3 töông ñöông 45 tieát. SV leân lôùp taïi giaûng ñöôøng, hoïc 25 tieát lyù thuyeát vaø 20 tieát thöïc haønh - baøi taäp. Ñoái töôïng hoïc laø sinh vieân ngaønh QT doanh nghieäp vaø QT ngoaïi thöông baèng thöù 1 (HK 7 naêm 4) vaø baèng 2 (HK4 naêm 2) Sau khi keát thuùc moãi 15 tieát, giaùo vieân seõ cho SV laøm kieåm tra vieát 30 phuùt noäi dung ñaõ hoïc. SV phaûi coù ñuû 3 baøi kieåm tra vaø leân lôùp töø 80% soá buoåi quy ñònh thì môùi ñöôïc döï thi heát hoïc phaàn naøy. Rieâng SV ngaønh QT doanh nghieäp phaûi thöïc hieän ñoà aùn moân “Phaân tích kinh teá” coù khoái löôïng 1 ñvht töông ñöông 30 tieát. GV seõ giao ñeà taøi vaø höông daãn SV vieát. Ñoà aùn ñöôïc ñoùng thaønh quyeån noäp khi keát thuùc hoïc phaàn 1 tuaàn, vaø SV vaán ñaùp tröôùc GV höôùng daãn. Ñieåm ñoà aùn laø ñieåm rieâng vôùi ñieåm thi vieát moân naøy. Khoa Quaûn trò Kinh doanh Caùc töø vieát taét trong baøi: - SXKD : saûn xuaát kinh doanh - DN : doanh nghieäp - SP: saûn phaåm - PTKTDN : phaân tích kinh teá doanh nghieäp - XNK : xuaát nhaäp khaåu - GTSX : giaù trò saûn xuaát (coâng nghieäp) - TSCÑ : taøi saûn coá ñònh - KH : keá hoaïch - TH : thöïc hieän 3
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ PHAÂN TÍCH KINH TEÁ DOANH NGHIEÄP oOo I. NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN CUÛA PHAÂN TÍCH KINH TEÁ DOANH NGHIEÄP 1. Khaùi nieäm “Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp” - Phaân tích laø moå xeõ, ñi saâu vaøo chi tieát cuûa vaán ñeà (hieän töôïng kinh teá – xaõ hoäi) ñeå tìm ra moái lieân quan cuûa caùc thaønh phaàn beân trong vaø taùc ñoäng töø beân ngoaøi ñeán vaán ñeà ñoù. - Phaân tích kinh teá doanh nghieäp laø ñi saâu nghieân cöùu noäi dung keát caáu vaø moái quan heä qua laïi giöõa caùc soá lieäu bieåu hieän hoaït ñoäng SXKD cuûa doanh nghieäp baèng nhöõng phöông phaùp khoa hoïc. Töø ñoù nhaø quaûn trò thaáy ñöôïc chaát löôïng hoaït ñoäng, nguoàn naêng löïc saûn xuaát tieàm taøng, treân cô sôû ñoù ñeà ra nhöõng phöông aùn môùi vaø bieän phaùp khai thaùc coù hieäu quaû. 2. Ñoái töôïng Ñoái töôïng cuûa Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp laø dieãn bieán, keát quaû cuûa quaù trình SXKD, cuï theå bieåu hieän qua caùc chæ tieâu kinh teá – kyõ thuaät trong kyø hoaït ñoäng ôû doanh nghieäp, gaén lieàn vôùi caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán dieãn bieán vaø keát quaû ñoù. 3. Nhieäm vuï cuûa Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp a) Kieåm tra vaø ñaùnh gía thöôøng xuyeân, toaøn dieän tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong vieäc thöïc hieän caùc chæ tieâu kinh teá ñaõ xaây döïng. b) Ñaùnh gía tình hình söû duïng lao ñoäng, vaät tö, tieàn voán, TSCÑ. Xaùc ñònh caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán chæ tieâu vaø tìm nguyeân nhaân. c) Ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän caùc cheá ñoä chính saùch vaø luaät phaùp Nhaø nöôùc. d) Phaùt hieän vaø ñeà ra caùc bieän phaùp khaéc phuïc nhöõng toàn taïi yeáu keùm cuûa doanh nghieäp cuõng nhö khai thaùc khaû naêng tieàm taøng cuûa doanh nghieäp ñeå phaùt trieån. e) Xaây döïng phöông aùn kinh doanh caên cöù vaøo caùc muïc tieâu ñaõ ñònh. 4. YÙ nghóa vaø vai troø cuûa Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp a) Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp giuùp cho vieäc ra quyeát ñònh ñuùng ñaén hôn, noù laø coâng cuï quaûn lyù khoâng theå thieáu cuûa nhaø quaûn trò trong neàn kinh teá thò tröôøng. b) Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp laø coâng cuï ñeå ñaùnh giaù tieán trình thöïc hieän caùc ñònh höôùng vaø chöông trình döï kieán ñeà ra. c) Laø cô sôû ñeå doanh nghieäp tranh thuû caùc nguoàn taøi trôï, ñaàu tö beân ngoaøi. d) Chöùng minh söï phuø hôïp cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng doanh nghieäp khi tham gia ñaáu thaàu, xuaát khaåu haøng hoùa dòch vuï, tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn. e) Phaùt hieän nhöõng thieáu soùt, baát hôïp lyù cuûa caùc cheá ñoä chính saùch vaø kieán nghò Nhaø nöôùc hoaøn chænh. Toùm laïi, trong neàn kinh teá nöôùc ta hieän nay, söï caàn thieát ñoù xuaát phaùt töø caùc yeâu caàu khaùch quan cuûa caùc quy luaät kinh teá töø vieäc baûo ñaûm chöùc naêng quaûn lyù kinh teá Nhaø nöôùc vaø yeâu caàu naâng cao hieäu quaû SXKD cuûa doanh nghieäp . 4
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 5. Ñieàu kieän ñeå Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp phaùt huy taùc duïng Ñoái vôùi nhaø quaûn trò cuõng nhö laø nhöõng nhaø ñaàu tö, ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp thì baùo caùo phaân tích kinh teá coù yù nghóa thieát thöïc khi: - Thoâng tin soá lieäu phaûi ñaày ñuû, chính xaùc vaø ñöôïc caäp nhaät. - Coù phöông phaùp luaän vaø phöông phaùp phaân tích phuø hôïp vôùi töøng yeâu caàu cuï theå. - Caùc chæ tieâu tính toaùn, caùc nhaân toá aûnh höôûng phaûi ñöôïc xem xeùt kyõ löôõng. Keát quaû phaân tích caàn ñöôïc ñoái chieáu vôùi cô sôû ngaønh hoaëc doanh nghieäp tieâu bieåu. - Caùn boä phaân tích coù trình ñoä chuyeân moân toát, khaùch quan vaø trung thöïc. - Ñöôïc söï quan taâm chæ ñaïo cuûa laõnh ñaïo caáp cao. - Coù giaûi phaùp ñeå khai thaùc caùc nguoàn tieàm löïc tieàm taøng. - Ñöôïc tieán haønh ñònh kyø, thöôøng xuyeân theo keá hoaïch. - Ñöôïc coâng khai phoå bieán ñeán taäp theå CB-NV vaø caùc nhaø ñaàu tö. II. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÄP VUÏ-KYÕ THUAÄT DUØNG TRONG PHAÂN TÍCH 1. Phöông phaùp so saùnh So saùnh ñöôïc duøng trong phaân tích bieán ñoäng chung caùc chæ tieâu kinh teá giöõa hai kyø. Thôøi kyø phaân tích ñöôïc hieåu laø söï bieán ñoäng (hay söï thay ñoåi) cuûa chæ tieâu (hoaëc nhaân toá) giöõa thöïc hieän so vôùi keá hoaïch, hoaëc giöõa thöïc hieän naêm naøy so vôùi thöïc hieän naêm tröôùc, hoaëc giöõa keá hoaïch naêm tôùi so vôùi thöïc hieän naêm nay Coù 3 nguyeân taéc cô baûn ñeå coù theå so saùnh ñöôïc: + Löïa choïn tieâu chuaån (chæ tieâu) ñeå so saùnh, neáu coøn thieáu chæ tieâu hay nhaân toá naøo thì ngöôøi phaân tích phaûi tính toaùn boå sung döïa theo coâng thöùc ñaõ bieát. + Ñieàu kieän ñeå so saùnh ñöôïc laø: caùc chæ tieâu phaûi thoáng nhaát veà noäi dung phaân tích vaø phöông phaùp tính toaùn, phaûi coù cuøng ñôn vò ño löôøng. Caùc chæ tieâu caàn phaûi ñöôïc quy ñoåi cuøng qui moâ vaø ñieàu kieän kinh doanh töông töï. + Kyõ thuaät so saùnh: Quaù trình phaân tích theo kyõ thuaät so saùnh coù theå thöïc hieän theo 3 hình thöùc:  So saùnh theo chieàu doïc: thöôøng choïn moät chæ tieâu cô baûn laøm goác, sau ñoù chia giaù trò cuûa caùc chæ tieâu coøn laïi cho chæ tieâu goác ñeå thaáy ñöôïc cô caáu phaàn traêm giöõa caùc chæ tieâu. Tt Chæ tieâu Naêm X Keát caáu X Naêm Y Keát caáu Y 1 Toång doanh thu 2 Khoaûn giaûm tröø 3 Doanh thu thuaàn 4 Giaù voán haøng baùn 5 Laõi goäp 6 Chi phí baùn vaø quaûn lyù 7 Laõi thuaàn 8 Thueá thu nhaäp phaûi noäp 9 Laõi roøng Ta neân choïn “Doanh thu thuaàn” laøm chæ tieâu goác vôùi keát caáu 100%. Nhö vaäy ta coù theå tính ñöôïc keát caáu % cuûa caùc chæ tieâu coøn laïi ôû hai naêm X vaø Y. Sau ñoù so saùnh söï bieán ñoäng.  So saùnh theo chieàu ngang: thöôøng duøng baûng chia coät bieán ñoäng tuyeät ñoái vaø töông ñoái: 5
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp a) So saùnh baèng soá tuyeät ñoái (+,-), phaûn aùnh veà quy moâ bieán ñoäng b) So saùnh baèng soá töông ñoái (%), phaûn aùnh veà toác ñoä bieán ñoäng, bao goàm * Soá töông ñoái nhieäm Möùc ñoä caàn ñaït theo KH = x100% vuï keá hoaïch Möùc ñoä thöïc teá ñaït theo KH kyø tröôùc * Soá töông ñoái hoaøn Möùc ñoä thöïc teá ñaït ñöôïc trong kyø = x100% thaønh KH Möùc ñoä caàn ñaït theo KH ñeà ra trong kyø Yi Coá ñònh kyø goác (i= 1 n) * Soá töông ñoái ñoäng thaùi Y0 Yi+1 Thay ñoåi kyø goác (i=1 n) Yi Soá töông ñoái hieäu suaát = Möùc ñoä A / Möùc ñoä B  So saùnh xaùc ñònh xu höôùng vaø tính lieân heä cuûa caùc chæ tieâu vôùi quy moâ chung: c) So saùnh baèng möùc bieán ñoäng töông ñoái ñieàu chænh theo quy moâ chung Möùc bieán ñoäng töông ñoái Möùc ñoä thöïc teá Möùc ñoä caàn Heä soá tính chuyeån tính theo quy moâ chung = ñaït ñöôïc - ñaït theo KH x hay tyû leä hoaøn thaønh KH chæ tieâu lieân heä a) So saùnh baèng soá bình quaân Ñeå khaùi quaùt moät toång theå caùc hieän töôïng coù cuøng tính chaát (ví duï naêng suaát bình quaân, tieàn löông bình quaân, voán bình quaân ) X1+X2+X3+ +Xn Soá bình quaân coäng giaûn ñôn X = n Xi fi Soá bình quaân coäng gia quyeàn X= fi 2. Phöông phaùp chi tieát (phaân toå) a) Chi tieát theo caùc boä phaän caáu thaønh cuûa chæ tieâu hay coøn goïi laø chi tieát theo noäi dung (Ví duï: Toång doanh thu DN = DT baùn haøng + DT hoaït ñoäng taøi chính + DT hoaït ñoäng khaùc). Phöông phaùp chi tieát thöôøng ñi ñoâi vôùi phöông phaùp toång hôïp theo coâng thöùc: P =  Pi Khi phaân tích ta tính tyû troïng cuûa töøng chæ tieâu (hay yeáu toá) caáu thaønh sau ñoù so saùnh söï bieán ñoäng cuûa caùc tyû troïng treân> 6
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp b) Chi tieát theo thôøi gian (naêm, quyù, thaùng, tuaàn): Tuy theo yeâu caàu phaûi laäp döï aùn, quyeát ñònh ñaàu tö phaùt trieån hay tham gia chöùng khoaùn, coå phaàn hoùa, Ban laõnh ñaïo seõ chæ ñaïo coâng taùc phaân tích theo thôøi gian cuï theå. c) Chi tieát theo ñòa ñieåm vaø phaïm vi kinh doanh (theo phaân xöôûng, toå ñoäi hay trong SX vaø ngoaøi SX) 3. Phöông phaùp loaïi tröø (hay phaân tích nhaân toá) 3.1 Phaân tích nhaân toá thuaän laø phaân tích chæ tieâu toång hôïp tröôùc, sau ñoù môùi phaân tích caùc nhaân toá hôïp thaønh noù, bao goàm 2 caùch sau: + Thay theá lieân hoaøn Thay theá laàn löôït vaø lieân tieáp caùc nhaân toá töø giaù trò kyø goác sang kyø phaân tích ñeå xaùc ñònh trò soá cuûa chæ tieâu khi nhaân toá ñoù thay ñoåi. Sau ñoù so saùnh vôùi trò soá cuûa chæ tieâu khi nhaân toá ñoù chöa ñoåi ñeå xaùc ñònh möùc aûnh höôûng cuûa nhaân toá ñoù. Coù baáy nhieâu nhaân toá thì thay theá baáy nhieâu laàn. Giaù trò cuûa nhaân toá vöøa thay theá giöõ nguyeân trò soá kyø phaân tích cho ñeán laàn thay theá cuoái cuøng. Öu ñieåm laø ñôn giaûn, aùp duïng cho caùc daïng chæ tieâu daïng toång, tích, thöông vaø caû %. Khuyeát ñieåm laø caùc nhaân toá phaûi coù moái quan heä daïng tích, phaûi giaû ñònh caùc nhaân toá khaùc khoâng ñoåi khi xem xeùt nhaân toá naøo ñoù, khoù saép xeáp caùc nhaân toá theo trình töï löôïng vaø chaát trong thöïc teá. Moâ hình toång quaùt Neáu coù chæ tieâu Q = a.b.c.d thì Qo = a0.b0.c0.d0 vaø Q1 = a1.b1.c1.d1 Suy ra ñoái töôïng phaân tích : Q = Q1 – Q0 = a1.b1.c1.d1 - a0.b0.c0.d0 = Qa + Qb + Qc + Qd Xaùc ñònh möùc aûnh höôûng cuûa nhaân toá: Töø Qo = a0.b0.c0.d0 thay ao baèng a1 roài tính Q’ = a1.b0.c0.d0. Laáy Q’ - Qo ta xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä aûnh höôûng cuûa bieán ñoäng nhaân toá a ñeán bieán ñoäng cuûa chæ tieâu Q: Qa = a1.b0.c0.d0 - a0.b0.c0.d0 Laøm töông töï nhö vaäy cho caùc nhaân toá coøn laïi, ta coù: Q = a .b .c .d - a .b .c .d b 1 1 0 0 1 0 0 0 Qc = a1.b1.c1.d0 - a1.b1.c0.d0 Q = a .b .c .d - a .b .c .d d 1 1 1 1 1 1 1 0 + Soá cheânh leäch: daïng ñaëc bieät cuûa pheùp lieân hoaøn, khi xaùc ñònh aûnh höôûng cuûa nhaân toá naøo thì duøng hieäu soá giöõa kyø phaân tích vaø kyø goác cuûa nhaân toá ñoù. Q = (a - a )b c d a 1 0 0 0 0 Qb = (b1 - b0)a1c0d0 Q = (c - c )a b d c 1 0 1 1 0 Qd = (d1 - d0)a1b1c1 7
