Giáo trình Quản trị tài chính doanh nghiệp

76 trang vanle 2140

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Quản trị tài chính doanh nghiệp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_quan_tri_tai_chinh_doanh_nghiep.pdf

Nội dung text: Giáo trình Quản trị tài chính doanh nghiệp

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT KHOA QTKD F 7 G GIAÙO TRÌNH QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄP taäp 1 NGUYEÃN VAÊN TUAÁN 2002
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 1 - MUÏC LUÏC Lôøi môû ñaàu - 5 - Chöông I: Nhöõng vaán ñeà caên baûn veà Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp - 6 - I. Khaùi nieäm - 6 - 1.Taøi chính doanh nghieäp - moät moân hoïc veà khoa hoïc quaûn trò - 6 - 2. Caùc moái quan heä taøi chính - 7 - 3. Caùc quyeát ñònh taøi chính - 8 - 4. Muïc tieâu cuûa quaûn trò taøi chính doanh nghieäp - 9 - II. Vò trí, chöùc naêng cuûa Nhaø Quaûn trò taøi chính vaø noäi dung hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp - 10 - 1.Vò trí cuûa nhaø quaûn trò taøi chính trong cô caáu toå chöùc cuûa doanh nghieäp - 10 - 2.Chöùc naêng cuûa nhaø quaûn trò taøi chính trong doanh nghieäp - 11 - 3. Noäi dung hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp - 13 - III. Toå chöùc taøi chính doanh nghieäp - 13 - 1.Hình thöùc toå chöùc kinh doanh cuûa doanh nghieäp - 13 - 2. Ñaëc ñieåm kinh teá - kyõ thuaät cuûa ngaønh kinh doanh - 18 - 3. Moâi tröôøng kinh teá-xaõ hoäi - 18 - IV. Khaùi quaùt veà thò tröôøng taøi chính - 20 - 1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng taøi chính - 20 - 2. Thaønh vieân vaø haøng hoùa treân thò tröôøng taøi chính - 20 - 3. Phaân loaïi thò tröôøng taøi chính - 22 - Chöông II: yeáu toá laõi suaát trong caùc quyeát ñònh taøi chính - 25 - I. Laõi ñôn vaø laõi keùp - 25 - 1.Truïc thôøi gian - 25 - 2 Tieàn laõi vaø laõi suaát - 25 - 3. Laõi ñôn - 26 - 4. Laõi keùp - 26 - II. Doøng löu kim - 28 - 1 Khaùi nieäm veà doøng löu kim vaø doøng löu kim bieán thieân - 28 - 2. Doøng löu kim thuaàn nhaát - 29 - 3. Doøng löu kim taêng hoaëc giaûm daàn tuyeán tính - 30 - 4. Doøng löu kim laäp thaønh caáp soá nhaân - 31 - III. Laõi suaát trong caùc tröôøng hôïp gheùp laõi khaùc nhau - 32 - 1. Laõi suaát trong tröôøng hôïp kyø haïn gheùp laõi laø nöõa naêm. - 32 - 2. Laõi suaát trong tröôøng hôïp kyø haïn gheùp laõi laø quyù - 33 - 3. Coâng thöùc toång quaùt aùp duïng trong caùc tröôøng hôïp gheùp laõi khaùc nhau. - 33 - 4. Chuyeån laõi suaát thöïc teá töø kyø haïn naøy sang kyø haïn khaùc - 33 - IV. Nhöõng öùng duïng cuûa lyù thuyeát giaù trò tieàn teä theo thôøi gian trong thöïc tieãn quaûn trò taøi chính doanh nghieäp - 34 - 1. Baøi toaùn vay vaø traû nôï - 34 - 2. ÖÙng duïng trong laõnh vöïc thaåm ñònh taøi chính döï aùn ñaàu tö - 37 - Chöông III: Quaûn lyù voán coá ñònh - 46 - I. Voán coá ñònh vaø taøi saûn coá ñònh - 46 - Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 2 - 1.Voán coá ñònh - 46 - 2. Taøi saûn coá ñònh - 47 - II. Khaáu hao Taøi saûn coá ñònh - 52 - 1. Khaùi nieäm veà hao moøn TSCÑ - 52 - 2. Khaùi nieäm vaø yù nghóa cuûa coâng taùc khaáu hao TSCÑ - 54 - 3. Laù chaén thueá cuûa khaáu hao - 54 - 4. Caùc phöông phaùp khaáu hao taøi saûn coá ñònh - 55 - III. Keá hoaïch hoaù coâng taùc khaáu hao TSCÑ - 66 - 1. YÙ nghóa vaø trình töï cuûa vieäc laäp keá hoaïch khaáu hao TSCÑ - 66 - 2. Phaïm vi TSCÑ caàn phaûi tính khaáu hao - 68 - 3. Laäp keá hoaïch khaáu hao TSCÑ theo phöông phaùp giaùn tieáp - 68 - 4. Laäp keá hoaïch khaáu hao TSCÑ theo phöông phaùp tröïc tieáp - 69 - IV. Baûo toaøn voán coá ñònh trong doanh nghieäp - 71 - 1. YÙ nghóa vaø noäi dung baûo toaøn voán coá ñònh - 71 - 2. Moät soá bieän phaùp baûo toaøn voán coá ñònh - 73 - Chöông IV: Quaûn lyù voán löu ñoäng - 76 - I. Khaùi nieäm vaø phaân loaïi voán löu ñoäng - 76 - 1. Khaùi nieäm voán löu ñoäng - 76 - 2. Phaân loaïi voán löu ñoäng - 76 - II. Quaûn lyù haøng toàn kho - 77 - 1. Haøng toàn kho vaø chi phí toàn kho - 77 - 2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán möùc toàn kho - 78 - 3. Moâ hình saûn löôïng ñaët haøng hieäu quaû (EOQ) - 80 - 4. Ñieåm ñaët haøng laïi (ROP) - 81 - 5.Löôïng döï tröõ an toaøn - 81 - 6. Thieát laäp heä thoáng kieåm soaùt toàn kho vaø moâ hình JIT - 82 - III. Quaûn lyù tieàn maët vaø chöùng khoaùn ngaén haïn - 83 - 1. Quaûn lyù tieàn maët - 83 - 2. Quaûn lyù caùc loaïi chöùng khoaùn mua baùn ñöôïc - 90 - IV.Quaûn lyù khoaûn phaûi thu - 93 - 1. Chính saùch baùn chòu - 93 - 2. Phaân tích tín duïng - 96 - 3. Chính saùch thu hoài nô - 98 - Chöông V: Löôïng giaù chöùng khoaùn - 101 - I. Nhöõng vaán ñeà caên baûn - 101 - 1.Veà traùi phieáu - 101 - 2. Veà coå phieáu - 102 - 3. Tyû suaát sinh lôøi caàn thieát - 103 - 4. Quy trình caên baûn ñeå löôïng giaù chöùng khoaùn - 104 - II. Löôïng giaù traùi phieáu - 104 - 1. Löôïng giaù traùi phieáu khoâng traû laõi haèng kyø - 104 - 2. Löôïng giaù traùi phieáu traû laõi haèng kyø - 105 - 3. Xaùc ñònh tyû leä sinh lôøi cho tôùi khi ñaùo haïn cuûa traùi phieáu (YTM) - 105 - III. Löôïng giaù coå phieáu - 106 - Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 3 - 1. Löôïng giaù coå phieáu phoå thoâng - 106 - 2. Löôïng giaù coå phieáu öu ñaõi - 112 - Chöông VI: Cho thueâ taøi chính - 113 - I. Thoûa thuaän cho thueâ, cho thueâ vaän haønh (cho thueâ hoaït ñoäng) vaø cho thueâ taøi chính - 113 - 1. Thoûa thuaän cho thueâ - 113 - 2. Cho thueâ vaän haønh - 114 - 3. Cho thueâ taøi chính - 114 - 4. Phaân bieät giao dòch cho thueâ taøi chính vaø cho thueâ vaän haønh - 116 - 5. Nhöõng lôïi ích cuûa cho thueâ taøi chính - 116 - II. Caùc hình thöùc cho thueâ taøi chính - 118 - 1. Cho thueâ taøi chính coù söï tham gia cuûa hai beân - 118 - 2. Cho thueâ taøi chính coù söï tham gia cuûa ba beân - 119 - 3. Moät soá hình thöùc ñaëc bieät cuûa cho thueâ taøi chính - 120 - III. Phöông phaùp tính toaùn tieàn thueâ - 122 - 1. Moät soá vaán ñeà caàn löu yù khi vaän duïng phöông phaùp tính tieàn thueâ - 123 - 2. Caùc phöông phaùp tính tieàn thueâ trong tröôøng hôïp laõi suaát coá ñònh . - 124 - 3. Caùc phöông phaùp tính tieàn thueâ trong tröôøng hôïp laõi suaát thaû noåi - 130 - Chöông VII: chi phí söû duïng voán - cô caáu taøi chính vaø heä thoáng caùc ñoøn baåy - 132 - I. Chi phí söû duïng voán - 132 - 1. Chi phí söû duïng voán vay ( Kd vaø Kd* ) - 132 - 2. Chi phí söû duïng voán coå phaàn öu ñaõi (Kp) - 132 - 3. Chi phí söû duïng voán coå phaàn phoå thoâng (Ks vaø Ke) - 133 - 4. Chi phí söû duïng voán bình quaân gia quyeàn (WACC) - 136 - 5. Chi phí söû duïng voán bieân teá (MCC) - 138 - 6. Ñöôøng chi phí voán bieân teá (MCC), ñöôøng cô hoäi ñaàu tö (IOS) vaø vaán ñeà hoaïch ñònh ngaân quyõ ñaàu tö toái öu - 141 - II. Cô caáu taøi chính vaø lyù thuyeát veà ñoøn caân nôï - 144 - 1. Cô caáu taøi chính vaø cô caáu taøi chính toái öu - 144 - 2. Lyù thuyeát veà ñoøn caân nôï - 144 - III. Phaân tích hoaø voán vaø heä thoáng caùc ñoøn baåy - 149 - 1. Phaân loaïi chi phí - 149 - 2. Phaân tích hoaø voán - 149 - 3. Heä thoáng caùc ñoøn baåy - 153 - Chöông VIII: phaân tích taøi chính doanh nghieäp - 157 - I. Khaùi nieäm vaø YÙ nghóa cuûa phaân tích taøi chính - 157 - 1. Khaùi nieäm - 157 - 2.YÙ nghóa - 157 - II. Noäi dung vaø phöông phaùp phaân tích chuû yeáu - 158 - 1. Noäi dung cuûa phaân tích taøi chính - 158 - 2. Phöông phaùp phaân tích - 159 - III. Thoâng tin trong phaân tích taøi chính doanh nghieäp - 160 - 1. Baûng caân ñoái keá toaùn - 160 - Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 4 - 2. Baûng baùo caùo keát quaû kinh doanh - 161 - IV. Moät vaøi heä soá taøi chính chuû yeáu - 163 - 1. Caùc heä soá veà khaû naêng thanh toaùn - 163 - 2. Caùc heä soá veà cô caáu taøi chính - 165 - 3. Caùc heä soá veà cô caáu voán - 166 - 4. Caùc heä soá veà hoaït ñoäng - 166 - 5. Caùc heä soá veà doanh lôïi - 167 - 6. Phöông trình Dupont - 169 - V. PHAÂN TÍCH DIEÃN BIEÁN NGUOÀN VOÁN VAØ SÖÛ DUÏNG VOÁN - 170 - Taøi lieäu tham khaûo - 171 - A. Taøi lieäu tieáng Vieät - 171 - B. Taøi lieäu tieáng nöôùc ngoaøi - 172 - Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 5 - LÔØI MÔÛ ÑAÀU Quaûn trò taøi chính laø moät chöùc naêng caên baûn cuûa quaûn trò doanh nghieäp. Vai troø cuûa quaûn trò taøi chính hieän ñaïi khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc tìm kieám voán vaø ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn, maø coøn bao quaùt haàu heát phaïm vi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, nhaèm thöïc hieän moät muïc tieâu toái haäu laø cöïc ñaïi hoùa giaù trò taøi saûn cuûa chuû sôû höõu. Moân hoïc Quaûn trò taøi chính nhaán maïnh vieäc söû duïng höõu hieäu nhöõng nguyeân taéc caên baûn, söï thích öùng vôùi moâi tröôøng xung quanh, vaø khaû naêng ra quyeát ñònh cuûa nhaø quaûn trò taøi chính trong tieán trình quaûn lyù. Noù ñaët troïng taâm vaøo caùc ñeà taøi toång quaùt coù theå aùp duïng vaøo laõnh vöïc taøi chính thaät roäng lôùn, chaúng haïn nhö : -Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp -Thò tröôøng taøi chính vaø ñaàu tö treân thò tröôøng taøi chính -Caùc toå chöùc taøi chính Taäp I cuûa giaùo trình naøy giôùi thieäu moät caùch coâ ñoïng caùc noäi dung lyù thuyeát cô baûn nhaát cuûa laõnh vöïc quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, nhaèm giuùp baïn ñoïc thuaän lôïi hôn trong vieäc heä thoáng hoaù nhöõng kieán thöùc khaù phöùc taïp vaø chi tieát trong caùc taøi lieäu tham khaûo ñaõ daãn. Hai laõnh vöïc coøn laïi thuoäc vaøo phaïm vi nghieân cöùu cuûa nhieàu moân hoïc khaùc coù lieân heä. Taäp II cuûa giaùo trình bao goàm caùc caâu hoûi suy luaän vaø baøi taäp ñöôïc thieát keá töông öùng vôùi töøng chöông trong Taäp I, nhaèm giuùp baïn ñoïc coù theå töï oân taäp vaø reøn luyeän kyõ naêng thöïc haønh, naâng cao khaû naêng tö duy ñeå xöû lyù nhöõng tình huoáng khoù khaên hôn trong thöïc teá. Phuï luïc 2 ôû cuoái taäp naøy chæ ra nhöõng caùch thöùc caên baûn ñeå giuùp baïn ñoïc töøng böôùc öùng duïng tin hoïc vaøo quaù trình quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp, cuõng nhö vaøo thöïc tieãn ñôøi soáng kinh teá haèng ngaøy ñang dieãn ra voâ cuøng phong phuù vaø soâi ñoäng. Maëc duø chuùng toâi ñaõ raát coá gaéng ñeå thöïc hieän nieàm mong öôùc ñöôïc goùp phaàn taïo ra neàn taûng cho nhöõng noã löïc nghieân cöùu vaø hoïc hoûi laâu daøi hôn cuûa caùc baïn sinh vieân, nhöng do ñeà taøi quaù roäng, neân seõ khoâng theå traùnh ñöôïc nhöõng sai soùt. Chuùng toâi mong nhaän ñöôïc söï chæ baûo vaø ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc thaày coâ giaùo, caùc chuyeân gia trong ngaønh vaø baïn ñoïc xa gaàn, ñeå laàn taùi baûn ñöôïc hoaøn chænh hôn. Moïi thö töø, trao ñoåi xin vui loøng gôûi veà : NGUYEÃN VAÊN TUAÁN KHOA QUAÛN TRÒ KINH DOANH-ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT Soá 01 Phuø Ñoång Thieân Vöông, Ñaø Laït. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 6 - CHÖÔNG I: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CAÊN BAÛN VEÀ QUAÛN TRÒ TAØI CHÍNH DOANH NGHIEÄP I. Khaùi nieäm Boä moân Quaûn trò taøi chính ra ñôøi töø nhöõng naêm 1900, tính ñeán nay ñaõ coù beà daøy phaùt trieån hôn moät theá kyû. Traûi qua nhieàu khaûo höôùng khaùc nhau ñeå ñaùp öùng cho nhöõng muïc ñích vaø yeâu caàu quaûn lyù ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau cuûa lòch söû kinh teá theá giôùi, quaûn trò taøi chính ñaõ phaùt trieån toaøn dieän vaø trôû thaønh moät laõnh vöïc khoa hoïc töông ñoái hoaøn chænh nhö ngaøy nay. Tuy nhieân, cho ñeán nay, vaãn coøn nhöõng tranh luaän xoay quanh vieäc xaùc laäp moät khaùi nieäm naøo ñoù cho ngaønh khoa hoïc coøn khaù môùi meû naøy. Thaäm chí ngöôøi ta ñaõ khoâng theå thoáng nhaát ñöôïc vôùi nhau ñaâu laø nhöõng vaán ñeàø coù tính caùch nguyeân lyù, chöù ñöøng noùi gì ñeán vieäc tìm kieám ñöôïc söï ñoàng thuaän trong nhöõng khaûo höôùng khoa hoïc phöùc taïp khaùc 1. Do vaäy, caùc noäi dung ñöôïc trình baøy döôùi ñaây ñöôïc hieåu nhö laø söï giôùi thieäu moät trong nhöõng quan ñieåm ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi, chöù khoâng phaûi laø söï tranh luaän ñeå môû ñöôøng cho moät quan ñieåm môùi. Ngöôøi ta ñònh nghóa raèng: “Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp laø moät moân hoïc veà khoa hoïc quaûn trò, nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng caùc moái quan heä taøi chính phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, ñeå töø ñoù ñöa ra caùc quyeát ñònh taøi chính nhaèm muïc tieâu toái ña hoaù lôïi ích cuûa caùc chuû sôû höõu”. Nhöõng noäi dung döôùi ñaây seõ laàn löôït laøm roõ caùc vaán ñeà ñöôïc neâu ra trong khaùi nieäm noùi treân. 