Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ

Nội dung text: Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ

1. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ PHẦN I : KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI CHƯƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI 1.1.Đặc điểm của các doanh thương mại 1.1.1.Đặc điểm kinh doanh thương mại * Khái niệm : Thương mại là khâu trung gian nối liền sản xuất với tiêu dùng. Hoạt động thương mại là việc thực hiện một hay nhiều hành vi thương mại của thương nhân làm phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa các thương nhân với nhau hoặc giữa thương nhân với các bên có liên quan bao gồm việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ thượngmại và các hoạt động xúc tiến thương mại nhằm mục đích lợi nhuận hoặc thực hiện chính sách kinh tế xã hội * Kinh doanh thương mại có một số dặc điểm sau : - Đặc điểm hoạt động: hoạt động kinh tế cơ bản của kinh doanh thương mại là lưu chuyển hàng hoá. Lưu chuyển hàng hoá là sự tổng hợp các hoạt động gồm các quá trình mua bán , trao đổi và dự trữ hàng hoá - Đặc điểm về hàng hoá : hàng hoá trong kinh doanh thương mại gồm các loại vật tư , sản phẩm có hình thái vật chất hơặc không có hình thái vật chất mà doanh nghiệp mua về (hoặc hình thành từ các nguồn khác) với mục đích để bán. Hàng hoá trong kinh doanh thương mại được hình thành chủ yếu do mua ngoài. Ngoài ra hàng hóa còn có thể được hình thành do nhận góp vốn liên doanh , do thu nhập liên doanh, do thu hồi nợ. Hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại có thể được phân loại theo các tiêu thức như sau : + Phân theo nghành hàng : * Hàng hoá vật tư, thiết bị (tư liệu sản xuất klinh doanh) * Hàng hoá công nghệ phẩm tiêu dùng * Hàng hoá lương thực, thực phẩm chế biến + Phân theo nguồn hình thành gồm : hàng hoá thu mua trong nước, hàng nhập khẩu, hàng nhận góp vốn liên doanh - Đặc điểm về phương thức lưu chuyển hàng hoá : lưu chuyển hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại có thể theo một trong hai phương thức là bán buôn và bán lẻ + Bán buôn là bán cho các tổ chức trung gian vơi số lượng nhiều để tiếp tục quá trình lưu chuyển hàng hoá + Bán lẻ là việc bán thẳng cho người tiêu dùng cuối cùng với số lượng ít - Đặc điểm về sự vận của hàng hoá : sự vận động của hàng hoá trong doanh nghiệp thương mại không giống nhau, tuỳ thuộc nguồn hàng hay nghành hàng. Do đó chi phí thu mua và thời gian lưu chuyển hàng hoá cũng không giống nhau giữa các loại hàng 1.1.2. Đặc điểm quy trình mua, bán hàng hoá 1.1.2.1. Đặc điểm quy trình mua hàng hóa Chức năng chủ yếu của DNTM là tổ chức lưu thông hàng hoá, đưa hàng hoá từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng thông qua mua và bán. Mua hàng là giai đoạn đầu tiên của quá trình lưu chuyển hàng hoá, là quan hệ trao đổi giữa người mua và người bán về giá trị hàng hoá thông qua quan hệ thanh toán tiền hàng, là quá trình vốn được chuyển hoá từ hình thái tiền tệ sang hình thái hàng hoá - doanh nghiệp nắm quyền sở hữu về hàng hoá, mất quyền sở hữu vê tiền hoặc có trách nhiệm thanh toán tiền cho nhà cung cấp. Khoa: Kinh tế 1
2. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Hàng mua trong DNTM là những hàng hoá mà doanh nghiệp mua vào với mục đích tồn trữ để bán ra nhằm mục đích thu lợi nhuận. Hàng hoá được coi là hàng mua của doanh nghiệp thương mại nếu thoả mãn 3 điều kiện sau đây: - Hàng hoá phải thông qua một phương thức thanh toán tiền hàng nhất định - DN nắm giữ quyền sở hữu hàng hoá, mất quyền sở hữu về tiền tệ hay một loại hàng hoá khác. - Hàng hoá mua vào với mục đích bán ra, hoặc gia công SX rồi bán ra Ngoài ra, các trường hợp ngoại lệ sau hàng hoá cũng được coi là hàng mua: - Hàng mua về vừa dùng cho hoạt động kinh doanh, vừa tiêu dùng trong nội bộ doanh nghiệp mà chưa phân biệt rõ giữa có mục đích - Hàng hoá hao hụt trong quá trình mua theo hợp đồng bên mua chịu - Trong DNTM hàng hoá luân chuyển chủ yếu là mua ngoài, các trường hợp nhập khác là không thường xuyên và rất thưa thớt. - Đối với đơn vị bán buôn hàng mua chủ yếu là từ nhà sản xuất, từ NK - Đối với đơn vị bán lẻ hàng mua chủ yếu từ đơn vị bán buôn 1.1.2.2. Đặc điểm quy trình bán hàng hóa Bán hàng là khâu cuối cùng trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của DN thương mại. Thực hiện nghiệp vụ này, vốn của DN TM được chuyển từ hình thái hiện vật là hàng hoá sang hình thái tiền tệ. Đối tượng phục vụ của DNTM là người tiêu dùng cá nhân, các đơn vị sản xuất, kinh doanh khác và cơ quan tổ chức xã hội. - Phạm vi hàng bán: Hàng hoá trong DNTM được xác định là hàng bán khi thoả mãn các điều kiện sau: + Phải thông qua mua, bán và thanh toán theo một phương thức nhất định + DN mất quyền sở hữu hàng hoá, đã thu được tiền hoặc người mua chấp nhận nợ + Hàng bán ra thuộc diện kinh doanh của DN mua vào hoặc sản xuất, chế biến Ngoài ra trong một số trường hợp đặc biệt cũng được xác định là hàng bán. + Hàng xuất sử dụng nội bộ (ghi nhận theo giá bán), phục vụ cho hoạt động kinh doanh của DN + Hàng xuất để trả lương + Hàng xuất để biếu tặng + Hàng xuất đổi không tương tự về bản chất + Hàng hoá hao hụt tổn thất trong khâu bán, theo hợp đồng bên mua chịu - Các trường hợp sau đây không hạch toán là hàng bán: + Hàng xuất giao gia công chế biến + Hàng thu do thanh lý hay nhượng bán TSCĐ + Hàng gửi đại lý kí gửi hay chưa xác định là tiêu thụ + Hàng gửi bán chưa xác định là tiêu thụ + Các khoản thu nhập khác không được coi là doanh thu bán hàng (khoản đầu tư, khoản miễn thuế của NN) 1.2 Nhiệm vụ kế toán trong Doanh nghiệp thương mại Để thực hiện tốt vài trò là công cụ quản lý đắc lực cho việc điều hành doanh nghiệp, kế toán trong các doanh nghiệp thương mại cần thực hiện tốt các nhiệm vụ cơ bản sau: - Ghi chép, tính toán, phản ánh số hiện có, tình hình luân chuyển và sử dụng tài sản, vật tư tiền vốn trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, qua đó tính toán chính xác kết quả hoạt động kinh doanh trong kì Khoa: Kinh tế 2
3. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Kiểm tra tình hình thực hiện kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế hoạch thu chi tài chính, kỉ luật thu nộp, thanh toán, phát hiện kịp thời các hành vi tham ô lãng phí tài sản, tiền vốn của nhà nước, tập thể. - Cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, trung thực và hữu ích phục vụ việc điều hành quản lý doanh nghiệp Khoa: Kinh tế 3
4. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ CHƯƠNG 2 KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG MUA HÀNG TRONG DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI 2.1. Các phương thức mua hàng, thời điểm ghi nhận hàng mua và cách tính trị giá vốn của hàng hoá mua. 2.1.1. Các phương thức mua hàng và thời điểm ghi nhận hàng mua a. Khái niệm Mua hàng là khâu khởi đầu của hoạt động thương mại là quá trình vốn của doanh nghiệp được chuyển từ hình thái tiền tệ sang hình thái hàng hóa. Doanh nghiệp nắm được sở hữu về hàng hóa và mất quyền sở hữu về tiền tệ hoặc phải có trách nhiệm thanh toán tiền hàng. b. Các phương thức mua hàng - Mua theo phương thức nhận hàng: căn cứ vào hợp đồng kí kết đơn vị cử cán bộ nghiệp vụ đến nhận hàng tại đơn vị cung cấp hoặc trực tiếp đi thu mua hàng hóa của người sản xuất, sau đó chịu trách nhiệm chuyển hàng hóa về doanh nghiệp. - Mua hàng theo phương thức gửi hàng: căn cứ vào hợp đồng kí kết bên bán gửi hàng đến cho doanh nghiệp tại kho hoặc tại địa điểm doanh nghiệp quy định trước. c. Thời điểm ghi chép hàng mua c1. Phạm vi xác định hàng mua * Được coi là hàng mua và hạch toán vào chi tiêu hàng mua khi đồng thời thỏa mãn 3 điều kiện: - Phải thông qua 1 phương thức mua bán và thanh toán theo 1 thể thức nhát định - Hàng mua phải đúng mục đích: để bán hoặc gia công chế biến để bán - Đơn vị phải được quyền sở hữu về hàng hóa và mất quyền sở hữu về tiền tệ * Không được coi là hàng mua trong các trường hợp sau: - Hàng mua về được tiêu dùng trong nội bộ doanh nghiệp - Hàng mua về để sửa chữa lớn hoặc xây dựng cơ bản - Hàng nhận bán đại lý kí gửi - Hàng hao hụt tổn thất trong quá trình mua theo hợp đồng bên bán phải chịu - Trường hợp ngoại lệ được coi là hàng mua: hàng hóa hao hụt tổn thất trong quá trình mua theo hợp đồng bên mua phải chịu c2. Thời điểm xác định hàng mua - Là thời điểm chuyển tiền sở hữu, thời điểm này xác định phụ thuộc vào phương thức mua hàng + Nếu mua theo phương thức nhận hàng thì là thời điểm chuyển tiền sở hữu đi, cán bộ nghiệp vụ nhận hàng hóa kí xác nhận vào chứng từ đã thanh toán tiền hoặc chấp nhận thanh toán + Nếu mua theo phương thức gửi hàng thì là thời điểm chuyển tiền sở hữu đi, đơn vị nhận được hàng hóa do bên bán chuyển đến, kí xác nhận vào chứng từ đã thanh toán tiền hàng hoặc kí chấp nhận thanh toán 2.1.2. Phương thức xác định giá thực tế hàng mua * Phải tuân thủ nguyên tắc giá gốc - Đối với hàng hóa mua ngoài Giá thực tế hàng mua = Giá thanh toán với người bán+ thuế nhập khẩu, TTĐB+ chi phí phát sinh khi mua- chiết khấu TM, giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại - Thuế GTGT của hàng mua có tính vào giá thực tế của hàng hóa hay không phụ thuộc vào hàng mua dung cho hoạt động kinh doanh dùng cho hoạt động kinh doanh thuộc đối tượng chịu thuế hay không chịu thuế GTGT và doanh nghiệp tính thuế theo phương pháp khấu trừ hay trực tiếp - Trường hợp hàng mua về có bao bì đi cùng hàng hóa có tính giá riêng thì trị giá bao bì phải được bóc tách và theo dõi riêng trên TK 1532 Khoa: Kinh tế 4
5. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Trường hợp hàng mua về chưa bán ngay mà phải qua gia công chế biến thì toàn bộ chi phí trong quá trình gia công chế biến sẽ được tính vào giá thực tế của hàng hóa nhập kho Giá thực tế hàng hóa = Giá hàng hóa xuất gia công chế biến + chi phí gia công chế biến 2.2. Kế toán hoạt động mua hàng tại DN hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp KKTX. 2.2.1. Hạch toán ban đầu -Hóa đơn GTGT: do bên bán lập được viết thành 3 liên: người mua hàng sẽ giữ liên 2, trên hóa đơn GTGT phải ghi rõ giá bán chưa thuế GTGT, thuế GTGT và tổng giá thanh toán - Hóa đơn bán hàng: Nếu mua hàng ở cơ sở kinh doanh thuộc đối tượng nộp thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp hoặc thuộc đối tượng không phải nộp thuế GTGT thì chứng từ mua hàng là hóa đơn bán hàng - Bảng kê mua hàng: Nếu mua hàng ở thị trường tự do thì chứng từ mua hàng là bảng kê mua hàng do cán bộ mua hàng lập và phải ghi rõ họ tên địa chỉ người bán, số lượng, đơn giá của từng mặt hàng và tổng giá thanh toán - Biên bản kiểm nhận hàng hóa - Các chứng từ thanh toán như phiếu chi, giấy báo nợ, phiếu thanh toán 2.2.2. Tài khoản sử dụng TK: 151,156,131,331 a, TK 151:(Hàng mua đang đi đường) Nội dung: phản ánh số hiện có và tình hình biến động, trị giá hàng hoá mà doanh nghiệp đã mua nhưng cuối tháng chưa kiểm nhận nhập kho. Kêt cấu: TK151 Trị giá hàng tồn kho đang đi - Nhập kho hàng mua đang đường cuối tháng tăng đi dường tháng trước - Bán thẳng hàng đang đi đường - Hàng tổn thất, mất mát trong quá trình vận chuyển Số dư:trị giá hàng mua đang đi đường hiện còn đến cuối kỳ b, TK 156: hàng hoá Nội dung: phản ánh tình hình tăng giảm số hiện có và tình hình biến động trị giaqs hàng hoá tồn kho của doanh nghiệp Kết cấu: TK156 - Trị giá hàng hóa nhập kho - Trị giá hàng hoá xuất kho trong kỳ trong kỳ - Chi phí thu mua - Phân bổ chi phí thu mua - Chứng khoán thương mại, giảm giá hàng mua, hàng mua bị trả lại Số dư: trị giá hàng tồn kho cuối kỳ * Tk156 có TK cấp2: Tk1561: Giá mua hàng hoá Tk1562: Chi phí thu mua Tk1567: Hàng hoá bất động sản đầu tư c, TK 133: thuế GTGT được khấu trừ: Nội dung: Phản ánh số thuế GTGT được khấu trừ và tình hình thuế GTGT Khoa: Kinh tế 5
6. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Kết cấu: TK133 - Thuế GTGT đầu - Khấu trừ thuế GTGT vào được khấu trừ tăng -Thuế GTGT của hàng mua trong kỳ bị trả lại, giảm giá, chứng khoán thương mại. Số dư:số thuế GTGT còn được - Hoàn thuế GTGT đầu vào khấu trừ hoặc hoàn lại tiếp ở - Phân bổ thuế GTGT đầu vào kỳ sau không được khấu d, TK 331: Phải trả người bán Nội dung: phản ánh công nợ và tình hình thanh toán công nợ với người bán Kết cấu: TK331 - Thanh toán nợ cho người bán - Nợ phải trả người bán tăng - Ứng trước tiền mua hàng - Nhận hàng liên quan đến người cho người bán ứng trước Số dư: Số tiền ứng trước cho Số dư: Nợ phải trả người bán người bán còn đến cuối kỳ còn đến cuối kỳ 2.2.3. Phương pháp kế toán a, Kế toán hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên, tính thuế theo phương pháp khấu trừ. * Kế toán mua hàng theo phương thức nhận hàng - Khi mua hàng về nhập kho Nợ TK 156: Giá mua hàng hoá Nợ TK 133: Thuế GTGT đầu vào Có TK 111,112,331: Tổng giá thanh toán - Nếu phát sinh chi phí trong quá trình mua Nợ TK 1562: Chi phí thu mua Nợ TK 133: thuế GTGT Có TK 111, 112,331 - Nếu có bao bì đi kèm hàng hoá tính tiền riêng khi nhập kho Nợ TK 1532: Trị giá bao bì Nợ TK 133: Có TK 111,112,331 Ví dụ: Doanh nghiệp mua một số hàng trị giá 200 tr, VAT 10% tiền mua hàng còn nợ người bán Bao bì đi cùng hàng tinh giá riêng trị giá 2tr, thuế VAT 5% trả bằng tiền mặt Trong quá trình mua hàng phát sinh chi phí vận chuyển là 1500tr thuế VAT 10% đã trả bằng tiền gửi ngân hàng Giải:( Đvt: đồng) Nợ TK156: 200.000.000 Nợ TK133: 20.000.000 Có TK331: 220.000.000 Khoa: Kinh tế 6
7. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Phản ánh chi phí phát sinh: Nợ TK1562: 1.500.000 Nợ TK133: 150.000 Có TK112: 1.650.000 Bao bì Nợ TK1532: 2.000.000 Nợ TK133: 100.000 Có TK111: 2.100.000 * Kế toán mua hàng theo phương thức gửi hàng - Hàng và chứng từ cùng về ( hạch toán tương tự như trường hợp trên) - Hàng về trước chứng từ về sau. + Doanh nghiệp làm thủ tục nhập kho, kế toán ghi sổ hàng tồn kho theo giá tạm tính Nợ TK 156: giá tạm tính Có TK 111,112,331 + Khi nhận được chứng từ xác nhận được giá chính thức phản ánh thuế GTGT Nợ TK 133 theo hoá đơn Có TK 111,112,331 Sử lý chênh lệch Nợ TK 156 chênh lệch tăng Có TK 111,112,331 Hoặc Nợ TK 111,112,331 chênh lệch giảm Có TK 156 Ví dụ: Doanh nghiệp mua một lô hàmg cuối tháng hàng chuyển đến chưa có hoá đơn, doanh nghiệp ước tinh nhập kho theo giá 150.000.000 VAT10% Sang tháng sau chứng từ bên bán chuyển đến trị giá hàng hoá là 140tr VAT 10% kế toán điều chỉnh lại sổ sách Giải: (Đvt: 1.000.000) Nợ TK156: 150 Có TK331: 150 Nợ TK133: 14 Có TK331: 14 xử lý chênh lệch: Nợ TK331: 10 Có TK156: 10 - Chứng từ về trước hàng về sau Nợ TK151: Nợ TK133: Có TK111,112,331 Khi hàng về nhập kho Nợ TK156 Có TK151 - Khi nhận được chứng từ nhưng chưa có hàng thì kế toán chỉ lưu chứng từ vào hồ sơ, hàng đang đi đường nếu trên đường về thì kế toán sử lý như TH1, nếu cuố tháng hàng chưa về thì kế toán mới phản ánh vào 151. Khoa: Kinh tế 7
8. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ * Kế toán các trường hợp phát sinh trong quá trình mua: TH1: Chiết khấu thương mại mua hàng - phát sinh ngay lúc mua thì khoản chiết khấu này đã được trừ trực tiếp vào giá mua của hàng hoá nên không được thể hiện trên sổ kế toán. - Phát sinh sau lúc mua kế toán ghi giảm giá thực tế của hàng mua. Nợ TK 111, 112, 331: giảm công nợ Có Tk 156,157, 632, 151, 1381: giảm hàng(CKTM) Có Tk 133: giảm VAT TH2: Giảm giá hàng mua. Nợ Tk 111, 112, 331 Có Tk 156, 151 Có Tk 133 TH3: Kế toán hàng mua bị trả lại Nợ TK 111,112,331 Có TK156,151 Có TK133 TH4: Chiết khấu thanh toán hàng mua: phát sinh trong tường hợp doanh nghiệp thanh toán tiền trước thời hạn cho khách Nợ TK 111,112,331 chiết khấu thanh toán Có TK 515 Ví dụ: Nhận được giấy báo hàng thanh toán nợ cho người bán 49tr, chiết khấu thanh toán 2% Nợ TK 331: 50.000.000 Có TK 112: 49.000.000 Có TK 515: 1.000.000 TH5: Kế toán hàng thiếu trong quá trình mua - hàng thiếu chưa xác định nguyên nhân Nợ TK 156: trị giá thực nhập Nợ TK 1381: hàng thiếu Nợ TK 133: VAT Có TK 111,112,331 - Khi xác định được nguyên nhân + Do bên bán gửi thiếu Nếu gửi bổ sung Nợ TK 156 Có TK 1381 Nếu bên bán không có hàng gửi bổ sung. Nợ TK 111,112,331 Có TK 1381 Có TK 133 + Do cán bộ phải bồi thường Bồi thường theo giá hạch toán Nợ TK 111,112,1388,334 Có TK 1381 Có TK 133 Bồi thường theo giá phạt Nợ TK 111,112,334,1388 Khoa: Kinh tế 8
9. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK 1381 Có TK 711: chênh lệch + Nếu doanh nghiệp chịu Nợ TK 1562: hao hụt trong định mức Nợ TK 632: hao hụt ngoài định mức Có TK 1381 Ví dụ: Doanh nghiệp mua một số hàng hoá trị giá 300tr, VAT 10% tiền mua hàng còn nợ người bán. Hàng mang về nhập kho phát hiện thiếu trị giá 10tr chưa rõ nguyên nhân doanh nghiệp lập biên bản báo cho bên bán biết. thời gian hội đồng xử lý tài sản thiếu xác định nguyên nhân số hàng thiếu do bên bán gửi thiếu không có hàng gửi bổ xung trị giá hàng 8tr, do hao hụt trong định mức 200.000 số còn lại người vi phạm bắt bồi thường theo giá 1,2 Giải:( đvt: đồng) Nợ TK 156: 290.000.000 Nợ TK 1381: 10.000.000 Nợ TK 133: 30.000.000 Có TK 331: 330.000.000 Nợ TK 331: 8.800.000 Có TK 1381: 8.000.000 Có TK 133: 800.000 Nợ TK1562: 200.000 Có TK 1381: 200.000 Nợ TK 1388: 2.160.000 Có TK 1381: 1.800.000 Có TK 711: 360.000 TH6: Kế toán hàng thừa trong quá trình mua - Nếu DN chỉ nhập kho hàng theo hóa đơn không nhập kho hàng thừa. Số hàng thừa coi như giữ hộ người bán( để ở kho bảo quản riêng chờ xở lý), kế toán ghi : Nợ TK 002: trị giá hàng Khi xử lý hàng hàng thừa đang giữ hộ : + Nếu Doanh nghiệp trả lại hàng thừa, ghi đơn: Có TK 002 + Nếu Doanh nghiệp mua tiếp số hàng thừa : Nợ TK 156 Nợ TK 133 Có TK 111,112,331 (đồng thời ghi:Có TK 002) + Nếu không xác định được nguyên nhân : Nợ TK 156 : Trị giá hàng thừa theo giá chưa thuế Có TK 711 : Ghi tăng thu nhập khác (đồng thời ghi:Có TK 002) - Nếu DN cho nhập kho hàng thừa chờ xử lý : Nợ TK 156 trị giá hàng thừa chưa Có TK 3381 chưa rõ nguyên nhân Khoa: Kinh tế 9
10. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Khi xử lý hàng thừa đã nhập kho: + Nếu Bên bán gia thừa : Nợ Tk 3381 Có TK 156 + Nếu Doanh nghiệp mua tiếp số hàng thừa : Nợ TK 3381 Nợ TK 133 Có TK 111,112,331 + Nếu không tìm ra nguyên nhân : Nợ TK 3381 Có TK 711: thu nhập khác Ví dụ: Doanh nghiệp mua một lo hàng hoá trị giá 200.000.000, thuế VAT10% tiền mua hàng doanh nghiệp còn nợ bên bán. Hàng mang về phát hiện thừa doanh nghiệp bảo quản hộ. Thời gian sau hai bên cùng thoả thuận đồng ý mua bán số lượng thừa. Giải:( đvt: đồng) Nợ TK 156: 200.000.000 Nợ TK 133: 20.000.000 Có TK 331: 220.000.000 Nợ TK 002: 5.000.000 Nợ TK 156: 5.000.000 Nợ TK 133: 500.000 Có TK 331: 5.500.000 Có TK 002: 5.000.000 b, Kết toán hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp KKTX và tính thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp Hạch toán tương tự như ở doanh nghiệp tính thuế theo phương pháp khấu trừ nhưng thuế GTGT đầu vào không được phản ánh trên TK 133 mà phản ánh vào giá của hàng hoá: TK 151,156 2.2.4. Sổ kế toán - Đối với hình thức nhật ký chung: Nhật ký chung, nhật ký mua, nhật ký chi, sổ cái TK156,151,133,331 - Sổ chi tiết: Vật tư hàng hoá thanh toán với người bán và thuế GTGT - Nhật ký chứng từ: Bảng kê số 8 (TK156), nhật ký chứnh từ số 6(TK151), nhật ký chứng từ số 10 (TK133), nhật ký chứng từ số 5 (TK111), nhật ký chứng từ số 2 (TK112), sổ cái TK 156,151,133,331 2.3. Kế toán hoạt động mua hàng tại DN hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ. 2.3.1. Hạch toán ban đầu (Tương tự như 2.2.1) 2.3.2. TK sử dụng TK611: “Mua hàng” Nội dung: TK này được sd để phản ánh tình hình tăng giảm của hàng tồn kho theo giá thực tế Kết cấu: TK611 - Phản ánh giá trị thực tế của - P/a giá trị của hàng xuất dùng, hàng tồn đầu kỳ được kết xuất bán trong kỳ. Khoa: Kinh tế 10
11. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ chuyển sang - chiết khấu thương mại,giảm giá - Phản ánh giá trị thực tế của hàng bán, hàng bán bị trả lại hàng tăng trong kỳ - Kết chuyển giá trị thực tế của hàng tồn kho cuối kỳ TK cấp 2: TK6111: mua NVL TK6112: mua hàng hoá 2.3.2. Trình tự hạch toán - Đầu kỳ Kết chuyển trị giá hàng hoá tồn kho đầu kỳ Nợ TK 611 Có TK 156 Kết chuyển trị giá hàng mua đang đi đường Nợ TK 611 Có TK 151 Kết chuyển trị giá hàng gửi bán chưa tiêu thụ đầu kỳ Nợ TK 611 Có TK 157 - Trong kỳ Khi mua hàng Nợ TK 611 Nợ TK 133 Có TK 111,112,331 Khi phát sinh chi phí Nợ TK 611 Nợ TK 133 Có TK 111,112,331 Khi phát sinh chiết khấu thương mại, giảm giá hàng mua, hàng mua bị trả lại Nợ TK 111,112,331 Có TK 611 Có Tk 133 Khi phát sinh chiết khấu thanh toán Nợ TK 111,112,331 Có TK 515 Khi phát sinh hàng thiếu trong thu mua Nợ TK 611 Có TK 3381 - Cuối kỳ Kết chuyển trị giá hàng tồ kho cuối kỳ Nợ TK 156 Có TK611 Kết chuyển trị giá hàng mua đang đi đường cuối kỳ Nợ TK 151 Có TK 611 Khoa: Kinh tế 11
12. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Kết chuyển trị giá hàng gửi đi bán chưa tiêu thụ cuối kỳ Nợ TK 157 Có TK 611 CHƯƠNG 3 KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG BÁN HÀNG TRONG DOANH NGHIỆP THƯƠNH MẠI 3.1. Các phương thức bán hàng, thời điểm ghi nhận hàng bán và cách tính trị giá vốn của hàng hoá xuất bán. 3.1.1 Các phương thức bán hàng, thời điểm ghi nhận hàng bán. a. Khái niệm - Bán hàng là khâu cuối cùng của hoạt động kinh doanh tương mại, là quy trinh vốn của doanh nghiệp được chuyển từ hình thái hàng hoá sang hình thái tiền tệ, doanh nghiệp nắm được quyền sở hữu về tiền tệ hoặc được quyền đòi tiền và mắt quyền sở hữu về hàng hoá. b. Các phương thức bán hàng * Bán buôn: - Bán buôn qua kho là phương thức bán buôn mà hàng hoá được xuất ra từ kho của doanh nghiệp được thực hiện bởi hai hình thức. - Bán buôn qua kho theo hình thức nhận hàng - Bán buôn qua kho theo hình thức gửi hàng - Bán buôn chuyển thẳng: là hình thức bán buôn hàng hoá được chuyển thẳng từ dơn vị cung cấp tới cho khách hàng của doanh nghiệp. - Bán buôn chuyển thẳng theo hình thức nhận hàng Bán buôn chuyển thẳng theo hình thức gửi hàng * Bán lẻ: - Bán lẻ thu tiền tập chung - Bán lẻ thu tiền trực tiếp * Bán đại lý: c. Giá cả - Giá bán là giá trị hợp lý của hàng hoá Giá bán = Giá mua *(1 + % thặng số thương mại) Giá bán Giá mua = 1+ % thặng số TM - Giá xuất kho: Xác định phụ thuộc vào phương pháp tính giá trị hàng tồn kho được áp dụng trong doanh nghiệp. Phương pháp thực tế đích danh Phương pháp bình quân gia quyền. Nhập trước - xuất trước Khoa: Kinh tế 12
13. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Nhập sau - xuất trước d. Thời điểm ghi nhận hàng bán. d1.Phạm vi hàng bán - Theo quy định hện hành, được coi là hàng bán phải thoả mãn các điều kiện sau: - Hàng hoá phải thông qua quá trình mua bán và thanh toán theo một phương thức nhất định. - Hàng hoá phải được chuyển quyền sở hữu từ bên bán xang bên mua và người bán đã thu được tiền hoặc một loại hàng hoá khác hoặc được quyền đòi tiền người mua. - Hàng hoá bán ra phải thuộc diện kinh doanh. * Các trường hợp sau được coi là hàng bán: - Hàng hoá xuất bán cho các đơn vị nội bộ doanh nghiệp có tỏ chức kế toán riêng - Hàng hoá dùng để trao đổi lấy hàng hoá khác không tương tợ về bản chất và giá trị. - Doanh nghiệp xuất hàng hoá của mình để tiêu dùng nội bộ - Hàng hoá doanh nghiệp mua về và xuất ra làm hàng mẫu - Hàng hoá xuất để biếu tặng trả lương, trả thưởng cho cán bộ công nhân viên, chia lãi cho bên góp vốn, đối tác lên doanh. d2. Quy định kế toán doanh thu trong chuẩn mực số 14: * Các định nghĩa trong chuẩn mực. - Doanh thu là tổng giá trị các lợi ích kết toán doanh nghiệp thu được trong kì từ các hoạt động kinh doanh thông thường của doanh nghiệp góp phần làm tăng vốn chủ sở hữu. - Chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại, chiết khấu thanh toán * Xác định doanh thu - Bán hàng thu bằng tiền:doanh thu là số tiền hoặc tương đương tiền đã thu được đơn vị bán hàng trả chậm, tả góp thì doanh thu là giá bán thu tiền một lần. (giá bán trả ngay) - Bán hàng theo phương thức đổi hàng - Hàng hoá tương đương thi không tạo ra doanh thu - Hàng hoá không tương đương thi doanh thu là giá trị hợp lý của hàng hoá mang về cộng trừ chênh lệch. * Ghi nhận doanh thu - Doanh nghiệp được chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sơ hữu hàng hoá cho người mua. - Doanh nghiệp không còn lắm giữ quyền sở hữu hàng như người sở hữu hàng hoá hoặc quyền kiểm soát hàng hoá - Doanh thu xác định tương đối chắc chắn - Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được lợi ích kinh tế từ giao dịch bán hàng - Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch bán hàng 3.2. Kế toán hoạt động bán hàng tại DN hạch toán hàng tồn kho theo PP KKTX 3.2.1 Chứng từ sử dụng - Hoá đơn GTGT - Hoá đơn bán hàng - phiếu xuất kho: kiêm vận chuyển nội bộ - hợp đồng kinh tế - chứng từ thanh toán phiếu thu, giấy báo có 3.2.2 Tài khoản sử dụng TK 157, 511, 632, 131 3.2.3. Phương pháp kế toán 3.2.3.1. Kế toán nghiệp vụ bán buôn Khoa: Kinh tế 13
14. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ * Kế toán nghiệp vụ bán hàng tại doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên, tính thuế theo phương pháp khấu trừ a. Kế toán bán buôn theo hình thức nhận hàng Khi hoàn thành thủ tục chứng từ giao nhận hàng với người mua, người mua đã nhận hàng thì hàng bán được tiêu thụ. - Phản ánh giá vốn háng bán: Nợ TK632: Có TK156: - Nếu mua sau đó bán thẳng(bán giao tay 3) Nợ TK 632:giá mua Nợ TK 133:VAT đầu vào Có TK 111,112,331: tổng giá thanh toán - Kết chuyển doanh thu Nợ TK 111,112,331: tổng giá hàng hoá Có TK511: giá bán Có TK3331: VAT đầu - Phản ánh bao bì đi cùng hàng hoá tính tiền riêng + Xuất kho Nợ TK 131:tổng giá thanh toán Có TK 1532:trị giá bao bì Có TK3331:VAT đầu ra + Mua bao bì sau đó bán thẳng Nợ TK131: Nợ Tk133: Có TK331: Có TK3331: Ví dụ: Mua một lô hàng theo hoá dơn GTGT số 1. trị giá mua 300tr. VAT:10%, bao bì đi kèm hàng hoá tính tiền riêng trị giá 3 tr. thuế 10%. tiền hàng và bao bì nhận nợ, số hàng trên sử lý như sau. 1/2 bán giao tay ba, thặng số 10%. VAT 10%bên mua nhận nợ. 1/2 còn lại chuyển về nhập kho đủ. Chi phí vận chuyển chi bằng tiền mặt 1.980.000, hoá đơn đặc thù, thuế VAT:10% (dvt 1.000.000đ) Bao bì phân bổ tỷ lệ tương đương với hàng Giải: * Bán thẳng Nợ TK632: 150 Nợ TK133: 15 Có TK331: 165 Nợ TK131: 181.5 Có TK511: 165 Có TK3331: 16.5 Nợ TK131: 1.5 Nợ TK133: 0.15 Có TK331: 1.5 Có TK333: 0.15 * Nhập kho Khoa: Kinh tế 14
15. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Nợ TK156: 150 Nợ TK133: 15 Có TK331: 165 Nợ TK1532: 1.5 Nợ TK133: 0.15 Có TK331: 1.65 Nợ TK1562: 1.8 Nợ TK133: 0.18 Có TK331: 1.98 b. Kế toán bán hàng theo hình thức gửi bán - Phản ánh khi gửi hàng bên mua * Xuất kho hàng hoá: Nợ TK157: Có TK156: *Bao bì: Nợ TK1388: Có TK1532: - Mua sau đó gửi bán: * Hàng hoá: Nợ TK157: giá mua Nợ TK133:VAT đầu vào Có TK111,112,331: tổng giá thanh toán * Bao bì: Nợ TK1388: Nợ TK133: Có TK111,112,331: - chi phí phát sinh trong quá trinh gửi bán: * Nếu DN chịu Nợ TK641: chi phí Nợ TK133:VAT đầu vào Có TK111,112,331: tổng giá thanh toán * Chi hộ bên mua Nợ TK1388 Có TK11,112,331 - Tại điểm giao nhận hàng hoá * TH1: Nếu bên mua chấp nhận mua hàng kết chuyển doanh thu: Nợ TK111,112,131: Có TK511: Có TK3331: kết chuyển giá vốn: Nợ TK632: Có TK156 Thu tiền ban bì: Khoa: Kinh tế 15
16. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Nợ TK111,112,131 Có TK1388 Có TK3331 Thu hồi chi phí chi hộ Nợ TK111,112,131 Có TK1388 *TH2: Nếu bên mua không chấp nhận mua lô hàng Chuyển về nhập kho: Nợ TK156 Có TK157 Nếu phát sinh chi phí vận chuyển hàng về Nợ TK641 Nợ TK133 Có TK111,112,331 Nếu có chi phí chi hộ Nợ TK 641 Nợ TK133 Có Tk1388 Bao bì nhập kho Nợ TK1532 Có TK1388 Ví dụ: xuất kho gửi bán cho công ty M một nô hàng theo hoá đơn GTGT số 02 trị giá bán hàng hoá là 250tr bao bì tính giá riêng chưa thuế là 3.600.000 thuế VATcủa hàng hoá và bao bì là 10%. Chi phí vận chuyển giá chưa thuế là 1.500.000. thuế VAT 10% trả bằng tiền mặt (theo hợp đồng bên chịu bán) biết thặng số tiêu thụ của số hàng này là 12%thời gian sau công ty Mnhận được hàng và chấp nhận thanh toán.( đvt:1.000.000) Giải: Nợ TK157: 250 Có TK156: 250 Nợ TK1388: 3.6 Có TK1532: 3.6 Nợ TK641: 1.5 Nợ TK133: 0.15 Có TK111: 1.65 Người mua chấp nhận thanh toán Nợ TK131: 308 Có TK511: 280 cớ TK3331: 28 Nợ TK632: 250 Có TK157: 250 Nợ TK 131: 3.96 Có TK1388: 3.6 Khoa: Kinh tế 16
17. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK3331: 0.36 c. Kế toán các TH phát sinh trong quá trình bán c1. Chiết khấu thương mại bán hàng: + Phát sinh ngay lúc bán hàng: * TH1: Chiết khấu thương mại trừ trước khi lập hoá đơn, khoản chiết khấu này không được thể hiện trên số kế toán của doanh nghiệp * TH2: Thể hiện trên hoá đơn:doanh thu được ghi theo giá bán chưa trừ chiết khấu, chiết khâú thương mại, phản ánh trên tài khoản 521, thuế VAT được tính trên giá đã trừ chiết khấu. Nợ TK131,111,112 Nợ TK521 Có TK511 Có TK3331 + Phát sinh sau lúc bán hàng Nợ TK521 Nợ TK3331 Có TK111,112,131 C2. Giảm giá hàng bán Phát sinh tronh trường hợp hàng đã kem phẩm chất so với quy định trong hợp đồng. bên mua yêu cầu giảm giá và đơn vị chấp nhận. Nợ TK532 Nợ TK3331 Có TK111,112,131 C3. Kế toán hàng bán bị trả lại - Hàng bị trả lại chưa ghi nhận doanh thu. + Nếu hàng chưa chuyển về thì kế toán theo dõi chi tiết trên tài khoản157 + Nếu chuyển hàng bị trả lại về nhập kho Nợ TK156 Có TK157 +Chi phí phát sinh trong quá trình vận chuyển hàng bị trả lại về nhập kho Nợ TK641 Nợ TK133 Có TK111,112,331 - Hàng bị trả lại đã ghi nhận doanh thu Nợ TK531 Nợ TK3331 Có TK111,112,131 +Kết chuyển giá vốn hàng bán bị trả lại Nợ TK156 Nợ TK 157 Có TK632 * Cuối kỳ kết chuyển Nợ TK511 Có TK531 Có TK521 Khoa: Kinh tế 17
18. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK532 C4. Chiết khấu thanh toán Nợ TK 635 Có TK111,112,131 C5. Kế toán hàng thiếu trong quá trình gửi bán - Nếu phát sinh hàng thiếu trong quá trình gửi bán thì phản ánh doanh thu theo số tiền bên mua chấp nhận thanh toán. Trị giá vốn của hàng thiếu phản ánh như sau: Nợ TK 1381 Có TK 157 C6. Kế toán hàng thừa trong quá trình gửi bán - Nếu phát sinh hàng thừa trong quá trình gửi bán kế toán sẽ phản ánh doanh thu theo hóa đơn mà bên mua chấp nhận thanh toán, trị giá vốn của hàng thừa ghi: Nợ TK 157 Có TK 3381 d. Kế toán nghiệp vụ bán hàng tại doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên, tính thuế theo phương pháp trực tiếp. - Khi bán hàng căn cứ vào hoá đơn bán hàng kế toán phản ánh doanh thu Nợ TK 111,112.131 Có TK 511 + K/c giá vốn Nợ TK 632 Có TK 156,157,151 Có TK 111,112,331 - Phát sinh CKTM, giảm giá hàng bán Nợ TK 521,532 Có TK 111,112,131 - phản ánh hàng bán bị trả lại Nợ TK 531 Có TK 111,112,131 + K/c giá vốn Nợ TK 156,157 Có TK 632 - Cuối kì k/c các khoản giảm trừ doanh thu Nợ TK 511 Có TK 521,531,532 - khi tính thuế GTGT phải nộp Nợ TK 511 Có TK 3331 3.2.3.2. Kế toán nghiệp vụ bán lẻ * Chứng từ sd: + Hạch toán ban đầu nghiệp vụ bán lẻ được thực hiện bởi mậu dịch viên và nhân viên thu ngân. cuối mỗi ca hoặc cuối ngày mậu dich viên phải lập bảng kê bán lẻ hàng hoá. Giá ghi trên bản kê là giá đã có thuế GTGT. Bảng kê bán lẻ phải lập cho những mặt hàng có cùng mức thuế suất. + Nhân viên thu ngân hoặc mậu dịch viên phải lập giấy nộp tiền, và giấy nộp tiền phải được lập trước khi nộp bản kê bán lẻ nếu trách nhiệm này thuộc về MDV * TK sử dụng:156,151,131,157 Khoa: Kinh tế 18
19. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ * Trình tự hạch toán +TH MDV nộp đủ tiền Nợ TK 111,112 Có TK 511 Có TK 3331 +TH MDV nộp thiếu tiền Nợ TK 111,113 Nợ TK 1388 Có TK 511 Có TK 3331 + TH MDV nộp thừa tiền Nợ TK 111,113 Có TK 511 Có TK 3331 Có TK 711 P/á giá vốn Nợ TK 632 Có TK 156 Ví dụ: Nhận được bản kê bán lẻ của MDV sôt 03 doanh số bán là 44.000.000, VAT 10%. tiền bán hàng thu bằng tiền mặt là 44.500.000, phiếu thu số 02, giá xuất kho 40.000.000 số tiền thừa doanh nghiệp được hưởng. Giải: Nợ TK111: 44.500.000 Có TK511: 40.000.000 Có TK3331: 4.000.000 Có TK711: 500.000 Nợ TK632: 40.000.000 Có TK156: 40.000.000 3.2.3.3. Kế toán nghiệp vụ đại lý a. Kế toán tại đơn vị giao đại lý * Khi giao hàng cho bên nhận đại lý - Xuất kho Nợ TK 157 Có TK156 - Mua sau đó gửi đại lý Nợ TK 157 Nợ TK 133 Có TK 111, 112, 331 - Phát sinh chi phí + Bên giao chịu Nợ TK 641 Nợ TK 133 Có TK 111, 112, 331 + Bên nhận chịu Nợ TK 1388 chi phí bao gồm cả thuế Khoa: Kinh tế 19
20. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK 111, 112, 331 * Khi nhận đươccj thông báo cơ sở đại lý đã bán được hàng, đơn vị xác định số hàng tiêu thụ giao cho đại lý - Phản ánh doanh thu Nợ TK 131 Có TK 511 Có TK 3331 - Phản ánh giá vốn Nợ TK 632 Có TK 157 - Hoa hồng đại lý Nợ TK 641 Nợ TK 133 Có TK 131 - Thu hồi chi phí thu hộ Nợ TK 131 Có TK 1388 * Khi đại lý thanh toán tiền Nợ TK 111, 112 Có TK 131 - Nếu bên nhận đại lý gửi chứng từ và thanh toán tiền (trừ ngay hoa hồng) Nợ TK 111, 112 :số tiền thực thu Nợ TK 641 : Hoa hồng Nợ TK 133: VAT hoa hồng Có TK 511 :doanh thu Có TK 3331 :VAT đầu ra * Khi đơn vị nhận đại lý không bán được hàng chuyển hàng trả lại DN nhập kho Nợ TK 156 Có TK 157 b. Tại đơn vị nhận đại lý * Khi nhận hàng đại lý về Nợ TK 003 :Gía bán (chưa có thuế hoặc có thuế) * Khi bán được hàng - Thu tiền hàng Nợ TK 111, 112 Có TK 331 :(bên giao) - Giảm hàng đại lý Có TK 003 - Tính hoaa hồng được hưởng Nợ TK 331 Có TK 5113 Có TK 3331 - Nếu đơn vị trừ ngay tiền hoa hồng khi bán được hàng Nợ TK 111, 112 Có TK 5113 Có TK 3331 Có TK 331 * Khi thanh toans tiền cho bên giao Khoa: Kinh tế 20
21. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Nợ TK 331 :(bên giao) Có TK 111,112 * Trả lại khi không bán được hàng Có TK 003 Ví dụ: Xuất kho gửi đại lý 1 lô hàng trị giá 150 tr, giá giao đại lý chưa có thuế 180 tr, hoa hồng đại lý 5%, thuế GTGT của hàng hóa dichj vụ và đại lý là 10%. Thời gian sau cơ sở đại lý thông báo đã bán được hàng chuyển tiền mặt trả DN sau khi đã trừ hoa hồng được hưởng Giải: (đvt:1.000.000) 1. Bên giao Nợ TK 157: 150 Có TK 156: 150 Nợ TK 111: 188,1 Nợ TK 641: 9 Nợ TK 133: 0,9 Có TK 511: 180 Có TK 333: 18 Nợ TK 632: 150 Có TK 157: 150 2.Bên nhận Nợ TK 003: 180 Nợ TK 111: 198 Có TK 5113: 9 Có TK 3331: 0,9 Có TK 331: 188,1 Có TK 003: 180 Nợ TK 331: 188,1 Có TK 111: 188,1 3.2.3.4. Kế toán nghiệp thanh toán khác a. Kế toán hàng đổi hàng * Trao đổi hàng tương đương - Không tạo ra doanh thu - Phát sinh chi phí * Trao đổi hàng không tương đương * Nguyên tắc: -Hàng mang đi đổi được coi là hàng bán, hàng đổi về được coi là hàng mua. -Doanh nghiệp có thể sử dụng TK131, TK 331 để bù trừ công nợ hoặc chỉ sử dụng TK 131 hoặc TK 331 để bù trừ công nợ *Trình tự hạch toán: - Phản ánh giá vốn hàng mang trao đổi Nợ TK 632 Có TK 156 - Doanh thu hàng mang trao đổi Khoa: Kinh tế 21
22. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Nợ TK 111, 112: chênh lệch tăng Nợ TK 131: Có TK 511 Có TK 3331 Có TK 111, 112: chênh lệch giảm - Hàng nhận về Nợ TK 156 Nợ TK 133 Có TK 131 b. Kế toán bán hàng trả góp - Là phương pháp mà tại thời điểm bán chỉ thu được một phần tiền còn một phần thì cho khách hàng trả góp theo hợp đồng - Doanh thu được ghi theo giá bán, thu tiền một lần hoặc giá bán trả ngay - Thuế VAT được tính trên giá bán trả ngay, chênh lệch giữa giá bán trả ngay và giá bán trả góp được phản ánh trên TK 3387 sau đó phân bổ dần vào doanh thu tài chính( TK 515) theo từng kỳ trả góp * Trình tự hạch toán - Khi bán hàng trả góp Nợ TK 111: số tiền thu được lần đàu Nợ TK 131: số tiền còn phải thu Có TK 511: giá bán trả ngay Có TK 3331: VAT trả ngay Có TK 3387: chênh lệch - Kết chuyển giá vốn Nợ TK 632 Có TK 156 Định kỳ khi thu nợ + Tiền thu được: Nợ TK 111, 112 Có TK 131 + Đồng thời phân bổ lãi trả góp vào doanh thu tài chính Nợ TK 3387 Có TK 515 VD: Xuất kho bán trả góp một lô hàng theo hóa đơn GTGT 06. Giá bán trả ngay chưa thuế 120 triệu đồng, giá bán trả góp 128 triệu đồng, thuế GTGT 10%. Tiền mặt thu được tại thời điểm bán là 40 triệu đồng đã nhập quỹ. Thời hạn trả góp 8 tháng, thặng số bán 10% (ĐVT: 1.000.000 đ) Giải Nợ TK 111: 40 Nợ TK 131: 100 Có TK 511: 120 Có TK 3331: 12 Có TK 3387: 8 Nợ TK 632: 109,09 Có TK 156: 109,09 3.2.3.5. Kế toán các nghiệp vụ cuối kỳ Khoa: Kinh tế 22
23. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ a. Khấu trừ thuế GTGT - Cuối kỳ tập hợp toàn bộ số thuế GTGT đầu vào và số thuế GTGT đầu ra để xác định số thuế GTGT được khấu trừ Nợ TK 3331 Có TK 133 + Nếu VAT ra >VAT vào: phần chênh lệch nộp nhà nước Nợ TK 3331 Có TK 111, 112 + Nếu VAT vào không được khấu trừ, không được hoàn lại, kế toán phản ánh vào giá vốn hàng hóa Nợ TK 632 Có TK 133 + Nếu được hoàn thuế Nợ TK 111, 112 Có TK 133 3.3. Kế toán hoạt động bán hàng tại DN hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ 3.3.1. Kế toán bán hàng và xác định doanh thu thuần a. Kế toán bán hàng. - Khi bán hàng kế toán chỉ phản ánh doanh thu còn bút toán phản ánh trị giá vốn không được thực hiện đồng thời như phương pháp kê khai thường xuyên mà chỉ phản ánh một lần vào thời điểm cuối kỳ sau khi đã xác định được số tồn kho cuối kỳ - Khi bán hàng kế toán phản ánh doanh thu + Khấu trừ Nợ TK 111, 112, 131 Có TK 511 Có TK 3331 + Trực tiếp Nợ TK 111, 112, 131 Có TK 511 Phản ánh giá vốn thực hiện kết chuyển vào cuối kỳ Nợ TK 632 Có TK 611 b. Kết chuyển các khoản giảm trừ doanh thu để xác định doanh thu thuần - Kết chuyển khoản giảm trừ doanh thu sang TK 511 Nợ TK 511 Có TK 521, 531, 532 - Kết chuyển doanh thu thuần sang TK 911 Nợ TK 511 Có TK 911 3.3.2. Kế toán trị giá mua hàng thực tế của hàng đã tiêu thụ - Để xác định chính xác trị giá hàng bán ra cuối kỳ - Cuối kỳ kế toán phải tính toán phân bổ chi phí mua hàng cho hàng tồn kho cuối kỳ. Trên cơ sở đó tính chi phí phân bổ cho hàng bán ra trong kỳ. - Chi phí mua hàng phân bổ cho hàng tồn kho cuối kỳ Chi phí chi phí phân bổ + Chi phí mua hàng Khoa: Kinh tế 23
24. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Mua hàng hàng tồn kho đầu kì phát sinh trong kỳ trị giá hàng phân bổ cho = * tồn kho cuối hàng tồn trị giá hàng tồn kho + trị giá hàng tồn kho kỳ kho cuối kỳ đầu kỳ phát sinh trong kỳ 3.4. Sổ sách kế toán: - Sổ kế toán tổng hợp *Hình thức nhật ký chung: Sổ nhật ký chung Nhật ký thu Nhật ký bán hàng * Hình thức nhật ký chứng từ: Bảng kê số 8 ( 156) Bảng kê số 10 ( 157) Bảng kê số 11 ( 131) Bảng kê số 1 ( Nợ TK 111) Bảng kê số 2 ( Nợ TK 112) Nhật ký chứng từ số 8 ( 511, 512) * Sổ chi tiết : Sổ chi tiết doanh thu Sổ chi tiết thanh toán với người mua Sổ chi tiết thuế VAT phải nộp Sổ chi tiết giá trị hàng hóa Khoa: Kinh tế 24
25. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ CHƯƠNG 4 KẾ TOÁN HÀNG TỒN KHO 4.1. Khái niệm, nhiệm vụ kế toán hàng tồn kho Hàng tồn kho: Là những tài sản: (a) Được giữu để bán trong kỳ sản xuất, kinh doanh bình thường (b)Đang trong quá trình sản xuất, kinh doanh dở dang (c) Nguyên liệu, vật liệu, công cụ để sử dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh hoặc cung cấp dịch vụ. Hàng tồn kho trong doanh nghiệp thương mại bao gồm: - Hàng hoá mua về để bán: Hàng hoá tồn kho, hàng mua đang đi trên đường, hàng gửi bán, hàng hoá gửi đi gia công chế biến. Kế toán hàng tồn kho có những nhiệm vụ chủ yếu sau: - Theo dõi, ghi chép, phản ánh đầy đủ, kịp thời, chính xác số hiện có và tình hình biến động của hàng tồn kho, cả về mặt giá trị và hiện vật, tính đúng, tính đủ trị giá hàng tồn kho để làm cơ sở xác định chính xác trị giá tài sản và kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. - Kiểm tra tình hình chấp hành các thủ tục chứng tù nhập, xuất hàng hoá: thực hiện kiểm kê đánh giá lại hàng hoá, lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho theo quy định của cơ chế tài chính. Cung cấp kịp thời những thông tin về tình hình hàng hoá tồn kho nhằm phục vụ tốt cho công tác lãnh đạo và quản lý kinh doanh ở doanh nghiệp. 4.2. Nguyên tắc đánh giá hàng tồn kho 4.2.1. Giá thực tế nhập kho Xác định giá trị hàng tồn kho Hàng tồn kho được tính theo giá gốc. Trường hợp giá trị thuần có thể thực hiện được thấp hơn giá gốc thì phải tính theo giá trị thuần có thể thực hiện được. Giá gốc hàng tồn kho Giá gốc hàng tồn kho bao gồm: Chi phí mua, chi phí chế biến và các chi phí liên quan trực tiếp khác phát sinh để có được hàng tồn kho ở địa điểm và trạng thái hiện tại. Chi phí mua Chí phí mua cảu hàng tồn kho bao gồm giá mua, các loại thuế không được hoàn lại, chi phí vận chuyển, bốc xếp, bảo quản trong quá trình mua hàng và các chi phí khác có liên quan trực tiếp đến việc mua hàng tồn kho. Các khoản chiết khấu thương mại và giảm giá hàng mua do hàng không đúng quy cách, phẩm chất được trừ (-) khỏi chi phí mua. Trong các doanh nghiệp thương mại, dịch vụ, hàng tồn kho thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số tài sản lưu động của doanh nghiệp. Vì vậy kế toán hàng tồn kho là một nội dung quan trọng trong công tác của doanh nghiệp. 4.2.2. Giá thực tế xuất kho Việc tính giá trị hàng tồn kho phụ thuộc vào đơn giá mua của hàng hoá trong các thời kì khác nhau. Nếu hàng hoá được mua với đơn giá ổn định từ kỳ này sang kỳ khác thì việc tính giá trị hàng tồn kho sẽ rất đơn giản. Nhưng nếu hàng hoá giống nhau được mua với đơn giá khác nhau thì cần phải xác định xem cần sử dụng đơn giá nào để túnh giá trị hàng tồn kho cuối kỳ. Có 4 phương pháp thường được sử dụng để xác định giá trị của hàng tồn kho cuối kỳ. Khoa: Kinh tế 25
26. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ a. Phương pháp giá thực tế đích danh: Theo phương pháp này doanh nghiệp phải biết được các đơn vị hàng hoá tồn kho và các đơn vị hàng hoá xuất bán thuộc những lần mua nào và dùng đơn giá của những lần mua đó để xác định giá trị của hàng tồn kho cuối kỳ. Đây là phương pháp cho kết quả chính xác nhất trong các phương pháp. Tuy nhiên phương pháp này chỉ phù hợp với các doanh nghịêp kinh doanh ít mặt hàng, ít chủng loại, hàng có giá trị cao như các mặt hàng trang sức đắt tiền, ô tô, xe máy b. Phương pháp giá bình quân gia quyền: Phương pháp này được áp dụng khi không xác định được hàng tồn kho thuộc lần mua nào? Trong trường hợp này phải xác địng đơn giá mua bình quân của từng loại hàng hoá hiện có theo công thức sau: Sau đó xác định giá hàng tồn kho cuối kỳ theo công thức: Trị giá hàng hoá tồn kho cuối kỳ = Số lượng HH TKCK * Đơn giá mua bình quân (mặt hàng) Khi sử dụng phương pháp này trị giá của hàng tồn kho cuối kỳ chịu ảnh hưởng bởi giá của hàng tồn kho đầu kỳ và giá mua của hàng hoá trong kỳ. Như vậy phương pháp này có khuynh hướng che giấu sự biến động của giá. c. Phương pháp nhập trước, xuất trước (FIFO) Phương pháp này được giả định hàng hoá nào nhập không trước thì xuất bán trước. Do đó hàng hoá tồn kho cuối kỳ là những hàng hoá mới mua vào và giá trị hàng hoá tồn kho được tính theo giá mua lần cuối. Với phương pháp này trị giá hàng tồn kho phản ánh trên bảng cân đối kế toán được đánh giá sát với giá thực tế. d. Phương pháp nhập sau, xuất trước (LIFO) Ngược lại với phương pháp nhập trước, xuât trước, phương pháp này giả định hàng bán ra là những hàng hoá vừa mới được mua vào. Do đó hàng tồn kho cuối kỳ là những hàng tồn đầu kỳ và là hàng mua cũ nhất. Phương pháp này được thừa nhẩntong cả trường hợp hàng hoá không vận động theo trình tự nhập sau, xuất trước. Cơ sở của phương pháp là do doanh nghiệp kinh doanh liên tục, phải có hàng hoá thay thế được mua vào. Như vậy việc bán hàng đã tạo ra sự thay thế của hàng hoá. Nếu chi phí và thu nhập tương xứng với nhau thì giá trị vốn của hàng hoá thay thế phải phù hợp với doanh số đã gây ra sự thay thế này. Do vậy chi phí của lần mua gần nhất sẽ tương đối sát với trị giá vốn của hàng hoá thay thế. Thực hiện phương pháp này sẽ đảm bảo được yêu cầu của nguyên tắc phù hợp trong kế toán. Trong một thị trường ổn định, giá cả không thay đổi từ kỳ này sang kỳ khác thì các phương pháp trên đều cho cùng một kết quả. Nên việc doanh nghiệp lựa chọn phương pháp nào để tính hàng tồn kho không quan trọng lắm. Nhưng nếu thị trường không ổn định, giá cả lên xuống thất thường thì các phương pháp này lại cho kết quả khác nhau và sẽ có ảnh hưởng nhất định đến báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Trong trường hợp này doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ khi lựa chọn phương pháp tính giá trị hàng tồn kho. Phương pháp tính giá trị hàng tồn kho phải thể hiện công khai trong bản thuyết minh báo cáo tài chính. Đồng thời theo nguyên tắc nhất quán phương pháp đó phải sử dụng thống nhất từ kỳ này sang kỳ khác. Nhờ đó có thể kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động kinh doanh được chính xác. 4.3. Kế toán tổng hợp hàng tồn kho 4.3.1. Kế toán tổng hợp hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên Khoa: Kinh tế 26
27. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Phương pháp này có đặc điểm: Theo dõi, phản ánh thường xuyên, liên tục có hệ thống tình hình tăng, giảm hàng hoá trên sổ kế toán sau mỗi lần phát sinh nghiệp vụ nhập, xuất. Khi áp dụng phương pháp này kế toán sử dụng các tài khoản hàng tồn kho để phản ánh tình hình và sự biến động của vật tư, hàng hoá. Như vậy giá trị hàng tồn kho trên sổ kế toán có thể xác định được ở bất cứ thời điểm nào trong kỳ kế toán. Nếu có chênh lệch kế toán phải tìm nguyên nhân để sử lý kịp thời. Phương pháp này thích hợp với các doanh nghiệp có quy mô lớn, tiến hành đồng thời nhiều hoạt động sản xuất kinh doanh, kinh doanh các mặt hàng có giá trị cao a. Chứng từ sử dụng - Phiếu nhập kho, Phiếu xuất kho - HĐ GTGT, HĐBH - Phiếu thu, phiếu chi - GBC, GBN b. Tài khoản sử dụng Khi áp dụng phương pháp này hàng tồn kho sử dụng các tài khoản 156 “Hàng hoá”, TK151 “Hàng mua đang đi đường”, TK157 “Hàng gửi bán”. Công dụng và kết cấu các tài khoản đã được trình bày ở chương II, III c. Phương pháp hạch toán Nếu doanh nghiệp tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ: - Hàng ngày căn cứ chứng từ mua hàng và chi phí trong khâu mua, kế toán ghi Nợ TK 156- Hàng hoá (1561, 1562) Nợ TK 133- Thuế GTGT được khấu trừ Có TK 111- Tiền mặt Có TK 112- Tiền gửi ngân hàng Có TK 141- Tạm ứng Có TK 331- Phải trả người bán (nếu chưa thanh toán) - Khi nhập kho hàng từ nghiệp vụ sản xuất gia công căn cứ phiếu nhập kho ghi: Nợ TK 156- Hàng hoá (1561) Có TK 154- Chi phí SXKD dở dang - Khi nhập kho hàng thừa phát sinh trong quá trình mua hoặc bảo quản, căn cứ phiếu nhập kho, biên bản kiểm nhận kiểm kê hàng hoá, kế toán ghi Nợ TK 156- Hàng hoá (1561) Có TK 338- Các khoản phải trả phải nộp khác (3381) - Khi nhập kho hàng bị trả lại, căn cứ phiếu nhập kho, kế toán ghi Nợ TK 156- Hàng hoá Có TK 157- Hàng gửi bán Có TK 632- Vốn hàng bán - Trường hợp nhận vốn góp liên doanh, liên kết bằng hàng hoá, căn cứ phiếu nhập kho, kế toán ghi: Nợ TK 156- Hàng hoỏ (1561) Có TK 411- Nguồn vốn kinh doanh - Khi nhận lại vốn góp tham gia liên doanh, liên kết bằng hàng hoá, kế toán ghi: Nợ TK 156- Hàng hoỏ (1561) Có TK 223- đầu tư vào công ty liên kết Có TK 222-vốn góp liên doanh - Khi nhập kho hàng điều chuyển nội bộ Nợ TK 156- Hàng hoỏ (1561) Khoa: Kinh tế 27
28. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK 336- Phải trả nội bộ - Khi xuất hàng hoá kế toán ghi Nợ TK 632- Giá vốn hàng bán Nợ TK 156- Hàng hoá (1561) - Xuất hàng hoá để sản xuất, gia công, chế biến kế toán ghi Nợ TK 621- Chi phí NVL trực tiếp Có TK 156- Hàng hoá - Hàng thiếu phát hiện trong kiểm kê, tuỳ theo từng trường hợp xử lý, kế toán ghi: Nợ TK 632- Giá vốn hàng bán Nợ TK 138- Các khoản phải thu khác Có TK 156- Hàng hoá - Xuất hàng hoá để góp vốn tham gia liên doanh Nợ TK 222- Vốn góp liên doanh Có TK 156- Hàng hoá Có TK 711- Thu nhập khác Có TK 3387- Doanh thu chưa thực hiện Hoặc Nợ TK 223-Vốn góp liên doanh Nợ TK 811- Chi phí khác Có TK 156- Hàng hoá - Xuất hàng hoá để góp vốn vào công ty liên kết Nợ TK 223- Đầu tư vào công ty liên kết Có TK 156- Hàng hoá Có TK 711- Thu nhập khác Hoặc Nợ TK 223-Vốn góp liên doanh Nợ TK 811- Chi phí khác Có TK 156- Hàng hoá - Xuất hàng hoá trả vốn góp cho các bên tham gia liên daonh, liên kết Nợ TK 411- Nguồn vốn kinh doanh Có TK 156- Hàng hoá (1561) - Xuất hàng hoá giao cho các đơn vị trong nội bộ: Nợ TK 136- Phải thu nội bộ Có TK 156- Hàng hoá - Khi xuất hàng để trả lương cho người lao động Doanh thu nội bộ Nợ TK 334- Phải trả cho người lao động Có TK 512- Doanh thu nội bộ Có TK 3331- Thuế GTGT đầu ra Giá vốn hàng bán Nợ TK 632- Giá vốn hàng bán Có TK 156- Hàng hoá - Khi xuất hàng để tiêu dùng nội bộ Doanh thu nội bộ Nợ TK 641,642- Chi phí bán hàng, quản lý Có TK 512- Doanh thu nội bộ Giá vốn hàng bán Nợ TK632- Giá vốn hàng bán Khoa: Kinh tế 28
29. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK 156- Hàng hoá d. Sổ sách kế toán 4.3.2. Kế toán tổng hợp hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ. Đặc điểm của phương pháp: Kế toán không ghi chép, phản ánh thường xuyên, liên tục tình hình biến động của hàng tồn kho. Cuối kỳ căn cứ kết quả kiểm kêhàng hoá kế toán mới xác định trị giá hàng tồn kho cuối kỳ và trị giá hàng hoá xuất kho trong kỳ. Trị giá hàng xuất trong kỳ được tính theo công thức Tổng giá trị hàng nhập Chênh lệch trị giá hàng tồn kho Trị gía hàng xuất TK = trong kỳ đầu kỳ và cuối kỳ Sử dụng phương pháp này thì số liệu trên sổ hàng tồn kho luôn khớp với kết quả kiểm kê. Đồng thời công việc kế toán đơn giản. Tuy nhiên kế toán không thể xác định được trị giá hàng tồn kho trên sổ hàng tồn kho ở bất kỳ thời điểm nào trong kỳ. Đồng thời kế toán sẽ gặp khó khăn trong việc xác định hàng thừa thiếu ở khâu bảo quản ở kho hàng cũng như ở các quầy, tủ. Phương pháp này thích hợp với các doanh nghiệp thương mại kinh doanh nhiều mặt hàng với nhiều chủng loại, quy cách khác nhau kinh doanh các mặt hàng có giá trị nhỏ và các doanh nghiệp không thực hiện nhiều chức năng trong hoạt động sản xuất kinh doanh. a. Chứng từ sử dụng b. Tài khoản sử dụng Tài khoản sử dụng: TK 611 “Mua hàng” c. Phương pháp kế toán Nếu DN tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ - Đầu kỳ kế toán kết chuyển trị giá hàng hoá thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp: Nợ TK 611- Mua hàng Có TK 156- Hàng hoá Có TK 151- Hàng mua đang đi đường Có TK 157- Hàng gửi bán - Trong kỳ,khi mua hàng căn cứ chứng từ mua hàng kế toán ghi: Nợ TK 611- Mua hàng Nợ TK 133- Thuế GTGT được khấu trừ Có TK 111, 112, 331, 141, 311 - Cuối kỳ căn cứ kết quả kiểm kê thực tế kế toán xác định giá trị hàng tồn kho: Nợ TK 156- Hàng hoá Có TK 611- Mua hàng - Căn cứ chứng từ kế toán xác định giá trị hàng mua đang đi đường và hàng gửi bán nhưng chưa xác định tiêu thụ: Nợ TK 151- Hàng mua đang đi đường Nợ TK 157- Hàng gửi bán Có TK 611- Mua hàng - Xác định giá trị vốn của hàng hoá, kế toán ghi: Nợ TK 632- Giá vốn hàng hoá Có TK 611- Mua hàng 4.4. Kế toán chi tiết hàng tồn kho Hạch toán hàng tồn kho ở các DN thương mại được thực hiện trên cơ sở kết hợp giữa hạch toán tổng hợp và hạch toán chi tiết theo từng người phụ trách vật chất (từng cửa hàng, từng kho hàng, quầy hàng) và từng nhóm mặt hàng tuỳ theo yêu cầu quản ký của DN. Để hạch toán chính xác hàng tồn kho cần kết hợp chặt chẽ giữa hạch toán ở phòng kế hoạch và hạch toán nghiệp vụ ở kho hàng,quầy hàng. Nhờ đó sẽ giảm bớt được việc ghi chép Khoa: Kinh tế 29
30. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ trùng lặp giữa thủ kho và kế toán, tăng cường được sự kiểm tra, giám sát của kế toán đối với công tác hạch toán nghiệp vụ ở kho hàng, quầy hàng. Hạch toán hàng tồn kho trong các DN được áp dụng một trong các phương pháp sau: 4.4.1. Phương pháp thẻ song song Theo phương pháp này, ở kho, hàng ngày thủ kho căn cứ vào các phiếu nhâp, xuất kho để ghi vào các thẻ kho theo số lượng; cuối ngày tính số tồn kho trên thẻ kho. Định kỳ gửi phiếu nhập, xuất kho cho kế toán . Thẻ kho được mở cho từng mặt hàng và được đăng kí tại phòng kế toán. Thẻ kho được sử dụng để theo dõi, ghi chép số hiện có và tình hình biến đông của từng mặt hàng, từng kho hàng về số lượng. Mẫu thẻ kho được thiết kế như sau: * Mẫu THẺ KHO Ngày lập thẻ Tờ số . - Tên, nhãn hiệu, quy cách hàng hoá: - Đơn vị tính: - Mã số: STT Chứng từ Diễn Ngày Số lượng Ký xác Số hiệu Ngày giải nhập Nhập Xuất Tồn nhận tháng xuất của kế toán Ở phòng kế toán hang ngày hoặc định kỳ, căn cứ vào phiếu nhập, xuất do thủ kho gửi đến kế toán kiểm tra và ghi vào sổ chi tiết HH theo từng mặt hang về số lượng, trị giá tiền. Mẫu SỔ CHI TIẾT HÀNG HOÁ Tên hang: .Đơn vị tính: Mã hiệu: stt Chứng từ Diễn Đơn Nhập Xuất Tồn Ghi giải giá chú Số Ngày SL TT SL TT SL TT hiệu tháng Số dư đầu năm Cộng cuối tháng Cuối tháng kế toán cộng sổ chi tiết hàng hoá, đối chiếu thẻ kho theo số SLg. Sau đó kế toán tổng hợp số liệu ở các SCT hàng hóa vào bảng kê tổng hợp nhập, xuất, tồn hàng hoá theo từng mặt hàng, nhóm hàng để có cơ sở đối chiếu với kế toán tổng hợp TK 156. Trình tự kế toán chi tiết hàng tồn kho khái quát qua sơ đồ sau: Thẻ kho Khoa: Kinh tế 30 Phiếu nhập kho Phiếu xuất kho Sổ chi tiết hàng hoá Bảng kê tổng hợp nhập, xuất tồn hàng hoá
31. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Phương pháp thể kho song song có ưu điểm là ghi chép đơn giản, dễ kiểm tra, đối chiếu. Tuy nhiên, phương pháp này có nhược điểm là có sự ghi chép trùng lặp giứa thẻ kho và kế toán kho. Mặt khác, do viẹc kiểm tra đối chiếu chủ yếu được tiến hnàh vào cuối tháng nên hạn chế chức năng kiểm tra của kế toán. Phương pháp này phù hợp với các ít chủng loại mặt hàng, số lượng nghiệp vụ nhập – xuất kho ít, trình độ chuyên môn của kế toán không cao. 4.4.2. Phương pháp sổ số dư Theo phương pháp này, việc ghi chép của thủ kho ở kho hàng giống như phương pháp thẻ song song. Cuối tháng thủ kho căn cứ số lượng tồn kho của từng mặt hàng trên thẻ kho để ghi vào sổ số dư rồi chuyển cho kế toán. Sổ số dư do kế toán mở cho từng kho, dung cho cả năm, cuối tháng giao cho thủ kho ghi một lần. Mẫu SỔ SỐ DƯ Năm: Kho: Stt Tên quy Đơn vị Đơn giá Số dư 31/1 Số dư 28/2 . cách tính hàng hoá SL ST SL ST Cộng Ở phòng kế toán, hàng ngày căn cử vào các phiếu nhập, xuất kho do thủ kho chuyển đến kế toán ghi vào bảng kê nhập, xuất, tồn của từng kho theo chỉ tiêu giá trị. Cuối tháng, căn cứ vào đơn giá để ghi vào cột “Số tiền” trên cửa sổ số dư. Đối chiếu số liệu ở cột “Số tiền” trên số dư với số liệu ở cột “Tồn cuối kỳ” trên bảng kê tổng hợp nhập, xuất, tồn của từng kho. Sau đó kế toán lập bảng kê tổng hợp nhập, xuất, tồn của toàn doanh nghiệp để có cơ sở đối chiếu với kế toán tổng hợp TK 156. Trình tự hạch toán chi tiết hàng tồn kho được khái quát qua sơ đồ sau: Thẻ kho Khoa: Kinh tế 31 Phiếu nhập kho Sổ số dư Phiếu xuất kho Bảng kê tổng hợp nhập, xuất, tồn từng kho Bảng kê tổng hợp nhập, xuất, tồn hàng hoá (Toàn doanh nghiệp)
32. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Sử dụng phương pháp này có ưu điểm là giảm bớt khối lượng công việc ghi sổ kế toán, công việc tiến hành đều đặn trong tháng, tăng cường công tác kiểm tra giám sát của kế toán, kết hợp chặt chẽ giữa hạch toán ở kho và ở phòng kế toán. Tuy nhiên, phương pháp số dư có một số hạn chế là : Do kế toán ghi theo chỉ tiêu giá trị nên không biết nhanh được số hiện có và tình hình biến động của từng mặtk hàng (vì phải xem ở thẻ kho). Đồng thời việc phát hiện sai sót, nhầm lẫn cũng gạp khó khăn. Phương pháp số dư phù hợp với các doanh nghiệp có số lượng nghiệp vụ nhập, xuất hàng hoá lớn, diễn ra thường xuyên, có nhiều chủng loại hàng hoá, trình độ chuyên môn của nhân viên kế toán tương đối cao. 4.4.3 phương pháp sổ đối chiếu luân chuyển - Nguyên tắc hạch toán: Giống phương pháp thẻ song song - Trình tự ghi chép: + ở kho: Tương tự như phương pháp thẻ song song + Ở phòng kế toán: Mở sổ đối chiếu luân chuyển để hạch toán số lượng và số tiền theo từng loại vật tư, hàng hoá và theo từng kho. Sổ này được ghi vào cuối tháng trên cơ sở tổng hợp các chứng từ nhập, xuất trong tháng trên bảng kê, mỗi loại ghi một dòng trong sổ. Cuối tháng đối chiếu số lượng trên sổ đối chiếu với thẻ kho của thủ kho, đối chiếu số tiền với kế toán tổng hợp. Phương pháp này dễ làm, giảm nhẹ khối lượng ghi chép nhưng vẫn còn trùng lặp về số lượng và công việc dồn vào cuối tháng nên không cung cấp thông tin kịp thời. Do vậy phương pháp này áp dụng với những doanh nghiệp có khối lượng nghiệp vụ nhập xuất phát sinh không nhiều. Sơ đồ kế toán chi tiết vật tư, hàng hoá theo phương pháp sổ đối chiếu luận chuyển Phiếu nhập Bảng kê nhập kho Khoa: Kinh tế 32 Thẻ kho Sổ đối chiếu Kế toán Luân chuyển Tổng hợp Phiếu xuất Bảng kê kho Xuất
33. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ SỔ ĐỐI CHIẾU LUÂN CHUYỂN KHO Số Tên Đơn Đơn Số dư đầu Luân chuyển trong Dư đầu Luân danh vật vị giá tháng 1 tháng 1 tháng 2 chuyển điểm tư, tính tháng 2 hàng Lượng Tiền Nhập Xuất Lượng Tiền vv vv hoá Lg Tiền Lg Tiền BẢNG KÊ NHẬP Tháng: . Chứng từ Tên vật Diễn giải Đơn vị Đơn giá Số lượng Thành Số Ngày tư, hàng tính tiền hoá BẢNG KÊ XUẤT Tháng: . Chứng từ Tên vật Diễn giải Đơn vị Đơn giá Số lượng Thành Số Ngày tư, hàng tính tiền hoá 4.5. Kế toán dự phòng giảm giá hàng tồn kho Khoa: Kinh tế 33
34. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ 4.5.1. Các quy định trong quản lý và hạch toán giảm giá hàng tồn kho Theo chế độ kế toán hiện hành, hàng tồn kho được ghi chép trên sổ kế toán theo giá mua thực tế. Nhưng trên thực tế giá của hàng tồn kho trên thị trường có thể bị giảm so với giá gốc. Để thực hiện nguyên tắc thận trọng của kế toán doanh nghiệp cần lập dự phòng cho phần giá trị của hàng tồn kho bị giảm sút. Qua đó phản ánh đựoc giá trị thực hiện thuần của hàng tồn kho trên báo cáo tài chính. Giá trị hiện thuần của hàng tồn kho là giá có thể bán được trên thị trường. Dự phòng giảm giá hàng tồn kho là dự phòng phần giá trị dự kiến bị tổn thất sẽ ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh do giảm giá bán trên thị trường thấp hơn giá trị ghi trên sổ kế toán, hàng hoá thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp. Trên cơ sỏ tình hình giảm giá, số lượng tồn kho thực tế của từng mặt hàng kế toán xác định mức dự phòng theo công thức. Mức dự phòng giảm Lượng hàng hoá tồn Giá hạch giá thực tế trên giá hàng hoá cho năm = kho giảm giá tại thời x toán trên sổ - thị trường tại kế hoạch điểm lập báo cáo kế toán thời điểm Trong đó giá trị thực tế trên thị trường của hàng tồn kho bị giảm giá là giá có thế bán trên thị trường. Việc lập dự phòng giảm gái hàng tong kho chỉ được lập vào cuối niên độ kế toán, trước khi lập báo cáo tài chính và phải thực hiện theo đúng các quy định của cơ chế quản lý tài chính hiện hành. Kế toá phải tính dự phòng riêng cho từng loại hàng hoá bị giảm giá và tổng hợp vào bảng kê chi tiết dự phòng giảm giá hàng tồn kho. BẢNG KÊ CHI TIẾT GIẢM GIÁ HÀNG TỒN KHO Stt Tên hàng Số lượng Gái hạch Giá thị Chênh lệch Tổng cộng kiểm kê toán trường tiền 1 2 3 4 5 6 = 4-5 7 = 6 x 3 Ngày tháng năm. . Người lập Kế toán trưởng Giám đốc 4.5.2. Phương pháp hạch toán Cuối niên độ kế toán sau doanh nghiệp phải hoàn nhập toàn bộ số dự phòng đã lập cuối năm trước. Đồng thời kế toán lập dự phòng cho năm tiếp theo. Kế toán dự giảm giá hàng tồn kho sử dụng TK 159 “Dự phòng giảm giá hàng tồn kho ” để phản ánh việc lập dự phòng và xử lý các khoản dự phòng giảm giá hàng tồn kho. Nội dung và kết cấu Tài khoản 159. Bên nợ: Hoàn nhập số dự phòng giảm giá hàng tồn kho vào thu nhập bất thường. Bên có: Lập dự phòng giám giá hàng tồn kho vào chi phí quản lý doanh nghiệp Số dư có: Số dự phòng giảm giá hàng tồn kho hiện còn. Trình tự hạch toán: Khoa: Kinh tế 34
35. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Cuối niên độ kế toán, nếu có bằng chứng chắc chắn về sự giảm giá của hàng tồn kho, kế toán lập dự phòng và ghi: Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán Có TK 159 – Dự phòng giảm giá hàng tồn kho - Cuối niên độ kế toán sau: +Nếu mức dự phòng giảm giá phải lập cho năm sau lớn hơn mức dự phòng còn lại của năm trước, kế toán lập dự phòng thêm phần chênh lệch. Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán Có TK 159 - Dự phòng giảm giá hàng tồn kho + nếu mức dự phòng giảm giá phải lập cho năm sau nhở hơn mức dự phòng còn lại của năm trước, kế toán hoàn nhập dự phòng phân chênh lệch NợTK 159 – Dự phòng giảm giá hàng tồn kho Có TK 632 – Giá vốn hàng bán CHƯƠNG 5 KẾ TOÁN NGHIỆP VỤ KINH DOANH XUẤT NHẬP KHẨU 5.1. Những vấn đề chung về hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu 5.1.1. Khái niêm, đặc điểm nghiệp vụ kinh doanh xuất nhập khẩu và nhiệm vụ của kế toán Xuất nhập khẩu là hoạt động mua bán với chức năng tổ chức lưu thong hàng hoá giữa trong nước và quốc tế. Xuất nhập khẩu không phải là hành vi mua bán đơn lẻ mà là cả hệ thống các quan hệ thương mại quốc tế có tổ chức, mà trong đó mỗi nước tham gia vào hoạt động xuất nhập khẩu đều có thể thực hiện một cách có hiệu quả mục tiêu tăng trưởng kinh tế, ổn định và từng bước nâng cao mức sống của nhân dân. Hoạt động xuất nhập khẩu có vị trí quan trọng trong nền kinh tế của Việt Nam. Xuất nhập khẩu góp phần mở rộng thị trường cho sản xuất trong nước, đòng thời bổ xung nhu cầu trong nước những tư liệu sản xuất được hoặc sản xuất chư đủ so với nhu cầu về số lượng và chất lượng. Xuất khẩu có vai trò tạo vốn cho nhập khẩu, tạo tiền đề vật chất để giải quyết những mục tiêu kinh tế - đối ngoại khác của nhà nước. Nhập khẩu có vai trò mua hàng hoá, dịch vụ để thực hiện cân đối cơ cấu kinh tế, kích thích sản xuất trong nước phát triển và lại tác động ngược trở lại đối với hoạt đông xuất khẩu. Hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu có những đặc điểm cơ bản sau: - Lưu chuyển hàng hoá XNK theo một chu kỳ khép kín bao gồm hai giai đoạn + Thu mua hàng hoá trong nước và xuất khẩu hàng hoá. + Nhập khẩu hàng hoá và tiêu thụ hàng nhập khẩu Vì vậy thưòi gian thực hiện các giai đoạn lưu chuyển hàng hoá trong các đơn vị kinh doanh xuất nhập khẩu thường dài hơn các đơn vị kinh doanh hàng hoá trong nước. - Đối tượng hàng nhập khẩu không chỉ đơn thuần là những mặt hàng phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng cá nhân mà còn cung cấp trang thiết bị, tư liệu sản xuất hiện đại để phục vụ cho sự phát triển sản xuất cho tất cả các nghành, các địa phương Đối tượng hàng hoá xuất khẩu là những hàng hoá và dịch vụ mà trong nước có thế mạnh, có “lợi thế so sánh”. Đối với Việt Nam hiện nay mặt hàng xuất khẩu chủ yếu là nguyên vật liệu, nông sản, khoáng sản . các mặt hàng tiêu dùng và hàng gia công xuất khẩu. Khoa: Kinh tế 35
36. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Kinh doanh xuất nhập khẩu có thị trường rộng lớn trong cả nước và ngoài nước, chịu sự ảnh hưởng lớn của sản xuất trong nước và thị trường nước ngoài. Người mua, người bán thuộc các quốc gia khác nhau, so phong tục tập quán tiêu dùng khác nhau, chính sách ngoại thương cũng khác nhau. Đồng tiền để thanh toán tiền hàng xuất nhập khẩu là ngoại tệ do thoả thuận của hai bên, thường là ngoại tệ mạnh như: USD, JPY, FFr . Vì vậy kết quả hoạt động ngoại thương còn bị chi phối bởi tỷ giá ngoại tệ thay đổi và phương pháp kế toán ngoại tệ. Tất cả những đặc điểm trên đã tạo ra những nét đặc thù và sự phức tạp trong quản lý cũng như kế toán nghiệp vụ kinh doanh xuất nhập khẩu. Từ những đặc điểm trên, kế toán nghiệp vụ kinh doanh xuất nhập khẩu có những nhiệm vụ sau. - Tổ chức ghi chép một cách đầy đủ, kịp thời các nghiệp vụ kế toán tổng hợp và chi tiết các nghiệp vụ hàng hoá, nghiệp vụ thanh toán một cách hợp lý phù hợp với đặc điểm kinh doanh của doanh nghiệp. Qua đó thực hiện kiểm tra tình hình thực hiện các hợp đồng xuất nhập khẩu. - Thực hiện đầy đủ những chế độ quy định về quản lý tài chính – tín dụng cũng như những nguyên tắc hạch toán ngoại tệ trong hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu làm cơ sở cho các cấp lãnh đạo đề ra được những quyết định hợp lý trong quản lý hoạt động xuất nhập khẩu. 5.1.2 các phương thức và hình thức kinh doanh xuất nhập khẩu : Hoạt động xuất nhập khẩu được thực hiện bằng hai phương thức: -Xuất khẩu theo nghị định thư -Xuất khẩu tự cân đối: ngoại nghị định thư Cả hai phương thức xuất nhập khẩu trên có thể được thực hiện theo các hình thức sau: -Xuất nhập khẩu trưc tiếp -Xuất nhập khẩu uỷ thác 5.1.2.1 Xuất nhập khẩu trực tiếp Xuất nhập khẩu trực tiiếp là hình thức xuất nhập khẩu trong đố các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu có đầy đử những điều kiện kinh doanh xuất nhập khẩu và được bộ công thương cấp giấy phép trực tiếp giao dịch ,ký kết hợp đồng mua bán hàng hoá và thanh toán với nước ngoài phù hợp với luật pháp của hai nước 5.1.2.2 xuất nhập khẩu uỷ thác Xuất nhập khẩu uỷ thác là hình thức xuất nhập khẩu được áp dụng đối với các doanh nghiệp có hàng hoá hoặc có nhu cầu nhập khẩu nhưng không có khả năng điều kiện hoặc chưa được nhà nước cho phép xuất nhập khẩu trựec tiếp nên phải nhờ các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trực tiếp xuất,nhập khẩu hộ. Theo hình thức này doanh nghiệp uỷ thác được hạch toán doanh thu xuất , nhập khẩu .còn đơn vị nhận uỷ thác chỉ đóng vai trò đại lý và được hưởng hoa hồng theo sự thoả thuận giữa hai bên ký kết hộp đồng uỷ thác xuất nhập khẩu 5.1.3 Giá cả và phương thức thanh toán tiền hàng Trong hoạt đông buôn bán quốc tế ,giá cả hàng hoá rất phức tạp do việc mua bán giữa các nước ,các khu vực khác nhau diễn ra trong một thời gian dài, vận chuyển qua nhiều nước với chinh sáh thuế khác nhau. Giá cả hang hoá có thể bao gôm các yếu tố: giá trị hàng hoá đơn thuần, bao bì, chi phí vận chuyển, chi phí bảo hiểm và các khoản chi phí khác tuỳ theo từng bước giao dịch và sự thoả thuận giữa các bên tham gia. Theo thông lệ quốc tế giá cả trong ngoại thương đêù găn liền với một điều kiện giao hàng có liên quan đến giá đó. đối với các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu của việt nam hiện nay, giá cả của hàng hoá trong hộp đồng xuất nhập khẩu có thể là: Khoa: Kinh tế 36
37. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ +CIF: Là giá giao hàng tại cảng của nước nhập khẩu bao gồm giá hàng hoá (Cost), phí bảo hiểm (Insurance) và cước phí vận chuyển (Freight) +FOB: Là giá giao hàng tại cảng của nước xuất khẩu. Ngoài hai loại giá cơ bản trên còn có thể có giá: +C&F: Tiền hàng và cước phí vận chuyển (Cost and Freight) +C&I: Tiền hàng và phí bảo hiểm (Cost and Insurance) * Phương thức thanh toán: Phù hợp với thông lệ quốc tế tập quán của mỗi nước cũng như từng hộp đồng ngoại thương hiên nay các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu sử dụng một số phương thức thanh toán quốc tế thông dụng sau: - Phương thức chuyển tiền (Remittance) có thể chuyển tiền bằng điện (T/T) hoặc chuyển tiền bằng thư (M/T) - Phương thức nhờ thu (Collection of payment). Bao gồm nhờ thu tiền phiếu trơn (Clean Collection) hoặc nhơ thu kèm chứng từ (Documentary Collection) - Phương thức tin dụng chứng từ (Leter of credit-L/C) - Phương thứ mở tài khoản (open account) 5.1.4. Các nguyên tắc ngoại tệ - Các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh có các nghiệp vụ kinh tế phat sinh bằng ngoại tệ phải thực hiện ghi sổ kế toán và lập báo cáo tài chính theo một đơn vị tiền tệ thống nhất là đồng việt nam hoặc đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán ( nếu được chấp thuận ).Việc quy đổi đồng ngoại tệ ra đông việt nam, hoặc ra đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán về nguyên tắc doanh nghiệp phải căn cứ vào tỷ giá giao dịch thực tế của nghiệp vụ kinh tế phát sinh hoặc tỷ giá giao dịch bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do ngân hàng nhà nước việt nam công bố tại thời điểm phát sinh ngiệp vụ kinh tế (sau đây gọi tắt là tỷ giá giao dịch) để ghi sổ kế toán. - Doanh nghiệp đồng thời phải theo dõi ngoại tệ trên sổ kế toán chi tiết các tài khoản: Tiền mặt, tiền gửi ngân hàng, tiền đang chuyển, các khoản phải thu, các khoản phải trả và Tai khoản 007 “ngoại tệ các loại” (tài khoản ngoài bảng cân đối kế toán) - Đối với tài khoản thuộc loại doanh thu, hàng tồn kho, TSCĐ, chi phí sản xuất, kinh doanh, chi phí khác, bên nợ các tai khoản vốn bằng tiền, khi phát sinh các ngiệp vụ kinh tế bằng ngoại tệ phải được ghi sổ kế toán bằng đồng việt nam, hoặc bằng đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán theo tỷ giá giao dịch thực tế hoặc tỷ giá giao dịch bình quân liên ngân hàng tại thời điểm nghiệp vụ kinh tế phat sinh. - Đối với bên có của các tài khoả vốn bằng tiền, khi phát sinh các nghiệp vụ kinh tế bằng ngoại tệ phải được ghi sổ kế toán bằng đồng việt nam, hoặc bằng đơn vị tiền tệ chính thưcswr dụng trong kế toán theo tỷ giá ghi trên sổ kế toán( tỷ giá bình quân gia quyền; tỷ giá nhập trước, xuất trước ) - Đối với bên có của cấc tài khoản nợ phải trả hoặc bên nợ các tài khoản nợ phải thu, khi phát sinh các nghiệp vụ kinh tế băng ngoại tệ phải được ghi sổ kế toán bằng đồng việt nam hoặc bằng đơn vị tiền tệ chính thức sử dụng trong kế toán theo tỷ giá giao dịch; cuối năm tài chính các số dư nợ phải trả hoặc dư nợ phải thu có gốc ngoại tệ được đánh giá lại theo tỷ giá giao dịch binh quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng do ngân hàng nha nước việt nam công bố tại thời điểm cuối năm tài chính - Đối với bên nợ của các tài khoản nợ phải trả hoặc bên có của các tài khoản nợ phải thu, khi phát sinh các nghiệp vụ kinh tế băng ngoại tệ phải được ghi sổ kế toán băng đồng việt nam hoặc băng đơn vị chính thức sử dụng trong kế toan theo tỷ giá ghi trên sổ kế toán. - Cuối năm tài chính doanh nghiệp phải đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ cuối năm tài chính hoặc ngày kết thúc năm tài chính khác với năm dương lịch (đã được chấp thuận) Khoa: Kinh tế 37
38. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ của các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ được ghi nhận ngay vào chi phí tài chính, hoặc doanh thu hoạt động tài chính trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của năm tài chính. 5.2. Kế toán hoạt động xuất khẩu 5.2.1. Khái niệm, đặc điểm xuất khẩu hàng hoá và yêu cầu kế toán Xuất khẩu là bán hàng hoá hay dịch vụ ra nước ngoài căn cứ vào những hợp đồng đã được ký kết. Xuất khẩu là một trong những nghiệp vụ kinh tế quan trọng trong quan hệ kinh tế đối ngoại. Cũng tương tự như nhập khẩu, xuất khẩu hàng hoá có thể thực hiện theo những phương thức khác nhau: Xuất khẩu trực tiếp, xuất khẩu uỷ thác. Trong xuất khẩu có xuất khẩu theo nghị định thư và xuất khẩu tự cân đối. Về phương thức thanh toán, xuất khẩu hàng hoá có thể thanh toán trực tiếp bằng ngoại tệ, thanh toán bằng hàng hoá hoặc xuất khẩu trừ nợ theo nghị định thư của nhà nước. Hàng hoá được coi là xuất khẩu trong những trường hợp sau: - Hàng xuất bán cho các doanh nghiệp nước ngoài theo hợp đồng kinh tế đã ký kết. - Hàng gửi đi triển lãm sau đó bán thu ngoại tệ. - Hàng bán cho khách nước ngoài hoặc việt kiều thanh toán bằng ngoại tệ. - Các dịch vụ sửa chữa, bảo hiểm tàu biển, máy bay cho nước ngoài thanh toán bằng ngoại tệ. - Hàng viện trợ cho nước ngoài thông qua các hiệp định, nghị định thư do nhà nước ký kết với nước ngoài nhưng được thực hiện qua doanh nghiệp xuất nhập khẩu. Hàng hoá được xác định là hàng xuất khẩu khi hàng hoá đã được trao cho bên mua, đã hoàn thành các thủ tục hải quan. Tuy nhiên, tuỳ theo phương thức giao nhận hàng hoá mà xác định thời điểm hàng xuất khẩu. - Nếu hàng vận chuyển bằng đường biển hàng xuất khẩu tính ngay từ thời điểm thuyền trưởng ký vào vận đơn, hải quan đã ký xác nhận mọi thủ tục hải quan để rời cảng. - Nếu hàng vận chuyển bằng đường sắt hàng xuất khẩu được tính từ ngày hàng được giao tại ga cửa khẩu theo xác nhận của hải quan cửa khẩu. - Nếu hàng xuất khẩu vận chuyển bằng đường không thì hàng xuất khẩu được xác nhận từ khi cơ trưởng máy bay ký vào vận đơn và hải quan sân bay ký xác nhận hoàn thành các thủ tục hải quan. - Hàng đưa đi hội trợ triển lãm thì hàng xuất khẩu được tính khi hoàn thành thủ tục bán hàng thu ngoại tệ. Việc xác định đúng thời điểm xuất khẩu có ý nghĩa quan trọng trong việc ghi chép doanh thu hàng xuất khẩu, giải quyết các nghiệp vụ thanh toán, tranh chấp, khiếu nại, thưởng phạt trong buôn bán ngoại thương. Kế toán bán hàng xuất khẩu cần thực hiện những yêu cầu sau: - Theo dõi, ghi chép, phản ánh kịp thời, đầy đủ các nghiệp vụ kinh doanh xuất khẩu, từ khâu mua hàng xuất khẩu, xuất khẩu và thanh toán hàng xuất khẩu, từ đó kiểm tra giám sát tình hình thực hiện hợp đồng xuất khẩu. - Kế toán bán hàng xuất khẩu hàng hoá cần phải được theo dõi, ghi chép phản ánh chi tiết theo từng hợp đồng xuất khẩu từ khi đàm phán, ký kết, thực hiện thanh toán và quyết toán hợp đồng. - Tính toán, xác định chính xác giá mua hàng xuất khẩu, thuế và các khoản chi có liên quan đến hợp đồng xuất khẩu để xác định kết quả nghiệp vụ xuất khẩu. 5.2.2. Kế toán xuất khẩu hàng hoá. Kế toán xuất khẩu hàng hoá căn cứ vào phương thức xuất khẩu (xuất khẩu trực tiếp hoặc xuất khẩu uỷ thác), và phương pháp kế toán mà doanh nghiệp áp dụng: Nếu doanh nghiệp áp dụng phương pháp kê khai thưòng xuyên thì kế toán xuất khẩu hàng hoá sử dụng các tài khoản sau: - Tài khoản 157- Hàng gửi đi bán. Tài khoản này đung để ghi chép phản ánh các nghiệp vụ gửi hàng hoá đi xuất khẩu. Khoa: Kinh tế 38
39. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Tài khoản 156- Hàng hoá. Tài khoản này ghi chép, phản ánh giá trị hàng xuất kho chuyển đi xuất khẩu. Nếu doanh nghiệp áp dụng phương pháp kiểm kê định kì thì sử dụng tài khoản 611- Mua hàng. - Tài khoản 131- phải thu của khách hàng. Tài khoản này dùng để phản ánh các khoản thu từ nghiệp vụ xuất khẩu hàng hoá. - Tài khoản 331- Phải trả người bán. Tài khoản này dùng để phản ánh các khoản phải thanh toán với người bán hàng xuất khẩu cho doanh nghiệp. - Tài khoản 511- Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ. Tài khoản này dùng để ghi chép, phản ánh doanh thu hàng xuất khẩu. Tài khoản này có thể mở chi tiết cho từng loại danh thu tuỳ theo phương thức xuất khẩu như: Doanh thu xuất khẩu trực tiếp, doanh thu xuất khẩu uỷ thác, doanh thu dịch vụ xuất khẩu.v.v Ngoài ra kế toán xuất khẩu hàng hoá còn sử dụng các tài khoản 111- Tiền mặt. TK 112- Tiền gửi ngân hàng, TK 333- Thuế và các khoản phải nộp nhà nước 5.2.2.1. Kế toán xuất khẩu trực tiếp - Sau khi ký hợp đồng xuất khẩu, doanh nghiệp ký hợp đồng mua hàng xuất khẩu hoặc gia công hàng xuất khẩu. Khi hàng mua về hoặc gia công hoàn thành nhập kho, doanh nghiệp làm thủ tục xuất khẩu và kế toán hàng xuất khẩu như sau: - Căn cứ vào phiếu xuất kho hàng xuất khẩu kế toán ghi: Nợ TK 157- hàng gửi đi bán Có TK 156-hàng hoá - Khi hàng xuất khẩu đã làm thủ tục giám định và kiểm nhận, bốc xếp lên phương tiện vận chuyển tại cảng, ga cửa khẩu theo hợp đồng đã ký, nếu tỷ giá hạch toán lớn hơn tỷ giá thực tế, kế toán ghi: Nợ TK 131- phải thu của khách hàng (TGGDTT) Có TK 511- doanh thu bán hàng( TGGDTT) - Đồng thời kết chuyển giá vốn hàng hoá được xác định là xuất khẩu, ghi: Nợ TK 632 - Trị giá vốn của hàng bán Có TK 157- hàng gửi đi bán - Khi nhận được giấy báo có của ngân hàng về thanh toán tiền hàng xuất khẩu, ghi: Nợ TK 112- tiền gửi ngân hàng ( TGGDTT ) Có TK 131 - phải thu của khách hàng (tỷ giá đã ghi sổ) Có TK 515 – doanh thu hoạt động tài chính (Nợ TK 635-chi phí tài chính) Đồng thời kế toán ghi nợ TK007-Nguyên tệ - Khi doanh nghiệp xác định thuế xuất khẩu phải nộp kế toán ghi: Nợ TK 511- Doanh thu Có TK 333 – ( chi tiết nợ TK 333- thuế xuất nhập khẩu ) - Khi doanh nghiệp nộp thuế ghi: Nợ TK 333- ( chi tiết nợ TK 333- thuế xuất nhập khẩu ) Có TK 1111, 1121 - Khi xuất khẩu, các khoản chi phí phát sinh bằng ngoại tệ kế toán ghi: Nợ TK 641- Chi phí bán hàng ( Tỷ giá GD thực tế ) Có TK 1112, 1122 TG xuất quỹ Có TK 515 – doanh thu hoạt động tài chính ( Nợ TK 635- chi phí tài chính) 5.2.2.2. Kế toán xuất khẩu hàng hoá uỷ thác Khoa: Kinh tế 39
40. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ 5.2.2.2.1. Kế toán nhận uỷ thác xuất khẩu. Nhận xuất uỷ thác trong trường hợp DN được một doanh nghiệp khác giao uỷ thác xuất khẩu một lô hàng mà doanh nghiệp có đầy đủ chức năng và điều kiện để xuất khẩu. Đơn vị nhận uỷ thác xuất khẩu, ngoài kế toán tổng hợp, cần phải mở sổ theo dõi, ghi chép chi tiết theo từng đơn vị giao uỷ thác và từng hợp đồng uỷ thác. Kế toán phải giám sát, đôn đốc việc giao hàng và thanh toán nhanh chóng kịp thời xử lý nhanh và dứt điểm những khiếu nại về tranh chấp trong quá trình nhận xuất khẩu uỷ thác với người mua và người giao xuất khẩu uỷ thác. Hàng xuất khẩu uỷ thác, nếu bên giao uỷ thác ứng toàn bộ vốn, thì không thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp nên phải theo dõi ghi chép vào tài khoản 003- Hàng hoá nhận bán hộ, nhận kí gửi. Trường hợp đơn vị giao uỷ thác giao thẳng hàng xuống phương tiện thì không ghi chép vào tài khoản 003. Khi xuất khẩu thu được tiền, kế toán phản ánh số ngoại tệ thu được và số ngoại tệ phải trả cho đơn vị giao uỷ thác, hoa hồng uỷ thác được hưởng bằng ngoại tệ theo tỷ giá thực tế tại thời điểm xác định doanh thu. Kế toán ghi chép như sau: Khi hàng xác định là xuất khẩu, kế toán ghi Nợ TK 131- TGGDTT Có TK 331- (chi tiết người giao uỷ thác) TGGDTT Có TK 511-(hoa hồng được hưởng) (tỷ giá GDTT) Có TK 3331- thuế GTGT Khi thu được ngoại tệ của người nhập khẩu thanh toán, kế toán ghi. Nợ TK 1122- TGGDTT Có TK 131- TG đã ghi sổ Có TK 515- doanh thu hoạt động tài chính (Nợ TK 635- chi phí tài chính) Chi phí xuất khẩu do bên nhận uỷ thác xuất khẩu chi hộ được tập hợp vào TK 138- phải thu khác Khi phát sinh chi phí, kế toán ghi: Nợ TK 138- Phải thu khác (chi tiết người giao uỷ thác) Có TK 1111, 1121 - Khi nhận được tiền để nộp thuế xuất khẩu hộ, kế toán ghi: Nợ TK 1111,1121 Có TK 331-(chi tiết người giao uỷ thác) - Khi tính thuế xuất khẩu, phải nộp hộ, kế toán ghi: Nợ TK 331- (Chi tiết người giao uỷ thác) Có TK 338- (Chi tiết phải nộp ngân sách) - Khi kết thúc hợp đồng nhận uỷ thác, căn cứ vào số chi phí thực tế đơn vị giao uỷ thác phải chịu kế toán trừ vào tiền bán hàng xuất khẩu (đối với ngoại tệ) ghi: Nợ TK 331-(Chi tiết người giao uỷ thác) Có TK 138- (Chi tiết người giao uỷ thác) Hoặc nếu thu bằng tiền Việt Nam ghi: Nợ TK 111, 112 Có TK 138- (Chi tiết người giao uỷ thác) - Khi trả ngoại tệ cho bên giao uỷ thác, ghi: Nợ TK 331- (chi tiết người giao uỷ thác) TG đã ghi sổ Có TK 1122- TG xuất quỹ Có 515- Doanh thu hoạt động tài chính (Nợ Tk 635- Chi phí tài chính) 5.2.2.2.2. Kế toán giao uỷ thác xuất khẩu Khoa: Kinh tế 40
41. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Kế toán giao uỷ thác xuất khẩu bao gôm những bút toán sau: - Khi giao hàng xuất khẩu cho đơn vị nhận uỷ thác kế toán ghi Nợ TK 157- hàng gửi bán Có Tk 156- hàng hoá Có Tk 155- thành phẩm - Khi hàng hoá được coi là hàng xuất khẩu căn cứ vào bảng thông báo phân tích tiền hàng, chi phí và hoa hồng do đơn vị nhận uỷ thác gửi đến, kế toán ghi chép phản ánh tộng doanh thu về hàng xuất khẩu theo tỷ giá thực tế mua bán bình quân của thị trường liên ngân hàng và phản ánh chi phí hoa hồng bằng ngoại tệ phải trả cho bên nhận uỷ thác xuất khẩu theo cùng tỷ giá nói trên. kế toán ghi như sau: Nợ Tk 131- TGGDTT(chi tiết người nhận uỷ thác) Nợ TK 641- hoa hồng (TGGDTT) Nợ TK 133- Thuế GTGT Có TK 511- TGGDTT - Khi thanh toán chi phí cho bên nhận uỷ thác kế toán ghi Nợ TK 641- chi phí bán hàng (TK6418) Nợ Tk 133- Thuế GTGT được khấu trừ Có TK 1111, 1121 - Đối với thuế xuất khẩu, khi đơn vị chuyển tiền cho đơn vị nhận uỷ thác nộp hộ, kế toán ghi: Nợ TK131- (Chi tiết người nhận uỷ thác) Có TK 1111, 1121 - Khi quyết toán với bên nhận uỷ thác xuất khẩuvề thuế xuất khẩu ghi: Nợ TK 511 Có Tk- 333-(Chi tiết TK 3333- thuế xuất nhập khẩu) Đồng thời ghi: Nợ TK 333- (Chi tiết 3333- Thuế xuất nhập khẩu) Có TK 131- (Chi tiết ngưòi nhận uỷ thác) - Khi thu được ngoại tệ bên nhận uỷ thác ghi: Nợ Tk 1122- TGGDTT Có TK 131- (Chi tiết người nhận uỷ thác) TG đã ghi sổ Có 515- Doanh thu hạt động tài chính (Nợ TK 645- chi phs tài chính) Kế toán nghiệp vụ xuất nhập khẩu cũng mở các sổ kế toán tổng hợp như kế toán nghiệp vụ mua hàng và bán hàng ở các doanh nghiệp kinh doanh nội địa , ngoài ra còn mở các sổ chi tiết đẻ theo dõi từng hợp đồng xuất nhậu khẩu. 5.3. Kế toán nghiệp vụ nhập khẩu 5.3.1. Những yêu cầu cho kế toán nhập khẩu Nhập khẩu là quá trình mua hàng của nước ngoài, thanh toán bằng ngoại tệ nhằm mục đích để bán trong nước, tái xuất khẩu hay phục vụ cho nhu cầu sản xuất, chế biến trong nước. Những hàng hoá được coi là hàng nhập khẩu bao gồm: - Hàng mua của nước ngoài bao gồm cả máy móc , thiết bị ,tư liệu sản xuất, hàng tiêu dùng dịch vụ khác căn cứ vào những hợp đồng nhập khẩu mà các doanh nghiệp của nước ta đã kí kết với doanh nghiệp hay tổ chức kinh tế của nước ngoài Khoa: Kinh tế 41
42. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Hàng nước ngoài đưa vào hội trợ triển lãm ở nước ta sau đó bàn lại cho các doanh nghiệp Việt Nam và thanh toán bằng ngoại tệ. - Hàng hoá ở nước ngoài viện trợ cho nước ta trên cơ sở các hiệp định, nghị định thư giữa chính phủ ta với chính phủ các nước thực hiện thông qua các doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu. Còn những hàng viện trợ nhân đạo phi chính phủ, hàng nhập vào khu chế xuất hay khu vực tự do thương mại (free trade zone) không được coi là hang nhập khẩu. Việc xác định thời điểm nhập khẩu có ý nghĩa quan trọng trong công tác kế toán và thống kê.Theo thông lệ chung và nguyên tắc kế toán được thừa nhận thì thời điểm xác định là hang nhập khẩu khi có sự chuyển quyền sở hữu hàng hoá và tiền tệ. Tuy nhiên điều này còn phụ thuộc rất lớn vào phương thức bán hàng và thời điểm giao nhận: - Nếu hàng nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển thì hàng nhập khẩu được tính từ ngày hàng đến hải phận nước nhập, hải quan cảng biển cảng biển đã ký xác nhận vào tờ khai hàng nhập khẩu - Nếu hàng hoá nhập khẩu vận chuyển bằng đường sắt hoặc đường bộ thì hàng nhập khẩu được tính từ ngày hàng hoá đến ga, trạm biên giới nước nhập khẩu theo xác nhận của hải quan cửa khẩu - Nếu hàng nhập khẩu bằng đường hàng không thì hàng nhập khẩu được tính từ ngày hàng đến sân bay đầu tiên của nước nhập khẩu theo xác nhận của hải quan sân bay đã hoàn thành thủ tục. - Việc xác định là hàng nhập khẩu có ý nghĩa rất lớn trong việc ghi chép kế toán đúng đắn chỉ tiêu doanh số nhập khẩu, giải quyết những thủ tục thanh toán, tranh chấp, khiếu nại, thưởng phạt trong hợp đồng ngoại thương. Giá nhập kho hàng nhập khẩu được phản ánh trên tài khoản kế toán theo giá mua thực tế. Giá mua thực Giá thanh + Thuế NK TT Lệ phí thanh Chi phí khâu tế hàng nhập = toán với + + ĐB toán mua khẩu người bán Giá thanh toán với người bán (VND) =Giá ghi trên hợp đồng x Tỷ giá thực tế 5.3.2. Kế toán nghiệp vụ nhập khẩu hàng hoá trực tiếp Nội dung và phương pháp kế toán nhập khẩu hàng hoá trực tiếp tuỳ thuộc vào phương pháp kế toán hàng tồn kho mà doanh nghiệp áp dụng: Phương pháp kê khai thường xuyên hoặc phương pháp kiểm kê định kỳ. Nếu doanh nghiệp áp dụng phương pháp kê khai thường xuyên thì sử dụng các tài khoản hàng tồn kho. Đó là: - Tài khoản 151 “ Hàng mua đang đi đường”. Tài khoản này dùng để theo dõi, ghi chép hàng nhập khẩu doanh nghiệp đến cuối kỳ kế toán, chứng từ hàng đã về chưa về nhập kho. - Tài khoản 156 “Hàng hoá”. Tài khoản này đã được dùng để ghi chép, phản ánh hàng nhập khẩu đã nhập kho hàng của doanh nghiệp. - Tài khoản 331 “Phải trả người bán”. Tài khoản này dùng để ghi chép, phản ánh tình hình thanh toán tiền hàng nhập khẩu cho người bán. - Tài khoản 333 “Thuế và các khoản phải nộp nhà nước”. Tài khoản này dùng để ghi chép, phản ánh tinh hình nộp thuế nhập khẩu, thuế GTGT của hàng nhập khẩu. ( Tài khoản 3333- Thuế xuất nhập khẩu, tài khoản 33312- Thuế GTGT hàng nhập khẩu). Ngoài ra kế toán hàng nhập khẩu còn phải sử dụng các tài khoản 111- Tiền mặt, tài khoản 112- tiền gửi ngân hàng, TK 515- Doanh thu hoạt động tài chính, Tài khoản 635- Chi phí tài chính, tài khoản 144- Thế chấp ký cược ký quỹ ngắn hạn v.v .Trường hợp hàng nhập khẩu có bao bì tính Khoa: Kinh tế 42
43. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ giá riêng thì giá trị bao bì được phản ánh vào tài khoản 153 “Công cụ dụng cụ” ( Chi tiết tài khoản 1532- Bao bì luân chuyển) Nếu doanh nghiệp áp dụng phương pháp kiểm kê định kì thì kế toán sử dụng tài khoản 611 “Mua hàng” để theo dõi, ghi chép hàng nhập khẩu. Trình tự hạch toán: (DN kế toán hàng tồn kho theo PP KKTX): - Sau khi ký hợp đồng nhập khẩu, doanh nghiệp làm thủ tục mở L/C. Ngân hàng chấp nhận thì doanh nghiệp tiến hành ký quỹ mở L/C bằng tiền mặt hoặc tiền gửi ngân hàng tại ngân hàng ngoại thương hoặc các ngân hàng đang mở tài khoản giao dịch. Khi ký quỹ kế toán ghi: * Nếu trả ngay + Nợ TK 144- Thế chấp, ký quỹ, ký cược ngắn hạn (Tỷ giá GDTT) Có TK 111- Tiền mặt (TK 1112) (tỷ giá xuất quỹ) Có TK 112- Tiền gửi ngân hàng (TK 1122) (Tỷ giá xuất quỹ) Có TK 515- Doanh thu hoạt động tài chính (Nợ TK 635- Chi phí tài chính) + Khi nhận được thông báo hàng đã về đến địa điểm giao nhận và đã làm các thủ tục hải quan, lúc đó kế toán ghi giá trị lô hàng thuộc quyền sở hữu của DN theo tỷ giá thực tế. Nợ TK 151-(Tỷ giá GDTT) Có TK 144- TG đã ghi sổ Có TK 515- doanh thu hoạt động tài chính (Nợ TK 635- chi phí tài chính) Trường hợp tiền mua hàng chưa thanh toán, ghi - Nợ TK 151- tỷ giá giao dịch TT Có TK 331- (Tỷ giá GDTT) - Đồng thời tính số thuế nhập khẩu phải nộp ghi: Nợ TK 151- Hàng mua đang đi đường Có TK 333- (chi tiết có TK 3333- thuế xuất nhập khẩu) - Tính thuế GTGT phải nộp của hàng nhập khẩu được khấu trừ Nợ TK 133- Thuế GTGT được khấu trừ Có TK 33312- Thuế GTGT hàng nhập khẩu phải nộp - Khi nộp thuế nhập khẩu và thuế GTGT của hàng nhập khẩu, căn cứ vào phiếu chi hoặc giấy báo nợ của ngân hàng kế toán ghi: Nợ Tk 3333 Nợ TK 33312 Có TK 111,112 - Khi doanh nghiệp nhận được giấy báo nợ của ngân hàng đã trả tiền cho bên xuất khẩu bằng tiền gửi ngân hàng kế toán ghi: Nợ 331- Phải trả người bán (tỷ giá đã ghi sổ) Có TK 112- Tiền gửi ngân hàng (tỷ giá xuất quỹ) Có TK 144- Thế chấp ký cược, ký quỹ ngắn hạn (tỷ giá đã ghi sổ) Có TK 515- Doanh thu hoạt động tài chính (Nợ TK 635- Chi phí tài chính - Sau khi hàng đã được giám định kiểm nhận tại cảng nếu thấy phù hợp với B/L hàng được chuyển về nhập kho của doanh nghiệp hoặc gửi đi bán thẳng, kế toán ghi: Nợ TK 156 (Hàng hoá) Nợ TK 157- Hàng gửi bán Có TK 151- Hàng mua đang đi đường - Trường hợp phát sinh chi phí vận chuyển, bốc dỡ hàng hoá đến kho căn cứ vào phiếu chi, kế toán ghi Khoa: Kinh tế 43
44. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Nợ TK 156- Hàng hoá (TK 1562- Chi phí mua hàng) Nợ TK 133- (TK 1331) Có TK 1111, 1121 - Trường hợp bán luôn tại cảng,ghi Nợ TK 632 Có TK 151 5.3.3. Kế toán nhập khẩu uỷ thác Một số doanh nghiệp được nhà nước cấp giấy phép và hạn ngạch nhập khẩu, nhưng chưa đử điều kiện để trực tiếp đàm phán ký kết hợp đồng nhập khẩu và tổ chức tiếp nhận hàng nhập khẩu trực tiếp nên phải uỷ thác cho doanh nghiệp có chức năng và đầy đủ điều kiện đứng ra tổ chức nhập khẩu hộ. Đơn vị nhận uỷ thác nhập khẩu là đại lý mua hàng nhập khẩu và được hưởng hoa hồng uỷ thác. Đơn vị giao uỷ thác nhập khẩu phản ánh doanh số mua hàng nhập khẩu cũng như các khoản thuế mà doanh nghiệp phải nộp và thanh toán tiền hoa hồng cho đơn vị nhận uỷ thác bằng tiền Việt Nam hoặc ngoại tệ. 5.3.3.1. Kế toán nhận uỷ thác nhập khẩu Trường hợp nhận uỷ thác nhập khẩu doanh nghiệp sử dụng các taì khoản sau: Tài khoản 131- Phải thu khách hàng. Phản ánh vào tài khoản này là các khoản phải thanh toán với người giao nhập khẩu uỷ thác về tiền hàng và các khoản hoa hồng uỷ thác nhập khẩu được hưởng nhưng chưa thu được và những khoản chi hộ bên giao uỷ thác nhập khẩu. Tài khoản 511- Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ. Phản ánh vào tài khoản này khoản doanh thu hoa hồng uỷ thác được hưởng. Ngoài ra kế toán nhận uỷ thác nhập khẩu còn sử dụng các tài khoản 111- Tiền mặt, tài khoản 112- Tiền gửi ngân hàng ,TK 515- Doanh thu hoạt động tài chính, Tài khoản 635, tài khoản 144- Thế chấp ký cược ký quỹ ngắn hạn v.v . Kế toán nhận uỷ thác nhập khẩu gồm có những bút toán chủ yếu sau: -Khi nhận ngoại tệ của bên giao uỷ thác nhập khẩu để mở thư tín dụng (L/C), ghi: Nợ TK 112- (chi tiết tài khoản 1122) TGGDTT Có TK 131- (chi tiết đơn vị giao uỷ thác nhập khẩu) TGGDTT -Sau đó doanh nghiệp chuyển tiền ký quỹ để mở L/C, kế toán ghi: Nợ TK 144- TGGDTT Có TK 121- (chi tiết TK 1122) TGGDTT - Khi nghiệp vụ nhập khẩu được thực hiện, bên bán đã giao hàng theo hợp đồng, căn cứ vào biên bản giao tịa cảng kế toán phản ánh giá trị hàng nhập khẩu quy ra tiền Việt nam theo tỷ giá thực tế, kế toán ghi : Nợ TK 151, 156 TGGDTT Có TK 144 TGGDTT - Khi hàng về, đơn vị nhận tiền của bên giao uỷ thác để nộp hộ thuế, ghi: Nợ TK 112- Tiền gửi ngân hàng Có TK 131-(chi tiết đơn vị giao uỷ thác) - Khi tính thuế NK, thuế GTGT hàng NK, thuế TTĐB hàng NK phải nộp hộ, ghi: Nợ TK 151,156 Có TK 3333, 33312, 3332 - Khi nộp hộ thuế NK, thuế GTGT hàng NK, thuế TTĐB cho bên uỷ thác, ghi: Nợ TK 3333, 33312, 3332 Có TK 1121, 1111 - Khi hàng hoá đã bốc xong, giao cho đơn vị giao uỷ thác nhập khẩu kế toán ghi: Nợ TK 131 (chi tiết đơn vị giao uỷ thác ) Có TK 151, 156 Khoa: Kinh tế 44
45. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Khi nhập khẩu uỷ thác, nếu có phát sinh chi phí do bên giao uỷ thác chịu ghi: Nợ TK 138- (chi tiết đơn vị giao uỷ thác) Có TK 111, 112 - Chi phí nếu do DN chịu được phản ánh vào TK 641- Chi phí bán hàng ghi: Nợ TK 641- chi phí bán hàng Nợ TK 133 (1331) Có TK 111, 112 - Khi nhận lại tiền chi phí của bên giao uỷ thác nhập khẩu ghi: Nơ TK 111, 112 Có TK 138- chi tiết đơn vị gia uỷ thác - Khi nhận được tiền hoa hồng uỷ thác nhập khẩu do bên giao uỷ thác chuyển trả, ghi: Nợ TK 1111, 1121 Có TK 511- doanh thu bán hàng Có TK 333- thuế và các khoản phải nộp nhà nước (chi tiết 33311) - Trường hợp hoa hồng uỷ thác bằng ngoại tệ Nợ TK 1112, 1122, 131 TGGDTT Có TK 511- (5113) TGGDTT Có TK 333 (chi tiết 33311) Đồng thời ghi nợ TK 007: Nguyên tệ 5.3.3.2. Kế toán giao uỷ thác nhập khẩu Trong trường hợp doanh nghiệp có giấy phép và hạn ngạch nhập khẩu nhưng không đủ điều kiện để đàm phán ký kết hợp đồng và tiếp nhận hàng nhập khẩu thì phải giao uỷ thác cho đơn vị khác có chức năng và có đủ điều kiện nhập khẩu hộ. Kế toán giao uỷ thác nhập khẩu sử dụng những tài khoản sau đây. Tài khoản 331- phải trả người bán. Phán ánh vào tài khoản này là khoản tiền ứng cho bên nhận uỷ thác để thanh toán các khoản tiền nhập hàng hoá. Tài khoản 151- hàng mua đang đi đường Tài khoản 116 – hàng hoá Tài khoản 157-hàng gửi đi bán Và các tài khoản 111-tiền mặt, TK 112- tiền gửi ngân hàng, TK 515- doanh thu hoạt động tài chính, TK 635- chi phí tài chính, TK 33312 - thuế giá trị gia tăng hàng nhập khẩu vv . Ngoài việc ghi chép tổng hợp, kế toán giao uỷ thác nhập khẩu cần phải theo dõi, ghi chép chi tiết từng đơn vị giao uỷ thác, từng hợp đồng giao uỷ thác tư khi ký kết đến khi kết thúc hợp đồng. Kế toán giao uỷ thác nhập khẩu gôm có những bút toán chủ yếu sau: - Trường hợp nhập khẩu phải trả tiền ngay khi mở thư tín dụng (L/C) đơn vị phải chuyển tiền kế toán ghi số ngoại tệ chuyển đi theo tỷ giá hạch toán: Nợ TK 331- chi tiết đơn vị nhận uỷ thác TGGDTT Có TK 111- tiền mặt ( TK1112) TGXQ Có TK 112- tiền gửi ngân hàng (1122 ) TGXQ Có TK 515- doanh thu hoạt động tài chính (Nợ tài khoản 635-chi phí tài chính) - Khi nhận giấy báo về tới cảng giao nhận, đơn vị chuyển tiền cho đơn vị nhận uỷ thác để nhờ nộp hộ thuế. Khi chuyển tiền kế toán ghi: Nợ TK 331- (chi tiết đơn vị nhận uỷ thác ) Có TK 1111, 1121 - Khi hàng bốc rỡ xong, căn cứ vào chứng từ quyết toán hàng nhập khẩu thực tế nhận, kế toán phản ánh giá trị hàng hoá nhập khẩu theo tỷ giá của ngân hàng công bố, số thuế nhập khẩu đã Khoa: Kinh tế 45
46. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ nộp, các khoản hoa hồng uỷ thác cho đơn vị được ghi chép vào giá mua hàng hoá nhập khẩu, khi doanh nghiệp đã nhận hàng nhập khẩu do bên nhận uỷ thác giao cho tại cảng, nếu chưa được chuyển về kho ngay kế toán phản ánh vào TK 151, nếu đã nhập kho kế toán phản ánh vào TK 156, ghi: - Trị giá hàng NK: Nợ TK 151, 156 – TGGDTT (Trị giá hàng) Có TK 331- (chi tiết đơn vị nhận uỷ thác ) (tỷ giá đã ghi sổ) Có TK 515- Doanh thu hoạt động tài chính (Nợ TK 635- chi phí tài chính) - Thuế NK, thuế TTĐB, thuế GTGT hàng NK Nợ TK 151, 156 – (thuế NK, TTĐB) Nợ TK 133- VAT hàng NK (DN khấu trừ) Nợ TK 151, 156- VAT hàng NK (DN trực tiếp) Có TK 331 (chi tiết đơn vị nhận uỷ thác) - Trường hợp bên nhận uỷ thác trả hàng uỷ thác NK khi bên nhận uỷ thác chưa nộp thuế GTGT, khi nhận hàng, căn cứ vào FXKKVCNB của bên nhận uỷ thác, kế toán phản ánh trị giá hàng NK có VAT Nợ TK 151, 156 – (thuế NK, TTĐB, VAT) Có TK 331 (chi tiết đơn vị nhận uỷ thác) Khi nhận được HĐ nộp thuế GTGT hàng NK do bên nhận uỷ thác chuyển trả, ghi: Nợ TK 133 Có TK 151,156 - Các khoản chi phí do bên nhận uỷ thác đã chi hộ: Nợ TK 156 – hàng hoá (1562-chi phí thu mua) Nợ TK 133- thuế GTGT được khấu trừ Có TK 338- phải trả khác - Tính hoa hồng nhập khẩu phải trả ghi: Nợ TK 156-hàng hoá (1562-chi phí thu mua) Nợ TK 1331- thuế GTGT được khấu trừ của hàng hoá và dịch vụ Có TK 331, 111, 112 Nếu hoa hòng trả bằng ngoại tệ thì trênh lệch tỷ giá phản ánh vào TK515 hoặc 635. Khoa: Kinh tế 46
47. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ CHƯƠNG 6 KẾ TOÁN CHI PHÍ VÀ XÁC ĐỊNH KẾT QUẢ KINH DOANH 6.1 Kế toán chi phí bán hàng: 6.1.1. Khái niệm, nội dung của các khoản chi phí bán hàng a. Khái niệm Là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao động sống, lao động vật hoá và các chi phí cần thiết khác phát sinh trong quá trình tiêu thụ hàng hoá. b. Nội dung kinh tế của các khoản chi phí bán hàng - Chi phí nhân viên bán hàng: Bao gồm các khoản tiền lương, tiền công phải trả trực tiếp cho nhân viên bán hàng và các khoản trích theo lương theo tỉ lệ quy định. - Chi phí vật liệu, bao bì: Là giá trị các loại vật liệu, bao bì sử dụng trực tiếp cho quá trình bán hàng. - Chi phí công cụ , đồ dùng: Là giá trị phân bổ của các loại công cụ, đồ dùng sử dụng cho quá trình bán hàng. - Chi phí khấu hao TSCĐ: Là giá trị hao mòn của các loại TSCĐ sử dụng trong quá trình bán hàng như khấu hao nhà kho, cửa hàng, phương tiện vận chuyển Khoa: Kinh tế 47
48. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ - Chi phí về bảo hành sản phẩm: Là các khoản chi phí phát sinh trong quá trình bảo hành sản phẩm theo các điều khoản thoả thuận trong hợp đồng như chi phí sửa chữa, chi phí thay thế linh kiện bị hư hỏng trong thời gian bảo hành. - Chi phí dịch vụ mua ngoài: Là toàn bộ giá trị các loại dịch vụ mà doanh nghiệp phải trả trong quá trình bán hàng như tiền thuê nhà, thuê tài sản, dịch vụ, thông tin quảng cáo, tiền điện, nước - Chi phí bằng tiền khác: Là toàn bộ chi phí còn lại có liên quan tới quá trình bán hàng, hàng mẫu tặng khách, chi phí khuyến mại, công tác phí 6.1.2. Phương pháp kế toán chi phí bán hàng a. Chứng từ sử dụng - Bảng chấm công, bảng thanh toán lương. - Bảng tính trích khấu hao TSCĐ. - Phiếu xuất kho. - Hoá đơn VAT, hoá đơn bán hàng (đối với dịch vụ mua ngoài). b. Tài khoản sử dụng TK 641: - Bên nợ: Tập hợp chi phí bán hàng thực tế phát sinh trong kỳ. - Bên có: + Các khoản ghi giảm chi phí (nếu có). + Kết chi phí bán hàng sang TK 911. - Các tài khoản cấp 2: c. Trình tự hạch toán - Tính tiền lương, phụ cấp, tiền ăn ca: Nợ TK 641 Có TK 334, 338 (19%) -Chi phí nguyên vật liệu: + Xuất kho: Nợ TK 641 Có TK 152 + Nếu mua chuyển thẳng cho bộ phận bán hàng không qua kho: Nợ TK 641 Nợ TK 133 Có TK 111, 112, 331 - Phản ánh giá trị công cụ, đồ dùng: + Nếu giá trị công cụ, dụng cụ thuộc loại phân bổ một lần : Nợ TK 641 Có TK 153 + Nếu giá trị công cụ, dụng cụ thuộc loại phân bổ nhiều lần: * Khi xuất công cụ, dụng cụ sử dụng: Nợ TK 242, 142 Có TK 153 * Khi phân bổ giá trị công cụ, dụng cụ từng kỳ: Nợ TK 641 Có TK 142, 242 - Chi phí khấu hao TSCĐ: Nợ TK 641 Khoa: Kinh tế 48
49. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK 214 - Chi phí dịch vụ mua ngoài: Nợ TK 641 Nợ TK 133 Có TK 331 - Chi phí sửa chữa lớn TSCĐ: + Trường hợp trích trước sửa chữa lớn TSCĐ: Nợ TK 641 Có TK 335 * Khi chi phí thực tế phát sinh: Nợ TK 335 Có TK 111, 112, 335, 338, 151, 152 + Không trích trước chi phí sửa chữa lớn TSCĐ: Nợ TK 641 Có TK 111, 112, 152, 153, 331, 338 * Nếu chi phí phát sinh một lần giá trị lớn liên quan đến nhiều kỳ: Nợ TK 242 Có TK 111, 112 * Sau đó từng kỳ phân bổ vào chi phí bán hàng: Nợ TK 641 Có TK 242 - Hạch toán chi phí bảo hành sản phẩm, hàng hoá: Là trường hợp doanh nghiệp bán hàng cho khách có kèm giấy bảo hành sửa chữa cho các sản phẩm hỏng do lỗi sản xuất được phát hiện trong thời gian bảo hành sản phẩm, hàng hoá. + Khi xác định số dự phòng cần lập về chi phí bảo hành, sửa chữa sản phẩm, hàng hoá: Nợ TK 641 Có TK 352 + Khi phát sinh các khoản chi phí thực tế: * Trường hợp không có bộ phận độc lập về bảo hành sản phẩm, hàng hoá: . Khi phát sinh các khoản chi phí liên quan đến việc bảo hành sản phẩm, hành hoá: Nợ TK 621, 622, 627 Có TK 111, 112, 152, 153, 334, 338, 331 . Cuối kỳ kế toán kết chuyển chi phí sang TK 154: Nợ TK 154 Có TK 621, 622, 627 . Khi sửa chữa, bảo hành sản phẩm, hàng hoá hoàn thành bàn giao cho khách hàng: Nợ TK 352 Nợ TK 641: Chênh lệch thiếu Có TK 154 * Trường hợp có bộ phận độc lập về bảo hành sản phẩm, hàng hoá: . Số tiền phải trả cho đơn vị nội bộ về chi phí bảo hành sản phẩm, hàng hoá hoàn thành bàn giao cho khách hàng: Nợ TK 352 Nợ TK 641: Chênh lệch thiếu Có TK 336 . Khi trả tiền cho đơn vị nội bộ về bảo hành sản phẩm, hàng hoá: Nợ TK 336 Có TK 111, 112 Khoa: Kinh tế 49
50. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ + Cuối kỳ kế toán năm hay cuối kỳ kế toán giữa niên độ doanh nghiệp phải tính: * Trường hợp số dự phòng phải trả cần lập kỳ kế toán này lớn hơn số dự phòng phải trả đã lập ở kỷ trước thì trích bổ sung vào TK 641: Nợ TK 641 Có TK 352 * Nếu thực tế phát sinh nhỏ hơn số dự phòng thì hoàn nhập: Nợ TK 352 Có TK 641 - Đối với sản phẩm, hàng hoá tiêu dùng nội bộ cho hoạt động bán hàng: + TH1: Nếu sản phẩm, hàng hoá dùng vào hạot động bán hàng (hàng hoá thuộc đối tượng chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ thì không phải tính thuế GTGT). Nợ TK 641 Có TK 512 + TH2: Nếu sản phẩm hàng hoá thuộc đối tượng chịu thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ dùng cho hoạt động bán hàng, cung cấp dịch vụ không chịu thuế GTGT thì thuế GTGT phải nộp tính vào chi phí bán hàng: Nợ TK 641 Có TK 512 Có TK 3331 - Số tiền phải trả cho đơn vị nhận uỷ thác xuất khẩu về các khoản đã chi hộ liên quan đến hàng uỷ thác xuất khẩu hoặc phải trả cho đơn vị nhận uỷ thác xuất khẩu: Nợ TK 641 Nợ TK 133 Có TK 111, 112, 338 - Khi phát sinh các khoản ghi giảm chi phí bán hàng: Nợ TK 111, 112, 335 Có TK 641 - Cuối kỳ kế toán kết chuyển sang TK 911: Nợ TK 911 Có TK 641 6.2. Kế toán chi phí quản lý doanh nghiệp 6.2.1 Khái niệm, nội dung kinh tế của các khoản chi phí quản lý doanh nghiệp a. Khái niệm Là biểu hiện bằng tiền của các hao phí về lao dộng sống, lao động vật hoá và các chi phí cần thiết khác phát sinh để doanh nghiệp tổ chức quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh chung toàn DN trong một thời kỳ nhất định. b. Nội dung kinh tế của các khoản chi phí quản lý doanh nghiệp - Chi phí nhân viên quản lý. - Chi phí vật liệu. - Chi phí công cụ, đồ dùng. - Chi phí khấu hao TSCĐ. - Thuế phí, lệ phí phải nộp: thuế mon bài, thuế nhà đất, lệ phí giao thông. - Chi phí dự phòng: + Dự phòng phải thu khó đòi. Khoa: Kinh tế 50
51. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ + Dự phòng phải trả: dự phòng tái cơ cấu DN, dự phòng trong các hợp đồng có rủi ro lớn, các khoản dự phòng phải trả khác. + Dự phòng trợ cấp mất việc làm. -Chi phí dịch vụ mua ngoài. - Chi phí bằng tiền khác. 6.2.2. Phương pháp kế toán chi phí quản lý doanh nghiệp a. Chứng từ sử dụng - Bảng chấm công. - Bảng thanh toán tiền lương. - Bảng phân bổ khấu hao. - Phiếu chi. - Giấy báo nợ. - Phiếu xuất kho. - Biên lai nộp thuế, phí b. Tài khoản sử dụng TK 642: Chi phí quản lý doanh nghiệp. - Kết cấu: + Bên nợ: . Tập hợp các khoản chi phí thực tế phát sinh trong kỳ + Bên có: . Các khoản ghi giảm chi phí . Cuối kỳ kết chuyển sang TK 911 c. Trình tự hạch toán - Phản ánh tiền lương, tiền công: Nợ TK 642 Có TK 334, 338 (19% tiền lương) - Phản ánh giá trị vật liệu xuất dùng: Nợ TK 642 Nợ TK 133 Có TK 331,111, 112 : Nếu mua chuyển thẳng Có TK 152: Nếu xuất kho - Phản ánh giá trị công cụ, đồ dùng: Nợ TK 642 Nợ TK 133 Có TK 111, 112, 331 : Nếu mua chuyển thẳng Có TK153: Nếu xuất kho - Trích khấu hao TSCĐ: Nợ TK 642 Có TK 214 - Phản ánh thuế môn bài, thuế nhà đất: Nợ TK 642 Có TK 333 - Phản ánh lệ phí giao thông: Nợ TK 642 Khoa: Kinh tế 51
52. Kế toán doanh nghiệp thương mại và dịch vụ Có TK 111, 112 - Trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi: Nợ TK 642 Có TK 139 - Phản ánh các khoản chi phí, dịch vụ mua ngoài, chi phí sửa chữa TSCĐ một lần với giá trị nhỏ: Nợ TK 642 Nợ TK 133 Có TK 111, 112, 331 - Chi phí bằng tiền khác phát sinh như chi phí hội nghị, tiếp khách: Nợ TK 642 Nợ TK 133 Có TK 111, 112,331 - Định kỳ tính chi phí quản lý doanh nghiệp phải nộp cấp trên để lập quỹ cấp trên: Nợ TK 642 Có TK 111, 112, 336 - Thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ phải tính vào chi phí quản lý doanh nghiệp: Nợ TK 642 Có TK 133 -Trích lập quỹ dự phòng trợ cấp mất việc làm: Nợ TK 642 Có TK 351 - Trích lập khoản dự phòng về tái cơ cấu DN: Nợ TK 642 Có TK 352 - Cuối kỳ kế toán kết chuyển sang TK 911: Nợ TK 911 Có TK 642 d. Sổ sách kế toán * Nhật ký chung: - Sổ nhật ký chung - Sổ nhật ký đặc biệt - Sổ cái TK 641, TK 642 - Sổ chi tiết chi phí SXKD - Các sổ kế toán liên quan khác * Nhật ký chứng từ: - Bảng kê, số năm (theo dõi Nợ TK 641, Nợ TK 642) - Nhật ký chứng từ số 7: tổng hợp chi phí SXKD ( theo dõi Có TK 334, 338, 152, 153) - Sổ nhật ký chứng từ số 8 để xác định kết quả ( theo dõi Có TK 641, 642) - Sổ cái TK 641, 642 - Sổ chi tiết chi pí SXKD, các nhật ký bảng kê, các sổ kế toán liên quan khác. 6.3 Kế toán xác định kết quả kinh doanh 6.3.1 Nội dung kết quả hoạt động kinh doanh Kết quả hoạt động kinh doanh là phần còn lại của doanh thu sau khi trừ đi chi phí của hoạt động kinh doanh mà DN đã thực hiện trong một kỳ hạch toán. * Phương pháp xác định: Lợi nhuận thuần sau thuế = Lợi nhuận thuần trước thuế - Thuế thu nhập doanh nghiệp Khoa: Kinh tế 52