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 3.2 Phaân tích nhaân toá nghòch laø tröôùc heát phaân tích töøng nhaân toá cuûa chæ tieâu toång hôïp roài treân cô sôû sau ñoù môùi phaân tích caùc chæ tieâu toång hôïp. Ta duøng 2 kyõ thuaät sau: + Phöông phaùp hoài quy ñôn: duøng phöông trình tuyeán tính Y = f + vX neáu coù n laàn quan saùt thì 2 XY = fX + v X Y = nf + vX 2 YX - XXY nXY - XY vôùi f = v = 2 2 2 2 nX - (X) nX - (X) Thoâng thöôøng, ta ñaët X sau cho X = 0. Ví duï neáu n laø soá chaün, ta ñaët X töông öùng vôùi t –2, -1, 1, 2, neáu n laø soá leõ thì –2, -1, 0, 1, 2 (ñeå hieåu roõ hôn, sinh vieân xem laïi lyù thuyeát thoáng keâ). + Phöông phaùp hoài quy boäi: trong thöïc teá coù caùc chi phí phuï thuoäc vaøo vaøo caùc hoaït ñoäng (yeáu toá) khaùc neân coù nhieàu bieán ñoäc laäp. Y = a + b1X1 + b2X2 + .+ bnXn Toùm laïi khi duøng phöông phaùp hoài quy ta phaûi naém ñöôïc nguyeân lyù thoáng keâ laøm cô sôû. PT nhaân toá thuaän PT nhaân toá nghòch Nhaân toá thöù 1 Chæ tieâu toång hôïp Chæ tieâu toång hôïp Nhaân toá thöù 2 PP thay Nhaân toá thöù 3 theá lieân PP hoài quy hoaøn tuyeán tính Hình 1: Sô ñoà phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán chæ tieâu kinh teá 4. Phöông phaùp baûng caân ñoái Quan heä caân ñoái thu-chi, caân ñoái nguoàn voán-taøi saûn, caân ñoái giöõa nhu caàu söû duïng voán vaø khaû naêng cung öùng voán, nhaäp xuaát vaät tö, cung öùng vaø söû duïng vaät tö vôùi caùc khoaûng thôøi gian lieân heä töông öùng nhö kyø goác-kyø phaân tích, soá ñaàu kyø-soá cuoái kyø. Muïc ñích cuûa phaân tích baûng caân ñoái laø giuùp ta thaáy ñöôïc ñaâu laø nhöõng nhaân toá laøm taêng nguoàn vaø ñaâu laø nhöõng nhaân toá laøm giaûm nguoàn. Ngoaøi ra coøn coù caùc phöông phaùp phaân tích khaùc nhö baûng tính, ñoà thò, toaùn kinh teá, töông quan, xaùc suaát Choïn phöông phaùp naøo ñeå phaân tích phuï thuoäc vaøo moái quan heä giöõa caùc nhaân toá, soá lieäu, thoâng tin coù ñöôïc, loaïi hình hoaït ñoäng kinh teá, ñieàu kieän phaân tích III. TOÅ CHÖÙC THÖÏC HIEÄN COÂNG TAÙC PHAÂN TÍCH ÔÛ DOANH NGHIEÄP 1. Coâng vieäc chuaån bò a) Phaân loaïi phaân tích theo: Thöôøng xuyeân 8
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Thôøi ñieåm laäp baùo caùo Ñònh kyø Phaân xöôûng Phaïm vi Toaøn doanh nghieäp Toaøn boä caùc hoaït ñoäng Noäi dung Töøng chuyeân ñeà Phaân tích tröôùc khi kinh doanh Thôøi ñieåm cuûa kinh doanh Trong quaù trình kinh doanh Khi keát thuùc hoaït ñoäng kinh doanh. b) Laäp keá hoaïch, ta caàn xaùc ñònh roõ: + Noäi dung phaân tích + Phaïm vi phaân tích + Thôøi gian tieán ñoä + Phöông phaùp phaân tích + Phaân coâng traùch nhieäm töøng ngöôøi + Döï toaùn kinh phí caàn thieát. 4. Söu taàm taøi lieäu, kieåm tra tính hôïp phaùp vaø chính xaùc cuûa thoâng tin cho vieäc phaân tích Baûng keá hoaïch, döï toaùn, ñònh möùc, taøi lieäu haïch toaùn, bieân baûn kieåm tra, quy cheá hoaït ñoäng, baùo caùo thoáng keâ SXKD, phieáu ñieàu tra yù kieán khaùch haøng, thoâng tin veà ñoái thuû caïnh tranh, vaên baûn phaùp lyù coù lieân quan . Coù theå neâu ra chæ tieâu, maãu bieåu thu thaäp soá lieäu, xöû lyù tính khaû duïng. Chuù yù laáy soá lieäu ôû caùc kyø KH vaø TH, naêm nay vaø naêm tröôùc hoaëc nhieàu naêm lieàn ñeå thaáy ñöôïc xu höôùng phaùt trieån cuûa vaán ñeà phaân tích. 2. Tieán haønh phaân tích Böôùc 1: Phaân tích, ñaùnh giaù chung tình hình thöïc hieän caùc chæ tieâu (PP so saùnh) Böôùc 2: Xaùc ñònh caùc nhaân toá aûnh höôûng vaø möùc ñoä ñeå phaùt hieän tieàm naêng chöa söû duïng (PP thay theá lieân hoaøn) - Coù nhieàu nhaân toá aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän chæ tieâu nhöng chæ xeùt nhaân toá chuû yeáu vaø tính toaùn ñöôïc - Nhaân toá vaø chæ tieâu tuy laø 2 khaùi nieäm nhöng coù chung tính chaát. Moät chæ tieâu coù theå tính theo nhöõng nhoùm nhaân toá khaùc nhau Chæ tieâu trong coâng thöùc naøy coù theå laø nhaân toá trong coâng thöùc khaùc Chæ söû duïng nhöõng chæ tieâu, nhaân toá löôïng hoùa ñöôïc vaø nguyeân nhaân chuû yeáu. Nhaân toá coù theå phaân loaïi thaønh nhoùm nhaân toá chuû quan – khaùch quan, nhoùm nhaân toá soá löôïng – chaát löôïng, nhoùm nhaân toá tích cöïc – tieâu cöïc, nhoùm nhaân toá ñònh tính – ñònh löôïng Böôùc 3: Ruùt ra nhaän xeùt, ñeà xuaát giaûi phaùp kinh teá-kyõ thuaät ñeå taän duïng nhöõng khaû naêng 9
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp tieàm taøng maø doanh nghieäp ñang coù. 3. Vieát baùo caùo toång hôïp: Boá cuïc cuûa baùo caùo seõ goàm caùc phaàn chính nhö sau: Phaàn 1: Neâu caùc ñaëc ñieåm, tình hình chung vaø töøng maët hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp Phaàn 2: Tính toaùn caùc chæ tieâu. Ñaùnh giaù möùc ñoä thöïc hieän vaø hoaøn thaønh keá hoaïch giöõa kyø phaân tích so vôùi kyø goác, kyø tröôùc phaân tích chung vaø xem xeùt caùc nhaân toá aûnh höôûng, tìm ra nguyeân nhaân toàn taïi vaø ñoàng thôøi chæ ra tieàm naêng coù theå khai thaùc. Phaàn 3: Ñeà xuaát bieän phaùp, kieán nghò khaéc phuïc vaø phoøng ngöøa vaø döï kieán hieäu quaû. Trình baøy baùo caùo coâng khai trong cuoäc hoïp cuûa doanh nghieäp . CHÖÔNG 2 PHAÂN TÍCH MOÂI TRÖÔØNG VAØ THÒ TRÖÔØNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA DOANH NGHIEÄP oOo 10
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp I. DOANH NGHIEÄP TRONG NEÀN KINH TEÁ 1. Doanh nghieäp laø gì ? doanh nghieäp laø moät ñôn vò kinh teá ñoäc laäp goàm caùc boä phaän quan heä vôùi nhau, coù voán vaø phöông tieän vaät chaát kyõ thuaät, hoaït ñoäng saûn xuaát vaø phaân phoái saûn phaåm (dòch vuï) theo nhöõng muïc tieâu vaø nguyeân taéc thoáng nhaát, thöïc hieän haïch toaùn kinh doanh, coù nghóa vuï vaø ñöôïc luaät phaùp thöøa nhaän vaø baûo veä. ÔÛ Vieät Nam, hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñöôïc ñieàu chænh theo Luaät Doanh nghieäp do Quoác hoäi ban haønh. Coù caùc loaïi hình doanh nghieäp sau: - DN nhaø nöôùc, doanh nghieäp coâng ích. - DN tö nhaân, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coâng ty coå phaàn - DN coù voán nöôùc ngoaøi: coâng ty lieân doanh, coâng ty 100% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 2. Chöùc naêng vaø vai troø cuûa doanh nghieäp 2.1 . Chöùc naêng - Chöùc naêng saûn xuaát haøng hoùa, thöïc hieän dòch vuï - Chöùc naêng cuûa moät ñôn vò phaân phoái 2.2. Vai troø - DN laø moät chuû theå saûn xuaát haøng hoùa - DN laø moät phaùp nhaân kinh teá bình ñaúng tröôùc phaùp luaät - DN laø teá baøo cuûa neàn kinh teá quoác daân - DN laø moät toå chöùc xaõ hoäi Sinh vieân neâu leân moät vaøi ví duï veà töøng chöùc naêng vai troø treân ñeå hieåu roõ hôn. II. PHAÂN TÍCH MOÂI TRÖÔØNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA DOANH NGHIEÄP 1. yù nghóa Phaân tích moâi tröôøng giuùp doanh nghieäp thaáy ñöôïc mình ñang tröïc dieän nhöõng vaán ñeà gì ñeå thích nghò vaø coù söï thay ñoåi phuø hôïp. Moâi tröôøng cuûa doanh nghieäp laø taäp hôïp nhöõng yeáu toá taùc ñoäng ñeán doanh nghieäp caàn phaûi chuù yù khi xaây döïng chieán löôïc kinh doanh Doanh nghieäp hoaït ñoäng trong 3 moâi tröôøng: moâi tröôøng beân trong doanh nghieäp , moâi tröôøng gaàn saùt vôùi doanh nghieäp laø moâi tröôøng vi moâ, moâi tröôøng xa doanh nghieäp laø moâi tröôøng vó moâ. Yeáu toá noäi boä DN Yeáu toá vi moâ Yeáu toá vó moâ 2. Moâi tröôøng vi moâ Moâi tröôøng naøy bao goàm caùc yeáu toá trong noäi boä doanh nghieäp hay ngoaïi caûnh coù taùc ñoäng quyeát ñònh ñeán tính chaát vaø möùc ñoä caïnh tranh trong ngaønh, cuï theå laø: - Khaùch haøng beân ngoaøi vaø beân trong doanh nghieäp. - Ñoái thuû caïnh tranh hieän thôøi vaø töông lai. 11
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp - Caùc nhaø cung öùng nhaân löïc, vaät löïc vaø taøi löïc. - Caùc nhaø moâi giôùi trung gian - Coâng chuùng tröïc tieáp (ngöôøi tieâu duøng, baùo ñaøi, thoâng taán, nhaø ñaàu tö ) 3. Moâi tröôøng vó moâ Ñaây laø nhöõng yeáu toá thuoäc veà ngoaïi caûnh xa doanh nghieäp maø doanh nghieäp phaûi chòu söï taùc ñoäng tröïc tieáp hoaëc giaùm tieáp cuûa chuùng. doanh nghieäp khoâng theå laøm thay ñoåi nhöõng yeáu toá naøy ñöôïc. Moâi tröôøng naøy goàm 6 löïc löôïng cô baûn sau: yeáu toá nhaân khaåu, yeáu toá kinh teá, yeáu toá töï nhieân, yeáu toá khoa hoïc kyõ thuaät, yeáu toá chính trò vaø yeáu toá vaên hoùa. 3.1 Yeáu toá nhaân khaåu Söùc mua cuûa thò tröôøng phuï thuoäc vaøo quy moâ daân soá. Caùc xu theá nhaân khaåu nhö: taêng/giaûm daân soá, tuoåi thoï, ngheà nghieäp chuû yeáu, xu höôùng giaø/treû hoùa daân cö, söï thay ñoåi caùch soáng cuûa ngöôøi daân, di daân, trình ñoä vaên hoùa cuûa cö daân ñeàu coù theå aûnh höôûng ñeán keát quaû hoaït ñoäng kinh teá cuûa doanh nghieäp. Khi phaân tích ngöôøi ta thöôøng laäp baûng theo caùc xu höông nhaân khaåu vaø caùc lónh vöïc chòu söï taùc ñoäng. Ví duï: xu höôùng phuï nöõ coù vieäc laøm nhieàu hôn, daân soá giaø coãi, di daân vaøo ñoâ thi lôùn vaø caùc lónh vöïc aên uoáng, giaûi trí, hoïc taäp, mua saém, y teá 3.2 Yeáu toá kinh teá Caùc yeáu nhö: toác ñoä taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá, laõi suaát ngaân haøng, chính saùch taøi chính tieàn teä cuûa Nhaø nöôùc, tình hình vieäc laøm/thaát nghieäp, laïm phaùt/giaûm phaùt Khi phaân tích caàn chuù yù ñeán tình hình phaân boá thu nhaäp cuûa daân cö theo taàng lôùp xaõ hoäi vaø theo ñòa dö. Chính saùch laõi suaát vaø chæ soá chöùng khoaùn ñöôïc coi laø phong vuõ bieåu cuûa neàn kinh teá. Neáu neàn kinh teá quaù noùng thì caàn phaûi taêng laõi suaát cho vay, tuy noù seõ laøm giaû caû chi phí taêng laøm giaûm khaû naêng caïnh tranh, ngoaøi ra ngöôøi daân seõ oà aït göûi tieát kieäm laøm giaûm söùc tieâu duøng daãn ñeám giaûm phaùt. Laõi suaát thaáp (ôû Myõ chaúng haïn) seõ daãn ñeán kích caàu SX vaø tieâu duøng. Nhöng söùc eùp giaûm thueá seõ laøm thaâm huït caùn caân thanh toaùn maäu dòch cuûa quoác gia ñoù. Yeáu toá laïm phaùt/giaûm phaùt. Caùc chính saùch vó moâ phaûi coù thôøi gian daøi thì noù môùi phaùt huy ñöôïc taùc duïng. Ñieàu naøy chöùng minh qua lyù thuyeát veà ñoàng tieàn chung vaø hôïp taùc khu vöïc, lyù thuyeát vaø taêng giaù nhieân lieäu, khan hieám nguoàn nöôùc vaø hieäu öùng nhaø kính laø caùc vaán ñeà vó moâ ñöôïc giaûi Nobel kinh teá (trong nhöõng naêm gaàn ñaây). Coù theå caùc coâng cuï laõi suaát, thueá laø 2 coâng cuï vó moâ maïnh meõ vaø hieäu quaû ñeå giuùp moät quoác gia ñieàu haønh neàn kinh teá thò tröôøng. 3.3 Yeáu toá chính trò: Ñoù laø söï ñieàu tieát cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng SXKD cuûa doanh nghieäp : chieán tranh, khuûng boá, dòch beänh, caïnh tranh khoâng laønh maïnh, hoäi nhaäp, töï do maäu dòch, ñaàu tö nöôùc ngoaøi Phaân tích yeáu toá naøy laø xem xeùt caùc vaên baûn phaùp quy, chính saùch quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc taùc ñoäng ñeán doanh nghieäp . 3.4 Yeáu toá vaên hoùa Ñoù laø caùc quan ñieåm cô baûn cuûa con ngöôøi veà caùc giaù trò vaø chuaån möïc ñaïo ñöùc, theå hieän qua thaùi ñoä cuûa con ngöôøi ñoái vôùi baûn thaân mình, ñoái vôùi ngöôøi khaùc, ñoái vôùi caùc theå cheá toàn taïi trong xaõ hoäi, ñoái vôùi toaøn xaõ hoäi, töï nhieân vaø vuõ truï. Phaân tích yeáu toá raát caàn thieát khi taïo laäp doanh nghieäp , ñaàu tö hay kinh doanh quoác teá. 12
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 3.5 Yeáu toá tö nhieân DN vaø xaõ hoäi ñeàu caàn quan taâm vaán ñeà söû duïng nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, doanh nghieäp phaûi ñoùng thueá taøi nguyeân. KInh teá hoïc giaûi quyeát baøi toaùn cô baûn ñoù laø laøm sao phaûi thoûa maõn nhu caàu ngaøy caøng taêng, caøng cao cuûa ngöôøi daân trong khi nguoàn taøi nguyeân cuûa töï nhieân ngaøy caøng khan hieám vaø haïn heïp. Vaán ñeà khai thaùc taøi nguyeân cho SX coøn laøm oâ nhieãm moâi tröôøng soáng, gaây hieäu öùng nhaø kính huûy dieät con ngöôøi nuõa. 3.6 Yeáu toá khoa hoïc – kyõ thuaät – coâng ngheä Caùc yeáu toá naøy coù aûnh höôûng tröïc tieáp vaø raát quan troïng ñeán doanh nghieäp . Ñoù laø doanh nghieäp caàn chuù troïng caùc phaùt minh coâng ngheä môùi, caùc saùnh cheá, söû duïng nguyeân vaät lieäu thay theá, sieâu nheï-sieâu beàn, CNTT phaàn meàm, coâng ngheä sinh hoïc, Cô khí chính xaùc – töï ñoäng hoùa, ñieän töû vi xöû lyù, quang ñieän töø, coâng ngheä vaät lieäu thay theá – coâng ngheä sieâu nhoû, coâng ngheä kyõ thuaät soá. Nhöõng thay ñoåi naøy seõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán giaù caû vaø chaát löôïng saûn phaåm. III. PHAÂN TÍCH THÒ TRÖÔØNG 1. YÙ nghóa Phaân tích thò tröôøng doanh nghieäp nhaèm xaùc ñònh 3 vaán ñeà cô baûn sau ñaây: - Thò tröôøng coù trieån voïng nhaát ñoái vôùi SP cuûa doanh nghieäp laø gì? - Khaû naêng tieâu thuï saûn phaåm treân thò tröôøng ra sao? - Chieán löôïc kinh doanh ñeå laøm taêng khaû naêng caïnh tranh treân thò tröôøng nhö theá naøo? 2. Noäi dung phaân tích Xaùc ñònh thaùi ñoä cuûa ngöôøi tieâu duøng:. Khi nghieân cöùu, ngöôøi ta duøng phöông phaùp so saùnh tính ñieåm. Caùc tieâu chuaån ñeå so saùnh laø giaù caû, hieäu naêng, thaåm myõ, ñoä an toaøn, dòch vuï sau baùn haøng, moãi tieâu chuaån öùng vôùi 1 heä soá vaø tính ñieåm thöïc teá roài nhaân cho heä soá. Stt Tieâu chí Troïng soá Ñieåm Cty A Ñieåm Cty B 1 Uy tín treân thöông tröôøng 2 Trình ñoä coâng ngheä 3 Chaát löôïng saûn phaåm 4 Ñoäi nguõ nhaân löïc 5 Khaû naêng saûn xuaát, tieáp thò Toång ñieåm ñaùnh giaù Xaùc ñònh keát caáu thò tröôøng vaø thò tröôøng muïc tieâu: Theo nghieân cöùu thì thò tröôøng cuûa moät SP & DV goàm 4 boä phaän laø: thò tröôøng hieän taïi cuûa ñoái thuû caïnh tranh, thò tröôøng hieän taïi cuûa doanh nghieäp , thò tröôøng khoâng tieâu duøng töông ñoái, thò tröôøng khoâng tieâu duøng tuyeät ñoái, 1 Thò tröôøng 4 hieän taïi cuûa DN Thò tröôøng hieän taïi 13 2 cuûa ñoái thuû caïnh tranh Thò tröôøng khoâng tieâu duøng töông ñoái Thò tröôøng