1.Taøi chính doanh nghieäp - moät moân hoïc veà khoa hoïc quaûn trò Sôõ dó taøi chính doanh nghieäp ñöôïc xem nhö laø moät ngaønh khoa hoïc quaûn trò chöù khoâng phaûi laø moät ngaønh khoa hoïc chính xaùc thuaàn tuyù, ñôn giaûn bôûi vì noù vöøa theå hieän nhöõng ñaëc tröng cuûa khoa hoïc chính xaùc nhöng ñoàng thôøi cuõng chöùa ñöïng phaåm chaát ngheä thuaät vôùi trình ñoä cao, ñoù laø ngheä thuaät veà söï quaûn lyù vaø ñieàu haønh. Thöïc tieãn caùc hoaït ñoäng kinh teá ñaõ chæ roõ raèng thaønh coâng trong cuoäc kinh doanh ñaày baát traéc vaø ruûi ro chaéc chaén khoâng theå chæ troâng chôø vaøo söï may ruûi, laïi caøng khoâng theå chæ laø keát quaû cuûa nhöõng tính toaùn coù tính caùch “lyù thuyeát”. Ñieàu naøy cuõng haøm yù raèng maëc duø vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà taøi chính cuûa doanh nghieäp treân giaáy ñaõ laø moät coâng vieäc heát söùc khoù khaên, nhöng trieån khai thöïc hieän nhöõng toan tính ñoù treân thöïc teá nhö theá naøo ñeå ñaït ñöôïc keát quaû nhö nhöõng gì nhaø quaûn trò mong ñôïi laïi coøn khoù khaên hôn gaáp boäi. Noùi caùch khaùc, cho duø vieäc tính toaùn treân baøn giaáy coù chính xaùc ñeán ñaâu ñi nöõa thì hieäu quaû cuûa quaù trình quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp cuõng vaãn phaûi ñöôïc 1 Theo thieån yù, ñieàu naøy thaät ra khoâng coù gì ñaùng phaøn naøn, bôûi döôøng nhö noù chính laø moät trong nhöõng ñoäng löïc cuûa quaù trình phaùt trieån vaø ñeå hoaøn thieän tri thöùc khoa hoïc cuûa nhaân loaïi. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 7 - ñaùnh giaù thoâng qua keát quaû (thaønh coâng hoaëc thaát baïi) ñaït ñöôïc töø thöïc teá trieån khai caùc tính toaùn aáy. Vaán ñeà laø ôû choã, nhö treân ñaõ noùi, keát quaû naøy laïi khoâng hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo tính chính xaùc cuûa nhöõng tính toaùn “lyù thuyeát”, maø coøn chòu söï aûnh höôûng raát lôùn cuûa ngheä thuaät quaûn lyù, ñöôïc chi phoái vaø laø toång hôïp haøi hoaø cuûa nhieàu yeáu toá khaùc nhau nhö naêng löïc, söï nhaïy beùn, loøng duõng caûm , vaø ñoâi khi laø moät chuùt may maén nöõa. Do vaäy, döôøng nhö phaåm chaát ngheä thuaät cuûa khoa hoïc naøy ñaõ nghieãm nhieân “trôû thaønh ranh giôùi, ñeå phaân bieät söï khaùc nhau raát lôùn vaø muoân thöôû giöõa moät beân laø caùc nhaø nghieân cöùu lyù thuyeát thuaàn tuyù, vaø beân kia laø nhöõng doanh nhaân töøng traûi 2”. 2. Caùc moái quan heä taøi chính Caùc moái quan heä taøi chính phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp laø bieåu hieän baûn chaát cuûa taøi chính doanh nghieäp. Moät caùch cuï theå, ñaây laø caùc moái quan heä kinh teá ñöôïc theå hieän döôùi hình thaùi giaù trò (neân coøn goïi laø quan heä tieàn teä) phaùt sinh trong quaù trình hình thaønh vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä nhaèm phuïc vuï cho quaù trình taùi saûn xuaát trong moãi doanh nghieäp vaø goùp phaàn tích luyõ voán cho Nhaø nöôùc. Noäi dung cuûa nhöõng moái quan heä naøy bao goàm : a) Moät laø caùc moái quan heä taøi chính giöõa doanh nghieäp vôùi ngaân saùch Nhaø nöôùc: Caùc moái quan heä taøi chính naøy phaûn aùnh nhöõng quan heä kinh teá döôùi hình thaùi giaù trò phaùt sinh trong quaù trình phaân phoái vaø phaân phoái laïi toång saûn phaåm xaõ hoäi vaø thu nhaäp quoác daân, giöõa ngaân saùch Nhaø nöôùc vôùi caùc doanh nghieäp vaø theå hieän qua caùc khoaûn thueá maø doanh nghieäp noäp vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc theo luaät ñònh. Maët khaùc, ngaân saùch Nhaø nöôùc caáp voán cho doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaø coù theå goùp voán vôùi coâng ty lieân doanh hoaëc coâng ty coå phaàn (mua coå phieáu) hay cho vay (mua traùi phieáu). Tuyø theo muïc ñích, yeâu caàu quaûn lyù ñoái vôùi töøng ngaønh kinh teá maø Nhaø nöôùc quyeát ñònh tyû leä goùp voán, cho vay nhieàu hay ít. b) Hai laø caùc moái quan heä taøi chính giöõa doanh nghieäp vôùi caùc chuû theå kinh teá treân thò tröôøng : Söï ña daïng cuûa caùc thieát cheá trong neàn kinh teá thò tröôøng (nhö thò tröôøng taøi chính, thò tröôøng haøng hoùa vaø dòch vuï, thò tröôøng tieâu thuï, thò tröôøng söùc lao ñoäng ) ñaõ keùo theo söï ña daïng cuûa caùc moái quan heä giöõa doanh nghieäp vôùi caùc chuû theå kinh teá treân caùc thò tröôøng naøy, nhö : -Moái quan heä taøi chính giöõa doanh nghieäp vôùi caùc doanh nghieäp khaùc ôû nhieàu hình thöùc sôû höõu vaø loaïi hình toå chöùc kinh doanh khaùc nhau, theå hieän qua caùc hoaït ñoäng thanh toaùn tieàn mua baùn vaät tö, haøng hoaù, dòch vuï Trong moái quan heä naøy, doanh nghieäp vöøa ñoùng vai troø laø nhaø cung caáp, laïi vöøa laø nhaø tieâu thuï, vöøa laø ngöôøi söû duïng dòch vuï laïi vöøa laø ngöôøi cung öùng dòch vuï ñeå ñaûm baûo cho quy trình chuyeån hoaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo cuõng nhö ñaàu ra cuûa doanh nghieäp ñöôïc thoâng suoát vaø nhòp nhaøng. 2 Trích daãn theo caùch vieát cuûa Ths. Nguyeãn Taán Bình trong lôøi baït cuûa taùc phaåm Phaân tích hoaït ñoäng doanh nghieäp, NXB Ñaïi hoïc quoác gia TP. Hoà Chí Minh,2000. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 8 - -Moái quan heä taøi chính giöõa doanh nghieäp vôùi caùc chuû theå treân thò tröôøng taøi chính : Trong moái quan heä naøy doanh nghieäp cuõng ñoùng hai vai troø vöøa laø ngöôøi caàn voán laïi vöøa laø ngöôøi coù voán. Ñöùng ôû goùc ñoä ngöôøi caàn voán, doanh nghieäp tieáp nhaän caùc nguoàn voán ñöôïc taøi trôï bôûi caùc chuû theå treân thò tröôøng taøi chính (nhö caùc ngaân haøng, caùc nhaø ñaàu tö cuõng nhö caùc ñònh cheá taøi chính trung gian khaùc) ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa mình thoâng qua hình thöùc vay nôï ngaân haøng, phaùt haønh traùi phieáu, coå phieáu vaø ñoàng thôøi coù traùch nhieäm hoaøn traû voán goác, traû laõi, chi traû coå töùc cho caùc chuû theå naøy. Ñöùng ôû goùc ñoä ngöôøi coù voán, doanh nghieäp quan heä vôùi thò tröôøng taøi chính vôùi tö caùch laø nhaø ñaàu tö ñeå ñaàu tö moät caùch coù hieäu quaû nguoàn voán coøn taïm thôøi nhaøn roãi cuûa mình, thoâng qua nhieàu hình thöùc khaùc nhau nhö kyù thaùc taïi ngaân haøng hoaëc ñaàu tö vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn do Chính phuû hoaëc caùc doanh nghieäp khaùc phaùt haønh. c) Ba laø caùc moái quan heä taøi chính phaùt sinh trong noäi boä doanh nghieäp : Ñaây laø caùc moái quan heä raát phöùc taïp phaûn aùnh nhöõng quan heä kinh teá bieåu hieän döôùi hình thaùi giaù trò giöõa caùc boä phaän saûn xuaát, kinh doanh, vaø quaûn lyù, giöõa quyeàn söû duïng vaø quyeàn sôû höõu voán ñích thöïc cuûa caùc thaønh vieân trong doanh nghieäp. Chaúng haïn nhö moái quan heä tieàn teä xaûy ra giöõa chuû doanh nghieäp vaø caùc caùn boä coâng nhaân vieân trong quaù trình phaân phoái thu nhaäp döôùi hình thöùc tieàn löông, tieàn thöôûng, tieàn phaït vaø laõi coå phaàn ; hoaëc moái quan heä taøi chính giöõa boä phaän taøi vuï vaø caùc phaân xöôûng, toå ñoäi saûn xuaát trong vieäc nhaän taïm öùng, thanh toaùn vaø haïch toaùn noäi boä Coù muoân vaøn caùc moái quan heä taøi chính phöùc taïp vaø roái raém phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, maø bieåu hieän cuï theå cuûa caùc moái quan heä naøy chính laø söï chuyeån dòch giaù trò vaø toå chöùc luaân chuyeån voán trong noäi boä doanh nghieäp. Noùi toùm laïi, taát caû caùc moái quan heä taøi chính neâu treân ñaõ bao quaùt ñöôïc toaøn boä nhöõng khía caïnh veà söï vaän ñoäng cuûa voán tieàn teä trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa moãi doanh nghieäp. Nhöõng quan heä naøy moät maët phaûn aùnh roõ doanh nghieäp laø moät chuû theå kinh teá ñoäc laäp, ñoàng thôøi cuõng cho thaáy roõ moái lieân heä giöõa taøi chính doanh nghieäp vôùi caùc khaâu khaùc trong heä thoáng taøi chính quoác gia. 3. Caùc quyeát ñònh taøi chính Quaûn trò taøi chính nghieân cöùu caùc moái quan heä taøi chính nhaèm ñöa ra caùc quyeát ñònh taøi chính. Töïu trung laïi, caùc quyeát ñònh taøi chính ñöôïc chia thaønh hai loaïi lôùn : a) Moät laø caùc quyeát ñònh ñaàu tö 3: Ñaây laø loaïi quyeát ñònh raát quan troïng. Noù khôûi ñaàu cho vieäc hình thaønh neân nhöõng giaù trò môùi cho doanh nghieäp vaø coù nhöõng aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moãi doanh nghieäp. Nhaø quaûn 3 Coøn ñöôïc goïi laø caùc quyeát ñònh söû duïng ngaân quyõ Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 9 - trò taøi chính phaûi huy ñoäng vaø söû duïng caùc nguoàn löïc taøi chính cuûa doanh nghieäp mình vaøo caùc hoaït ñoäng ñem laïi tyû suaát lôïi nhuaän cao, vôùi moät möùc ñoä ruûi ro thoûa ñaùng coù theå chaáp nhaän ñöôïc nhaèm baûo toaøn vaø khoâng ngöøng phaùt trieån caùc nguoàn löïc naøy. Noùi chung, caùc quyeát ñònh naøy seõ traû lôøi cho nhöõng caâu hoûi chaúng haïn nhö : -Doanh nghieäp neân ñaàu tö daøi haïn hay ngaén haïn? -Lieäu coù neân môû ra moät tuyeán saûn phaåm môùi hay khoâng? -Coù neân baùn ñi moät heä thoáng trang thieát bò cuõ? -Neân ñeå tieàn maët cuûa doanh nghieäp ôû ñaâu? b) Hai laø caùc quyeát ñònh veà nguoàn voán 4: Moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng cuûa nhaø quaûn trò taøi chính laø huy ñoäng caùc nguoàn taøi trôï ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñoàng thôøi xaùc laäp moät cô caáu taøi chính hôïp lyù sao cho chi phí söû duïng voán bình quaân cuõng nhö möùc ñoä ruûi ro taøi chính cuûa doanh nghieäp laø nhoû nhaát. Muoán vaäy, nhaø quaûn trò taøi chính phaûi caân nhaéc ñeå traû lôøi cho ñöôïc caùc caâu hoûi nhö : -Doanh nghieäp laáy ñaâu ra tieàn ñeå ñaàu tö ?, töùc laø huy ñoäng ngaân quyõ ñaàu tö töø nguoàn naøo? vaø vaøo thôøi ñieåm naøo? -Coù neân tieáp tuïc huy ñoäng voán baèng con ñöôøng vay nôï hay khoâng? -Lôïi nhuaän thu ñöôïc töø hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh neân ñöôïc söû duïng nhö theá naøo? Tuy nhieân, vieäc phaân chia caùc quyeát ñònh taøi chính ra laøm hai loaïi nhö treân, hay theo baát cöù moät caùch thöùc phaân loaïi naøo khaùc, cuõng chæ coù tính caùch töông ñoái vaø chuû yeáu laø ñeå phuïc vuï cho yeâu caàu nghieân cöùu maø thoâi. Bôûi vì coù raát nhieàu, neáu nhö khoâng muoán noùi laø haàu nhö taát caû, caùc quyeát ñònh trong kinh doanh noùi chung vaø trong laõnh vöïc taøi chính noùi rieâng, ñeàu bao haøm ñoàng thôøi trong noù caû caùc quyeát ñònh veà ñaàu tö laãn caùc quyeát ñònh veà nguoàn voán. 4. Muïc tieâu cuûa quaûn trò taøi chính doanh nghieäp : Toái ña hoaù lôïi nhuaän, toái ña hoaù gía trò thò tröôøng, hay toái ña hoùa lôïi ích cuûa caùc chuû sôû höõu? Moãi moät doanh nghieäp luoân coù chuû sôû höõu ñích thöïc cuûa noù. Doanh nghieäp ñöôïc caùc chuû sôû höõu laäp ra ñeå theo ñuoåi nhöõng muïc tieâu, söù maïng naøo ñoù vaø hieån nhieân laø nhaèm phuïc vuï lôïi ích cuûa baûn thaân caùc chuû sôû höõu. Ñieàu naøy coù nghóa laø muïc tieâu cuûa quaûn trò taøi chính, duø muoán hay khoâng, cuõng phaûi baùm saùt muïc tieâu, söù maïng cuûa doanh nghieäp, töùc laø ñeå phuïc vuï cho lôïi ích cuûa caùc chuû sôû höõu, vaø hôn nöõa, toái ña hoùa caùc lôïi ích naøy. Tuy nhieân, söï ña daïng cuûa caùc loaïi hình sôû höõu trong neàn kinh teá thò tröôøng ñaõ keùo theo söï baát ñoàng quan ñieåm veà vieäc xaùc ñònh ñaâu laø muïc tieâu cuûa quaûn trò taøi 4 Coøn ñöôïc goïi laø caùc quyeát ñònh taøi trôï Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 10 - chính 5. Do vaäy, tuyø theo töøng loaïi hình doanh nghieäp vaø lôïi ích ñích thöïc cuûa caùc chuû sôû höõu cuûa noù maø cuï theå hoaù muïc tieâu toái ña hoaù lôïi ích cuûa chuû sôû höõu thaønh caùc chæ tieâu cuï theå, laøm caên cöù chính xaùc cho vieäc ra caùc quyeát ñònh. Xeùt cho cuøng vaø treân goùc ñoä quaûn trò, moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng haøng ñaàu cuûa haàu heát caùc doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh chính laø lôïi nhuaän. Neân nhöõng nhaø quaûn trò doanh nghieäp, hoaëc caùc chuû sôû höõu, hoaëc caû hai luoân luoân coá gaéng tìm ra, hoaëc baèng nhöõng phöông caùch thích hôïp naøo ñoù, ñeå coù theå ñaït ñöôïc moät möùc lôïi nhuaän cao hôn vaø roài coøn cao hôn nöõa. Ñieàu roõ raøng laø muïc tieâu toái ña hoùa lôïi nhuaän, veà caên baûn, khoâng heà maâu thuaãn vôùi muïc tieâu toái ña hoaù lôïi ích cuûa caùc chuû sôû höõu maø traùi laïi noù chính laø moät böôùc cuï theå hoaù muïc tieâu naøy, ñaët trong moái quan heä vôùi caùc yeáu toá veà thôøi gian, ruûi ro, cuõng nhö khaùt voïng toàn taïi laâu daøi vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa doanh nghieäp. II. Vò trí, chöùc naêng cuûa Nhaø Quaûn trò taøi chính vaø noäi dung hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp 1.Vò trí cuûa nhaø quaûn trò taøi chính trong cô caáu toå chöùc cuûa doanh nghieäp Trong neàn kinh teá thò tröôøng, cô caáu toå chöùc quaûn lyù doanh nghieäp raát khaùc nhau töø doanh nghieäp naøy sang doanh nghieäp khaùc do chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu yeáu toá nhö : Loaïi hình toå chöùc kinh doanh, quy moâ doanh nghieäp, ñaëc thuø cuûa ngaønh kinh doanh, ñaëc ñieåm kyõ thuaät coâng ngheä Tuy vaäy chöùc naêng quaûn lyù taøi chính luoân ñöùng khaù ñoäc laäp so vôùi caùc chöùc naêng quaûn lyù khaùc, cuøng vôùi quaûn lyù saûn xuaát vaø quaûn lyù nhaân söï taïo thaønh “kieàng quaûn lyù nhaân söï-taøi chính-saûn xuaát” cuûa doanh nghieäp. Ñöùng ñaàu laõnh vöïc quaûn lyù taøi chính laø giaùm ñoác taøi chính 6, laø nhaø quaûn trò taøi chính caáp cao vaø ñöôïc ví nhö laø ngöôøi toång thuû quyõ (treasurer) cuûa doanh nghieäp. Döôùi quyeàn giaùm ñoác taøi chính coù theå coù ba maûng chuyeân moân lôùn : a) Khaâu kieåm toaùn noäi boä : Chòu traùch nhieäm kieåm toaùn noäi boä caùc baùo caùo taøi chính, keá toaùn Ñöùng ñaàu khaâu naøy coù theå laø tröôûng phoøng hay tröôûng boä phaän tuyø theo quy moâ boä maùy, nhöng phaûi taùch rieâng so vôùi khaâu keá toaùn. ÔÛ moät soá doanh nghieäp, boä phaän naøy coøn coù theå taùch ra khoûi phaïm vi quaûn lyù cuûa giaùm ñoác taøi chính. 