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Ghi chuù: Hình 2: Phaân khuùc, ñònh vò thò tröôøng DN Phaân tích caùc höôùng taêng tröôûng vaø thaâm nhaäp thò tröôøng: Laäp ma traän phaân tích döïa treân 2 yeáu toá laø vò trí caïnh tranh cuûa doanh nghieäp treân thöông tröôøng vaø chu kyø soáng cuûa SP Vò trí Chi phoái Phaùt trieån taát yeáu Caïnh tranh Maïnh Cuûa DN Trung bình Phaùt trieån choïn loïc Yeáu Ruùt lui Trieån khai Taêng tröôûng Tröôûng thaønh Suy thoaùi Chu kyø soáng cuûa saûn phaåm Hình 3. Coù 3 vuøng phaùt trieån: taát yeáu, choïn loïc vaø ruùt lui ñeå DN löïa choïn. Vieäc phaân tích thò tröôøng coøn keát hôïp vôùi phaân tích ma traän SWOT ñeå ñaùnh giaù ñieåm maïnh, ñieåm yeáu cuûa DN cuõng nhö nghieân cöùu nhöõng thaùch thöùc vaø cô hoäi phaùt trieån ñeå DN xaây döïng chieán löôïc kinh doanh phuø hôïp cho mình. CHÖÔNG 3 PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH & KEÁT QUAÛ SAÛN XUAÁT CUÛA DOANH NGHIEÄP oOo I. PHAÂN TÍCH KEÁT QUAÛ SAÛN XUAÁT VEÀ MAËT SOÁ LÖÔÏNG A. Phaân tích caùc chæ tieâu bieåu hieän keát quaû saûn xuaát 1) Heä thoáng caùc chæ tieâu theo SNA – taøi khoaûn quoác gia. 14
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp a) Khaùi nieäm: Toång giaù trò saûn löôïng saûn xuaát laø chæ tieâu bieåu hieän toaøn boä giaù trò cuûa saûn phaåm do hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp taïo ra trong moät thôøi gian nhaát ñònh. ÔÛ taàm möùc quoác gia thì ñoù laø chæ tieâu Toång giaù trò saûn phaåm quoác noäi (GDP – Gross Domestic Product) Trong phaân tích ngöôøi ta thöôøng duøng thöôùc ño giaù trò (baèng tieàn) ñeå bieåu hieän caùc chæ tieâu keát quaû saûn xuaát cuûa doanh nghieäp nhö: + Giaù trò toång saûn löôïng laø chæ tieâu lôùn nhaát bieäu hieän cho toaøn boä keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp trong kyø. + Giaù trò saûn xuaát (Gross Output - laø giaù trò saûn phaåm vaät chaát & dòch vuï hoaøn thaønh vaø chöa hoaøn thaønh maø doanh nghieäp laøm ra trong kyø, bao goàm doanh thu baùn haøng saûn phaåm chính vaø phuï; cheânh leäch giaù trò saûn phaåm, thaønh phaåm göûi ñi baùn giöõa cuoái vaø ñaàu kyø; doanh thu saûn phaåm phuï chöa taùch ra khoûi saûn xuaát chính, doanh thu cho thueâ taøi saûn, baùn nguyeân vaät lieäu) + Giaù trò haøng hoùa saûn xuaát laø toaøn boä giaù trò saûn phaåm vaät chaát & dòch vuï maø doanh nghieäp ñaõ hoaøn thaønh saûn xuaát trong kyø, chuaån bò ñöa ra trao ñoåi treân thò tröôøng. + Giaù trò haøng hoùa tieâu thuï: laø giaù trò haøng hoùa saûn xuaát ñaõ ñöôïc tieâu thuï trong kyø, ñöôïc khaùch haøng chaáp nhaän thanh toaùn. Phaùt trieån beàn vöõng: laø phaùt trieån veà qui moâ laãn hieäu quaû, hay noùi caùch khaùc laø phaùt trieån caû veà maët soá löôïng laãn chaát löôïng. Ví duï trong caùc baùo caùo cuûa Chính phuû, cuûa baùo ñaøi ñeàu chæ noùi möùc ñaàu tö FDI cuûa VN laø 25 tyû USD vaø trung bình taêng 1,5 – ñeán 2 tyû USD/naêm. Tuy nhieân, hoï khoâng ñeà caäp vaán ñeà laø haøng naêm soá voán FDI cuõng khaáu hao heát vaø hoaøn voán xaáp xæ 2 tyû USD. Nhö vaäy laø veà maët chaát thì thu huùt FDI cuûa VN nhöõng naêm gaàn ñaây bò giaûm daàn. Ví duï khaùc laø töø 1/10 thì tieàn löông cô baûn (löông theo heä soá) taêng 30%, tính ra toång thu nhaäp taêng 10% so vôùi tröôùc. Tuy nhieân chæ soá giaù caû roå haøng hoùa chuû yeáu (löông thöïc, thòt caù, xaêng daàu, ñieän nöôùc) ñeàu taêng gaàn 10%. Nhö vaäy khoâng coù gì goïi laø taêng löông caûi thieän ñôøi soáng caû. Phaân tích moái quan heä giöõa saûn xuaát vaø tieâu thuï : DTBH = TGTSL x GTHHSX/TGTSL x DTBH/GTHHSX hay DTBH = TGTSL x Heä soá haøng hoùa SX x Heä soá tieâu thuï haøng hoùa Ñöôïc tính vaøo chæ tieâu “giaù trò saûn xuaát (coâng nghieäp)” coù caùc yeáu toá sau: Yeáu toá 1: Giaù trò thaønh phaåm vaø baùn thaønh phaåm saûn xuaát baèng nguyeân vaät lieäu cuûa DN hoaëc cuûa khaùch haøng chieám tyû troïng lôùn nhaát = GTSP nhaäp kho + GT BTP baùn ra ngoaøi Yeáu toá 2: Giaù trò coâng vieäc coù tính chaát coâng nghieäp laø nhöõng vieäc laøm cho beân ngoaøi hoaëc laøm cho boä phaän khaùc, khoâng phaûi laø hoaït ñoäng SXKD cuûa doanh nghieäp. Yeáu toá 3. GT phuï phaåm, pheá phaåm, pheá lieäu thu hoài Yeáu toá 4: GT cuûa hoaït ñoäng cho thueâ maùy moùc thieát bò Yeáu toá 5: GT cheânh leäch giöõa saûn phaåm dôû dang, baùn thaønh phaåm giöõa cuoái vaø ñaàu kyø. Yeáu toá 6: Giaù trò saûn phaåm töï cheá, töï duøng vaø saûn xuaát tieâu thuï khaùc. 15
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp b). Phaân tích chæ tieâu bieåu hieän keát quaû saûn xuaát + Duøng phöông phaùp so saùnh vaø tyû troïng ñeå phaân tích ñoäng cuûa chæ tieâu giaù trò saûn xuaát vaø caùc yeáu toá caáu thaønh neân chæ tieâu. + Phaân tích bieán ñoäng cuûa keát quaû saûn xuaát trong moái lieân heä vôùi caùc chæ tieâu chi phí ñaàu tö cho saûn xuaát: Möùc bieán ñoäng Chæ tieâu keát quaû Chæ tieâu keát quaû Chi phí ñaàu tö TH/ KQSX theo quy = SX thöïc hieän - SX kyø goác x CP ñaàu tö kyø goác moâ chung + Xaùc ñònh söï aûnh höôûng cuûa keát caáu maët haøng (KCMH) ñeán GTSX: Keát caáu maët haøng (KCMH) laø tyû troïng cuûa töøng loaïi saûn phaåm chieám trong toång soá saûn phaåm xeùt veà giaù trò. Aûnh höôûng cuûa KCMH ñeán GTSX thoâng qua giaù trò cuûa töøng loaïi saûn phaåm khaùc nhau. Söï khaùc nhau naøy laø do nguyeân vaät lieäu caáu thaønh, giaù trò cuûa lao ñoäng quaù khöù dòch chuyeån vaøo saûn phaåm, giaù trò cuûa lao ñoäng soáng trong saûn phaåm Giaù trò saûn xuaát Toång soá giôø coâng GTSX taïo ra töø 1 giôø coâng nghieäp = ñònh möùc (h/coâng) x coâng ñònh möùc (ñ/h/coâng) Phöông phaùp phaân tích: duøng pheùp thay theá lieân hoaøn Neáu goïi GT, GK laø giaù trò saûn xuaát ôû kyø TH vaø KH QT, QK laø toång giôø coâng ñònh möùc ôû kyø TH vaø KH Gía trò saûn xuaát sau khi ñaõ loaïi tröø aûnh höôûng cuûa KCMH: G QT ( G’T = GT - x QT = GK x ) Q QK Khi phaân tích caàn so saùnh giöõa 2 tyû leä GT/GK vaø G’T/GK. . Ñaùnh giaù nhö sau:  DN naøo coù theå thay ñoåi cô caáu maët haøng theo thò tröôøng: thì neáu KCMH laøm giaù trò saûn xuaát taêng laø tích cöïc, coøn ngöôïc laïi laø tieâu cöïc.  DN coù cô caáu maët haøng oån ñònh thì neáu KCMH laøm giaù trò saûn xuaát taêng vaø DN hoaøn thaønh keá hoaïch laø toát coøn ngöôïc laïi KCMH bieán ñoái maø doanh nghieäp khoâng hoaøn thaønh keá hoaïch laø xaáu. Veà maët ñaùnh giaù söï aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá, chuùng ta caàn phaân bieät caùc nhoùm nhaân toá sau: - Nhaân toá tích cöïc (laøm taêng vaø laøm toát hôn) vaø nhaân toá tieâu cöïc (laøm giaûm hoaëc laøm xaáu ñi tình hình hoaït ñoäng) - Nhaân toá chuû quan vaø nhaân toá khaùch quan. - Nhaân toá soá löôïng (coù ñôn vò ño laø meùt, caùi, kíloâ, lít ) vaø nhaân toá chaát löôïng (coù ñôn vò ño laø ñoàng/caùi, ñoàng/kíloâ, ) - Nhaân toá ñònh löôïng (tính toaùn ñöôïc) vaø nhaân toá ñònh tính (chæ moâ taû baèng lôøi, khoù tính ñöôïc 16
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp moät caùch ñaày ñuû). 2. Chæ tieâu chi phí trung gian (CPTG) a) Khaùi nieäm: Chi phí trung gian ñöôïc caáu thaønh trong giaù trò saûn xuaát döôùi daïng vaät chaát (nguyeân nhieân vaät lieäu, naêng löôïng mua ngoaøi) vaø dòch vuï (baûo hieåm, phí baûo veä moâi tröôøng, quaûng caùo ) b) Phaân tích: caàn xem xeùt giöõa chæ tieâu “t% = CPTG / GTSX” vaø caùc thaønh phaàn caáu thaønh c) Ñaùnh giaù: Neáu chi phí trung gian taêng vaø t% giaûm thì keát quaû saûn xuaát ñöôïc naâng cao vaø ñoàng thôøi giaù trò taêng theâm cuûa saûn xuaát cuõng naâng leân. Neáu chi phí trung gian giaûm vaø t% taêng thì keát quaû saûn xuaát keùm. 3. Chæ tieâu giaù trò taêng theâm (ôû caáp quoác gia laø toång thu nhaäp noäi ñòa) a) Khaùi nieäm: Giaù trò taêng theâm ñöôïc xem laø phaàn cheânh leäch giöõa GTSX vaø CPTG, goàm : + Thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng + Thueá phaûi noäp ngaân saùch + Khaáu hao TSCÑ + Lôïi nhuaän vaø caùc khoûan khaùc + Cheânh leäch veà tieàn laõi cho vay vaø vay ngaân haøng b) Phaân tích : neáu giaù trò taêng theâm taêng thì keát quaû saûn xuaát toát vì noù phaûn aùnh thu nhaäp. B. Phaân tích tình hình saûn xuaát veà maët haøng 1. Ñoái vôùi nhöõng xí nghieäp saûn xuaát coù maët haøng linh hoaït thì vieäc xaùc ñònh caàn saûn xuaát moät loaïi maët haøng naøo ñoù raát quan troïng. Do ñoù caàn nghieân cöùu kyõ chu kyø soáng cuûa saûn phaåm (CKSSP): Ñöôøng chi phí Ñöôøng doanh soá CKSSP laø söï theå hieän söï bieán ñoäng cuûa doanh soá baùn SP töông öùng vôùi quaù trình phaùt trieån tieâu thuï saûn phaåm treân thò tröôøng coù lieân heä chi phí kinh doanh vaø chi phí quaûng caùo. CKSSP gaén vôùi töøng thò tröôøng nhaát ñònh. Do ñoù, doanh nghieäp caàn phaûi bieát raèng saûn phaåm cuûa mình ñang ôû giai ñoaïn naøo ñeå coù höôùng hoaït ñoäng trong hieän taïi vaø töông lai. Baûng 1: Phaân tích chu kyø soáng cuûa saûn phaåm vaø caùc chieán löôïc thích hôïp: Pha trieån khai Pha taêng tröôûng Pha chín muoài Pha suy thoaùi Saûn phaåm Môùi, ít caïnh Caïnh tranh, baét Nhieàu maãu maõ, Thay theá daàn, (Production) tranh, giöõ bí maät ñaàu caûi tieán SP caûi tieán nhanh, giaûm soá löôïng, coâng ngheä phaân khuùc thò giaûm chi phí 17
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp tröôøng Chieâu thò Maïnh coøn maïnh cuûng coá loøng tin Taêng cöôøng ñoài (Promotion) cuûa khaùch haøng môùi caùch thöùc Giaù Cao haï daàn xuoáng Ñaïi haï giaù (Price) Phaân phoái ít nôi môû roäng roäng khaép Heïp, choïn loïc, (Placement) thay ñoåi ñòa ñieåm Con ngöôøi Caàn coù kyõ sö, Ñoäi nguõ quaûng Chuyeân vieân PR, CB NC phaùt trieån (Person) chaát löôïng caùo, baùn haøng veà thò tröôøng môùi SP thay theá Lôïi nhuaän coøn loã hoaëc chöa laõi baét ñaàu nhöng laõi cao vaø gia Laõi thaáp , vuøng (Profit) coù laõi coøn ít taêng löôïng baùn khoâng neân kinh doanh 2. Doanh nghieäp coù maët haøng SX oån ñònh (chieán löôïc quoác gia, ñôn haøng daøi haïn) Caên cöù vaøo chæ tieâu keá hoaïch ñeå ñaùnh giaù nhieäm vuï keá hoaïch baèng caùch xaùc ñònh tyû leä % hoaøn thaønh keá hoaïch maët haøng. Khi phaân tích khoâng ñöôïc laáy giaù trò saûn löôïng nhöõng maët haøng hoaøn thaønh keá hoaïch hoaëc vöôït möùc keá hoaïch ñeå buø cho nhöõng maët haøng khoâng hoaøn thaønh keá hoaïch saûn xuaát. Tyû leä hoaøn Toång GTTteá cuûa nhöõng SP khoâng HTKHSX + Toång GTKH cuûa SP HTKHSX thaønh KHMH = Toång giaù trò saûn xuaát kyø keá hoaïch C. Phaân tích tính ñoàng boä cuûa SX Neáu saûn xuaát khoâng ñoàng boä thì seõ gaây öù ñoïng baùn thaønh phaåm, saûn phaåm dôû dang laøm laõng phí thôøi gian, tieàn cuûa vaø daãn ñeán phaûi chaïy “ nöôùc ruùt”. Trong quy trình saûn xuaát laép raùp caàn phaûi phaân tích tính ñoàng boä nhaát. Phöông phaùp: Tính ra tyû leä hoaøn thaønh keá hoaïch cuûa moãi boä phaän chi tieát. Tyû leä hoaøn thaønh keá hoaïch thaáp nhaát cuûa chi tieát (cuïm chi tieát) naøo seõ quyeát ñònh trình ñoä hoaøn thaønh keá hoaïch saûn xuaát chung . Nguyeân nhaân khoâng ñoàng boä: + Khoâng cung öùng vaät tö, nguyeân lieäu ñoàng boä + Haïch toaùn khoâng nhaïy beùn + Phoái hôïp giöõa caùc boä phaän khoâng toát + Naêng suaát lao ñoäng khoâng ñeàu giöõa caùc khaâu. II. PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH CHAÁT LÖÔÏNG SAÛN PHAÅM SAÛN XUAÁT Ñoái vôùi nhoùm caùc saûn phaåm chæ tieâu thuï ñöôïc (khaùch haøng chaáp thuaän) khi khoâng coù sai hoûng, phaûi ñaït tieâu chuaån yeâu caàu thi phaân tích chaát löôïng baèng caùch nghieân cöùu tình hình saûi hoûng saûn phaåm. A. Phaân tích tình hình sai hoûng trong SX 1. Phaïm vi aùp duïng: cho nhöõng saûn phaåm khoâng ñaït qui caùch, tieâu chuaån qui ñònh thì khoâng tieâu thuï ñöôïc phaûi loaïi boû hoaëc taùi cheá. 18
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 2. Chæ tieâu Soá löôïng SP hoûng Tyû leä pheá phaåm baèng hieän vaät = X 100% Toång soá SP laøm ra keå caû hoûng Chi phí thieät haïi veà SP hoûng Tyû leä pheá phaåm baèng gía trò = X100% Toång Giaù thaønh CX SP Chi phí thieät haïi veà saûn phaåm hoûng = Chi phí saûn xuaát saûn phaåm hoûng khoâng söûa chöõa ñöôïc + Chi phí saûn xuaát SP hoûng söûa chöõa ñöôïc Tyû leä naøy coù theå tính bình quaân cho nhieàu loaïi saûn phaåm:  Ci fi f = x100%  Ci fi laø tyû leä pheá phaåm caù bieät cuûa saûn phaåm i trong giaù thaønh Ci laø giaù thaønh coâng xöôûng toaøn boä saûn phaåm i 2. Phaân tích chung tình hình sai hoûng trong saûn xuaát laø so saùnh ñaùnh giaù sö bieán ñoäng cuûa tyû leä pheá phaåm bình quaân vaø tyû leä pheá phaåm caù bieät cuûa töøng loaïi saûn phaåm giöõa kyø thöïc teá vaø keá hoaïch (hoaëc giöõa naêm naøy vaø naêm tröôùc) 3. Phaân tích möùc aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá : cô caáu saûn löôïng, tyû leä sai hoûng caù bieät f = fc = fi Ñoái vôùi caùc saûn phaåm coù theå phaân thaønh thöù haïng khaùc nhau nhöõng vaãn tieâu thuï ñöôïc, tuøy theo chaát löôïng seõ coù giaù baùn töông öùng, ta duøng caùc phöông phaùp sau B. Phöông phaùp tính tyû troïng (Soá töông ñoái keát caáu) Xaùc ñònh tyû troïng cuûa töøng thöù haïng saûn phaåm trong toång saûn löôïng vaø so saùnh chuùng. Trò soá cuûa töøng boä phaän Tyû troïng cuûa töøng boä phaän = x100% so vôùi toång theå Trò soá cuûa toång theå C Phaân tích giaù ñôn vò bình quaân 19
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Nhaèm khaéc phuïc nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp tyû troïng treân, vì noù khuyeán khích SX nhieàu SP coù chaát löôïng cao seõ coù ñôn giaù baùn bình quaân SP cao: qi pi P = qi Trong ñoù: pi laø giaù baùn cuûa saûn phaåm i töông öùng vôùi caùc thöù haïng, qi laø soá löôïng cuûa saûn phaåm i theo thöù haïng 1, 2, 3 Aûnh höôûng cuûa giaù baùn ñôn vò bình quaân ñeán GTSX laø G = (Pt - Pk )x qti Chæ tieâu treân cho bieát möùc doanh thu taêng hay giaûm do bieán ñoäng cuûa ñôn giaù baùn bình quaân cuûa saûn phaåm. D. Phaân tích heä soá phaåm caáp bình quaân a) Phaïm vi: Aùp duïng cho nhöõng saûn phaåm coù theå chia thaønh nhieàu loaïi söû duïng ñöôïc b) Chæ tieâu: qi pi H = qi pmax Heä soá phaåm caáp ñöôïc tính vaø so saùnh giöõa 2 kyø vôùi nhau, noù phaûn aùnh tính oån ñònh cuûa chaát löôïng saûn phaåm/heä thoáng. Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa heä soá phaåm caáp ñeán GTSX laø: G = (Ht - Hk ) x qti x pmax CHÖÔNG 4 PHAÂN TÍCH CAÙC YEÁU TOÁ CÔ BAÛN CUÛA SXKD oOo Caùc yeáu toá ñaàu vaøo coù aûnh höôûng raát lôùn veà maët soá löôïng (quy moâ) vaø chaát löôïng saûn xuaát saûn phaåm. Coù theå noùi raèng laø phaân tích tình hình caùc nguoàn tieàm naêng SXKD cuûa DN. Bao goàm: I. PHAÂN TÍCH TÍNH CAÂN ÑOÁI CUÛA QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT Caùc yeáu toá quyeát ñònh naêng löïc SX vaø quaù trình SXKD goàm 2 nhoùm:  Caùc yeáu toá thuoäc veà toå chöùc quaûn lyù 20
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp  Caùc yeáu toá thuoäc veà cô sôû vaät chaát kyõ thuaät cuûa SXKD, coù 3 caëp yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình SXKD laø: + Caùc yeáu toá lao ñoäng (löôïng vaø chaát) + Caùc yeáu toá trang bò vaø söû duïng TSCÑ + Caùc yeáu toá cung caáp vaø söû duïng vaät tö. Thöïc teá 2 nhoùm yeáu toá naøy phaûi caân ñoái, keát hôïp chaët cheõ thì môùi daãn ñeán keát quaû SXKD cao, môùi taän duïng heát khaû naêng trong SX. Neáu naêng löïc saûn xuaát giöõa caùc boä phaän coù söï cheânh leäch nhau thì nôi coù naêng löïc saûn xuaát thaáp nhaát ñöôïc goïi laø ñieåm heïp cuûa SX, nôi coù naêng löïc saûn xuaát vöôït quaù yeâu caàu nhieäm vuï SX ñöôïc goïi laø ñieåm roäng cuûa SX . Baøi toaùn cho nhaø quaûn trò SX laø phaûi tìm bieän phaùp thu heïp khoaûng caùch giöõa 2 ñieåm roäng vaø heïp naøy. Ñieåm heïp cuûa SX seõ khoáng cheá naêng löïc saûn xuaát cuûa toaøn DN, coøn ñieåm roäng SX laø mong muoán cuûa DN trong töông lai. Ñöôøng naêng löïc saûn xuaát toái ña Ñöôøng Naêng löïc Saûn xuaát Trg bình Ñöôøng Naêng löïc Saûn xuaát Toái thieåu PX 1 PX 2 PX 3 PX 4 PX 5 PX 6 Hình 4: Ñoà thò naêng löïc saûn xuaát cuûa DN Caùc möùc cheânh leäch giöõa naêng löïc saûn xuaát toái ña vaø naêng löïc saûn xuaát toái thieåu vaø naêng löïc saûn xuaát trung bình trong daây chuyeàn coâng ngheä SX phaûn aùnh tính maát caân ñoái, noùi leân khaû naêng tieàm taøng cuûa DN caàn khai thaùc. Ngoaøi ra, DN coøn phaûi chuù yù ñeán tính caân ñoái, tính ñoàng boä giöõa caùc yeáu toá tieàm naêng cuûa saûn xuaát. II. PHAÂN TÍCH YEÁU TOÁ LAO ÑOÄNG A. Yeáu toá lao ñoäng coù yù nghóa quan troïng, keát quaû phaân tích noù laøm cô sôû tính toaùn vaø hoaøn thieän ñònh möùc LÑ vaø tieàn löông, taùc ñoäng ñeán SX toång hôïp ôû caû 2 maët löôïng vaø chaát theo coâng thöùc: GTSX = Soá löôïng lao ñoäng bq x Naêng suaát lao ñoäng bq moät coâng nhaân YÙ nghóa cuûa phaân tích veà lao ñoäng: - Ñaùnh giaù söï bieán ñoäng, boá trí lao ñoäng - Ñaùnh giaù tieàm naêng veà lao ñoäng (quaûn lyù, söû duïng lao ñoäng) - Coù bieän phaùp toå chöùc quaûn lyù, söï duïng lao ñoäng khoa hoïc vaø hôïp lyù hôn. 1. Phaân tích lao ñoäng veà maët soá löôïng Lao ñoäng thuoäc ngaønh saûn xuaát chính bao goàm: coâng nhaân, hoïc ngheà, nhaân vieân kyõ thuaät, nhaân vieân quaûn lyù, nhaân vieân haønh chaùnh, lao ñoäng thuoäc ngaønh SX khaùc. Lao ñoäng cuûa DN thöôøng ñöôïc chia laøm coâng nhaân vieân trong saûn xuaát vaø coâng nhaân vieân ngoaøi saûn xuaát theo sô ñoà sau: CNSX tröïc tieáp 21
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp CNVSX NVSX giaùn tieáp Toång soá CNV NV baùn haøng CNV ngoaøi SX NVQlyù chung Hình 5: cô caáu lao ñoäng trong DN a) Tình hình taêng-giaûm lao ñoäng Trình töï phaân tích: + So saùnh soá coâng nhaân giöõa thöïc teá vaø kyø goác (KH) ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng tuyeån duïng, ñaøo taïo, möùc ñoä ñaûm baûo veà lao ñoäng. + So saùnh möùc ñoä bieán ñoäng lao ñoäng coù hieäu chænh vôùi keát quaû thöïc hieän nhieäm vuï SXKD ñeå ñaùnh giaù trình ñoä toå chöùc quaûn lyù lao ñoäng. Möùc bieán ñoäng coâng nhaân lieân heä quy moâ chung = Soá coâng nhaân TH - (Soá coâng nhaân KH x Tyû leä hoaøn thaønh KHSX) - Neáu hieäu soá treân >0 thì trình ñoä toå chöùc, söû duïng lao ñoäng keùm - Neáu hieäu soá treân # 0 thì caàn phaûi xaùc ñònh möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá nhö soá löôïng vaø naêng suaát ñeán GTSX baèng phöông phaùp soá cheânh leäch. Ngoaøi ra, DN caàn phaûi ñaùnh giaù thöïc traïng caùn boä quaûn lyù kinh teá, nhaân vieân kyõ thuaät, nhaân vieân haønh chaùnh qua chæ tieâu Tyû leä nhaân vieân quaûn lyù Soá NV quaûn lyù so vôùi CN tröïc tieáp = x100% Soá CN SX Nhìn chung: + Neáu tyû leä veà nhaân vieân kyõ thuaät cao seõ raát coù lôïi trong vieäc ñoåi môùi SP, naâng cao naêng suaát vaø chaát löôïng + Neáu tyû leä veà quaûn lyù cao laø bieåu hieän cuûa söï coàng keành, keùm hieäu quaû vì chi phí quaûn lyù DN cao + Tyû leä hoïc ngheà cao toát laø do DN quan taâm ñeán ñaøo taøo vaø coù höôùng môû roäng SXKD Khi phaân tích ta caàn xem xeùt söï bieán ñoäng cuûa töøng loaïi coâng nhaân ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä hôïp lyù cuûa söï phaân boå lao ñoäng: + Coâng nhaân saûn xuaát chính laøm vieäc treân daây chuyeàn + Coâng nhaân saûn xuaát phuï nhö vaän chuyeån, veä sinh, söûa chöõa maùy moùc. b) Phaân tích tình tình phaân boå lao ñoäng vaøo caùc lónh vöïc SXKD - Muïc ñích laø ñeå xem xeùt boá trí hôïp lyù löïc löôïng lao ñoäng ñeå taêng naêng suaát lao ñoäng. Kieåm tra vieäc phaân boå lao ñoäng coù phuø hôïp vôùi chöông trình SX vaø chieán löôïc phaùt trieån cuûa DN khoâng? - Phöông phaùp: so saùnh tuyeät ñoái vaø töông ñoái. 22
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 2. Phaân tích lao ñoäng veà maët chaát a) Phöông phaùp xaùc ñònh naêng suaát lao ñoäng (NSLÑ) - NSLÑ coù theå tính theo naêm, ngaøy hoaëc giôø. - Chæ tieâu NSLÑ theo ñôn vò thôøi gian caøng nhoû thì caøng chính xaùc vì loaïi boû thôøi gian voâ ích. Ví duï: NSLÑBQ naêm 1 CN = Soá ngaøy laøm vieäc BQ naêm 1CN x Soá giôø laøm vieäc BQ ngaøy 1 CN x NSLÑBQ giôø 1 CN Kyù hieäu: W laø naêng suaát lao ñoäng, Q laø khoái löôïng SP, N laø soá coâng nhaân, T laø thôøi gian SX thì ta coù: W = Q/N hoaëc W = Q/T hoaëc W = N/Q hoaëc W = T/Q b) Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán NSLÑ nhö: - Trình ñoä thaønh thaïo veà kyõ thuaät, kyõ xaûo cuûa ngöôøi lao ñoäng - Möùc ñoä trang bò maùy moùc thieát bò, möùc ñoä cô giôùi vaø töï ñoäng hoùa. - Qui trình cung öùng ñaàu vaøo JIT (Just In Time) - Trình ñoä toå chöùc, quaûn lyù, söû duïng ñoøn baåy kích thích lao ñoäng - Cheá ñoä löông boång, khen thöôûng, kyõ luaätt coâng baèng roõ raøng c) Phaân tích NSLÑ giôø cuûa coâng nhaân laø so saùnh möùc ñoä taêng giaûm tuyeät ñoái/töông ñoái giöõa kyø thöïc teá vaø kyø goác. - NSLÑ giôø phuï thuoäc vaøo nhöõng nhaân toá: Löôïng hoùa ñöôïc: tình hình SP hoûng, phaåm caáp vaø thöïc hieän chuaån keùm, ñònh möùc SX toài Khoâng löôïng hoùa ñöôïc: boá trí lao ñoäng, caûi tieán kyõ thuaät, hôïp lyù hoaù quy trình saûn xuaát ñònh möùc toå chöùc lao ñoäng tieân tieán . - NSLÑ giôø giaûm laø khoâng toát do coâng nhaân tay ngheà coøn yeáu, thieát bò maùy moùc cuõ kyõ - NSLÑ ngaøy bieán ñoäng theá naøo coøn phuï thuoäc vaøo NSLÑ giôø vaø vaøo tình hình söû duïng giôø coâng lao ñoäng trong ngaøy toát hay xaáu . 3. Phaân tích tình traïng söû duïng ngaøy coâng a) Caùch xaùc ñònh: + Ngaøy coâng theo cheá ñoä = 365 - 65 ngaøy leå, chuû nhaät = 300 ngaøy. Leã, Teát: Teát döông lòch (1), Teát nguyeân ñaùn (4), leã 30/4 vaø 1/5 vaø 2/9 (3). Neáu ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc 1 naêm ñöôïc nghæ pheùp 12 ngaøy (khoâng keå ñi taøu xe). Ngöôøi lao ñoäng coøn ñöôïc nghó oám ñau, tai naïn, thai saûn, cöôùi, tang theo quy ñònh cuûa Luaät Lao ñoäng. + Soá ngaøy laøm vieäc thöïc teá = 300 - soá ngaøy coâng thieät haïi + soá ngaøy coâng laøm theâm b) Trình töï phaân tích: + (Soá ngaøy coâng TH - Soá ngaøy coâng KH) x Soá löôïng coâng nhaân kyø TH + (Soá ngaøy coâng TH toaøn boä DN - Soá ngaøy coâng KH toaøn boä DN) x GTSXbq1 ngaøyKH + Ñaùnh giaù: Soá ngaøy laøm vieäc taêng giaûm phuï thuoäc vaøo bieán ñoäng cuûa soá ngaøy coâng thieät haïi vaø soá ngaøy coâng laøm theâm. Haïn cheá oám ñau, hoäi nghò keùo daøi, yteá, baûo hoä lao ñoäng. 23
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Toå chöùc ñieàu ñoä SX hôïp lyù. Haïn cheá laøm theâm, phaûi baûo ñaûm naêng suaát lao ñoäng trong giôø chính thöùc khoâng ñeå doàn coâng vieäc cuoái. 4. Phaân tích möùc ñoä aûnh höôûng cuûa nhaân toá lao ñoäng ñeán keát quaû a) Chæ tieâu : GTSX = SoáCN x Soá ngaøy LVBQ1CN x Soá giôø LVBQ1CN x NSLÑgiôø 1CN G = N x D x T x W b) Xaùc ñònh möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá theo soá cheânh leäch - Nhaân toá soá löôïng lao ñoäng - Nhaân toá Soá ngaøy laøm vieäc bình quaân 1 coâng nhaân trong naêm - Nhaân toá Soá giôø laøm vieäc bình quaân 1 coâng nhaân trong ngaøy - Nhaân toá Naêng suaát lao ñoäng giôø 1 coâng nhaân III PHAÂN TÍCH YEÁU TOÁ TAØI SAÛN COÁ ÑÒNH Trong neàn kinh teá thò tröôøng caïnh tranh vaø nhieàu ruûi ro, ñeå ñaùp öùng toát nhaát nhu caàu ngöôøi tieâu duøngthì nhaø saûn xuaát caàn phaûi coù cô sôû haï taàng vöõng maïnh, maùy moùc coâng ngheä tieân tieán ñeå saûn xuaát SP chaát löôïng cao môùi toàn taïi vaø phaùt trieån. Söû duïng heát coâng suaát maùy moùc vaø coù höôùng ñaàu tö cho TSCÑ hôïp lyù seõ coù taùc duïng thuùc ñaåy khoa hoïc kyõ thuaät trong coâng nghieäp. 1. Phaân tích cô caáu TSCÑ + Xaùc ñònh tyû troïng töøng loaïi TSCÑ trong toaøn boä TSCÑ baèng tieàn. Ngöôøi ta coù theå phaân loaïi TSCÑ theo TSCÑ höõu hình vaø voâ hình Nguyeân giaù TSCÑ ñöôïc xem laø giaù mua vaøo, chi phí thu mua, thueá, chi phí vaän chuyeån laép ñaët, chi phí thueâ chuyeân gia vaän haønh thöû vaø vaät tö + Xu höôùng phaân tích: - Tyû troïng TSCÑ ñang duøng > Tyû troïng TSCÑ chöa duøng vaø chôø thanh lyù - Tyû troïng TSCD duøng cho SXKD > Tyû troïng TSCD duøng ngoaøi muïc ñích treân - Tyû troïng maùy moùc thieát bò > Tyû troïng nhaø cöûa, xöôûng, kho. 2. Phaân tích tình hình trang bò TSCÑ a) Caùc chæ tieâu: Nguyeân giaù TSCÑ cho 1 CN = Nguyeân giaù TSCÑ / Soá coâng nhaân ca lôùn nhaát Nguyeân giaù phöông tieän KT cho 1 coâng nhaân = Nguyeân giaù phöông tieän kyõ thuaät / Soá coâng nhaân trong ca lôùn nhaát 0 (1) thì toát môùi taêng NSLÑ vaø GTSX, DN phaûi quan taâm ñeán taêng tö lieäu lao ñoäng cho coâng nhaân - Heä soá hao moøn tieán gaàn 1 thì TSCD ñaõ quaù cuõ laøm giaûm naêng löïc SX caàn hieän ñaïi hoùa - TSCÑ neân laép ñaët sôùm sau khi mua veà, traùch chieám duïng maët baèng vaø voán. - So saùnh theo töøng loaïi TSCÑ giöõa cuoái kyø vaø ñaàu kyø, giöõa thöïc teá haøng naêm 24