5 Baïn ñoïc coù theå tìm hieåu theâm veà vaán ñeà naøy trong giaùo trình Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp cuûa Traàn Vaên Chaùnh vaø Ngoâ Quang Huaân, NXB Ñaïi hoïc quoác gia TP. HCM, 2000. 6 Chöùc danh naøy coù theå coù teân goïi khaùc nhö phoù giaùm ñoác taøi chính trong cô caáu chæ coù giaùm ñoác, khoâng coù toång giaùm ñoác. ; hoaëc chöa roõ raøng nhö chöùc danh keá toaùn tröôûng ôû Vieät Nam hieän nay. ÔÛ caùc coâng ty treân theá giôùi, vieäc phaân bieät giöõa hai chöùc danh tröôûng boä phaän taøi chính vaø tröôûng boä phaän keá toaùn laø töông ñoái roõ raøng. Theo ñoù, keá toaùn tröôûng chòu traùch nhieäm toå chöùc coâng taùc keá toaùn taïi doanh nghieäp. Tröôûng boä phaän taøi chính (Chief financial officer - CFO, hay coøn goïi laø giaùm ñoác taøi chính - Financial manager) chòu traùch nhieäm veà caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc quyeát ñònh ñaàu tö vaø caùc quyeát ñònh veà nguoàn voán. Moät soá coâng ty do nhöõng ñaëc thuø rieâng cuûa mình laïi chæ ñònh cho tröôûng boä phaän taøi chính phuï traùch chung caû hai coâng vieäc treân. Noùi caùch khaùc, tröôûng boä phaän taøi chính chòu traùch nhieäm ña daïng hôn bao goàm caû vieäc thöïc haønh chính saùch taøi chính vaø caùc keá hoaïch khaùc maø trong ñoù keá toaùn chæ laø moät coâng cuï. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 11 - b) Khaâu taøi vuï : Thöïc hieän vaø theo doõi toaøn boä hoaëc moät soá vaán ñeà coù lieân quan ñeán caùc quyeát ñònh veà ñaàu tö vaø caùc quyeát ñònh veà nguoàn voán, nhöng chuû yeáu laø phuï traùch caùc maûng nhö maûng thanh toaùn, maûng taøi chính toång hôïp, maûng phaân tích hoaït ñoäng kinh teá, maûng quaûn lyù quyõ Ñöùng ñaàu khaâu naøy coù theå laø tröôûng phoøng taøi vuï hoaëc tröôûng boä phaän tuyø theo quy moâ boä maùy. c) Khaâu keá toaùn : Chòu traùch nhieän thöïc hieän maûng haïch toaùn keá toaùn cho doanh nghieäp, vaø ñöùng ñaàu khaâu naøy dó nhieân laø keá toaùn tröôûng. Noùi chung, nhaø quaûn trò taøi chính caáp cao thöôøng chieám ñòa vò thöôïng taàng trong cô caáu toå chöùc quaûn lyù. ÔÛ vò trí naøy, oâng ta laø ngöôøi coù nhöõng aûnh höôûng raát to lôùn ñoái vôùi caùc quyeát ñònh quan troïng cuûa doanh nghieäp, vaø thöôøng coù raát nhieàu quyeàn löïc. Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nhoû thì thoâng thöôøng chính giaùm ñoác seõ laø ngöôøi coù vai troø quyeát ñònh trong coâng taùc quaûn trò taøi chính. Hôn nöõa, thaåm quyeàn quyeát ñònh veà taøi chính raát ít khi ñöôïc caùc nhaø quaûn trò taøi chính caáp cao phaân quyeàn hay uûy quyeàn cho caáp döôùi, ñôn giaûn laø bôûi vì caùc quyeát ñònh naøy coù nhöõng aûnh höôûng ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi vaän meänh vaø söï soáng coøn cuûa doanh nghieäp. 2.Chöùc naêng cuûa nhaø quaûn trò taøi chính trong doanh nghieäp Döôùi goùc nhìn roäng raõi nhaát cuûa khaùi nieäm veà quaûn lyù, ngöôøi ta xem giaùm ñoác taøi chính, keá toaùn tröôûng vaø tröôûng phoøng taøi vuï ñeàu ñoùng vai troø laø nhöõng nhaø quaûn trò taøi chính trong doanh nghieäp. Vai troø cuûa hoï thì töông ñoái gioáng nhau, nhöng chöùc naêng cuûa hoï thì khaùc nhau, bôûi hoï thuoäc nhöõng heä caáp quaûn trò khaùc nhau. a) Chöùc naêng cuûa keá toaùn tröôûng Chöùc naêng cuûa keá toaùn tröôûng tuøy thuoäc vaøo quy moâ, tính chaát vaø loaïi hình toå chöùc kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp, nhöng nhìn chung thì keá toaùn tröôûng thöôøng ñaûm nhieäm nhöõng chöùc naêng sau ñaây : -Moät laø toå chöùc vaø quaûn lyù heä thoáng keá toaùn cuûa doanh nghieäp, ñeå tieán haønh ghi cheùp moät caùch chi tieát caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong quaù trình kinh doanh cuûa doanh nghieäp, theo cheá ñoä haïch toaùn keá toaùn hieän haønh. -Hai laø toå chöùc vaø thöïc hieän coâng taùc baûo quaûn, löu giöõ caùc taøi lieäu keá toaùn theo quy ñònh. -Ba laø chòu traùch nhieäm chính trong vieäc thieát laäp caùc baùo caùo taøi chính cuûa doanh nghieäp, cuõng nhö toå chöùc, phoå bieán, höôùng daãn vaø thi haønh ñaày ñuû vaø kòp thôøi caùc quy ñònh, cheá ñoä keá toaùn cuûa Nhaø nöôùc. -Boán laø toå chöùc thöïc hieän caùc nghieäp vuï keá toaùn quaûn trò, ñaûm nhieäm vieäc hoaïch ñònh vaø ñöa ra nhöõng quyeát ñònh taøi chính ngaén haïn 7. 7 Keá toaùn tröôûng khoâng thöïc hieän caùc nghieäp vuï keá toaùn quaûn trò maø chæ toå chöùc thöïc hieän ; vaø ñích thaân oâng ta phaûi ñaûm nhieäm vieäc hoaïch ñònh vaø ñöa ra nhöõng quyeát ñònh taøi chính ngaén haïn. Nhö theá keá toaùn tröôûng ñaõ thöïc hieän caùc chöùc naêng mang tính caùch quaûn trò nhieàu hôn laø caùc chöùc naêng coù tính caùch nghieäp vuï. Ñieàu naøy cho thaáy heä caáp quaûn trò caøng thaáp bao nhieâu thì chöùc naêng cuõa caùc nhaø quaûn trò ôû heä caáp ñoù caøng thieân veà tính nghieäp vuï baáy nhieâu. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 12 - ÔÛ Vieät Nam, chöùc naêng cuûa keá toaùn tröôûng DNNN ñaõ ñöôïc quy ñònh taïi Ñieàu 2 cuûa Ñieàu leä ban haønh theo Nghò ñònh soá 26-HÑBT, ngaøy 18.03.1989 cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng (nay laø Chính phuû), nhö sau : “Keá toaùn tröôûng coù chöùc naêng giuùp giaùm ñoác doanh nghieäp toå chöùc, chæ ñaïo thöïc hieän toaøn boä coâng taùc keá toaùn, thoáng keâ, thoâng tin kinh teá vaø haïch toaùn kinh teá ôû doanh nghieäp theo cô cheá quaûn lyù, ñoàng thôøi laøm nhieäm vuï kieåm soaùt vieân kinh teá-taøi chính cuûa Nhaø nöôùc taïi doanh nghieäp. ÔÛ nhöõng doanh nghieäp maø coâng taùc taøi chính chöa ñöôïc toå chöùc thaønh moät boä phaän rieâng bieät thì keá toaùn tröôûng ñaûm nhieäm caû vieäc toå chöùc vaø chæ ñaïo coâng taùc taøi chính” b) Chöùc naêng cuûa giaùm ñoác taøi chính Tuyø theo quy moâ, tính chaát hoaït ñoäng vaø loaïi hình toå chöùc kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp maø chöùc naêng cuûa giaùm ñoác taøi chính coù theå coù nhöõng ñieåm dò bieät, nhöng nhìn chung nhöõng chöùc naêng cô baûn nhaát cuûa giaùm ñoác taøi chính coù theå ñöôïc chæ ra nhö sau : -Moät laø toå chöùc vieäc phaân tích tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp nhaèm nhaän dieän nhöõng ñieåm maïnh vaø yeáu cuûa ñôn vò mình trong moái quan heä vôùi nhöõng cô hoäi vaø ñe doïa maø ñôn vò ñang phaûi ñoái dieän, ñeå treân cô sôû ñoù hoaïch ñònh chieán löôïc taøi chính cuõng nhö ra caùc quyeát ñònh veà taøi chính cho doanh nghieäp. Ñaây laø chöùc naêng quan troïng nhaát, xuyeân suoát quaù trình hoaït ñoäng cuûa moät giaùm ñoác taøi chính. -Hai laø kieåm soaùt vaø ñaùnh giaù treân phöông dieän hieäu quaû taøi chính ñoái vôùi caùc quyeát ñònh taøi chính ñaõ thöïc hieän. Chaúng haïn nhö vieäc ñaùnh giaù tính hieäu quaû cuûa caùc döï aùn ñaàu tö, tính hieäu quaû cuûa caùc giaûi phaùp huy ñoäng voán -Ba laø thieát laäp cô caáu voán cuûa doanh nghieäp. Treân cô sôû nhöõng ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp cuõng nhö nhöõng ñaùnh giaù veà khoù khaên vaø thuaän lôïi, veà nhöõng chi phí vaø ruûi ro cuûa caùc nguoàn voán, giaùm ñoác taøi chính seõ phaûi ñöa ra nhöõng quyeát ñònh veà vieäc phaûi huy ñoäng nguoàn voán naøo ñeå coù theå thieát laäp ñöôïc moät cô caáu voán (ngaân quyõ) toái öu cho doanh nghieäp mình. -Boán laø thieát laäp vaø toå chöùc thöïc hieän chính saùch quaûn trò tieàn maët noùi rieâng, cuõng nhö quaûn lyù voán löu ñoäng noùi chung nhaèm ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp cuõng nhö nhöõng nhu caàu ngaân quyõ duøng cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. c) Chöùc naêng cuûa tröôûng phoøng taøi vuï vaø nhöõng coäng söï -Xaây döïng vaø ñeà xuaát cheá ñoä quaûn lyù taøi chính cho doanh nghieäp mình döïa treân cô sôû luaät phaùp, caùc cheá ñoä quaûn lyù taøi chính cuûa Nhaø nöôùc vaø tình hình cuï theå cuûa ñôn vò. -Thöïc hieän caùc coâng vieäc söï vuï haèng ngaøy thuoäc laõnh vöïc taøi chính cuûa doanh nghieäp nhö ñieàu haønh thu chi tieàn maët, vay nôï ngaân haøng, thanh toaùn caùc khoaûn phaûi noäp, phaûi traû, ñoân ñoác vieäc thu hoài coâng nôï, trích laäp vaø söû duïng caùc quyõ theo ñuùng Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 13 - cheá ñoä, giuùp giaùm ñoác taøi chính thöïc hieän vieäc phaân tích tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp, tham gia xaây döïng caùc hôïp ñoàng kinh teá vôùi caùc ñoái taùc (ñaëc bieät laø ôû khía caïnh taøi chính trong hôïp ñoàng) , thöïc hieän caùc coâng vieäc khaùc theo yeâu caàu cuûa nhaø quaûn trò taøi chính caáp cao. Coâng taùc quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp laø moät dieãn trình naêng ñoäng, phöùc taïp nhöng raát lieân tuïc vaø thoáng nhaát, neân vieäc phaân chia phaïm vi chöùc naêng cuûa caùc nhaø quaûn trò taøi chính moät caùch raïch roøi laø ñieàu heát söùc khoù khaên. Song chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa töøng nhaø quaûn lyù, töøng coâng nhaân vieân trong laõnh vöïc taøi chính caøng ñöôïc phaân ñònh roõ bao nhieâu thì hieäu quûa cuûa coâng taùc quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp caøng coù theå ñöôïc taêng cöôøng baáy nhieâu. 3. Noäi dung hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp Treân cô sôû chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa caùc nhaø quaûn trò taøi chính cuõng nhö vò trí cuûa hoï trong cô caáu toå chöùc quaûn lyù doanh nghieäp, ta coù theå toùm taét noäi dung hoaït ñoäng cuûa taøi chính doanh nghieäp trong maáy vaán ñeà cô baûn sau ñaây : -Tham gia ñaùnh giaù, löïa choïn caùc döï aùn ñaàu tö vaø keá hoaïch kinh doanh -Xaùc ñònh nhu caàu voán, toå chöùc huy ñoäng caùc nguoàn voán ñeå ñaùp öùng kòp thôøi cho caùc hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp -Toå chöùc söû duïng toát soá voán hieän coù, quaûn lyù chaët cheõ caùc khoaûn thu chi, ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn cuûa doanh nghieäp -Thöïc hieän toát vieäc phaân phoái lôïi nhuaän, trích laäp vaø söû duïng caùc quyõ cuûa doanh nghieäp -Thöïc hieän kieåm tra thöôøng xuyeân tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp vaø phaân tích taøi chính doanh nghieäp. -Thöïc hieän toát vieäc hoaïch ñònh taøi chính doanh nghieäp III. Toå chöùc taøi chính doanh nghieäp Veà thöïc chaát, toå chöùc taøi chính doanh nghieäp laø vieäc hoaïch ñònh caùc chieán löôïc taøi chính vaø heä thoáng caùc bieän phaùp ñeå thöïc hieän nhöõng chieán löôïc ñoù, nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp trong töøng thôøi kyø nhaát ñònh. Moâ hình toå chöùc taøi chính doanh nghieäp luoân luoân ôû traïng thaùi vaän ñoäng tuyø thuoäc vaøo nhöõng ñieàu kieän vaø hoaøn caûnh cuï theå maø noù toàn taïi. Tuy nhieân, veà caên baûn, moâ hình toå chöùc taøi chính doanh nghieäp chòu taùc ñoäng bôûi caùc nhaân toá chuû yeáu sau ñaây : 1.Hình thöùc toå chöùc kinh doanh cuûa doanh nghieäp Nhöõng neàn taûng cô baûn cuûa quaûn trò taøi chính (bao goàm caû caùc nguyeân lyù laãn caùc coâng cuï) coù theå aùp duïng cho moïi loaïi hình toå chöùc kinh doanh ôû moïi taàm côõ lôùn, nhoû, trung bình khaùc nhau, vaø haàu nhö laø gioáng nhau ôû baát cöù nôi ñaâu treân theá giôùi naøy cho duø taäp quaùn, vaên hoaù, luaät phaùp ôû caùc quoác gia khaùc nhau coù theå raát khaùc nhau. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 14 - Thí duï nhö khi moät doanh nghieäp ôû baát cöù quoác gia naøo quyeát ñònh mua moät heä thoáng trang thieát bò môùi thì nhaø laõnh ñaïo taøi chính cuûa noù cuõng phaûi xem xeùt xem quyeát ñònh ñoù seõ aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán doøng tieàn thu vaø chi (cash inflows and cash outflows) cuûa doanh nghieäp trong töông lai. Baøi toaùn taøi chính cuûa moät doanh nghieäp nhoû laø laøm theá naøo ñeå huy ñoäng voán ñaàu tö, vaø baøi toaùn cuûa moät coâng ty lôùn laø giaûi phaùp taøi chính naøo ñeå coù theå môû roäng hoaït ñoäng ra phaïm vi toaøn caàu, tuy coù nhöõng ñaëc tröng rieâng nhöng veà nguyeân lyù thì caên baûn laø nhö nhau Tuy vaäy, moãi moät loaïi hình toå chöùc kinh doanh khaùc nhau, vôùi nhöõng ñaëc thuø rieâng ñöôïc raøng buoäc bôûi nhöõng quy ñònh khaùc nhau cuûa luaät phaùp, ñaõ keùo theo söï khaùc nhau veà moät soá vaán ñeà cuï theå cuûa cô cheá quaûn lyù taøi chính, chaúng haïn nhö nhöõng vaán ñeà veà huy ñoäng voán vaø phaân phoái lôïi nhuaän, veà phaïm vi traùch nhieäm ñoái vôùi caùc khoaûn nôï trong kinh doanh , vaø ñieàu naøy cuõng ñaõ gaây ra nhöõng aûnh höôûng ñaùng keå ñeán coâng taùc toå chöùc taøi chính doanh nghieäp. Phaàn noäi dung döôùi ñaây seõ laàn löôït xem xeùt nhöõng ñaëc tröng quan troïng treân phöông dieän taøi chính cuûa moät soá loaïi hình toå chöùc kinh doanh chuû yeáu ôû Vieät Nam hieän nay, cuõng nhö phaân tích nhöõng aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán coâng taùc toå chöùc taøi chính doanh nghieäp. a) Doanh nghieäp tö nhaân -Doanh nghieäp tö nhaân laø doanh nghieäp 8 do moät caù nhaân laøm chuû vaø töï chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. -Doanh nghieäp tö nhaân do moät ngöôøi boû voán ra thaønh laäp vaø laøm chuû. Vì chæ coù moät ngöôøi laøm chuû neân oâng ta töï quaûn lyù vaø töï chòu traùch nhieäm, khoâng phaûi chia seû quyeàn löïc vaø lôïi nhuaän cho baát kyø ai khaùc. Phaàn lôïi nhuaän sau thueá dó nhieân thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa chuû doanh nghieäp. -Chuû doanh nghieäp tö nhaân phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, khoâng phaân bieät taøi saûn ñoù coù duøng vaøo vieäc kinh doanh hay khoâng. Noùi caùch khaùc, oâng ta phaûi chòu traùch nhieäm voâ haïn veà caùc khoaûn nôï trong kinh doanh. Ñaây laø moät ñaëc ñieåm noåi baät treân phöông dieän taøi chính ñeå phaân bieät doanh nghieäp tö nhaân vôùi coâng ty TNHH vaø coâng ty coå phaàn. -Doanh nghieäp tö nhaân laø loaïi hình kinh doanh khoâng coù tö caùch phaùp nhaân vì khoâng hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän theo quy ñònh taïi ñieàu 94 cuûa boä Luaät daân söï. Chuû doanh nghieäp tö nhaân laø ngöôøi ñaïi dieän theo phaùp luaät cuûa doanh nghieäp. -Doanh nghieäp tö nhaân khoâng ñöôïc quyeàn phaùt haønh baát kyø loaïi chöùng khoaùn naøo ñeå huy ñoäng voán treân thò tröôøng taøi chính. Do ñoù quy moâ cuûa doanh nghieäp thöôøng bò haïn cheá vì phuï thuoäc vaøo khaû naêng taøi chính cuûa baûn thaân ngöôøi chuû cuõng nhö khaû naêng vay möôïn cuûa oâng ta. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp tö nhaân thöôøng laø caùc doanh nghieäp coù quy moâ nhoû. 8 Doanh nghieäp laø toå chöùc kinh teá coù teân rieâng, coù taøi saûn, coù truï sôû giao dòch oån ñònh, ñöôïc ñaêng kyù kinh doanh theo quy ñònh cuûa phaùp luaät nhaèm muïc ñích thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 15 - -Thuaän lôïi lôùn nhaát cuûa doanh nghieäp tö nhaân laø vieäc thaønh laäp khaù deã daøng, ñôn giaûn vaø chi phí thaønh laäp thaáp hôn caùc loaïi hình toå chöùc kinh doanh khaùc. -Cô caáu toå chöùc cuûa doanh nghieäp tö nhaân thöôøng goïn nheï, quy moâ saûn xuaát vaø voán ñaàu tö thöôøng ôû möùc vöøa vaø nhoû, neân raát linh hoaït trong quaù trình ñaàu tö, chuû ñaàu tö coù theå deã daøng chuyeån höôùng ñaàu tö vaøo nhöõng ngaønh ngheà, laõnh vöïc coù lôïi nhuaän cao. Tuy nhieân, vì laø coâng ty moät chuû neân doanh nghieäp tö nhaân khoâng coù cô hoäi khai thaùc trí tueä taäp theå cuûa caùc thaønh vieân nhö nhöõng loaïi hình doanh nghieäp khaùc. -Ñôøi soáng cuûa doanh nghieäp tö nhaân gaén lieàn vôùi cuoäc ñôøi cuûa ngöôøi chuû cuûa noù. Khi ngöôøi chuû cheát ñi, doanh nghieäp tö nhaân trôû thaønh moät phaàn di saûn cuûa ngöôøi quaù coá vaø ñöôïc phaân chia cho nhöõng ngöôøi thöøa keá. -Theo chuû tröông hieän nay cuûa Nhaø nöôùc, ñòa vò phaùp lyù cuûa doanh nghieäp tö nhaân ñaõ ñöôïc naâng cao. Doanh nghieäp tö nhaân ñöôïc lieân doanh, lieân keát vôùi beân nöôùc ngoaøi (theo Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam), vaø ñöôïc tuyeân boá phaù saûn doanh nghieäp (theo Luaät phaù saûn doanh nghieäp). Trong khi ñoù hoä kinh doanh caù theå khoâng coù nhöõng ñaëc quyeàn naøy. b) Coâng ty hôïp danh -Caùc thaønh vieân hôïp danh phaûi chòu traùch nhieäm lieân ñôùi voâ haïn treân saûn nghieäp cuûa mình veà caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty. Ñieàu naøy taïo ra lôïi theá veà uy tín, giuùp coâng ty hôïp danh vay voán hoaëc kyù keát hôïp ñoàng kinh doanh ñöôïc thuaän lôïi hôn. -Coâng ty hôïp danh phaûi coù ít nhaát hai thaønh vieân hôïp danh, ngoaøi ra coù theå coù caùc thaønh vieân goùp voán. Do vaäy khaû naêng huy ñoäng voán cuûa coâng ty hôïp danh seõ thuaän lôïi hôn so vôùi doanh nghieäp tö nhaân. Ñoàng thôøi, ruûi ro trong kinh doanh seõ ñöôïc phaân taùn cho caùc thaønh vieân trong coâng ty (khaùc vôùi doanh nghieäp tö nhaân, ruûi ro seõ do chæ moät mình ngöôøi chuû gaùnh chòu). -Thaønh vieân hôïp danh phaûi laø caùc caù nhaân coù trình ñoä chuyeân moân vaø uy tín ngheà nghieäp, hoï coù toaøn quyeàn quaûn lyù coâng ty vaø phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà caùc nghóa vuï cuûa coâng ty (traùch nhieäm voâ haïn). Chính vì quy ñònh naøy (theo Luaät doanh nghieäp ngaøy 12.06.1999) neân coâng ty hôïp danh khoâng coù tö caùch phaùp nhaân (hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc loaïi hình coâng ty TNHH moät thaønh vieân, hai thaønh vieân trôû leân, vaø coâng ty coå phaàn). -Thaønh vieân goùp voán chæ coù quyeàn ñöôïc chia lôïi nhuaän theo tyû leä quy ñònh trong ñieàu leä coâng ty maø khoâng coù quyeàn tham gia quaûn lyù coâng ty vaø hoaït ñoäng nhaân danh coâng ty ,ñoàng thôøi hoï chæ chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty trong phaïm vi soá voán maø mình ñaõ goùp. -Coâng ty hôïp danh khoâng ñöôïc quyeàn phaùt haønh baát kyø loaïi chöùng khoaùn naøo neân khaû naêng huy ñoäng voán seõ bò haïn cheá hôn coâng ty coå phaàn vaø coâng ty TNHH. Vaø maëc duø khaû naêng huy ñoäng ngaân quyõ cuûa coâng ty hôïp danh toát hôn so vôùi doanh nghieäp tö nhaân, nhöng chuùng cuõng khoâng coù tieàm naêng ñeå phaùt trieån thaønh nhöõng doanh nghieäp lôùn. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 16 - c) Coâng ty TNHH Theo luaät doanh nghieäp hieän haønh ôû nöôùc ta thì coù hai daïng coâng ty TNHH : coâng ty TNHH coù hai thaønh vieân trôû leân vaø coâng ty TNHH moät thaønh vieân. Döôùi ñaây chuû yeáu xem xeùt coâng ty TNHH coù hai thaønh vieân trôû leân -Caùc thaønh vieân trong coâng ty TNHH chæ chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ cam keát goùp vaøo doanh nghieäp. Ñieàu naøy coù nghóa laø hoï khoâng phaûi chia seû lôïi nhuaän vaø quyeàn kieåm soaùt cho quaù nhieàu ngöôøi, vaø khaû naêng huy ñoäng nguoàn taøi chính cuûa coâng ty TNHH coù theå thuaän lôïi hôn so vôùi doanh nghieäp tö nhaân hoaëc coâng ty hôïp danh. -Coâng ty TNHH khoâng ñöôïc quyeàn phaùt haønh coå phieáu 9. -Coâng ty TNHH coù tö caùch phaùp nhaân keå töø ngaøy ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh. -Caùc thaønh vieân phaûi goùp voán ñaày ñuû vaø ñuùng haïn nhö ñaõ cam keát. Taïi thôøi ñieåm goùp ñuû giaù trò phaàn voán goùp, thaønh vieân ñoù seõ ñöôïc coâng ty caáp giaáy chöùng nhaän phaàn voán goùp, treân ñoù coù ghi roõ giaù trò phaàn voán goùp cuûa thaønh vieân. -Coâng ty TNHH coù theå taêng voán ñieàu leä baèng caùch : Taêng voán goùp cuûa thaønh vieân ; ñieàu chænh taêng möùc voán ñieàu leä töông öùng vôùi giaù trò taøi saûn taêng leân cuûa coâng ty ; hoaëc tieáp nhaän voán goùp cuûa thaønh vieân môùi. -Coâng ty TNHH chæ ñöôïc chia lôïi nhuaän cho caùc thaønh vieân khi coâng ty kinh doanh coù laõi, ñaõ hoaøn thaønh nghóa vuï noäp thueá vaø caùc nghóa vuï taøi chính khaùc theo quy ñònh cuûa phaùp luaät, vaø ngay sau khi chia lôïi nhuaän coâng ty vaãn thanh toaùn ñuû caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc ñeán haïn traû. Hoäi ñoàng thaønh vieân cuûa coâng ty quyeát ñònh phöông aùn söû duïng vaø phaân chia lôïi nhuaän hoaëc phöông aùn xöû lyù loã cuûa coâng ty. -Thaønh vieân cuûa coâng ty TNHH thöôøng ít hôn coå ñoâng cuûa coâng ty coå phaàn (Luaät doanh nghieäp ngaøy 12.06.1999 khoáng cheá khoâng vöôït quaù 50 thaønh vieân), vaø thöôøng laø nhöõng ngöôøi quen bieát nhau, vì vaäy vieäc phaân coâng quaûn lyù vaø cô caáu toå chöùc quaûn lyù trong coâng ty TNHH khoâng phöùc taïp nhö trong coâng ty coå phaàn. -Vieäc haïn cheá soá löôïng thaønh vieân coâng ty, trong khi coâng ty TNHH laïi khoâng ñöôïc pheùp phaùt haønh coå phieáu, seõ taïo ra nhöõng khoù khaên khi coâng ty TNHH muoán ñaàu tö saûn xuaát kinh doanh coù quy moâ lôùn maø khoâng muoán chuyeån ñoåi hình thöùc coâng ty. 9 Ñaây laø quy ñònh môùi cuûa Luaät doanh nghieäp ngaøy 12.06.1999, thoaùng hôn so vôùi Luaät coâng ty cuõ. Luaät coâng ty cuõ quy ñònh raèng : coâng ty TNHH khoâng ñöôïc pheùp phaùt haønh baát kyø loaïi chöùng khoaùn naøo. Luaät môùi chæ quy ñònh coâng ty TNHH khoâng ñöôïc pheùp phaùt haønh coå phieáu, nhö theá coù nghóa laø: Moät khi coâng ty TNHH ñaõ hoaït ñoäng kinh doanh coù hieäu quaû, coù tieàm naêng phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh toát, vaø hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän luaät ñònh, ñöôïc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn khaûo saùt, ñaùnh giaù thì coù theå phaùt haønh caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 17 - d) Coâng ty coå phaàn -Coâng ty coå phaàn coù voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn (shares). Giaù trò cuûa moãi coå phaàn goïi laø meänh giaù coå phieáu. Ngöôøi sôû höõu coå phaàn goïi laø coå ñoâng (shareholders - stockholders) vaø hoï chính laø nhöõng ngöôøi chuû thaät söï cuûûa coâng ty coå phaàn. -Caùc coå ñoâng trong coâng ty coå phaàn chæ chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa doanh nghieäp trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo doanh nghieäp (traùch nhieäm höõu haïn). -Coâng ty coå phaàn coù quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ra coâng chuùng ñeå huy ñoäng voán theo quy ñònh cuûa phaùp luaät veà chöùng khoaùn. Vieäc phaân chia lôïi nhuaän sau thueá cho caùc thaønh vieân cuûa coâng ty seõ caên cöù theo ñieàu leä. -Moät trong nhöõng öu ñieåm quan troïng cuûa loaïi hình toå chöùc kinh doanh naøy laø coâng ty coå phaàn coù thuaän lôïi to lôùn so vôùi caùc loaïi hình doanh nghieäp khaùc trong vieäc huy ñoäng nguoàn löïc taøi chính thoâng qua vieäc phaùt haønh coå phieáu vaø traùi phieáu. Do vaäy coâng ty coå phaàn coù theå deã daøng hôn trong vieäc môû roäng quy moâ saûn xuaát kinh doanh, hay noùi khaùc ñi, loaïi hình naøy coù moät tieàm naêng to lôùn ñeå phaùt trieån. e) Doanh nghieäp Nhaø nöôùc -Doanh nghieäp Nhaø nöôùc laø toå chöùc kinh teá do Nhaø nöôùc ñaàu tö voán, thaønh laäp vaø toå chöùc quaûn lyù, hoaït ñoäng kinh doanh hoaëc hoaït ñoäng coâng ích nhaèm thöïc hieän nhöõng muïc tieâu kinh teá xaõ hoäi do Nhaø nöôùc giao. Hình thöùc cuûa doanh nghieäp Nhaø nöôùc laø doanh nghieäp ñoäc laäp döôùi daïng toång coâng ty hoaëc coâng ty. Doanh nghieäp Nhaø nöôùc cuõng coù theå ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty coå phaàn hoaëc ñöôïc coå phaàn hoùa theo chuû tröông coå phaàn hoùa doanh nghieäp Nhaø nöôùc cuûa Chính phuû. -Nhaø nöôùc caáp voán ñaàu tö ban ñaàu vaø ñaàu tö boå sung, giao voán, kieåm tra giaùm saùt vieäc baûo toaøn vaø phaùt trieån voán. Voán Nhaø nöôùc giao cho doanh nghieäp quaûn lyù vaø söû duïng bao goàm voán ngaân saùch caáp, voán coù nguoàn goác ngaân saùch vaø voán cuûa doanh nghieäp töï tích luõy. Vieäc phaân phoái lôïi nhuaän sau thueá ñöôïc thöïc hieän theo quy ñònh cuûa Chính phuû. -Doanh nghieäp Nhaø nöôùc hoaït ñoäng kinh doanh coù quyeàn chuyeån nhöôïng, cho thueâ, theá chaáp, caàm coá taøi saûn thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa doanh nghieäp, tröø nhöõng thieát bò, nhaø xöôûng quan troïng phaûi ñöôïc cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn pheâ duyeät treân nguyeân taéc baûo toaøn vaø phaùt trieån voán. -Doanh nghieäp Nhaø nöôùc hoaït ñoäng kinh doanh coù quyeàn töï huy ñoäng voán mieãn laø khoâng thay ñoåi hình thöùc sôû höõu, ñöôïc phaùt haønh traùi phieáu, theá chaáp giaù trò quyeàn söû duïng ñaát gaén lieàn vôùi taøi saûn thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa doanh nghieäp taïi ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam ñeå vay voán. -Toång coâng ty Nhaø nöôùc laø moät loaïi hình ñaëc bieät cuûa doanh nghieäp Nhaø nöôùc. Toång coâng ty Nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng treân cô sôû lieân keát cuûa nhieàu ñôn vò thaønh vieân coù moái lieân heä gaén boù vôùi nhau nhaèm taêng cöôøng khaû naêng kinh doanh cuûa caùc ñôn vò thaønh vieân vaø thöïc hieän nhieäm vuï cuûa chieán löôïc phaùt Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 18 - trieån kinh teá-xaõ hoäi töøng thôøi kyø. Tuøy theo quy moâ vaø vò trí quan troïng maø Toång coâng ty Nhaø nöôùc coù hoaëc khoâng coù coâng ty taøi chính vaø doanh nghieäp thaønh vieân. Caùc thaønh vieân goàm : ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp vôùi Toång coâng ty ; ñôn vò haïch toaùn phuï thuoäc vôùi Toång coâng ty ; ñôn vò söï nghieäp (khoâng thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh). 