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 3. Phaân tích tình hình söû duïng TSCÑ a) Caùc chæ tieâu tính toaùn: Hieäu suaát söû duïng TSCÑ = GTSX trong kyø / Nguyeân giaù bình quaân cuûa TSCÑ b) Phaân tích tình hình söû duïng maùy moùc thieát bò (MMTB) + Veà maët soá löôïng: 1) Tyû leä laép ñaët MMTB = (Soá MMTB ñaõ laép BQ / Soá MMTB hieän coù bình quaân)x100% 2) Tyû leä söû duïng MMTB ñaõ laép = (Soá MMTB hieän laøm vieäc bình quaân / Soá MMTB ñaõ laép bình quaân) x 100% 3) Tyû leä söû duïng MMTB hieän coù = (Soá MMTB hieän laøm vieäc bình quaân / Soá MMTB hieän coù bình quaân) x100% + Veà maët thôøi gian laøm vieäc 1) Heä soá söû duïng thôøi gian laøm vieäc = Toång soá giôø maùy laøm vieäc theo cheá ñoä / Toång soá giôø laøm vieäc theo lòch. 2) Heä soá söû duïng thôøi gian cheá ñoä = Toång soá giôø maùy laøm vieäc hieäu löïc / Toång soá giôø maùy laøm vieäc theo cheá ñoä 3) Heä soá söû duïng thôøi gian KH = Toång soá giôø maùy laøm vieäc coù hieäu löïc TH / Toång soá giôø maùy laøm vieäc coù hieäu löïc KH Trong ñoù : T1 laø toång soá giôø maùy laøm vieäc theo döông lòch T2 laø toång soá giôø maùy nghæ theo cheá ñoä leå, chuû nhaät, theo qui ñònh T3 laø toång soá giôø maùy laøm vieäc theo cheá ñoä = T1 - T2 T4 laø toång soá giôø maùy nghæ theo KH ñeå söûa chöûa, ngöng vieäc theo KH T5 toång soá giôø maùy laøm vieäc coù hieäu löïc KH = T3 – T4 T6 laø toång soá giôø maùy nghæ Tteá ñeå söûa chöûa lôùn, cuùp ñieän, thieáu NVL T7 laø toång soá giôø maùy laøm theâm T8 laø toång soá giôø maùy laøm vieäc coù hieäu löïc thöïc teá = T5 + T7 - T6 + Veà naêng löïc söû duïng maùy moùc thieát bò a) Chæ tieâu: Saûn löôïng BQ1 giôø maùy = Saûn löôïng SP trong kyø / Soá giôø laøm vieäcvieäc trong kyø cuûa MMTB b) Ñaùnh giaù: Duøng phöông phaùp so saùnh. Naêng löïc saûn xuaát cuûa MMTB phuï thuoäc vaøo coâng suaát kyõ thuaät, trình ñoä thaønh thaïo cuûa coâng nhaân ñöùng maùy, khaû naêng cung öùng nguyeân vaät lieäu 4. Phaân tích möùc ñoä aûnh höôûng cuûa yeáu toá MMTB ñeán GTSX: a) Chæ tieâu: SLSP = Soá löôïng MMTBBQ x Soá giôø LV coù hieäu löïc 1maùy x Saûn löôïng BQ cuûa 1 giôø maùy = Soá löôïng MMTBBQ x Soá ngaøy LVBQ 1 maùy x Soá ca LV trong ngaøy x Soá giôø LV 25
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp trong ca x Saûn löôïng BQ cuûa1 maùy. Q = M x N x C x G x W b) Ñaùnh giaù: duøng phöông phaùp lieân hoaøn hay soá cheânh leäch xaùc ñònh töøng nhaân toá . IV. PHAÂN TÍCH YEÁU TOÁ NGUYEÂN VAÄT LIEÄU 1. Phaân tích thöôøng xuyeân tình hình cung caáp nguyeân vaät lieäu (NVL) a) Chæ tieâu: Soá ngaøy vaät lieäu i caàn cho SX = Löôïng vaät lieäu i toàn kho / Vaät lieäu i söû duïng trong ngaøy N = M / Ñ b) Ñaùnh giaù tình hình cung caáp nguyeân vaät lieäu theo töøng laàn cung caáp nhaèm thuùc ñaåy quaù trình cung öùng ñaûm baûo kòp thôøi ñuû soá löôïng, ñuùng quy caùch. Vaän duïng quy taéc JIT cuûa Nhaät trong vieäc tính döï tröõ ñuùng luùc caàn. Noäi dung phaân tích: Kieåm tra löôïng döï tröõ taïi kho so vôùi ñònh möùc So saùnh theo hôïp ñoàng vaø thöïc teá Xem xeùt soá ngaøy döï tröõ TH vaø KH giöõa 2 laàn cung caáp ñeå thaáy thöøa hoaëc thieáu Tình hình vaän chuyeån, baûo quaûn, thanh toaùn tieàn mua haøng. Döï tröõ NVL coù theå phaân loaïi thaønh döï tröõ thöôøng xuyeân theo hôïp ñoàng vaø döï tröõ bình quaân: - Dtx = Mi x Thñ - Dbq = (M1/1/2 + M1/4 + M1/7 + M1/10 + M31/12/2) / 4 Trong ñoù: Mi laø löôïng NVL xuaát moät ngaøy ñeâm, Thñ thôøi giam thöïc hieän moät hôïp ñoàng; M1/1 laø löôïng NVL taïi thôøi ñieåm thoáng keâ 1/1. 2. Phaân tích ñònh kyø tình hình cung caáp vaø söû duïng nguyeân vaät lieäu (NVL) a) Chæ tieâu phaûn aùnh söï aûnh höôûng cuûa cung caáp - döï tröõ - söû duïng nguyeân vaät lieäu ñeán keát quaû saûn xuaát nhö sau: Soá löôïng SP saûn xuaát = (Löôïng NVL toàn kho ñaàu kyø + Löôïng NVL nhaäp trong kyø - Löôïng NVL toàn kho cuoái kyø) / Möùc tieâu hao NVL cho 1 ñôn vò SP: Mñk + Mn – Mxk - Mck Q = Ñ Duøng phöông phaùp thay theá lieân hoaøn ñeå phaân tích: Löôïng NVL ñaàu kyø vaø löôïng NVL nhaäp laø nhaân toá tyû leä thuaän, 2 nhaân toá coøn laïi coù aûnh höôûng tyû leä nghòch. b) Phöông höôùng söû duïng hieäu quaû nguyeân vaät lieäu: - Söû duïng NVL thay theá, sieâu nheï, hao phí thaáp, khoâng oâ nhieåm moâi tröôøng. - Caûi tieán khaâu chuaån bò kyõ thuaät cho saûn xuaát, laäp keá hoaïch chính xaùc ñaày ñuû. - Caûi tieán baûn thaân quaù trình saûn xuaát, quy trình coâng ngheä. - Xaây döïng ñònh möùc tieâu hao NVL khoa hoïc. 26
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp - Coù chính saùch khuyeán khích ngöôøi lao ñoäng tieát kieäm trong quaù trình SX. - Naâng cao tay ngheà, traùch nhieäm coâng vieäc, khoâng laøm sai, laøm aåu. - Taän duïng pheá lieäu, pheá phaåm. CHÖÔNG 5 PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH CHI PHÍ & GIAÙ THAØNH TAÏI DOANH NGHIEÄP oOo I. KHAÙI NIEÄM VAØ YÙ NGHÓA PHAÂN TÍCH 1. Khaùi nieäm: Chi phí ñöôïc hieåu laø khoaûn tieàn boû ra ñeå mua saém caùc yeáu toá ñaàu vaøo, ñeå tieán haønh quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm. Giaù thaønh saûn phaåm laø toång caùc khoaûn muïc chi phí phaùt sinh lieân quan ñeán saûn phaåm ñoù. Caàn phaân bieät giaù thaønh coâng xöôûng vaø giaù thaønh saûn xuaát saûn phaåm. 2. YÙ nghóa: Giaù thaønh laø chæ tieâu chaát löôïng phaûn aùnh vaø ño löôøng hieäu quaû SXKD cuûa DN Phaân tích chi phí vaø giaù thaønh laø caùch toát nhaát ñeå bieát nguyeân nhaân vaø nhaân toá laøm cho giaù thaønh cao hoaëc thaáp hôn möïc döï kieán. Töø ñoù giuùp nhaø quaûn lyù ra quyeát ñònh thích hôïp. 3. Coâng thöùc tính caùc chæ tieâu 27
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Neáu goïi Ci laø khoaûn muïc chi phí i thì Zj laø giaù thaønh saûn phaåm j ta coù: Zj = Ci , vôùi i töø 1 ñeán n, vaø n laø soá khoaûn muïc chi phí 4. Phaân loaïi chi phí - Theo khoaûn muïc chi phí: NVL tröïc tieáp, nhieân lieäu, ñoäng löïc, nhaân coâng tröïc tieáp, khaáu hao TSCÑ, baûo trì söûa chöûa, thieät haïi SX, quaûn lyù xöôûng, baùn haøng, quaûn lyù chung. - Theo chöùc naêng tham gia vaøo quaù trình SX: trong SX vaø ngoaøi SX. - Theo tính chaát chi phí: bieán phí, ñònh phí, hoãn hôïp, tôùi haïn - Theo caùch ra quyeát ñònh SXKD: tröïc tieáp, giaùn tieáp, cô hoäi, cheânh leäch, chìm II ÑAÙNH GIAÙ CHUNG TÌNH HÌNH THÖÏC HIEÄN KEÁ HOAÏCH GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM 1. Tính caùc chæ tieâu Neáu goïi qj laø saûn löôïng saûn phaåm j zj laø giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm j s laø soá chuûng loaïi saûn phaåm (cô caáu maët haøng) cuûa DN thì Toång giaù thaønh cuûa saûn phaåm j laø Zj = qj x zj Toång giaù thaønh cuûa DN laø Zdn = qj x zj Ñeå coù theå phaân tích chung tình hình toång giaù thaønh cuûa DN, ngöôøi ta thöôøng duøng 3 chæ tieâu cô baûn sau ñaây: Toång chi phí Tyû troïng chi phí Tyû suaát chi phí 2. Phaân tích Tính caùc bieán ñoäng Z = Zdnt - Zdnk vaø Z = Zdntnn - Zdntnt - Ñaùnh giaù söï bieán ñoäng veà giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm giöõa kyø thöïc teá so vôùi keá hoaïch naêm nay , giöõa thöïc teá naêm naøy so vôùi thöïc teá naêm tröôùc - Ñaùnh giaù söï bieán ñoäng veà toång giaù thaønh baèng phöông phaùp so saùnh III PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH THÖÏC HIEÄN NHIEÄM VUÏ HAÏ THAÁP GIAÙ THAØNH SAÛN PHAÅM SO SAÙNH ÑÖÔÏC Saûn phaàm so saùnh ñöôïc ñöôïc hieåu laø saûn phaåm ñaõ saûn xuaát oån ñònh veà maët kinh teá – kyõ thuaät. Nghóa laø ta coù theå xaùc ñònh ñaày ñuû giaù thaønh ñôn vò cuûa noù trong kyø KH, TH naêm nay vaø TH naêm tröôùc. Neáu khoâng coù ñuû caùc ñieàu kieän treân thì laø saûn phaåm khoâng so saùnh ñöôïc. 1. Chæ tieâu: Möùc haï giaù thaønh: M = (Q Z - Q Z ) k  kj kj kj ntj Mt =  (QtjZtj - QtjZntj) Tyû leä haï giaù thaønh M x 100%/ Q Z ) Tk = k  kj ntj 28
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp M x 100%/ Q Z ) Tt = t  tj ntj 2. Phaân tích caùc nhaân toá Ñoái töôïng phaân tích : M = Mt - Mk , T = Tt – Tk + Xaùc ñònh söï aûnh höôûng cuûa töøng nhaân toá Nhaân toá saûn löôïng Mq = MK (K - 1) vaø Tq = 0 Nhaân toá keát caáu maët haøng Mc = Mk2 - K.Mk vaø Tc = Tk2 - Tk Nhaân toá giaù thaønh ñôn vò SP MZ = Mt - Mk2 vaø Tz = Tt - Tk2 Vôùi K = QtiZnti x 100% / QkiZnti Mk2 = (QtiZki - QtiZnti) Tk2 = Mk2 x 100%/  QtiZnti) + Ñaùnh giaù: Neáu möùc haï, tyû leä haï, bieán ñoäng möùc haï vaø bieán ñoäng tyû leä haï ñeàu mang daáu aâm chöùng toû DN ñaõ thöïc hieän toát nhieäm vuï haï thaáp giaù thaønh saûn phaåm so saùnh ñöôïc. Trong tröôøng hôïp coù moät vaø chæ tieâu mang daáu döông thì caàn ñi saâu vaøo tìm hieåu caùc nguyeân nhaân gaây neân vaán ñeà treân. IV. PHAÂN TÍCH CHI PHÍ TREÂN 1000 ÑOÀNG GIAÙ TRÒ SAÛN PHAÅM TIEÂU THUÏ Ñoái vôùi nhöõng saûn phaåm khoâng so saùnh ñöôïc ta khoâng theå duøng phöông phaùp phaân tích tình hình nhieäm vuï haï giaù thaønh ñöôïc. YTrong tröôøng hôïp naøy, ta duøng phöông phaùp phaân tích chi phí treân 1000 ñ giaù trò saûn phaåm. 1. Khaùi nieäm: Chi phí treân 1000ñ giaù trò saûn phaåm tieâu thuï (hay coøn goïi laø Tyû suaát chi phí) laø chæ tieâu phaûn aùnh möùc chi phí caàn boû ra ñeå saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm coù ñöôïc doanh soá 1000 ñ giaù trò haøng hoùa. Tính nhö sau: Ck = ( q *z )x1000 ñ / ( q *p ) 1000  kj kj  kj kj t C 1000 = ( qtj*ztj)x1000 ñ / ( qtj*ptj) t k C = C 1000 - C 1000 2. Phaân tích chung laø xem xeùt söï bieán ñoäng cuûa chi phí naøy giöõa thöïc teá vaø KH cuûa töøng loaïi SP vaø cuûa toaøn DN. Aùp duïng phöông phaùp so saùnh. Neáu chæ tieâu naøy nhoû vaø giaûm ôû kyø TH so vôùi KH thì DN naøy söû duïng chi phí toát vaø hoaït ñoäng hieäu quaû. 3. Phaân tích möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán chi phí treân 1000ñ SP + Xaùc ñònh ñoái töông phaân tích C = CT - CK + Xaùc ñònh söï aûnh höôûng cuûa töøng nhaân toá: Nhaân toá saûn löôïng Cq = 0 Nhaân toá keát caáu maët haøng Cc = Ck2 - Ck Nhaân toá giaù thaønh ñôn vò SP CZ = Ck3 - Ck2 Nhaân toá giaù baùn ñôn vò Cg = CT - Ck3 29
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp vôùi Ck2 = (qTiZKi)x1000 / ( qTipKi) Ck3 = (qTiZTi)x1000 / ( qTipKi) V PHAÂN TÍCH BIEÁN ÑOÄNG CUÛA CAÙC KHOÛAN MUÏC CHI PHÍ TRONG GIAÙ THAØNH ÑÔN VÒ SAÛN PHAÅM 1. Xu höôùng chung laø xeùt trong moái quan heä giöõa chi phí tröïc tieáp vaø giaùn tieáp. Phaân tích caùc khoaûn muïc chi phí trong giaù thaønh ñôn vò laø xem xeùt, ñaùnh giaù söï bieán ñoäng cuûa töøng khoaûn muïc chi phí trong giaù thaønh ñôn vò ñeå thaát ñöôïc tình hình tieát kieäm chi phí. 2. Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc nguyeân nhaân ñeán caùc khoaûn muïc chi phí trong giaù thaønh ñôn vò saûn phaåm. a) Khoaûn muïc chi phí tieàn löông coâng nhaân saûn xuaát tröïc tieáp + Löông theo thôøi gian: Chi phí tieàn löông cho moät saûn phaåm = Giôø coâng hao phí cho 1 ñôn vò SP x Ñôn giaù tieàn löông cho 1 giôø coâng + Löông theo saûn phaåm: Ñôn giaù löông chính = chi phí tieàn löông trong giaù thaønh ñôn vò SP b) Khoaûn muïc chi phí nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp Chi phí nguyeân vaät lieäu tieâu hao cho 1 ñôn vò SP = Möùc tieâu hao nguyeân vaät lieäu cho 1 ñôn vò SP x Ñôn giaù nguyeân vaät lieäu c) Chi phí saûn xuaát chung = Möùc chi phí lao ñoäng, nguyeân vaät lieäu tröïc tieáp x tæ leä phaân boå theo qui ñònh Tæ leä phaân boå phuï thuoäc vaøo toång soá caùc loaïi chi phí treân. Sinh vieân caàn xem laïi keá toaùn chi phí vaø tính giaù thaønh saûn phaåm, caùch ñònh khoaûn cuõng nhö buùt toaùn. Duøng phöông phaùp lieân hoaøn ñeå phaân tích. VI PHAÂN TÍCH CHI PHÍ SAÛN XUAÁT THEO TOÅNG SOÁ CHI PHÍ PHAÙT SINH Nguyeân do laø keát caáu caùc khoaûn chi phí trong giaù thaønh ñôn vò phöùc taïp, khoù taùch rôøi phaân tích rieâng cho töøng saûn phaåm trong moät doanh nghieäp coù nhieàu maët haøng, nhieàu boä phaän saûn xuaát. Vì vaäy caàn phaân tích chi phí saûn xuaát theo toång ñaõ phaùt sinh trong toaøn DN. 1. Phaân tích chi phí tieàn löông Tieàn löông laø ñoøn baåy kinh teá quan troïng coù taùc duïng naâng cao naêng suaát lao ñoäng, taêng saûn löôïng, chaát löôïng saûn phaåm. Noäi dung phaân tích bao goàm: Chi phí tieàn löông khoái SX = Khoái löôïng SP SX x Ñôn giaù tieàn löông SP Chi phí tieàn löông vaên phoøng = Soá ngaøy coâng x Ñôn giaù tieàn löông ngaøy coâng 30
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Löu yù laø coâng thöùc treân cho pheùp tính ñöôïc tieàn löông cuûa moät lao ñoäng. Ñoái vôùi quyõ löông cuûa doanh nghieäp, ta caàn tính tieàn löông thaùng cuûa töøng ngöôøi sau ñoù coâng laïi. Theo quy ñònh phaùp luaät thì möùc löông toái thieåu hieän nay laø 290.000 ñoàng, ngoaøi ra ngöôøi lao ñoäng coøn ñöôïc höôûng caùc phuï caáp cuûa doanh nghieäp nhö chöùc vuï, traùch nhieäm, ñoäc haïi, khu vöïc Caùc khoaûn trích noäp baûo hieåm xaõ hoäi 20% (ngöôøi lao ñoäng 5%), baûo hieåm y teá 5% (Ngöôøi lao ñoäng 2%) vaø kinh phí coâng ñoaøn 2% (ngöôøi lao ñoäng 1%) tính treân möùc löông cô baûn cuûa ngöôøi lao ñoäng. a) Phaân tích tình hình thöïc hieän KH tieàn löông theo trình töï sau: + Ñaùnh giaù söï bieán ñoäng cuûa toång quyõ tieàn löông giöõa thöïc teá vaø KH cuûa töøng ngaønh SX coù so saùnh vôùi tyû leä hoaøn thaønh keá hoaïch saûn löôïng ñeå ñaùnh giaù tieát kieäm hay laõng phí. Möùc bieán ñoäng töông ñoái chi phí tieàn löông = Toång quyõ tieàn löông TH - (Toång quyõtieàn löông KH x Tyû leä hoaøn thaønh KH saûn löôïng) b) Phaân tích caùc nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán tieàn löông bình quaân + Phaân tích möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán TLBQ Tieàn löông cuûa 1 coâng nhaân vieân = Soá ngaøy laøm vieäc bình quaân cuûa 1 coâng nhaân vieân x Tieàn löông ngaøy bình quaân cuûa coâng nhaân vieân Duøng phöông phaùp lieân hoaøn ñeå ñaùnh giaù söï aûnh höôûng cuûa 2 nhaân toá soá ngaøy laøm vieäc bình quaân vaø tieàn löông ngaøy bình quaân. + Phaân tích cô caáu tieàn löông Cô caáu tieàn löông theo hình thöùc traû löông (saûn phaåm hoaëc thôøi gian). Xu höôùng naøy bieán ñoäng hôïp lyù khi tieàn löông traû theo SP taêng vaø tieàn löông traû theo thôøi gian giaûm caû veà soá tuyeät ñoái laãn tyû troïng. Phaân tích cô caáu tieàn löông theo tieàn löông chính, phuï, tieàn thöôûng, tieàn löông laøm theâm giôø. Trong ñoù tieàn löông chính vaø tieàn thöôûng phaûi taêng leân coøn tieàn löông laøm theâm neân haïn cheá nhôø taêng cöôøng toå chöùc quaûn lyù toát. Phaân tích moái quan heä giöõa toác ñoä taêng tieàn löông vaø toác ñoä taêng naêng suaát lao ñoäng Quan heä naøy ñöôïc ñaùnh giaù tích cöïc khi toác ñoä taêng tieàn löôïng bình quaân nhoû hôn toác ñoä taêng naêng suaát lao ñoäng bình quaân nhaèm baûo ñaûm tích luõy, haï giaù thaønh vaø naâng cao ñôøi soáng ngöôøi lao ñoäng. 2. Phaân tích chi phí nguyeân vaät lieäu phaùt sinh Coâng thöùc toång quaùt: Chi phí NVLi = Khoái löông SPj x Ñònh möùc söû duïng NVLj cho 1 ñôn vò SPj x Ñôn giaù NVLi Cmi = Qj x Ñij x Pi Ñoái vôùi NVL tröïc tieáp vaøo SX, chi phí NVL thay ñoåi theo khoái löôïng SX, neân phaân tích: Möùc bieán ñoäng chi phí NVL = CP NVLTH - (CP NVLKH x Tyû leä hoaøn thaønh KHGTSX) 31
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Giaù thaønh nguyeân vaät lieäu phuï thuoäc vaøo giaù mua vaø chi phí thu mua: Duøng phöông phaùp so saùnh ñeå ñaùnh giaù caùc nhaân toá thò tröôøng nguyeân vaät lieäu, chaát löôïng nguyeân vaät lieäu, chi phí vaän chuyeån, nguoàn cung caáp thay ñoåi giöõa thöïc teá vaø KH ra sao ? 3. Phaân tích chi phí khaáu hao TSCÑ phaùt sinh TSCÑ coù nhieàu loaïi, söû duïng cho nhieàu ñoái töôïng hoaëc cho toaøn DN. Chi phí khaáu hao TSCÑ cho töøng loaïi taøi saûn coù theå xaùc ñònh nhö sau: Ekh.h = (A + B + C - D) x F Vôùi A : Ng giaù TSCÑ phaûi tính khaáu hao ñaàu kyø B : Giaù trò TSCÑ taêng do ñònh giaù laïi C : Ng giaù TSCÑ phaûi tính Kh.hao taêng trong kyø D : Ng giaù TSCÑ khoâng phaûi tính kh. Hao trong kyø F : Tyû leä khaáu hao cuûa TSCÑ Ekh.h : Chi phí khaáu hao Nguyeân giaù TSCÑ môùi x Soá thaùng khai thaùc GT TSCÑ taêng do ñöa vaøo söû duïng 12 thaùng trong naêm Giaù trò TSCÑ taêng, giaûm do ñònh giaù laïi phaûi caên cöù vaøo keát luaän trong bieân baûn ñònh giaù taøi saûn do moät cô quan coù chöùc naêng vaø thaåm quyeàn caáp. Ví duï Coâng ty Thaåm ñònh giaù baát ñoäng saûn thuoäc Ngaân haøng ACB Nguyeân giaù TSCÑ môùi mua veà goàm: giaù mua theo hôïp ñoàng, tieàn vaän chuyeån, tieàn thueâ chuyeân gia höôùng daãn, chi phí laép ñaët vaø vaät tö vaän haønh thöû. Coøn tyû leä khaáu (%) ñöôïc tra theo baûng quy ñònh cuûa ngaønh taøi chính (xem Thoâng tö soá 96/TCDN). Ta coù tính tyû leä khaáu hao baèng caùch laáy 100% chia soá naêm maø TSCÑ ñoù seõ ñöôïc khai thaùc heát vaø hoaøn voán. Thoâng thöôøng nhaø xöôûng, kho baõi khaáu hao trong 20 naêm (5%), maùy moùc thieát bò saûn xuaát khaáu hao trong 10 naêm (10%). TSCÑ laø taøi saûn coù giaù trò töø 10 trieäu ñoàng vaø coù thôøi gian söû duïng töø 02 naêm. Löu yù khaáu hao vaø hao moøn TSCÑ laø 02 khaùi nieäm khaùc nhau nhöng coù chung tính chaát. Khaáu hao laø söï trích bôùt moät phaàn giaù trò cuûa taøi saûn ñeå ñöa vaøo chi phí hoaït ñoäng, chi phí khaáu hao laø chi phí aûo, khoâng chi tieàn thaät. Coøn hao moøn laø quaù trình tích luõy daàn giaù trò TSCÑ ñaõ söû duïng ñeå hoaøn voán vaø ñoåi môùi thieát bò. Coù caùc phöông phaùp trích khaáu hao nhö: theo ñöôøng thaúng, giaûm daàn, coäng doàn. Tuy nhieân ña soá caùc DN Vieät Nam ñeàu trích khaáu hao theo ñöôøng thaúng do Boä Taøi chính vaø Luaät Keá toaùn cuûa ta quy ñònh. a) Phaân tích chung caàn phaûi tính tyû troïng töøng loaïi TSCÑ trong DN, cuûa töøng loaïi vaø cuûa töøng ñoái töông söû duïng baèng caùch so saùnh. b) Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán chi phí khaáu hao TSCÑ baèng soá cheânh leäch. Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa nguyeân giaù TSCÑ ñaàu kyø thöïc teá vaø KH ñeán chi phí khaáu hao TSCÑ Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa nguyeân giaù TSCÑ bình quaân taêng trong kyø thöïc teá vaø KH ñeán chi 32
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp phí khaáu hao TSCÑ Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa nguyeân giaù TSCÑ bình quaân giaûm trong kyø thöïc teá vaø KH ñeán chi phí khaáu hao TSCÑ Möùc ñoä aûnh höôûng cuûa tyû leä khaáu hao bình quaân thöïc teá vaø KH ñeán chi phí khaáu hao TSCÑ Phaân tích laù chaén thueá cuûa khaáu hao: Laù chaén thueá cuûa khaáu hao = Möùc chi phí khaáu hao x Thueá suaát thueá TNDN 4. Phaân tích chi phí saûn xuaát chung Ñaây laø nhöõng chi phí phaùt sinh trong phaïm vi caùc phaân xöôûng saûn xuaát. + Chi phí saûn xuaát chung bao goàm chi phí tieàn löông boä phaän quaûn lyù phaân xöôûng, chi phí vaät lieäu khoâng duøng tröïc tieáp cho saûn xuaát, chi phí duïng cuï trong saûn xuaát, chi phí khaáu hao TSCÑ, chi phí dòch vuï mua ngoaøi + Khi phaân tích duøng phöông phaùp chi tieát vaø tyû troïng, so saùnh ñeå laäp baûng ñaùnh giaù. + Xu höôùng tích cöïc khi chi phí tieàn löông quaûn lyù xöôûng, chi phí phuïc vuï taïi xöôûng, khaáu hao TSCÑ trong quaûn lyù giaûm. 5. Phaân tích bieán ñoäng chi phí ngoaøi saûn xuaát 5.1. Chi phí baùn haøng: Goàm caùc khoaûn tieàn phaùt sinh caùc khaâu chaøo haøng, giôùi thieäu saûn phaåm, quaûng caùo, thuû tuïc xuaát haøng, vaän chuyeån bao goùi, boác dôõ, höôùng daãn söû duïng vaø dòch vuï haäu maõi. Khi phaân tích caàn lieân heä vôùi quy moâ chung laø bieán ñoäng cuûa doanh soá tieâu thuï saûn phaåm. Möùc bieán ñoäng töông ñoái chi Chi phí baùn haøng kyø ( Chi phí baùn haøng keá hoaïch x Heä soá phí baùn haøng lieân heä vôùi thöïc hieän - ñieàu chænh theo doanh soá ) doanh thu tieâu thuï = 5.1 Chi phí quaûn lyù doanh nghieäp Ñoù laø caùc khoaûn tieàn phaùt sinh lieân quan ñeán: - Toå chöùc haønh chính SXKD - Dòch vuï, traùch nhieäm tröôùc phaùp luaät vaø xaõ hoäi Khi phaân tích, ngöôøi ta thöôøng laäp baûng vaø söû duïng caùc phöông phaùp nhö so saùnh, tyû troïng, chi tieát ñeå ñaùnh giaù söï bieán ñoäng. Ñvt: 1000 ñ Caùc khoaûn muïc chi phí Keá hoaïch Thöïc hieän Bieán ñoäng Giaù trò Tyû troïng Giaù trò Tyû troïng Möùc ñoä Tyû leä I. Chi phí baùn haøng 34000 35500 1500 4,4% 1. CP nguyeân vaät lieäu baùn haøng 11350 2. CP vaät lieäu, bao bì 3000 3. CP duïng cuï, ñoà duøng 2250 4. CP khaáu hao ôû khaâu tieâu thuï 8500 5. CP dòch vuï mua ngoaøi 3750 6. CP baèng tieàn khaùc 5150 33
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp II. Chi phí quaûn lyù chung DN 41000 1. CP nhaân vieân quaûn lyù 14600 2. CP vaät lieäu quaûn lyù 950 3. CP ñoà duøng vaên phoøng 1350 4. CP khaáu hao TS ôû khu nhaø QLHC 10800 5. Thueá vaø leä phí 2500 6. CP döï phoøng 0 7. CP dòch vuï mua ngoaøi 6300 8. CP baèng tieàn khaùc 4500 Coäng 75000 100% 77500 2500 3,3% CHÖÔNG 6 PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIEÂU THUÏ VAØ LÔÏI NHUAÄN CUÛA DOANH NGHIEÄP oOo I. PHAÂN TÍCH TÌNH HÌNH TIEÂU THUÏ SAÛN PHAÅM, DÒCH VUÏ 1. YÙ nghóa vaø nhieäm vuï: + YÙ nghóa: Tieâu thuï laø giai ñoaïn quan troïng cuûa saûn xuaát kinh doanh, vì neáu saûn phaåm laøm ra maø khoâng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng laø moät thaát baïi to lôùn. Saûn phaåm, haøng hoùa chæ ñöôïc coi laø tieâu thuï khi ngöôøi mua chaáp nhaän traû tieàn hay ñaõ thu ñöôïc tieàn. Qua tieâu thuï, SP môùi keát thuùc moät voøng luaân chuyeån voán vaø tính chaát höõu ích cuûa SP môùi xaùc ñònh hoaøn toaøn ñöôïc. + Nhieäm vuï cuûa phaân tích keát quaû tieâu thuï laø: Ñaùnh giaù tình hình tieâu thuï veà maët soá löôïng, chaát löôïng, maët haøng vaø thôøi haïn tieâu thuï. Xaùc ñònh nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán tình hình tieâu thuï ñeå coù giaûi phaùp tích cöïc. Phaân tích caùc moâ hình kieåm soaùt toàn kho nhaèm xaùc ñònh löôïng haøng hoùa caàn thieát ñaùp öùng kòp thôøi cho tieâu thuï 2. Phaân tích ñoä co giaõn cung - caàu vaø tieâu thuï 34
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp a) Ñoä co giaõn cuûa caàu/cung laø so saùnh möùc bieán ñoäng cuûa soá löôïng haøng hoùa yeâu caàu/cung öùng vaø söï thay ñoåi giaù caû. Neáu goïi Q laø saûn löôïng SP/DV tieâu thuï P laø ñôn giaù baùn SP/DV ñoù Ep laø ñoä co giaõn cuûa cung/caàu Q P Ep = : Q P vôùi Q = Q2 -Q1, P = P2 - P1, Q = (Q1+Q2)/2, P = (P1+P2)/2 Neáu Ep > 1 ta coù ñöôøng caàu co giaõn, Ep < 1 ta coù ñöôøng caàu khoâng co giaõn vaø Ep = 1 thì ñöôøng caàu co giaõn 1 ñôn vò. b) Ñaùnh giaù: Maët haøng coù ñöôøng caàu co giaõn thì doanh thu taêng khi giaù giaûm vaø ngöôïc laïi Maët haøng coù ñöôøng caàu khoâng co giaõn thì taêng giaù vaãn baùn ñöôïc vaø doanh thu taêng Maët haøng coù ñöôøng caàu co giaõn 1 ñvò thì bieán ñoäng giaù baèng möùc bieán ñoåi doanh thu 3. Phaân tích tình hình tieâu thuï veà maët soá löôïng: a) Chæ tieâu phaân tích + Duøng thöôùc ño hieän vaät,tính cho töøng SP, coâng thöùc nhö sau: Tyû leä % thöïc hieän keá hoaïch Soá löôïng saûn phaåm töøng loaïi tieâu thuï kyø thöïc teá = tieâu thuï töøng SP, HH Soá löôïng SP töøng loaïi tieâu thuï kyø keá hoaïch + Duøng thöôùc ño giaù trò , tính cho toaøn boä DN, coâng thöùc sau: Q1iP0i K = 100% Q0iP0i Trong ñoù: K laø tyû leä hoaøn thaønh keá hoaïch tieâu thuï chung Q1i, Q0i laø khoái löôïng SP töøng loaïi tieâu thuï kyø phaân tích vaø kyø goác P0i laø giaù baùn töøng SP kyø goác (giaù coá ñònh) + So saùnh tyû leä hoaøn thaønh KH tieâu thuï trong moái quan heä vôùi tyû leä hoaøn thaønh keá hoaïch saûn xuaát saûn phaåm vaø tyû leä hoaøn thaønh KH döï tröõ cuûa töøng SP: b) Phaân tích 3 nhoùm nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán tình hình tieâu thuï + Nhöõng nguyeân thuoäc veà doanh nghieäp: tình hình thöïc hieän KH saûn xuaát, döï tröõ, coâng taùc tieáp thò, xaùc ñònh giaù baùn hôïp lyù, uy tín cuûa doanh nghieäp. Giaù baùn SP: möùc ñoä taêng giaûm khoái löôïng tieâu thuï phuï thuoäc vaøo giaù baùn vaø thu nhaäp 35