2. Ñaëc ñieåm kinh teá - kyõ thuaät cuûa ngaønh kinh doanh Ñaëc ñieåm kinh teá-kyõ thuaät cuûa ngaønh kinh doanh coù aûnh höôûng khoâng nhoû tôùi toå chöùc taøi chính doanh nghieäp, theå hieän qua : a) AÛnh höôûng cuûa tính chaát ngaønh kinh doanh AÛnh höôûng naøy theå hieän trong thaønh phaàn, cô caáu vaø quy moâ voán saûn xuaát- kinh doanh cuûa doanh nghieäp, töø ñoù aûnh höôûng ñeán toác ñoä luaân chuyeån voán coá ñònh vaø voán löu ñoäng, aûnh höôûng ñeán phöông phaùp ñaàu tö cuõng nhö theå thöùc thanh toaùn, chi traû Thí duï nhö caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát vaø coâng nghieäp xaây döïng seõ coù quy moâ voán töông ñoái lôùn, voán coá ñònh chieám tyû troïng chuû yeáu trong toaøn boä voán saûn xuaát kinh doanh neân toå chöùc taøi chính doanh nghieäp caàn coù söï taäp trung quaûn lyù thoûa ñaùng ñoái vôùi boä phaän voán naøy. Trong khi ñoù ñoái vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc ngaønh thöông maïi thì voán löu ñoäng thöôøng chieám tyû troïng lôùn, chuû yeáu taäp trung trong voán haøng hoaù, neân toå chöùc taøi chính doanh nghieäp phaûi ñaët troïng taâm vaøo quaù trình quaûn lyù doanh thu vaø caùc chi phí löu thoâng, naâng cao hieäu quaû söû duïng voán löu ñoäng b) AÛnh höôûng cuûa tính thôøi vuï vaø chu kyø saûn xuaát kinh doanh Tính thôøi vuï vaø chu kyø saûn xuaát coù aûnh höôûng tröôùc heát ñeán nhu caàu voán söû duïng vaø doanh thu tieâu thuï saûn phaåm. Nhöõng doanh nghieäp coù chu kyø ngaén thì nhu caàu voán löu ñoäng giöõa caùc thôøi kyø trong naêm thöôøng khoâng coù bieán ñoäng lôùn, doanh nghieäp cuõng thöôøng xuyeân thu ñöôïc tieàn baùn haøng, giuùp cho vieäc caân ñoái giöõa thu vaø chi baèng tieàn cuõng nhö toå chöùc vaø ñaûm baûo nguoàn voán cho nhu caàu kinh doanh ñöôïc deã daøng hôn. Nhöõng doanh nghieäp coù chu kyø saûn xuaát kinh doanh daøi phaûi öùng ra moät löôïng voán löu ñoäng töông ñoái lôùn, doanh nghieäp hoaït ñoäng trong ngaønh coù tính thôøi vuï cao thì nhu caàu voán löu ñoäng giöõa caùc quyù trong naêm thöôøng coù bieán ñoäng lôùn, tieàn thu veà baùn haøng cuõng khoâng ñöôïc ñeàu gaây ra nhöõng khoù khaên nhaát ñònh ñoái vôùi coâng taùc thanh toaùn, caân ñoái thu chi, cuõng nhö ñaûm baûo nguoàn voán cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. 3. Moâi tröôøng kinh teá-xaõ hoäi Baát cöù moät doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh naøo cuõng hoaït ñoäng trong moät moâi tröôøng kinh teá-xaõ hoäi nhaát ñònh, chòu nhöõng taùc ñoäng vaø bò chi phoái maïnh meõ bôûi caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng naøy. Coâng taùc toå chöùc taøi chính doanh nghieäp, ñöông nhieân Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 19 - vaø vì theá, cuõng khoâng naèm ngoaøi phaïm vi chòu söï chi phoái vaø taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá aáy. a) Söï bieán ñoäng cuûa neàn kinh teá Söï khoâng oån ñònh cuûa neàn kinh teá ñöôïc xem laø nguyeân nhaân tröïc tieáp vaø chuû yeáu gaây ra söï bieán ñoäng trong möùc ñoä hoaït ñoäng kinh doanh, aûnh höôûng tôùi möùc doanh thu, vaø do ñoù laøm thay ñoåi nhu caàu veà voán kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Nhöõng bieán ñoäng theo chieàu höôùng tieâu cöïc cuûa neàn kinh teá coù theå gaây ra nhöõng ruûi ro kinh doanh vaø ruûi ro taøi chính, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc khoaûn chi phí veà ñaàu tö, chi phí laõi vay, tieàn thueâ nhaø xöôûng, hay vieäc tìm nguoàn taøi trôï Caùc nhaø quaûn trò taøi chính caàn coá gaéng nhaän bieát vaø ño löôøng nhöõng ruûi ro naøy ñeå coù theå chuû ñoäng hôn trong vieäc ra caùc quyeát ñònh taøi chính. Neáu neàn kinh teá taêng tröôûng vôùi moät toác ñoä naøo ñoù thì doanh nghieäp cuõng phaûi phaán ñaáu ñeå taêng tröôûng vôùi moät nhòp ñoä töông ñöông, nhaèm duy trì vò trí vaø giöõ vöõng thò phaàn cuûa mình. Doanh thu taêng leân seõ keùo theo vieäc gia taêng taøi saûn, toàn kho, caùc khoaûn phaûi thu, vaø caùc loaïi taøi saûn khaùc. Moät trong nhöõng nhieäm vuï cuûa nhaø quaûn trò taøi chính laø tìm nguoàn voán ñeå taøi trôï cho söï baønh tröôùng caùc loaïi taøi saûn, phöông tieän saûn xuaát kinh doanh vaø doanh thu b) Giaù caû thò tröôøng, laõi suaát vaø tieàn thueá Söï thay ñoåi cuûa giaù caû saûn phaåm treân thò tröôøng seõ coù aûnh höôûng lôùn tôùi doanh thu, vaø vì theá cuõng aûnh höôûng ñeán khaû naêng tìm kieám lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Söï taêng giaûm laõi suaát vaø giaù coå phieáu cuõng aûnh höôûng tôùi söï taêng giaûm veà chi phí taøi chính vaø söï haáp daãn cuûa caùc hình thöùc taøi trôï khaùc nhau, trong ñoù coù hình thöùc taøi trôï thoâng qua con ñöôøng vay nôï. Nhöõng thay ñoåi veà luaät thueá vaø bieåu thueá suaát cuõng coù nhöõng taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán tình hình kinh doanh, cuõng nhö khaû naêng tieáp tuïc hay ruùt khoûi quaù trình ñaàu tö cuûa doanh nghieäp. c) Söï caïnh tranh treân thò tröôøng vaø nhöõng tieán boä veà kyõ thuaät-coâng ngheä Söï caïnh tranh giöõa caùc doanh nghieäp veà saûn phaåm hieän taïi vaø saûn phaåm töông lai coù aûnh höôûng lôùn tôùi taøi chính doanh nghieäp vaø lieân quan chaët cheõ ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Maët khaùc, muoán giöõ vöõng ñöôïc vò theá caïnh tranh trong moät moâi tröôøng kinh doanh luoân luoân bieán ñoåi ñoøi hoûi doanh nghieäp phaûi thöôøng xuyeân ñoåi môùi kyõ thuaät vaø coâng ngheä, nhaèm saûn xuaát ra caùc saûn phaåm coù giaù thaønh haï vaø chaát löôïng cao, phuø hôïp vôùi nhu caàu vaø thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Muoán vaäy, doanh nghieäp caàn phaûi ñöôïc taøi trôï thoûa ñaùng, vaø dó nhieân traùch nhieäm huy ñoäng, söû duïng caùc nguoàn taøi trôï cho hoaït ñoäng kinh doanh thuoäc veà nhaø quaûn trò taøi chính doanh nghieäp. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 20 - d) Chính saùch kinh teá vaø taøi chính cuûa Chính phuû Nhöõng chính saùch khuyeán khích ñaàu tö, chính saùch thueá, chính saùch xuaát nhaäp khaåu, cheá ñoä quaûn lyù taøi chính, cheá ñoä khaáu hao TSCÑ cuûa Chính phuû coù nhöõng taùc ñoäng to lôùn ñeán toå chöùc taøi chính doanh nghieäp. Söï thieáu oån ñònh cuûa nhöõng chính saùch naøy coù khaû naêng gaây ra nhieàu khoù khaên, thaäm chí coù theå laøm ñaûo loän coâng taùc toå chöùc taøi chính doanh nghieäp. Treân phöông dieän khaùc, nhöõng chính saùch phuø hôïp do Chính phuû ban haønh seõ trôû thaønh ñoäng löïc vaø taïo ra moâi tröôøng laønh maïnh cho caùc hoaït ñoäng taøi chính doanh nghieäp. e) Söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính vaø heä thoáng caùc ñònh cheá taøi chính trung gian Hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp gaén lieàn vôùi thò tröôøng taøi chính, nôi maø doanh nghieäp coù theå huy ñoäng voán hay ñaàu tö nhöõng nguoàn taøi chính coøn taïm thôøi nhaøn roãi. Söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng taøi chính, trong ñoù coù thò tröôøng chöùng khoaùn, cuõng nhö söï phaùt trieån vaø hoaøn thieän cuûa caùc ñònh cheá taøi chính trung gian nhö ngaân haøng thöông maïi, coâng ty taøi chính ñaõ keùo theo söï ra ñôøi cuûa nhieàu coâng cuï taøi chính, laøm cho caùc phöông thöùc huy ñoäng hoaëc ñaàu tö taøi chính cuûa doanh nghieäp trôû neân ña daïng vaø thuaän lôïi hôn. Treân ñaây ñaõ neâu leân moät soá yeáu toá chuû yeáu cuûa moâi tröôøng kinh teá-xaõ hoäi coù taùc ñoäng ñeán toå chöùc taøi chính doanh nghieäp. Ñieàu caàn löu yù laø khi xem xeùt taùc ñoäng cuûa nhöõng yeáu toá naøy, nhaø quaûn trò taøi chính doanh nghieäp khoâng theå khoâng ñaët chuùng trong boái caûnh chung cuûa nhöõng bieán ñoäng kinh teá-taøi chính cuûa khu vöïc vaø theá giôùi ôû nhöõng thôøi ñieåm nhaát ñònh, nhaèm ñaùnh giaù moät caùch ñuùng ñaén vaø ñaày ñuû aûnh höôûng cuûa nhöõng taùc ñoäng aáy ñeán coâng taùc toå chöùc taøi chính doanh nghieäp, töø ñoù goùp phaàn naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc naøy. IV. Khaùi quaùt veà thò tröôøng taøi chính 1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng taøi chính Thò tröôøng taøi chính laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng mua baùn caùc loaïi giaáy tôø coù giaù (coøn goïi laø chöùng khoaùn), laø nôi maø voán seõ chuyeån dòch töø ngöôøi coù voán ñeán ngöôøi caàn voán, ñieàu hoøa nguoàn voán töø nôi thöøa ñeán nôi thieáu, töø nôi keùm hieäu quûa ñeán nôi coù hieäu quûa hôn. Nhö vaäy, ñoái töôïng cuûa thò tröôøng taøi chính laø nhöõng nguoàn cung vaø caàu veà voán trong xaõ hoäi cuûa nhöõng chuû theå kinh teá nhö Nhaø nöôùc, doanh nghieäp, gia ñình 2. Thaønh vieân vaø haøng hoùa treân thò tröôøng taøi chính a) Haøng hoaù treân thò tröôøng taøi chính Haøng hoaù ñöôïc trao ñoåi treân thò tröôøng taøi chính laø caùc loaïi chöùng khoaùn (hay coøn goïi laø caùc coâng cuï taøi chính). Coù haøng ngaøn, thaäm chí hôn nöõa, caùc loaïi coâng cuï Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 21 - taøi chính khaùc nhau ñöôïc trao ñoåi treân thò tröôøng taøi chính. Chuùng khaùc nhau veà ñaëc ñieåm, thôøi gian ñaùo haïn, veà möùc ñoä ruûi ro cuõng nhö veà hình thöùc thanh toaùn Töïu trung laïi thì caùc coâng cuï taøi chính chuû yeáu bao goàm : Caùc loaïi coâng traùi Nhaø nöôùc (state bonds), traùi phieáu kho baïc (treasury bonds), traùi phieáu ñoâ thò (municipal bonds), traùi phieáu vaø coå phieáu do caùc doanh nghieäp phaùt haønh, caùc loaïi giaáy tôø coù giaù khaùc nhö ngaân phieáu, seùc thanh toaùn Ngoaøi ra coøn coù caùc loaïi giaáy tôø coù giaù lieân quan ñeán chöùng khoaùn, ñöôïc goïi laø caùc coâng cuï coù nguoàn goác chöùng khoaùn (hay caùc chöùng khoaùn daãn xuaát - derivatives). Noùi chung thì haøng hoaù treân thò tröôøng tieâu thuï phong phuù vaø ña daïng nhö theá naøo thì haøng hoaù treân thò tröôøng taøi chính cuõng phong phuù vaø ña daïng nhö theá aáy 10. -Coå phieáu coâng ty : Laø moät loaïi coâng cuï taøi chính raát quan troïng. Coå phieáu laø moät giaáy chöùng nhaän vieäc ñaàu tö voán cuûa moät ngöôøi vaøo moät coâng ty coå phaàn, hay noùi khaùc, noù laø moät chöùng thö chöùng minh quyeàn sôû höõu cuûa moät coå ñoâng ñoái vôùi moät coâng ty coå phaàn. Dó nhieân, ngöôøi naøo naém giöõ coå phieáu thì ngöôøi ñoù chính laø chuû sôû höõu cuaû coâng ty. -Traùi phieáu coâng ty : Ñaây cuõng laø moät loaïi coâng cuï taøi chính quan troïng vaø phoå bieán. Traùi phieáu coâng ty laø moät loaïi giaáy chöùng nhaän nôï coù kyø haïn do caùc coâng ty phaùt haønh ñeå vay tieàn töø coâng chuùng, vôùi cam keát ñeán moät thôøi haïn xaùc ñònh naøo ñoù, caùc coâng ty phaùt haønh traùi phieáu phaûi hoaøn traû caû voán vaø laõi cho caùc traùi chuû. -Coâng traùi quoác gia : Laø moät loaïi traùi phieáu daøi haïn ñaëc bieät, thôøi haïn thöôøng laø töø naêm naêm trôû leân, do Chính phuû phaùt haønh nhaèm huy ñoäng nguoàn löïc taøi chính trong daân chuùng ñeå taøi trôï cho ngaân saùch quoác gia. Ñaây laø moät loaïi coâng cuï taøi chính an toaøn nhaát vaø vì vaäy ñaàu tö vaøo coâng traùi quoác gia thì haàu nhö raát ít ruûi ro. -Traùi phieáu ñoâ thò : Laø loaïi traùi phieáu daøi haïn do chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh nhaèm huy ñoäng voán taøi trôï cho caùc döï aùn ñaàu tö cô sôû haï taàng ôû ñòa phöông. -Traùi phieáu kho baïc : Thöôøng laø caùc loaïi traùi phieáu ngaén haïn do kho baïc Nhaø nöôùc phaùt haønh ñeå huy ñoäng voán trong daân chuùng boå sung vaøo ngaân khoá quoác gia. -Caùc chöùng khoaùn daãn xuaát : Laø nhöõng chöùng khoaùn maø giaù cuûa noù xuaát phaùt töø giaù cuûa caùc loaïi traùi phieáu vaø coå phaàn thoâng thöôøng. Bao goàm caùc quyeàn öu tieân ñaêng kyù mua coå phaàn môùi (warrants), caùc quyeàn choïn (options) vaø caùc hôïp ñoàng töông lai (future contracts). b) Thaønh vieân treân thò tröôøng taøi chính Caùc thaønh vieân treân thò tröôøng taøi chính (hay caùc chuû theå tham gia treân thò tröôøng taøi chính) laø Nhaø nöôùc, caùc doanh nghieäp vaø caùc caù nhaân -Ñoái vôùi caùc caù nhaân : Thò tröôøng taøi chính laø nôi maø hoï coù theå coù cô hoäi ñeå ñaàu tö nhöõng khoaûn tieàn nhaøn roãi cuûa minh (baèng caùch gôûi tieát kieäm ôû ngaân haøng hoaëc ñaàu tö vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn ).Vôùi söï phong phuù cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn 10 Noäi dung naøy seõ ñöôïc giôùi thieäu cuï theå hôn trong phaân moân Thò tröôøng chöùng khoaùn. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 22 - coù treân thò tröôøng taøi chính, caùc caù nhaân coù theå löïa choïn ñaàu tö vaøo nhöõng loaïi chöùng khoaùn naøo phuø hôïp ñeå ña daïng hoaù ñaàu tö vaø phaân taùn ruûi ro. -Ñoái vôùi caùc doanh nghieäp : thò tröôøng taøi chính laø nôi maø doanh nghieäp coù theå huy ñoäng nguoàn voán ñaàu tö moät caùch thuaän lôïi thoâng qua vieäc vay nôï ngaân haøng, phaùt haønh traùi phieáu hoaëc coå phieáu ñeå huy ñoäng voán töø coâng chuùng vaø caùc chuû theå ñaàu tö khaùc, cuõng nhö coù theå thueâ mua caùc loaïi baát ñoäng saûn hoaëc ñoäng saûn treân thò tröôøng tín duïng thueâ mua. Ñoàng thôøi, caùc doanh nghieäp cuõng coù theå ñaàu tö nhöõng khoaûn tieàn coøn taïm thôøi nhaøn roãi cuûa mình baèng caùch gôûi vaøo ngaân haøng hoaëc ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn cuûa caùc doanh nghieäp khaùc Ñieàu quan troïng nhaát ñoái vôùi caùc doanh nghieäp khi tham gia treân thò tröôøng taøi chính laø : Thò tröôøng taøi chính laø taám göông phaûn chieáu tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, laø nôi maø giaù trò thò tröôøng cuûa doanh nghieäp ñöôïc xaùc laäp. Nhöõng thay ñoåi xaûy ra ñoái vôùi giaù trò cuûa doanh nghieäp (bieåu hieän cuï theå qua söï taêng hoaëc giaûm giaù cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn do doanh nghieäp phaùt haønh) seõ cung caáp cho nhaø quaûn trò doanh nghieäp nhöõng tín hieäu chính xaùc veà phaûn öùng cuûa coâng chuùng ñaàu tö ñoái vôùi caùc chính saùch vaø quyeát ñònh cuûa doanh nghieäp, töø ñoù thuùc ñaåy doanh nghieäp khoâng ngöøng hoaøn thieän caùc phöông thöùc kinh doanh ñeå ñaït hieäu quûa cao hôn. -Ñoái vôùi Nhaø nöôùc : Thò tröôøng taøi chính laø nôi maø Nhaø nöôùc coù theå huy ñoäng voán ñeå taøi trôï cho ngaân saùch quoác gia hoaëc cho caùc döï aùn ñaàu tö lôùn trong nhöõng thôøi kyø thieáu voán ñaàu tö. Ñoàng thôøi, thò tröôøng taøi chính cuõng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho Nhaø nöôùc thöïc hieän caùc chính saùch taøi chính-tieàn teä thoâng qua vieäc phaùt haønh caùc loaïi traùi phieáu Chính phuû hay caùc coâng cuï taøi chính khaùc ñeå ñieàu chænh khoái löôïng tieàn teä trong löu thoâng. Coù theå noùi thò tröôøng taøi chính laø moät cô cheá cho pheùp Nhaø nöôùc coù theå bôm tieàn vaøo hoaëc huùt tieàn ra khoûi caùc keânh löu thoâng nhaèm thöïc hieän caùc chính saùch quaûn lyù kinh teá vó moâ, keàm giöõ laïm phaùt, hoaëc haïn cheá giaûm phaùt, cuõng nhö caùc chính saùch veà kinh teá ñoái ngoaïi nhaèm phuïc vuï cho muïc tieâu taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá. Beân caïnh nhöõng thaønh vieân chuû yeáu naøy, treân thò tröôøng taøi chính coøn coù raát nhieàu caùc thaønh vieân khaùc nhö caùc ngaân haøng, caùc coâng ty taøi chính vaø caùc ñònh cheá taøi chính trung gian khaùc, cuõng nhö caùc chuyeân vieân thaïo vieäc vaø moät heä thoáng cô sôû haï taàng trang thieát bò kyõ thuaät heát söùc hieän ñaïi, ñaûm nhaän chöùc naêng hoã trôï veà maët kyõ thuaät cuõng nhö thöïc hieän caùc dòch vuï nghieäp vuï treân thò tröôøng taøi chính. 3. Phaân loaïi thò tröôøng taøi chính Döïa vaøo nhöõng tieâu chí khaùc nhau maø ngöôøi ta coù theå coù raát nhieàu caùch ñeå phaân loaïi thò tröôøng taøi chính, vaø cuõng tuøy thuoäc vaøo caùch thöùc vaän duïng cuûa moãi quoác gia maø ta coù theå löïa choïn moät moâ hình thích hôïp vôùi boái caûnh cuûa neàn kinh teá quoác gia ñoù. ÔÛ Vieät Nam, ñeå phuø hôïp vôùi vieäc thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù kinh teá vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, thò tröôøng taøi chính ñöôïc naâng leân vò trí bao truøm trong moät moâ hình goàm hai boä phaän caáu thaønh laø thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 23 - THÒ TRÖÔØNG TAØI CHÍNH FINANCIAL MARKET THÒ TRÖÔØNG TIEÀN TEÄ THÒ TRÖÔØNG VOÁN MONEY MARKET CAPITAL MARKET Thò tröôøng tieàn teä laø nôi chuyeân giao dòch caùc loaïi coâng cuï taøi chính vaø voán ngaén haïn Thò tröôøng voán laø nôi chuyeân giao dòch caùc loaïi coâng cuï taøi chính vaø voán trung vaø daøi haïn. Tuy nhieân, caàn hieåu raèng vieäc phaân ñònh thò tröôøng taøi chính ra thaønh hai boä phaän nhö treân, chæ laø bieän phaùp ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho quaù trình nghieân cöùu töøng loaïi thò tröôøng, nhö moät khaùi nieäm kinh teá toàn taïi ñoäc laäp vaø ly khai ra khoûi caùc moái quan heä giöõa caùc boä phaän caáu thaønh cuûa noù. Ñaây chæ laø moät trong nhöõng phöông phaùp nghieân cöùu khoa hoïc thöôøng ñöôïc aùp duïng khi nghieân cöùu caùc vaán ñeà kinh teá xaõ hoäi maø thoâi. Treân thöïc teá, thaät khoâng deã daøng ñeå chæ ra ñaâu laø khu vöïc chuyeân moân hoaù cuûa thò tröôøng voán vaø ñaâu laø khu vöïc chuyeân moân hoùa cuûa thò tröôøng tieàn teä. Cô caáu cuûa moâ hình noùi treân ñöôïc chi tieát hoùa nhö sau : a) Thò tröôøng hoái ñoaùi (foreign exchange market) laø thò tröôøng chuyeân giao dòch, mua baùn caùc loaïi ngoaïi teä. b) Thò tröôøng cho vay ngaén haïn (short term loans market) laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng vay vaø cho vay ngaén haïn giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi, caùc toå chöùc tín duïng vôùi coâng chuùng vaø caùc doanh nghieäp. c) Thò tröôøng lieân ngaân haøng (inter-bank market) laø nôi dieãn ra caùc giao dòch (nhö thanh toaùn buø tröø, chieát khaáu vaø taùi chieát khaáu caùc khoaûn nôï) giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi vôùi nhau vaø vôùi ngaân haøng Nhaø nöôùc. d) Thò tröôøng tín duïng thueâ mua (leasing market) laø nôi dieãn ra caùc giao dòch tín duïng nhaèm taøi trôï cho caùc doanh nghieäp thueâ mua caùc loaïi maùy moùc thieát bò hoaëc caùc loaïi baát ñoäng saûn khaùc. e) Thò tröôøng caàm coá baát ñoäng saûn (mortgage market) laø moät cô cheá chuyeân cung caáp caùc khoaûn taøi trôï daøi haïn ñöôïc ñaûm baûo baèng vieäc caàm coá caùc loaïi baát ñoäng saûn hoaëc giaáy chöùng nhaän quyeàn sôõ höõu caùc baát ñoäng saûn ñoù. f) Thò tröôøng chöùng khoaùn (security market) laø nôi dieãn ra vieäc phaùt haønh vaø giao dòch caùc loaïi chöùng khoaùn trung vaø daøi haïn, chuû yeáu bao goàm caùc loaïi traùi phieáu Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 24 - Chính phuû, caùc loaïi coå phieáu vaø traùi phieáu coâng ty. Xeùt treân phöông dieän phaùp lyù thì ta coù theå chia thò tröôøng chöùng khoaùn ra laøm hai loaïi : -Thò tröôøng chöùng khoaùn chính thöùc (coøn goïi laø thò tröôøng chöùng khoaùn taäp trung, theå hieän cuï theå laø sôû giao dòch chöùng khoaùn – the stock exchange) laø thò tröôøng hoaït ñoäng theo ñuùng nhöõng quy ñònh cuûa phaùp luaät, laø nôi mua baùn, giao dòch nhöõng loaïi chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc ñaêng bieåu hoaëc bieät leä. • Nhöõng chöùng khoaùn ñaõ ñaêng bieåu laø loaïi chöùng khoaùn ñaõ hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän theo quy ñònh cuûa luaät phaùp vaø ñaõ ñöôïc ñaêng kyù taïi cô quan coù thaåm quyeàn (thöôøng laø UÛy ban chöùng khoaùn Nhaø nöôùc SSC–State securities commission), vaø dó nhieân caùc chöùng khoaùn naøy ñöôïc mua baùn coâng khai taïi saøn giao dòch cuûa sôû giao dòch chöùng khoaùn. • Nhöõng chöùng khoaùn bieät leä laø nhöõng loaïi chöùng khoaùn ñöôïc mieãn thuû tuïc ñaêng kyù, thöôøng laø coâng traùi quoác gia hoaëc caùc loaïi traùi phieáu Chính phuû khaùc. -Thò tröôøng chöùng khoaùn phi chính thöùc (coøn goïi laø thò tröôøng chöùng khoaùn phi taäp trung - over-the-counter market – OTC) laø thò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn beân ngoaøi sôû giao dòch chöùng khoaùn. Taïi ñaây khoâng coù söï kieåm soaùt, khoâng coù ñòa ñieåm taäp trung, khoâng coù saøn giao dòch, cuõng khoâng coù ngaøy giôø vaø thuû tuïc mua baùn cuï theå Caùc chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng OTC thöôøng laø caùc loaïi chöùng khoaùn chöa ñöôïc ñaêng bieåu. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 25 - CHÖÔNG II: YEÁU TOÁ LAÕI SUAÁT TRONG CAÙC QUYEÁT ÑÒNH TAØI CHÍNH I. Laõi ñôn vaø laõi keùp 1.Truïc thôøi gian Hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh naøo ñoù, seõ laøm phaùt sinh caùc moùn tieàn thu vaøo (caùc löu kim döông) vaø caùc moùn tieàn chi ra (caùc löu kim aâm). Nhöõng moùn tieàn maø doanh nghieäp thu vaøo vaø chi ra trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh taïo thaønh moät doøng tieàn teä (hay doøng löu kim). Truïc thôøi gian (hay coøn goïi laø bieåu ñoà doøng tieàn teä) ñôn giaûn chæ laø caùch duøng sô ñoà ñeå trình baøy doøng löu kim theo moät thang thôøi gian naøo ñoù, nhaèm giuùp chuùng ta deã daøng hình töôïng hoùa caùc vaán ñeà seõ xaûy ra ñoái vôùi doøng tieàn teä vaø ñònh höôùng giaûi quyeát chuùng. Ñaây laø moät trong nhöõng coâng cuï quan troïng thöôøng ñöôïc söû duïng trong vieäc phaân tích giaù trò tieàn teä theo thôøi gian. Truïc thôøi gian thöôøng ñöôïc minh hoïa nhö sau : I I I I I > i = % 0 1 2 n-1 n Trong ñoù quy öôùc nhö sau : -T = 0 laø thôøi ñieåm hieän taïi vaø laø ñaàu thôøi ñoaïn thöù nhaát -T = 1 laø cuoái thôøi ñoaïn thöù nhaát vaø laø ñaàu thôøi ñoaïn thöù hai -T = 2 laø cuoái thôøi ñoaïn thöù hai vaø laø ñaàu thôøi ñoaïn thöù ba Ñoâi khi treân truïc thôøi gian ngöôøi ta coøn veõ theâm caùc muõi teân ñeå bieåu dieãn caùc moùn tieàn ôû töøng thôøi ñieåm : muõi teân höôùng leân bieåu hieän cho moùn tieàn thu vaøo, muõi teân höôùng xuoáng bieåu hieän cho moùn tieàn chi ra. 2 Tieàn laõi vaø laõi suaát Treân goùc ñoä taøi chính thì tieàn laõi laø bieåu hieän giaù trò theo thôøi gian cuûa tieàn teä. Cuï theå laø : Tieàn laõi = Voán tích luõy sau quaù trình ñaàu tö - Voán ñaàu tö ban ñaàu. Laõi suaát laø tyû leä % giöõa tieàn laõi vaø voán goác tính trong moät ñôn vò thôøi gian. Tieàn laõi trong moät ñôn vò thôøi gian Laõi suaát = x 100% Voán ñaàu tö ban ñaàu (voán goác) Ñôn vò thôøi gian phoå bieán ñeå bieåu hieän laõi suaát laø naêm. Tuy nhieân laõi suaát coøn coù theå ñöôïc tính cho khoaûng thôøi gian ngaén hôn chaúng haïn nhö nöõa naêm, quyù, thaùng, tuaàn, ngaøy, Khoaûng thôøi gian duøng ñeå bieåu hieän laõi suaát ñöôïc goïi laø thôøi haïn laõi suaát. Ví duï 1. Doanh nghieäp A ñaàu tö 100 trieäu ñoàng vaøo ngaøy 01.01 naêm nay, sau moät naêm doanh nghieäp thu ñöôïc 115 trieäu ñoàng. Nhö theá tieàn laõi maø doanh nghieäp A thu ñöôïc sau moät naêm ñaàu tö laø : Tieàn laõi = Voán tích luõy - Voán ñaàu tö ban ñaàu Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 26 - = 115 trieäu - 100 trieäu = 15 trieäu Laõi suaát maø vuï ñaàu tö naøy mang laïi ñöôïc xaùc ñònh nhö sau : 15 trieäu : 100 trieäu x 100% = 15% naêm 3. Laõi ñôn Laõi ñôn laø tieàn laõi chæ tính theo soá voán goác ban ñaàu maø khoâng tính theâm tieàn laõi tích luõy, phaùt sinh töø tieàn laõi ôû caùc thôøi ñoaïn tröôùc. Goïi : P laø giaù trò goác cuûa moät soá tieàn naøo ñoù coù tính laõi i laø laõi suaát chuaån cuûa moät chu kyø tính laõi n laø soá chu kyø tính laõi I laø tieàn laõi do P sinh ra sau n chu kyø vôùi laõi suaát i F laø toång voán vaø laõi. Ta coù I = P.i.n F = P + I = P + P.i.n = P(1 + i.n) Ví duï 2. Moät ngöôøi gôûi vaøo ngaân haøng 1000 USD vôùi laõi suaát ñôn laø 5% thaùng. Hoûi sau 6 thaùng ngaân haøng seõ traû cho anh ta caû voán laãn laõi laø bao nhieâu? Tieàn laõi trong 6 thaùng laø : I = P.i.n = 1000 x 0,05 x 6 = 300 USD Soá tieàn ngaân haøng traû laø : F = P + I = 1000 + 300 = 1300 USD Nhö vaäy, sau saùu thaùng ngöôøi naøy seõ nhaän ñöôïc caû voán vaø laõi laø 1300 USD Chuù yù -Phöông phaùp tính laõi ñôn thöôøng chæ aùp duïng cho nhöõng hoaït ñoäng taøi chính ngaén haïn (financial operations in short term), thôøi gian khoâng quaù 1 naêm (0 < n ≤ 1). -Khi thôøi haïn cuûa hoaït ñoäng taøi chính tính baèng ngaøy thì raát nhieàu ngaân haøng teân theá giôùi thöïc hieän quy ñònh laø naêm taøi chính chæ coù 360 ngaøy. 