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp cuûa ngöôøi tieâu duøng, möùc ñoä thoûa maõn nhu caàu tieâu duøng cuûa SP. y = f(x) ñoà thò coù daïng ñi xuoáng, quan heä tyû leä nghòch y laø khoái löôïng SP tieâu thu khi thu nhaäp cuûa ngöôøi tieâu duøng khoâng ñoåiï, x laø giaù baùn Veà soá löôïng saûn phaåm, haøng hoùa Giaù voán haøng hoùa tieâu thuï Heä soá quay kho = Trò giaù haøng toàn kho bình quaân Trò giaù haøng toàn ñaàu kyø + Trò giaù haøng toàn cuoái kyø Trò giaù haøng toàn kho bình quaân = 2 Thôøi gian theo naêm (360 ngaøy) Thôøi gian 1 voøng quay = Heä soá quay kho Quõy haøng hoùa: Soá löôïng haøng hoùa baùn trong kyø = Soá löôïng haøng hoùa toàn ñaàu kyø + Soá haøng hoùa nhaäp vaø SX trong kyø - Soá haøng hoùa döï tröõ cuoái kyø - Haøng hao huït vaø xuaát khaùc. Maïng löôùi kinh doanh Doanh thu trong kyø = Soá ñieåm baùn BQ trong kyø x Soá ngaøy baùn BQ trong kyø x Soá giôø baùn BQ trong ngaøy x Möùc baùn BQ trong giôø Döïa vaøo coâng thöùc treân ñaùnh giaù söï bieán ñoäng cuûa töøng nhaân toá vaø toång theå ñeán khoái löôïng tieâu thuï caàn chuù yù ñeán ñaëc ñieåm doanh nghieäp, tình hình thò tröôøng, caùc cheá ñoä vó moâ cuûa Chính phuû. Veà chaát löôïng haøng hoùa saûn phaåm Doanh nghieäp coù haøng ñöôïc coâng nhaän chaát löôïng cao, coù chöùng nhaän ISO seõ deå daøng tieâu thuï saûn phaåm hôn. Ngoaøi ra khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng, ñoåi môùi caûi tieán maãu maõ, tính naêng söû duïng cuûa haøng hoùa laø nhöõng thuaän lôïi khoâng nhoû. Veà toå chöùc coâng taùc tieâu thuï : Töø khaâu quaûng caùo – chaøo haøng – giôùi thieäu saûn phaåm – toå chöùc maïng löôùi tieâu thuï – xaùc ñònh giaù baùn - kyù keát hôïp ñoàng tieâu thuï, vaän chuyeån – nghieân cöùu nhu caàu khaùch haøng – thu hoài tieàn baùn haøng sôùm. 36
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp + Nguyeân nhaân thuoäc veà khaùch haøng nhö nhu caàu töï nhieân, thò hieáu, möùc thu nhaäp, sôû thích, caù tính, taäp quaùn. Neáu y laø nhu caàu vaø x laø thu nhaäp thì y = f(x) ñoà thò coù daïng ñi leân, quan heä tyû leä thuaän. Tuy nhieân caàn xem xeùt nhöõng maët haøng phuïc vuï nhu caàu thieát yeáu hoaëc haøng xa xí phaåm. + Nguyeân nhaân thuoäc veà Nhaø nöôùc nhö chính saùch tieâu thuï, thueá , chính saùch baûo trôï, chính saùch laõi suaát cuûa Nhaø nöôùc trong tieâu duøng, chính saùch kích caàu, cho vay tieâu duøng, giaûm thueá thu nhaäp ñoái vôùi ngöôøi thu nhaäp cao, taêng ngaøy nghæ trong naêm, thöôûng xuaát khaåu 4. Phaân tích kyø haïn tieâu thuï saûn phaåm Khi phaân tích caàn tính ra vaø so saùnh saûn phaåm, haøng hoùa ñaõ chuyeån giao töøng thaùng (quyù) vôùi soá theo hôïp ñoàng ñaõ kyù cuûa töøng thaùng (quùy) cho töøng loaïi saûn phaåm vaø khaùch haøng nhaát laø caùc khaùch haøng chuû yeáu, traùnh öù ñoïng saûn phaåm hoaëc khoâng ñuû haøng giao theo hôïp ñoàng ñaõ kyù. II. PHAÂN TÍCH DOANH THU CUÛA DOANH NGHIEÄP 2.1 Chæ tieâu bieåu hieän doanh thu Theo quy ñònh cuûa Boä Taøi chính, chæ tieâu doanh thu cuûa DN bao goàm doanh thu töø hoaït ñoäng kinh doanh chính vaø doanh thu töø hoaït ñoäng khaùc. 1) Doanh thu töø hoaït ñoäng SXKD chính: laø toaøn boä tieàn baùn saûn phaåm/haøng hoùa, cung öùng dòch vuï sau khi tröø caùc khoaûn chieát khaáu thanh toaùn, giaûm giaù haøng baùn, haøng baùn bò traû laïi (chöùng töø hôïp leä), thueá VAT, XK vaø ñöôïc khaùch haøng chaáp nhaän thanh toaùn. Doanh thu töø hoaït ñoäng SXKD chính theå hieän bôûi 2 chæ tieâu: Toång doanh thu baùn haøng Doanh thu thuaàn = Toång doanh thu baùn haøng - Caùc khoaûn giaûm tröø + Caùc khoaûn hoaøn nhaäp (hoaøn nhaäp döï phoøng giaûm giaù toàn kho, döï phoøng giaûm giaù chöùng khoùan, döï phoøng caùc khoaûn phaûi thu khoù ñoøi). 2) Doanh thu töø caùc hoaït ñoäng khaùc a) Doanh thu töø hoaït ñoäng taøi chính b) Doanh thu töø hoaït ñoäng baát thöôøng Dó nhieân laø toång doanh thu cuûa DN trong kyø baèng toång cuûa muïc 1 vaø muïc 2, noù phaûi ñöôïc theå hieän ñaày ñuû treân hoùa ñôn vaø soå saùch keá toaùn. Phaân tích: Tính tyû troïng cuûa töøng loaïi doanh thu. So saùnh doanh thu cuûa DN giöõa TH vaø KH, ñoàng thôøi so saùnh bieán ñoäng cuûa doanh thu naøy lieân heä vôùi tyû leä taêng/giaûm chi phí ñaàu tö cho SX. III. PHAÂN TÍCH LÔÏI NHUAÄN CUÛA DOANH NGHIEÄP 1. Khaùi nieäm vaø yù nghóa Lôïi nhuaän laø chæ tieâu toång hôïp bieåu hieän keát quaû hoaït ñoäng SXKD, phaûn aûnh ñaày ñuû maët löôïng vaø maët chaát hoaït ñoäng cuûa DN trong vieäc söû duïng caùc yeáu toá cô baûn nhö lao ñoäng, vaät tö vaø TSCÑ. Lôïi nhuaän laø muïc tieâu chuû yeáu cuûa moïi DN trong neàn kinh teá thò tröôøng. Lôïi nhuaän 37
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp laø ñoøn baåy kinh teá quan troïng khuyeán khích naâng cao hieäu quaû kinh teá cuûa moïi ñôn vò, laø nguoàn voán ñeå taùi saûn xuaát vaø phaùt trieån 2. Caùch xaùc ñònh lôïi nhuaän töø caùc loaïi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh Theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc thì lôïi nhuaän laø khoaûn cheânh leäch giöõa doanh thu cuûa hoaït ñoäng SXKD (tieàn baùn SP - chieát khaáu thanh toaùn- giaûm giaù vaø haøng baùn bò traû laïi) tröø ñi giaù thaønh toaøn boä SP (giaù thaønh coâng xöôûng + chi phí baùn haøng + chi phí quaûn lyù) vaø caùc khoaûn thueá (thueá VAT + thueá XNK) theo luaät ñònh Caùc nguoàn hình thaønh lôïi nhuaän: - Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø hoaït ñoäng tieâu thuï saûn phaåm haøng hoùa, lao vuï, dòch vuï - Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø hoaït ñoäng taøi chính (goùp voán lieân doanh, ñaàu tö chöùng khoaùn, cho thueâ taøi saûn ) - Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø hoaït ñoäng baát thöôøng (thanh lyù TSCÑ, nôï khoâng coù chuû, nhöôïng baùn TSCÑ, phaït vi phaïm hôïp ñoàng - Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø taát caû caùc hoaït ñoäng kinh doanh Khi phaân tích chung caùc loaïi lôïi nhuaän naøy laø duøng phöông phaùp so saùnh ñeå xem xeùt möùc bieán ñoäng cuûa töøng lôïi nhuaän giöïa thöïc teá vôùi KH vaø thöïc teá naêm tröôùc. Caùc nhuyeân nhaân aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän laø: Khoái löôïng tieâu thuï Giaù baùn Giaù thaønh SP Chi phí baùn Chi phí quaûn lyù Thueá suaát Keát caáu maët haøng thoâng qua tyû suaát lôïi nhuaän töøng loaïi haøng. 3. Phaân phoái lôïi nhuaän Toång lôïi töùc sau thueá cuûa DN (goàm thueá TNDN vaø thueá TNDN boå sung neáu coù) ñöôïc phaân phoái theo thöù töï sau: 1) Noäp tieàn thu veà söû duïng voán ngaân saùch nhaø nöôùc neáu coù 2) Traû tieàn phaït (nôï quaù haïn, vi phaïm haønh chaùnh, treã hôïp ñoàng ) 3) Chia laõi cho caùc coå ñoâng, ñoái taùc goùp voán theo hôïp ñoàng hôïp taùc kinh doanh 4) Phaàn lôïi töùc coøn laïi trích laäp caùc quõy - Quõy ñaàu tö phaùt trieån (trích töø 50% trôû leân khoâng haïn cheá möùc toái ña) - Quõy döï phoøng taøi chính (trích 10% soá dö cuûa quyõ naøy khoâng vöôït quaù 25% voán ñieàu leä DN - Quyõ döï phoøng trôï caáp maát vieäc (trích 5% soá döï cuûa quyõ vaø khoâng vöôït quaù 6 thaùng löôïng thöïc hieän cuûa DN. - Quyõ khen thöôûng vaø phuùc lôïi (soá dö coøn laïi sau khi trích laäp caùc quyõ noùi treân nhöng khoâng quaù 3 thaùng löông thöïc hieän ) Tyû leä trích caùc quyõ do Hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc Giaùm ñoác DN quyeát ñònh. Trong tröôøng hôïp caùc quyõ treân ñaõ laäp ñaït möùc khoáng cheá maø vaãn coøn dö thì chuyeån soá dö vaøo quyõ ñaàu tö. DN chæ ñöôïc trích laäp caùc quyõ sau khi ñaõ hoaøn taát baùo caùo taøi chính haøng naêm vaø ñaõ ñöôïc Phoøng Kinh teá, Sôû Keá hoaïch Ñaàu tö hoaëc Sôû Taøi chính duyeät. 38
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp 4. Phaân tích lôïi nhuaän do tieâu thuï saûn phaåm, haøng hoùa, dòch vuï Vaän duïng phöông phaùp thay theá lieân hoaøn ñeå xaùc ñònh möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán tình hình lôïi nhuaän. Kyù hieäu: qi laø khoái löôïng tieâu thuï - nhaân toá soá löôïng Zi laø giaù thaønh ñôn vò SP ti laø möùc thueá phaûi noäp cho 1 ñv SP (thueá VAT, XNK) gi laø giaù baùn ñôn vò Zbh laø chi phí baùn haøng Zql laø chi phí quaûn lyù Thì : LSXKD = (qi gi - qi Zi - qi gi ti ) - Zbh - Zql Nhö vaäy 5 nhoùm nhaân toá qiZi, qigiti, qigi, Zbh, Zql coù quan heä hieäu soá neân thay theá nhaân toá naøo tröôùc hoaëc sau thì keát quaû aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän khoâng thay ñoåi Neáu DN chæ saûn xuaát tieâu thuï 1 maët haøng thì : LSXKD = KLSPTT x (ÑGB - BPÑV) - (TÑP) 5. Phaân tích tyû suaát lôïi nhuaän a) Chæ tieâu: Tyû suaát lôïi nhuaän treân doanh thu coøn goïi laø ROS Tyû suaát lôïi nhuaän treân giaù thaønh (ROC) Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán ñaàu tö (ROI) Tyû suaát lôïi nhuaän treân taøi saûn (ROA) b) Ñaùnh giaù chung: duøng phöông phaùp so saùnh : tính caùc tyû suaát treân ôû kyø KH vaø kyø TH roài so saùnh. Neáu caùc bieán ñoäng naøy lôùn hôn 0 thì chöùng toû DN hoaït ñoäng coù hieäu quaû cao. Caùc tyû suaát treân caøng lôùn vaø caøng taêng thì laø xu höôùng tích cöïc. c) Phaân tích söï aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán tyû suaát lôïi nhuaän: phöông phaùp soá cheânh leäch Nhaân toá lôïi nhuaän: (LN TH - LN KH) / Toång soá voán hoaït ñoäng Nhaân toá toång soá voán hoaït ñoäng: LN thöïc teá (1/ Toång soá voán TH - 1/Toång soá voán KH) IV. PHAÂN TÍCH TIEÂU THUÏ THEO HOØA VOÁN VAØ DÖÏ ÑOAÙN LÔÏI NHUAÄN TRONG KYØ 1. Phaân loaïi chi phí theo caùch öùng xöû cuûa keát quaû tieâu thuï Nghóa laø caùc chi phí seõ thay ñoåi theá naøo khi keát quaû SX thay ñoåi. Nghieân cöùu moái quan heä giöõa doanh thu vaø chi phí öùng xöû qua sô ñoà sau: Toång bieán phí Doanh thu v*q Toång chi phí hoaït ñoäng p*q v*q + f Ñònh phí hoaït ñoäng Toång soá dö ñaûm phí f (p-v)*q 39
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Lôïi töùc thuaàn (p-v)*q - f Hình 6: Moái quan heä öùng xöû cuûa chi phí + Bieán phí laø laø chi phí thay ñoåi khi keát quaû tieâu thuï thay ñoåi, nhöng khi tính cho 1 ñôn vò SP thì noù khoâng ñoåi. + Ñònh phí laø nhöõng chi phí khoâng ñoåi khi keát quaû tieâu thuï thay ñoåi, nhöng khi tính treân 1 ñôn vò SP thì noù laïi thay ñoåi. + Chi phí hoãn hôïp Y = f + q*v f: ñònh phí hoaït ñoäng v: bieán phí ñôn vò saûn phaåm q: möùc saûn löôïng saûn xuaát + Soá dö ñaûm phí laø soá tieàn coøn laïi cuûa doanh thu sau khi tröø ñi caùc bieán phí cuûa doanh thu ñoù. Soá dö ñaûm phí phaûi buø ñaép cho ñònh phí hoaït ñoäng, phaàn coøn laïi laø lôïi töùc. Soá dö ñaûm phí xaùc ñònh baèng soá tuyeät ñoái goïi laø möùc soá dö ñaûm phí, hoaëc baèng soá töông ñoái goïi laø tyû leä soá dö ñaûm phí. Möùc soá döï ñaûm phí ñôn vò Msdñp vaø tyû leä soá döï ñaûm phí ñôn vò Tsdñp ñöôïc tính theo coâng thöùc sau: Msdñp = p - v vaø Tsdñp = (p - v) / p Ñònh phí Bieán phí Tieàn löông laõnh ñaïo, nhaân vieân Tieàn löông coâng nhaân tröïc tieáp quaûn lyù, haønh chaùnh, nghieäp vuï saûn xuaát Chi phí ñieän, nöôùc, ñieän thoaïi vaên Chi phí nguyeân vaät lieäu, nhieân phoøng lieäu tröïc tieáp Chi phí thueâ möôùn nhaø xöôûng Khaáu hao TSCÑ saûn xuaát Chi phí baûo hieåm taøi saûn Chi phí ñieän, nöôùc saûn xuaát Thueá taøi nguyeân, moân baøi Thueá VAT, thueá TNDN, XNK Khaáu hao TSCÑ khoái vaên phoøng Chi phí vaät tö, löông nhaân vieân ôû khaâu baùn haøng 2. Phaân tích ñieåm hoøa voán trong tieâu thuï vaø lôïi nhuaän a) Khaùi nieäm ñieåm hoøa voán Ñieåm hoøa voán laø ñieåm maø taïi ñoù vôùi khoái löôïng maø DN tieâu thuï ñöôïc treân thò tröôøng thì DN ñaït doanh thu ñuû buø ñaép toaøn boä chi phí cho SXKD vôùi giaù caû thò tröôøng xaùc ñònh hay döï kieán. b) Phöông phaùp xaùc ñònh ñieåm hoøa voán Ydt = p.q Yc = f + v.x Taïi ñieåm hoøa voán Ydt = Yc Thì p.qhv = f +v.qhv do ñoù qhv = f/ (p - v) Trong ñoù f laø toång ñònh phí, v laø bieán phí ñôn vò, qhv laø khoái löôïng tieâu thuï hoøa voán Doanh thu hoøa voán = Toång ñònh phí / Tyû leä soá dö ñaûm phí 40
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Dhv = qhv * p c) Ñoà thò hoøa voán Daïng toång quaùt bieåu hieän khaùi quaùt moái quan heä cuûa chi phí - doanh thu - lôïi töùc treân ñoà thò (goàm ñònh phí, bieán phí, chi phí hoãn hôïp, doanh thu, ñieåm hoøa voán vaø lôïi nhuaän. Ñoà thò hoøa voán xaùc ñònh laõi - loã: khi ñöôøng doanh thu naèm treân ñöôøng toång chi phí ta coù vuøng lôøi ôû giöõa. Ngöôïc laïi ta coù vuøng loã. Giao ñieåm cuûa 2 ñöôøng laø ñieåm hoøa voán Haïn cheá cuûa phaân tích hoøa voán laø bieán ñoäng cuûa chi phí vaø doanh thu phaûi tuyeán tính vaø phaûi xaùc ñònh chính xaùc bieán phí vaø ñònh phí, caùc yeáu toá giaù, keát caáu maët haøng, toàn kho khoâng ñoåi. 3. Caùc chæ tieâu döï ñoaùn lôïi nhuaän Giaû söû DN muoán bieát tröôùc saûn löôïng (doanh thu) tieâu thuï theo yeâu caàu ñeå taïo ra toång sdñp baèng voái toång ñònh phí vaø lôïi nhuaän mong muoán, ta coù: (Saûn löôïng tieâu thuï ñaït lôïi töùc mong muoán x sdñp ñv) - Ñònh phí = Lôïi töùc mong muoán Ngöôïc laïi töø coâng thöùc treân ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc saûn löôïng tieâu thuï (doanh thu) ñeå ñaït ñöôïc möùc lôïi nhuaän mong muoán. Doanh thu caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc ROS döï kieán = Ñònh phí / (Tyû leä sdñp - ROS) Chöông 8 PHAÂN TÍCH HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH XUAÁT NHAÄP KHAÅU oOo Trong lónh vöïc ngoaïi thöông, coù nhieàu DN chuû yeáu laø hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu haøng hoùa (khoâng coù saûn xuaát). Ñoái vôùi nhöõng DN naøy, keát quaû kinh doanh cuõng chính laø doanh thu XNX (quaù trình mua ñi baùn laïi). Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc doanh nghieäp ñeàu coù saûn xuaát, tieâu thuï trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi, ñoàng thôøi thöïc hieän XNK, thöïc hieän caùc dòch vuï ngoaïi thöông. Trong chöông naøy, ta ñi saâu vaøo phaân tích rieâng cho hoaït ñoäng XNK ôû DN. I. PHAÂN TÍCH KEÁT QUAÛ KINH DOANH XUAÁT NHAÄP KHAÅU (XNK) 1. Löu chuyeån haøng hoùa XNK (LCHHXNK) a) Khaùi nieäm: LCHHXNK laø söï chuyeån giao haøng hoùa töø nôi saûn xuaát (NK) ñeán tieâu duøng (XK) thoâng qua mua-baùn, goàm 3 khaâu lieân quan cuûa ngoaïi thöông laø Mua (Tieàn - Haøng)-Döï tröõ-Baùn (Haøng - Tieàn’) thoâng qua tæ giaù hoái ñoaùi. b) LCHHXNK phaân loaïi theo Goùc ñoä saûn xuaát – tieâu duøng (tröïc tieáp, giaùn tieáp) Thaønh phaàn (LCHHXK vaø LCHHNK) Hình thöùc trao ñoåi (LCHH baùn buoân vaø LCHH baùn leõ) c) Doanh thu cuûa ñôn vò XNK goàm: Doanh thu baùn haøng ra nöôùc ngoaøi 41
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp Doanh thu baùn haøng NK trong nöôùc Doanh thu hoa hoàng XNK uûy thaùc Doanh thu cheânh leäch tyû giaù do cheânh leäch taùi XK Doanh thu t töø dòch vuï laép ñaët, söûa chöõa, giao nhaän Doanh thu töø hoaït ñoäng ñaàu tö ngoaøi DN Doanh thu töø baùn coå phieáu, tín phieáu Doanh thu töø laõi tieàn göûi, cho vay Doanh thu cho thueâ kho baõi, cöûa haøng, maùy moùc thieát bò Doanh thu phaït vi phaïm hôïp ñoàng, thu nôï khoù ñoøi. Chuù yù Doanh thu ñöôïc xaùc ñònh ngay khi ngöôøi mua chaáp nhaän thanh toaùn.Haøng hoùa bieáu taëng hoaëc tieâu duøng noäi boä cuõng phaûi tính vaøo doanh thu Tuy nhieân vieäc xuaát kho ra cöûa haøng Cty khoâng tính vaøo Doanh thu. 2. Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán doanh thu cuûa DN XNK vaø toác ñoä LCHHXNK a) Nhaân toá thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc: Tình hình quan heä kinh teá-chính trò cuûa Vieät Nam vaø caùc nöôùc (ASEAN, AFTA, APEC, CEPT, WTO, GSP, NTR ) Phuï thuoäc nhu caàu coù khaû naêng thanh toaùn cuûa thò tröôøng Khaû naêng tieáp thò, uy tín cuûa Coâng ty kinh doanh XNK b) Nhaân toá chaát löôïng haøng hoùa Chuù yù phöông chaâm: haøng toát deã baùn vaø baùn vôùi giaù cao, haøng xaá chaúng nhöõng khoù baùn maø coøn laøm giaûm uy tín cuûa Coâng ty. Tröôùc kia XK sang khoái SEV baây giôø phaûi chuyeån höôùng neân nhieàu DN gaëp khoù khaên. c) Nhaân toá voán vaø cô sôû vaät chaát cuûa Coâng ty d) Nhaân toá giaù caû haøng hoùa XNK Veà maët khaùch quan: giaù mua, giaù baùn haøng XNK treân theá giôùi, caïnh tranh, cung caàu trong vaø ngoaøi nöôùc, laïm phaùt, thôøi ñieåm vaø maët haøng XNK. Veà maët chuû quan: Cty phaûi giaûm chi phí löu thoâng XNK, möùc ñoä cheá bieán haøng thoâ hay haøng coù haøm löôïng chaát xaùm cao. e) Nhaân toá khaùc: Chính saùch cuûa nhaø nöôùc hoã trôï phaùt trieån XNK nhö tín duïng, thueá, quaûn lyù ngoaïi hoái, quaûn lyù haøng NK baèng L/C traû chaäm. Do söï aûnh höôûng raát lôùn cuûa nhaân toá naøy neân DN phaûi luoân naém baét thoâng tin veà cô cheá XNK vaø luaät phaùp veà XNK trong vaø ngoaøi nöôùc. 3. Döï tröõ haøng hoùa XNK a) Khaùi nieäm: Döï tröõ laø söï tích tuï saûn phaåm xaõ hoäi haøng hoùa XNK trong quaù trình vaän ñoäng cuûa mình töø saûn xuaát (NK) ñeán tieâu duøng (XK). b) Caùch xaùc ñònh: Döï tröõ haøng hoùa XK, goàm:  Haøng hoùa trong kho coâng ty chôø ñuû loâ ñeå xuaát.  Haøng thu mua chôø XK 42
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp  Haøng naèm taïi caûng, ga, saân bay chôø thuû tuïc xuaát  haøng treân ñöôøng vaän chuyeån veà kho ngoaïi thöông  haøng ñaõ giao leân taøu, coù hoùa ñôn nhöng chöa ñöôïc ngöôøi mua chaáp nhaän thanh toaùn Döï tröõ haøng hoùa NK, goàm;  Haøng treân ñöôøng veà nöôùc theo FOB  haøng nhaäp ñaõ laøm xong thuû tuïc thanh toaùn  Haøng chôø laøm thuû tuïc nhaäp taïi caûng  Haøng treân ñöôøng veà kho cuûa Coâng ty XNK  haøng treân ñöôøng ñeán nôi söû duïng nhöng chöa beân mua ñöôïc thanh toaùn) c) Phöông phaùp tính döï tröõ haøng XNK  Döï tröõ thöôøng xuyeân: D = P x t P laø möùc XK haøng hoùa trong 1 ngaøy ñeâm t laø thôøi gian bình quaân thöïc hieän 1 hôïp ñoàng xuaát  Döï tröõ bình quaân: d1/2 + d2 + + dn/2 D = n – 1 d laø möùc döï tröõ ôû thôøi ñieåm quan saùt n laø soá thôøi ñieåm thoáng keâ döï tröõ (thöôøng laø ñaàu naêm1/1, ngaøy ñaàu caùc quùy 2, 3, 4 vaø cuoái naêm 31/12, n = 5) - Döï tröõ baûo hieåm - Döï tröõ chuaån bò nhôø kinh nghieäm - Döï tröõ toái ña, tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän vaø maët haøng kinh doanh - Döï tröõ toái thieåu 4. Phaân tích löu chuyeån haøng hoùa cuûa DN XNK a) Taøi lieäu söû duïng: - KH löu chuyeån haøng hoùa naêm baùo caùo - KH mua - baùn vaø thanh toaùn haøng XNK - KH mua - baùn vaø thu tieàn haøng XNK - Baûng caân ñoái keá toaùn - Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh - Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä b) Noäi dung phaân tích tình hình mua vaø baùn haøng trong Coâng ty XNK Phaân tích tình hình xuaát khaåu: - Phaân tích tình hình thöïc hieän keá hoaïch baùn haøng XK, ñaùnh giaù kim ngaïch XK vaø toác ñoä taêng giaûm qua caùc naêm 43
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp - Phaân tích tình hình thöïc hieän hôïp ñoàng XK ñaõ kyù - Phaân tích tình hình XK theo phöông thöùc kinh doanh nhö: tö doanh, gia coâng, nhaän XK uûy thaùc, chuyeån khaåu, taïm nhaäp taùi xuaát - Phaân tích tình XK theo cô caáu ngaønh haøng - Phaân tích tình hình XK theo thò tröôøng - Phaân tích tình hình XK theo hình thöùc thanh toaùn Phaân tích tình hình nhaäp khaåu - Phaân tích tình NK theo thò tröôøng - Phaân tích tình NK theo maët haøng - Phaân tích tình NK theo hôïp ñoàng - Phaân tích tình hình tieâu thuï haøng NK trong noäi ñòa Löu yù: caàn phaûi thu thaäp soá lieäu theo soá thöïc teá kyø tröôùc, soá kyù keát vaø soá thöïc hieän kyø phaân tích. Sau ñoù chi tieát chæ tieâu phaân tích. Tính toaùn trò giaù, tyû troïng töøng khoaûn muïc roài duøng phöông phaùp so saùnh ñeå ñaùnh giaù söï bieán ñoäng kim ngaïch XNK. c) Phaân tích tình hình döï tröõ haøng ôû Cty XNK Hieän nay DN Vieät Nam coøn buoân chuyeán, sau khi hoäi nhaäp phaûi bieát döï tröõ thì môùi caïnh tranh vaø giöõ chöû tín vôùi khaùch haøng. Caàn phaûi traùnh tình traïng “ taøu voâ môùi ñi chôï” seõ bò ñoäng khoâng ñuû haøng vaø chi phí löu thoâng cao. Noäi dung phaân tích ôû ñaây laø: Phaân tích döï tröõ haøng XNK theo ñòa ñieåm thu mua Phaân tích traïng thaùi (chaát löôïng) döï tröõ Phaân tích keát caáu haøng XNK döï tröõ phaân tích toác ñoä chu chuyeån haøng XNK II.PHAÂN TÍCH CHI PHÍ KINH DOANH XUAÁT NHAÄP KHAÅU Doanh nghieäp XNK cuõng nhö caùc DN SXTM khaùc coù chi phí kinh doanh goàm 5 khoaûn muïc vaø 3 loaïi chæ tieâu chi phí. Tuy nhieân vì DN XNK naèm trong lónh vöïc löu thoâng haøng hoùa, neân ngoaøi giaù voán haøng hoùa thì chi phí cuûa noù thöïc chaát laø chi phí löu thoâng, ñöôïc theå hieän qua 2 khoaûn muïc chuû yeáu laø chi phí baùn haøng vaø chi phí quaûn lyù doanh nghieäp. 1. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi chi phí löu thoâng haøng hoùaXNK a) Chi phí löu thoâng laø chi phí phaùt sinh trong quaù trình löu chuyeån haøng hoùa (LCHHXNK) nhö: chi phí thu mua, vaän chuyeån, baûo quaûn, phaân loaïi, ñoùng goùi, chi phí laøm thuû tuïc XNK, chi phí mua baûo hieåm haøng hoùa. b) Thoâng thöôøng, chi phí löu thoâng ñöôïc phaân theo phaïm vi chi phí, chia laøm 2 loaïi: Phí löu thoâng trong nöôùc: laø caùc khoaûn chi phí phuïc vuï cho löu chuyeån haøng hoùa XNK trong noäi ñòa Vieät Nam - Ñoái vôùi haøng XK: chi phí trong nöôùc laø leä phí nhaän haïn ngaïch XK, v xin giaáy pheùp XK (Boä Thöông maïi quaûn lyù), chi phí giaùm ñònh veà chaát löôïng vaø soá löôïng haøng XK, chi phí kieåm ñònh ñoäng thöïc vaät, chi phí laäp boä chöùng töø thanh toaùn, chi phí tu chænh L/C, chi phí chieát khaáu boä chöùng töø, laõi suaát ngaân haøng, chi phí thuû tuïc haûi quan 44
Baøi giaûng Phaân tích Kinh teá Doanh nghieäp - Ñoái vôùi haøng NK: chi phí giao nhaän töø caûng, bieân giôùi nöôùc ta cho ñeán khi thu tieàn baùn haøng NK. Phí löu thoâng ngoaøi nöôùc (chuû yeáu traû baèng ngoaïi teä) - Ñoái vôùi haøng XK: chi phí vaän taûi, boác dôõ, baûo hieåm (nhoùm C & D) - Ñoái vôùi haøng NK: chi phí ñöa haøng NK töø nôi nhaän quyeàn sôû höõu haøng hoùa cuûa nöôùc ngoaøi veà ñeán caûng hoaëc bieân giôùi nöôùc ta (nhoùm E & F) 2. Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng tôùi chi phí löu thoâng haøng hoùaXNK a) Nhoùm nhaân toá möùc luaân chuyeån vaø keát caáu haøng hoùa XNK Thoâng thöôøng möùc löu chuyeån HHXNK taêng thì möùc chi phí tuyeät ñoái cuõng taêng theo do chi phí löu thoâng khaû bieán taêng theo nhö chi phí vaän taûi trong & ngoaøi nöôùc, chi phí baûo quaûn, ñoùng goùi nhöng toác ñoä taêng cuûa chi phí tuyeät ñoái thaáp hôn toác ñoä taêng möùc LCHH. Keát caáu haøng hoùa XNK thay ñoåi cuõng laøm thay ñoåi chi phí löu thoâng haøng hoùa XNK, ví duï tyû suaát phí XK haøng rau quaû treân 22% trong khi cuûa haøng maây tre laù khoaûng 4% b) Nhaân toá giaù caû: thoâng qua giaù caû HHXNK, giaù caû chi phí vaø tæ giaù hoái ñoaùi, Giaù caû haøng hoùa taêng laøm doanh soá tieâu thuï taêng vaø tæ suaát phí löu thoâng giaûm ñi. Suy ra, khi maø giaù caû haøng hoùa XNK taêng leân thì DN neân ñaåy maïnh khaâu tieâu thuï seõ laøm tæ suaát phí löu thoâng giaûm. Giaù caû chi phí goàm giaù cöôùc phí vaän cuyeån, giaù thueâ boác dôõ haøng hoùa, giaù thueâ nhaø kho, coâng cuï boác dôõ haøng, giaù thueâ nhaân coâng Tæ giaù hoái ñoaùi vaø kinh doanh XNK laø mua baùn haøng hoùa phaûi traû baèng ngoaïi teä laãn tieàn VN vaø chi phí löu thoâng cuõng vaäy. Neân caàn quy veà chung goác ñeå phaân tích. c) Nhoùm coâng taùc quaûn lyù nhö trình ñoä nghieäp vuï vaø kinh nghieäm nhaân vieân XNK toát hay yeáu laøm taêng hay giaûm chi phí sai soùt, phí phaït, laõi suaát vay d) Nhoùm nhaân toá cô cheá quaûn lyù nhaø nöôùc veà XNK: Baûi boû giaáy pheùp chuyeån, caûi caùch thuû tuïc haûi quan, XNK, cho pheùp hoaëc taïm ngöng XNK seõ aûnh höôûng ñeán toàn kho, chi phí giao tieáp, di chuyeån xin pheùp laøm chi phí löu thoâng taêng hay giaûm. 3. Löu yù khi phaân tích chi phí kinh doanh XNK a) Löu yù keát caáu chi phí Khi phaân tích caàn xaùc ñònh: Soá tieàn, tyû suaát vaø tyû troïng cuûa töøng loaïi chi phí trong toång soá qua caùc kyø Ñaùnh giaù söï bieán ñoäng cuûa töøng loaïi chi phí theo caùc chæ tieâu treân Tìm nguyeân nhaân cuûa söï bieán ñoäng vaø bieän phaùp ñeå giaûm chi phí Löu yù caùc tieåu khoaûn muïc b) Löu yù ñeán giaù caû haøng hoùa vaø giaù chi phí XNK vì noù phuï thuoäc vaøo tæ giaù hoái ñoaùi giöõa noäi teä vaø ngoaïi teä khi thanh toaùn goàm caû 2 phaàn treân. 45