4. Laõi keùp Tieàn laõi ôû caùc thôøi ñoaïn tröôùc ñöôïc goäp chung vaøo voán goác ñeå tính laõi cho thôøi ñoaïn tieáp theo : phöông phaùp naøy ñöôïc goïi laø phöông phaùp tính laõi keùp, vaø tieàn laõi nhaän ñöôïc goïi laø laõi keùp. Ví duï 3. Laáy laïi soá lieäu cuûa ví duï 2, nhöng vôùi laõi suaát keùp laø i = 5% thaùng gheùp laõi theo thaùng P = 1000 USD ; i = 5% thaùng; n = 6 thaùng ; F = ? Theo ñònh nghóa veà laõi keùp, ta coù : Tieàn laõi ôû cuoái thaùng thöù 1 : 1000 x 0,05 = 50 USD Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 27 - Tieàn laõi ôû cuoái thaùng thöù 2 : (1000 + 50) x 0,05 = 52,5 USD Tieàn laõi ôû cuoái thaùng thöù 3 : (1050 + 52,5) x 0,05 = 55,125 USD Tieàn laõi ôû cuoái thaùng thöù 4 :(1102,5 + 55,125) x 0,05 = 57,88 USD Tieàn laõi ôû cuoái thaùng thöù 5 : (1157,6 + 57,88) x 0,05 = 60,77 USD Tieàn laõi ôû cuoái thaùng thöù 6 :(1215,48 + 60,77) x 0,05 = 63,8 USD Toång tieàn laõi sau saùu thaùng = 340 USD Cuoái thaùng thöù saùu, anh ta seõ nhaän ñöôïc F = 1000 + 340 = 1340 USD Nhö vaäy, so vôùi phöông phaùp tính laõi ñôn, phöông phaùp tính laõi keùp taïo ra löôïng tieàn laõi taêng theâm laø : 340 – 300 = 40 USD. 40 USD naøy chính laø soá tieàn laõi ñöôïc sinh ra, khoâng phaûi töø 1000 USD voán goác, maø ñöôïc sinh ra töø tieàn laõi cuûa caùc thôøi ñoaïn tröôùc ñöôïc goäp vaøo voán goác ñeå tính laõi môùi cho caùc thôøi ñoaïn tieáp sau, ñuùng theo yù nghóa cuûa caâu noùi “laõi meï ñeû laõi con”. Neáu ñöùng ôû goùc ñoä nhaø ñaàu tö thì vieäc tính laõi keùp cho caùc hoaït ñoäng taøi chính daøi haïn seõ coù lôïi hôn. Chuùng ta thaáy ngay laø: 1000 USD naøy neáu tính theo laõi ñôn thì nhaø ñaàu tö chæ ñöôïc 300 USD tieàn laõi, trong khi neáu tính theo laõi keùp thì nhaø ñaàu tö nhaän ñöôïc ñeán 340 USD. Vôùi caùch kyù hieäu töông töï nhö ñaõ trình baøy trong muïc (I.3), ta coù : -Sau 1 chu kyø gheùp laõi ( tuaàn, quyù, naêm ), soá tieàn P coù giaù trò laø : F1 = P + P.i = P(1 + i) -Sau 2 chu kyø gheùp laõi, soá tieàn P coù giaù trò laø:(luùc naøy F1 laïi trôû thaønh voán goác ñeå tính laõi cho chu kyø thöù 2) 2 F2 = F1 + F1 .i = P(1 + i) + P(1 + i).i = P(1 + i) -Sau 3 chu kyø gheùp laõi, soá tieàn P coù giaù trò laø : 2 2 3 F3 = F2 + F2 .i = P(1 + i) + P(1 + i) .i = P(1 + i) -Sau n chu kyø gheùp laõi, soá tieàn P coù giaù trò laø : n Fn = P(1 + i) (I.4.a) Ví duï 4. Moät ngöôøi gôûi 1000.000 ñoàng vaøo ngaân haøng vôùi laõi suaát 10% naêm gheùp laõi theo naêm, thôøi haïn 2 naêm. Hoûi soá tieàn maø ngöôøi ñoù nhaän ñöôïc sau 2 naêm laø bao nhieâu? Ta coù : P = 1.000.000 ñoàng ; i = 10% naêm ; n = 2 naêm ; F = ? 2 Ta coù : F2 = P(1 + i) 2 F2 = 1.000.000(1 + 0.1) = 1210.000 ñoàng Neáu tính theo laõi ñôn thì soá tieàn nhaän ñöôïc sau hai naêm chæ laø: F2‘ = P( 1+ i.n) = 1000.000( 1 + 0,1 x 2) = 1200.000 ñoàng Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 28 - Ta thaáy ngay laø F2‘ < F2 . Döôùi ñaây laø cô cheá gaây ra söï khaùc nhau naøy: Laõi keùp Laõi ñôn 1) 1000.000 x 0,1 = 100.000 1) 1000.000 x 0,1 = 100.000 Laõi naêm moät ñöôïc nhaäp vaøo voán goác Laõi naêm moät khoâng ñöôïc nhaäp vaøo ñeå tính laõi cho naêm 2 voán goác ñeå tính laõi cho naêm 2 2) 1100.000 x 0,1 = 110.000 2) 1000.000 x 0,1 = 100.000 210.000 200.000 Nhö vaäy, theo caùch tính laõi keùp ta coù theâm 10.000 laõi sinh ra töø 100.000 laõi cuûa naêm nhaát ñöôïc goäp vaøo voán goác ñeå tính laõi cho naêm tieáp theo. Do ñoù, thôøi haïn cuûa hoaït ñoäng taøi chính caøng daøi thì ñöùng treân goùc ñoä cuûa nhaø ñaàu tö, tính theo laõi keùp caøng lôïi. Phöông phaùp naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng taøi chính daøi haïn (Financial operations in long term), neân soá chu kyø thöôøng laø lôùn hôn 1. Trong coâng thöùc (I.4.a) ta thaáy coù caû thaûy 4 ñaïi löôïng, neân khi ñaõ bieát ba ñaïi löôïng thì ta hoaøn toaøn coù theå tính ñöôïc ñaïi löôïng coøn laïi. ⎛ F ⎞ Log ⎜ ⎟ ⎝ P ⎠ F F -n n = ; i = n -1 ; P = = F()1+ i (I.4.b) Log()1+ i P ()1+ i n -Thöøa soá (1 + i)n trong coâng thöùc (I.4.a) ñöôïc goïi laø thöøa soá giaù trò töông lai (The future value factor) vaø kyù hieäu laø FVF(i, n). -Thöøa soá (1 + i)-n trong coâng thöùc (I.4.b) ñöôïc goïi laø thöøa soá giaù trò hieän taïi (The present value factor) vaø kyù hieäu laø PVF(i,n). Vôùi moät chieác maùy tính khoa hoïc boû tuùi, chuùng ta coù theå deã daøng tính toaùn caùc thöøa soá naøy vôùi caùc giaù trò i vaø n töông öùng. Tuy nhieân, ngöôøi ta coøn laäp saün caùc giaù trò FVF (i,n) vaø PVF(i,n) thaønh nhöõng baûng soá ñeå tra cöùu cho thuaän tieän, goïi laø baûng keâ thöøa soá giaù trò töông lai vaø baûng keâ thöøa soá giaù trò hieän taïi (Xin xem phuï luïc caùc baûng keâ thöøa soá laõi suaát ôû Taäp II cuûa cuoán saùch). II. Doøng löu kim Trong phaàn treân chuùng ta ñaõ xem xeùt vieäc xaùc ñònh giaù trò töông lai (töông giaù) vaø giaù trò hieän taïi (hieän giaù) cuûa moät moùn tieàn ñôn leû. Baây giôø trong muïc II naøy, chuùng ta seõ tieáp tuïc xem xeùt vieäc xaùc ñònh töông giaù vaø hieän giaù cuûa moät daõy goàm nhieàu khoaûn tieàn trong moät ñònh kyø. Ngöôøi ta goïi daõy aáy laø doøng löu kim. 1 Khaùi nieäm veà doøng löu kim vaø doøng löu kim bieán thieân -Doøng löu kim (hay coøn goïi laø doøng tieàn teä hoaëc löu löôïng tieàn teä), laø moät daõy caùc giaù trò tieàn xeáp treân truïc thôøi gian theo töøng chu kyø (thöôøng laø naêm) vaø giaû thieát Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 29 - laø taát caû caùc moùn tieàn treân daõy tieàn naøy ñeàu thay ñoåi giaù trò theo thôøi gian, theo ñuùng coâng thöùc lôïi töùc keùp vôùi laõi suaát cuûa moät chu kyø laø i. -Doøng löu kim bieán thieân (a variable cash flow) laø doøng löu kim maø giaù trò cuûa caùc moùn tieàn treân ñoù khoâng baèng nhau. Trong thöïc tieãn saûn xuaát kinh doanh, chuùng ta raát thöôøng gaëp nhöõng doøng löu kim bieán thieân. Chaúng haïn nhö ñoái vôùi caùc döï aùn ñaàu tö, caùc khoaûn tieàn chi phí cuõng nhö thu nhaäp cuûa döï aùn theo thôøi gian chính laø moät doøng löu kim bieán thieân. Ñoàng thôøi, cuõng trong raát nhieàu tröôøng hôïp thöïc teá, chuùng ta seõ gaëp phaûi daïng doøng löu kim khoâng goàm nhöõng moùn tieàn khaùc nhau maø laø goàm nhöõng moùn tieàn nhö nhau ôû moãi ñònh kyø. Ngöôøi ta goïi ñoù laø doøng löu kim thuaàn nhaát. 2. Doøng löu kim thuaàn nhaát Doøng löu kim thuaàn nhaát (Uniform cash flow), hay coøn goïi laø chuoãi nieân kim (An annuity), laø doøng löu kim maø taát caû caùc soá tieàn ñöôïc xeáp treân truïc thôøi gian theo töøng chu kyø ñeàu baèng nhau (ta thöôøng kyù hieäu caùc soá tieàn baèng nhau naøy laø U) Tuøy theo yù nhóa thöïc teá maø ta seõ bieãu dieãn doøng löu kim thuaàn nhaát treân truïc thôøi gian cho thích hôïp, nhöng thoâng thöôøng thì ta hay gaëp caùc daïng chính sau ñaây : Daïng 1 : Caùc löu kim xuaát hieän ôû cuoái cuûa moãi thôøi ñoaïn U U U U I I I I I > i% 0 1 2 n-1 n Neáu goïi FVA (The future value of an annuity) vaø PVA (The present value of an annuity) laàn löôït laø töông giaù vaø hieän giaù cuûa doøng löu kim thuaàn nhaát ; U laø caùc khoaûn tieàn baèng nhau, ta coù : ⎡ (1 + i) n − 1⎤ FVA = U ⎢ ⎥ ⎣ i ⎦ FVA U ⎡ (1 + i) n − 1⎤ PVA = n = n ⎢ ⎥ (1 + i) (1 + i) ⎣ i ⎦ Daïng 2 : Caùc löu kim xuaát hieän ôû ñaàu cuûa moãi thôøi ñoaïn U U U U I I I I I > i% 0 1 2 n-1 n Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 30 - ⎡ (1 + i) n − 1⎤ FVA = U (1 + i)⎢ ⎥ ⎣ i ⎦ FVA U (1 + i) ⎡ (1 + i) n − 1⎤ ⎡ (1 + i) n − 1⎤ PVA = n = n ⎢ ⎥ = U ⎢ n −1 ⎥ (1 + i) (1 + i) ⎣ i ⎦ ⎣ i(1 + i) ⎦ 3. Doøng löu kim taêng hoaëc giaûm daàn tuyeán tính Doøng löu kim taêng hoaëc giaûm daàn tuyeán tính (Cash flows in linear gradients) laø doøng löu kim coù daõy caùc giaù trò tieàn laäp thaønh moät caáp soá coäng coù coâng sai laø G. Neáu G > 0 thì noù taêng daàn, coøn neáu G i% 0 1 2 3 n-1 n Vôùi FV vaø PV laàn löôït laø töông giaù vaø hieän giaù cuûa doøng löu kim daïng naøy, Li laø kyù hieäu cuûa caùc moùn tieàn taêng hoaëc giaûm daàn tuyeán tính, ta coù : L2 = L1+ G ; L3 = L2 + G = L1+ 2G ; L4 = L3 + G = L1+ 3G ; Ln = L1 + (n –1)G ⎡ (1 + i) n − 1⎤ ⎡ (1 + i) n − 1 − n.i ⎤ FV = L + G 1 ⎢ ⎥ ⎢ 2 ⎥ ⎣ i ⎦ ⎣ i ⎦ n n FV ⎡(1+ i) −1⎤ ⎡(1+ i) −1− n.i⎤ PV = n = L1 ⎢ n ⎥ + G⎢ 2 n ⎥ (1+ i) ⎣ i(1+ i) ⎦ ⎣ i (1+ i) ⎦ Daïng 2 : Caùc löu kim xuaát hieän ôû ñaàu cuûa moãi thôøi ñoaïn L0 L1 L2 L3 Ln-1 I I I I I I > i% 0 1 2 3 n-1 n Vôùi Li laø kyù hieäu cuûa caùc moùn tieàn taêng hoaëc giaûm daàn tuyeán tính, ta coù L1 = L0+ G ; L2 = L1 + G = L0+ 2G ; L3 = L2 + G = L0+ 3G ; Ln-1 = L0 + (n –1)G Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 31 - n n ⎡ (1 + i) − 1⎤ ⎡ (1 + i) − 1 − n.i ⎤ FV = L0 (1 + i)⎢ ⎥ + G (1 + i)⎢ 2 ⎥ ⎣ i ⎦ ⎣ i ⎦ FV ⎡ (1 + i) n − 1⎤ ⎡ (1 + i) n − 1 − n.i ⎤ PV = n = L0 ⎢ n−1 ⎥ + G ⎢ 2 n−1 ⎥ (1 + i) ⎣ i(1 + i) ⎦ ⎣ i (1 + i) ⎦ 4. Doøng löu kim laäp thaønh caáp soá nhaân Doøng löu kim laäp thaønh caáp soá nhaân laø doøng löu kim maø trong ñoù daõy caùc giaù trò tieàn laäp thaønh moät caáp soá nhaân vôùi coâng boäi laø q . Daïng 1 : Caùc löu kim xuaát hieän ôû cuoái cuûa moãi thôøi ñoaïn X1 X2 X3 Xn - 1 Xn I I I I I I > i% 0 1 2 3 n-1 n 2 Vôùi : X2 = X1.q ; X3 = X2 .q = X1.q 3 n-1 X4 = X3.q = X1.q ; Xn = X1.q ⎡ (1 + i ) n − q n ⎤ FV = X 1 ⎢ ⎥ ⎣ (1 + i ) − q ⎦ n n FV X 1 ⎡ (1 + i ) − q ⎤ => PV = n = n ⎢ ⎥ (1 + i ) (1 + i ) ⎣ (1 + i ) − q ⎦ Daïng 2 : Caùc löu kim xuaát hieän ôû ñaàu cuûa moãi thôøi ñoaïn X0 X1 X2 X3 Xn-1 I I I I I I > i% 0 1 2 3 n-1 n 2 Vôùi : X1 = X0.q ; X2 = X1 .q = X0.q ; 3 n-1 X3 = X2.q = X0.q ; Xn-1 = X0.q Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 32 - ⎡ (1 + i ) n − q n ⎤ FV = X 0 (1 + i ) ⎢ ⎥ ⎣ (1 + i ) − q ⎦ n n FV X 0 ⎡ (1 + i ) − q ⎤ => PV = n = n − 1 ⎢ ⎥ (1 + i ) (1 + i ) ⎣ (1 + i ) − q ⎦ III. Laõi suaát trong caùc tröôøng hôïp gheùp laõi khaùc nhau Trong tröôøng hôïp laõi keùp, soá tieàn tích luyõ ñöôïc sau moät thôøi gian naøo ñoù khoâng chæ phuï thuoäc vaøo voán goác ban ñaàu, laõi suaát moät kyø haïn vaø soá kyø haïn maø coøn phuï thuoäc vaøo soá laàn tieàn laõi cuûa kyø haïn tröôùc ñöôïc nhaäp vaøo voán goác ñeå tính laõi môùi cho kyø haïn tieáp theo (kyø haïn gheùp laõi). Thí duï nhö khi ta noùi laõi suaát laø 8% naêm gheùp laõi moãi nöõa naêm thì ñieàu ñoù coù nghóa laø cöù sau moãi saùu thaùng, tieàn laõi sinh ra laïi ñöôïc nhaäp vaøo voán goác ñeå tính laõi môùi cho saùu thaùng tieáp theo. Nguyeân taéc chung laø khi kyø haïn gheùp laõi khoâng truøng vôùi kyø haïn phaùt bieåu möùc laõi thì laõi suaát phaùt bieåu laø laõi suaát hö (coù nghóa laø khoâng thöïc) 11. 1. Laõi suaát trong tröôøng hôïp kyø haïn gheùp laõi laø nöõa naêm. Moät caùch toång quaùt, ta goïi : itt : laø laõi suaát thöïc teá caàn tìm ipb : laø laõi suaát phaùt bieåu vôùi kyø haïn gheùp laõi nöõa naêm moät laàn thì : i pb 2 itt = (1+ ) −1 2 Ñeå tìm giaù trò töông lai cuûa moät khoaûn ñaàu tö sau n naêm vôùi kyø haïn gheùp laõi nöõa naêm moät laàn, chuùng ta aùp duïng coâng thöùc : n ⎡ ipb 2 ⎤ ipb 2n FV = PV ⎢(1+ ) ⎥ = PV (1+ ) ⎣ 2 ⎦ 2 11 Coù taøi lieäu duøng thuaät ngöõ "Laõi suaát danh nghóa" trong tröôøng hôïp naøy. Tuy nhieân, theo thieån yù, caùch duøng nhö vaäy coù theå gaây ngoä nhaän vôùi moät khaùi nieäm Laõi suaát danh nghóa khaùc (coù lieân quan ñeán yeáu toá laïm phaùt). Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 33 - 2. Laõi suaát trong tröôøng hôïp kyø haïn gheùp laõi laø quyù Töông töï nhö tröôøng hôïp gheùp laõi nöõa naêm moät laàn, chuùng ta coù theå tính ñöôïc laõi suaát trong tröôøng hôïp kyø haïn gheùp laõi laø quyù : i i = (1 + pb ) 4 −1 tt 4 Giaù trò töông lai cuûa moät khoaûn ñaàu tö sau n naêm vôùi kyø haïn gheùp laõi theo quyù laø : i FV = PV (1+ pb )4n 4 3. Coâng thöùc toång quaùt aùp duïng trong caùc tröôøng hôïp gheùp laõi khaùc nhau. Neáu goïi m laø soá laàn gheùp laõi trong naêm thì laõi suaát thöïc ñöôïc tính nhö sau : i pb m itt = (1 + ) −1 m Giaù trò töông lai cuûa moät khoaûn tieàn sau n naêm vôùi chính saùch gheùp laõi m laàn moät naêm laø : i FV = PV (1+ pb )m×n m 4. Chuyeån laõi suaát thöïc teá töø kyø haïn naøy sang kyø haïn khaùc Goïi ittd laø laõi suaát thöïc teá coù kyø haïn daøi hôn ittn laø laõi suaát thöïc teá coù kyø haïn ngaén hôn h laø soá kyø haïn ngaén trong kyø haïn daøi Ta coù : h ittd = (1 + ittn) -1 Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 34 - IV. Nhöõng öùng duïng cuûa lyù thuyeát giaù trò tieàn teä theo thôøi gian trong thöïc tieãn quaûn trò taøi chính doanh nghieäp Lyù thuyeát giaù trò tieàn teä theo thôøi gian coù lieân quan ñeán haàu heát caùc quyeát ñònh taøi chính cuûa nhaø quaûn trò doanh nghieäp. Boán öùng duïng chuû yeáu cuûa lyù thuyeát naøy trong thöïc tieãn quaûn lyù taøi chính doanh nghieäp coù theå ñöôïc keå ra ñoù laø : -Thöù nhaát : Baøi toaùn vay nôï vaø traû nôï -Thöù hai : Vaán ñeà thaåm ñònh treân goùc ñoä taøi chính döï aùn ñaàu tö -Thöù ba : Vaán ñeà xaùc ñònh giaù trò chöùng khoaùn vaø chi phí söû duïng voán -Thöù tö : Tín duïng thueâ mua (hay cho thueâ taøi chính) Trong phaïm vi cuûa moät taøi lieäu veà quaûn trò taøi chính, vieäc khaûo saùt caùc vaán ñeà noùi treân chæ döøng laïi ôû möùc ñoä giôùi thieäu nhöõng öùng duïng cuûa lyù thuyeát naøy vaøo thöïc tieãn quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh, chöù khoâng ñaët naëng vieäc xem xeùt caùc khía caïnh nghieäp vuï cuûa chuùng 12. Maët khaùc, vì lyù do sö phaïm, caùc öùng duïng trong laõnh vöïc thöù ba vaø thöù tö ñöôïc chuùng toâi taùch ra vaø hình thaønh ba chöông ñoäc laäp trong taøi lieäu naøy. Döôùi ñaây laàn löôït xem xeùt caùc öùng duïng thöù 1 vaø thöù 2. 1. Baøi toaùn vay vaø traû nôï Trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, caùc doanh nghieäp coù theå vay nôï, coù theå mua traû goùp hoaëc thueâ mua caùc loaïi taøi saûn, trang thieát bò maùy moùc Moái quan taâm cuûa moät nhaø quaûn trò taøi chính ñoù laø khi naøo thì doanh nghieäp phaûi traû nôï, traû bao nhieâu, vaø coøn bao nhieâu phaûi traû Kyõ thuaät thieát laäp keá hoaïch traû nôï vaø theo doõi coâng nôï seõ giuùp cho nhaø quaûn trò taøi chính coù ñuû nhöõng thoâng tin caàn thieát phuïc vuï cho quaù trình quaûn lyù cuûa mình. Goïi P laø soá tieàn vay luùc ban ñaàu i laø laõi suaát vay nôï n laø soá chu kyø traû nôï X1 ,X2 ,X3 , ,Xn laø caùc moùn tieàn thanh toaùn ôû moãi chu kyø Vay P Traû X1 X2 X3 Xn - 1 Xn I I I I I I > i % 0 1 2 3 n-1 n Phöông trình cô baûn cuûa baøi toaùn vay vaø traû nôï laø 12 Nhöõng öùng duïng naøy seõ ñöôïc nghieân cöùu moät caùch tæ myû hôn trong caùc phaân moân quaûn lyù döï aùn ñaàu tö, thò tröôøng chöùng khoaùn vaø nghieäp vuï ngaân haøng thöông maïi. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 35 - n n−1 n−2 P(1+i) = X1(1+i) + X 2 (1+i) + + X n−1(1+i) + X n Treân thöïc teá, coù nhieàu phöông thöùc vay nôï vaø traû nôï khaùc nhau. Nhöng duø cho laø phöông thöùc naøo ñi nöõa thì cuõng phaûi nghieäm ñuùng phöông trình cô baûn noùi treân. a)Phöông thöùc 1 : Vay nôï vaø traû moät laàn caû voán vaø laõi khi ñaùo haïn Ñaây laø phöông thöùc ñôn giaûn nhaát. Theo phöông thöùc naøy, doanh nghieäp seõ vay P ñoàng vaøo thôøi ñieåm 0 vaø chæ traû moät laàn caû voán vaø laõi khi ñaùo haïn taïi thôøi ñieåm n. Coù nghóa laø khi aáy caùc moùn tieàn : X1= 0 , X2= 0 , X3 = 0 , , Xn-1= 0. Khi ñaùo haïn, taïi thôøi ñieåm n, doanh nghieäp chæ traû moät laàn moät moùn tieàn Xn, ñöôïc xaùc ñònh ñuùng theo coâng thöùc caên baûn veà lôïi töùc keùp : n Xn = P(1+i) b) Phöông thöùc 2 : Vay nôï vaø traû nôï daàn baèng caùc kyø khoaûn coá ñònh (coøn goïi laø traû nôï baèng caùc moùn tieàn baèng nhau ôû moãi chu kyø) Theo phöông thöùc naøy caùc moùn tieàn maø doanh nghieäp phaûi traû haèng kyø seõ baèng nhau : X1= X2 = X3 = = Xn-1= Xn = U Ta laáy kyù hieäu U (Uniform – thuaàn nhaát) laø ñeå chæ raèng doøng tieàn traû nôï naøy ñaõ laäp thaønh moät doøng löu kim thuaàn nhaát vôùi caùc moùn tieàn baèng nhau laø U. Ta bieåu dieãn quaù trình vay vaø traû nôï leân truïc thôøi gian nhö sau : Vay P Traû U U U U U I I I I I I > i% 0 1 2 3 n-1 n P(1 + i) n = U (1 + i) n−1 + U (1 + i) n−2 + + U (1 + i) + U n n ⎡ (1 + i) − 1⎤ ⇔ P(1 + i) = U ⎢ ⎥ ⎣ i ⎦ Ví duï 5. Coâng ty A vay ngaân haøng 200.000 USD trong thôøi haïn 5 naêm vôùi laõi suaát keùp laø i = 6% naêm gheùp laõi theo naêm. Hôïp ñoàng vay quy ñònh coâng ty ñöôïc traû nôï daàn haèng naêm baèng caùc kyø khoaûn coá ñònh, baét ñaàu töø cuoái naêm thöù nhaát. Haõy tính soá tieàn U maø coâng ty phaûi traû cho ngaân haøng moãi naêm vaø laäp keá hoaïch traû nôï. Goïi U laø soá tieàn maø coâng ty A phaûi traû cho ngaân haøng moãi naêm, ta bieãu dieãn quaù trình vay vaø traû nôï leân truïc thôøi gian nhö sau : Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 36 - Vay 200.000 U U U U U I I I I I I > i= 6% 0 1 2 3 4 5 AÙp duïng phöông trình baøi toaùn vay vaø traû nôï ta coù : ⇔ 200.000(1,06)5 = U[(1,06)4 + (1,06)3 + +1,06 +1] 5 5 ⎡(1,06) −1⎤ ⇔ 200.000(1,06) = U⎢ ⎥ ⇒ U = 47.479,28 USD ⎣ 0.06 ⎦ Nhaân vieân taøi chính coâng ty laäp ñöôïc baûng keá hoaïch traû nôï nhö sau BAÛNG KEÁ HOAÏCH TRAÛ NÔÏ ÑVT : USD Naêm (t) Soá tieàn traû nôï Soá tieàn coøn Soá tieàn traû laõi Soá tieàn traû vaøo haèng kyø U phaûi traû Pt It voán goác mt 0 0 200.000 0 0 1 47.479,28 164.520,72 12.000 35.479,28 2 47.479,28 126.912,68 9871,24 37.608,52 3 47.479,28 87.048,16 7614,76 39.684,52 4 47.479,28 44.791,77 5222,89 42.256,39 5 47.479,28 0 2687,5 44.791,77 Baèng phaàn meàm baûng tính Excel, chuùng ta coù theå laäp ñöôïc coâng thöùc tính U vaø baûng theo doõi vieäc vay vaø traû nôï. Theo ñoù, chæ caàn nhaäp caùc döõ kieän P, i, n vaøo maùy laø chuùng ta seõ coù ngay giaù trò cuûa U vaø moät baûng theo doõi coâng nôï hoaøn chænh. c) Phöông thöùc 3 : Tieàn traû voán goác haèng kyø laø nhö nhau, tieàn traû laõi giaûm daàn vaø thay ñoåi tuøy theo nôï kyø tröôùc. Ví duï 6 : Coâng ty B vay ngaân haøng 200.000 USD trong thôøi haïn 5 naêm vôùi laõi suaát i = 8% naêm gheùp laõi theo naêm. Hôïp ñoàng vay quy ñònh phöông thöùc traû nôï nhö sau : tieàn traû voán goác haèng kyø laø nhö nhau, tieàn traû laõi haèng naêm giaûm daàn vaø thay ñoåi tuyø theo nôï cuûa naêm tröôùc. Haõy tính soá tieàn maø coâng ty B phaûi traû cho ngaân haøng vaøo cuoái moãi naêm? Ta laäp baûng keá hoaïch traû nôï nhö sau : Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 37 - BAÛNG KEÁ HOAÏCH TRAÛ NÔÏ ÑVT : USD Naêm Soá tieàn traû vaøo Voán goác coøn Tieàn traû laõi haèng ∑ Soá tieàn phaûi voán goác moãi kyø phaûi traû kyø traû moãi kyø 0 0 200.000 0 0 1 40.000 160.000 16.000 56.000 2 40.000 120.000 12.800 52.800 3 40.000 80.000 9.600 49.600 4 40.000 40.000 6.400 46.400 5 40.000 0 3.200 43.200 ∑ 200.000 Voán goác laø 200.000 USD, traû voán goác haèng naêm nhö nhau trong voøng 5 naêm neân moãi naêm phaûi traû : 200.000/5 = 40.000 USD. ∑ soá tieàn phaûi traû moãi kyø = Tieàn traû voán goác kyø ñoù + Tieàn traû laõi kyø ñoù Baây giôø ta bieåu dieãn doøng tieàn vay vaø traû nôï naøy treân truïc thôøi gian : Vay 200.000 Traû 56000 52.800 49.600 46.400 43.200 I I I I I I > i= 8 % 0 1 2 3 4 5 Ñeå yù raèng soá tieàn phaûi traû moãi naêm giaûm ñeàu, naêm sau giaûm thua naêm tröôùc 3200 USD. Lyù do laø tieàn voán goác coøn phaûi traû moãi naêm giaûm ñi moät löôïng laø 40.000 USD, keùo theo tieàn traû laõi moãi naêm cuõng giaûm ñi moät löôïng laø: 40.000 x 0,08 = 3200 USD 2. ÖÙng duïng trong laõnh vöïc thaåm ñònh taøi chính döï aùn ñaàu tö Treân nguyeân taéc, tieán trình ñaùnh giaù caùc döï aùn ñaàu tö thöôøng raát toán keùm veà thôøi gian, tieàn baïc vaø coâng söùc, ñoøi hoûi söï taäp hôïp nhöõng noã löïc trí tueä cuûa nhieàu chuyeân ngaønh khaùc nhau, maø trong ñoù maûng taøi chính laø moät boä phaän khaù quan troïng caàn phaûi ñöôïc xem xeùt vaø thaåm ñònh moät caùch caån thaän. Vaán ñeà thaåm ñònh taøi chính caùc döï aùn ñaàu tö seõ ñöôïc giôùi thieäu moät caùch chi tieát vaø saâu saéc hôn trong phaân moân quaûn lyù döï aùn ñaàu tö. Phaàn noäi dung sau ñaây chæ döøng laïi ôû möùc ñoä trình baøy nhöõng öùng duïng caên baûn cuûa lyù thuyeát giaù trò tieàn teä theo thôøi gian ñoái vôùi hai kyõ thuaät, trong soá nhieàu kyõ thuaät thaåm ñònh taøi chính döï aùn khaùc nhau, ñoù laø NPV vaø IRR. Tröôùc heát ñeå daãn nhaäp cho phaàn noäi dung tieáp theo, ta haõy daønh chuùt thôøi gian ñeå phaân loaïi caùc döï aùn ñaàu tö theo moái quan heä giöõa chuùng. Caùch phaân laïi naøy raát coù yù nghóa khi doanh nghieäp coù nhieàu döï aùn caàn ñöôïc ñaùnh giaù trong cuøng moät thôøi ñieåm, theo ñoù : -Caùc döï aùn ñoäc laäp (independent projects) : Hai döï aùn ñöôïc goïi laø ñoäc laäp veà maët kinh teá neáu vieäc chaáp nhaän hoaëc töø boû döï aùn naøy khoâng aûnh höôûng ñeán doøng löu kim cuûa döï aùn kia. Noùi caùch khaùc, khi caû hai döï aùn laø ñoäc laäp veà maët kinh teá thì vieäc Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 38 - chaáp nhaän hoaëc töø boû döï aùn naøy seõ khoâng aûnh höôûng gì ñeán quyeát ñònh chaáp nhaän hay töø boû döï aùn kia vaø ngöôïc laïi. -Caùc döï aùn phuï thuoäc (complementary projects) : Moät döï aùn phuï thuoäc laø döï aùn coù doøng löu kim chòu söï taùc ñoäng cuûa quyeát ñònh chaáp nhaän hay töø boû moät döï aùn ñaàu tö khaùc. Trong thöïc teá, caùc döï aùn loaïi naøy thöôøng laø nhöõng döï aùn leä thuoäc laãn nhau veà maët kinh teá. Chaúng haïn nhö hai döï aùn veà ñaåy maïnh tieâu thuï maùy vi tính caù nhaân vaø döï aùn veàø phaùt trieån chöông trình phaàn meàm. Roõ raøng vieäc ñaåy maïnh tieâu thuï maùy vi tính caù nhaân seõ keùo theo söï gia taêng nhu caàu ñoái vôùi caùc chöông trình phaàn meàm keøm theo. Ngöôïc laïi, döï aùn veà phaùt trieån chöông trình phaàn meàm ñöôïc trieån khai toát seõ coù khaû naêng thuùc ñaåy doanh soá tieâu thuï maùy vi tính caù nhaân. -Caùc döï aùn loaïi tröø nhau (mutually exclusive projects) : Laø loaïi döï aùn maø moät khi ñöôïc chaáp thuaän seõ laøm trieät tieâu hoaøn toaøn caùc khoaûn lôïi nhuaän tieàm taøng coù theå thu ñöôïc töø moät döï aùn ñaàu tö khaùc . Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu moät trong hai (hay nhieàu) döï aùn ñöôïc chaáp thuaän, thì nhöõng döï aùn coøn laïi seõ bò loaïi boû. Chaúng haïn neáu moät doanh nghieäp caàn moät xe taûi chôû haøng ñang xem xeùt hai khaû naêng laø neân mua hay thueâ mua chieác xe ñoù. Hai phöông aùn ñaàu tö naøy laø loaïi tröø nhau vì leõ chieác xe hoaëc laø seõ ñöôïc mua hoaëc laø seõ ñöôïc thueâ, vì vaäy chaáp thuaän phöông aùn naøy cuõng coù nghóa laø loaïi boû phöông aùn kia vaø ngöôïc laïi. Sau ñaây, hai trong soá nhieàu phöông phaùp ñaùnh giaù döï aùn ñaàu tö treân phöông dieän taøi chính seõ ñöôïc xem xeùt ñoù laø : a) Phöông phaùp giaù trò hieän taïi thuaàn (net present value – NPV) Giaù trò hieän taïi thuaàn (NPV) cuûa moät döï aùn ñaàu tö baèng (=) giaù trò hieän giaù cuûa doøng löu kim thu nhaäp kyø voïng tröø (-) ñi khoaûn tieàn chi phí ñaàu tö ban ñaàu cuûa döï aùn. NPV = Toång giaù trò hieän giaù cuûa taát caû caùc - Khoaûn chi phí ñaàu tö khoaûn thu nhaäp kyø voïng cuûa döï aùn ban ñaàu cuûa döï aùn. Tyû leä chieát khaáu duøng ñeå xaùc ñònh giaù trò hieän giaù cuûa caùc khoaûn thu nhaäp kyø voïng cuûa döï aùn ñöôïc xaùc ñònh moät caùch phöùc taïp, seõ ñöôïc giôùi thieäu kyõ hôn ôû caùc chöông sau. Trong phaàn naøy chuùng ta taïm chaáp nhaän raèng khi ruûi ro cuûa döï aùn ñuùng baèng ruûi ro cuûa doanh nghieäp vaø chính saùch taøi trôï cuûa doanh nghieäp laø phuø hôïp vôùi döï aùn, thì tyû leä chieát khaáu thích hôïp baèng vôùi chi phí söû duïng voán bình quaân cuûa doanh nghieäp (WACC). Giaû söõ moät döï aùn ñaàu tö keùo daøi trong n kyø haïn, coù P laø khoaûn ñaàu tö ban ñaàu, CFt laø khoaûn thu nhaäp kyø voïng ôû kyø haïn thöù t , i laø tyû leä sinh lôøi caàn thieát cuûa döï aùn, NPV cuûa döï aùn naøy ñöôïc xaùc ñònh nhö sau : - P CF1 CF2 CFn-1 CFn I I I I I I > i% 0 1 2 n-1 n Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD
Quaûn trò taøi chính doanh nghieäp, taäp 1 - 39 - CF CF CF n CF NPV = −P + 1 + 2 + + n = −P + t 2 n ∑ t (1+ i) (1+ i) (1+ i) t =1 (1+ i) Töø coâng thöùc treân ta thaáy raèng, khi NPV = 0 thì cuõng coù nghóa laø toång hieän giaù taát caû caùc khoaûn thu nhaäp kyø voïng cuûa döï aùn (toång hieän giaù cuûa caùc CFt) ñuùng baèng khoaûn chi phí ñaàu tö ban ñaàu (P). Töø tính chaát naøy maø ngöôøi ta ñaõ xaây döïng neân nhöõng tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù moät döï aùn thoâng qua tieâu chuaån NPV. Khi söû duïng NPV nhö laø moät tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù döï aùn thì chuùng ta caàn phaân bieät giöõa hai tình huoáng, ñoù laø ñoái vôùi caùc döï aùn ñoäc laäp vaø ñoái vôùi caùc döï aùn loaïi tröø nhau. -Ñoái vôùi döï aùn ñaàu tö ñoäc laäp : Khi moät döï aùn ñaàu tö laø ñoäc laäp veà maët kinh teá vôùi caùc döï aùn khaùc cuûa coâng ty thì söï chaáp thuaän hay loaïi boû döï aùn naøy tuyø thuoäc vaøo giaù trò NPV cuûa noù. Coù 3 tröôøng hôïp coù theå xaûy ra : • Neáu NPV > 0 : chaáp thuaän döï aùn • Neáu NPV 0. -Ñoái vôùi caùc döï aùn loaïi tröø nhau : Trong thöïc teá, doanh nghieäp buoäc phaûi löïa choïn moät trong soá nhieàu döï aùn ñaàu tö loaïi tröø nhau, töùc laø khi doanh nghieäp chaáp thuaän moät döï aùn thì phaûi loaïi boû caùc döï aùn coøn laïi. Luùc naøy chuùng ta phaûi löïa choïn döï aùn naøo coù NPV cao nhaát. Tieâu chuaån : Döï aùn naøo coù NPV > 0 vaø lôùn nhaát thì ñöôïc choïn. Ví duï 8. Moät doanh nghieäp muoán trang bò moät daây chuyeàn saûn xuaát môùi. Coù hai ñôn chaøo haøng töø phía caùc nhaø cheá taïo. Nguyeãn Vaên Tuaán Khoa QTKD