Tin học ứng dụng chăn nuôi thú y - Chương III: Xây dựng công thức thức ăn và quản lý đàn giống

Nội dung text: Tin học ứng dụng chăn nuôi thú y - Chương III: Xây dựng công thức thức ăn và quản lý đàn giống

1. Ch ươ ng III XÂY D NG CƠNG TH C TH C ĂN VÀ QU N LÝ ðÀN GI NG 1. PH N M M PH I H P KH U PH N FORMULATION 1.1. ðc đim c a ph n m m Formulation Formulation là ph n m m đơn gi n, s d ng ch ươ ng trình Excel đ thi t l p b ng tính, thân thi n v i ng ưi s d ng do đưc vi t b ng ti ng Vi t vi ngu n c ơ s d li u c a Vi t Nam. Formulation nh m xây d ng cơng th c th c ăn c a các lo i v t nuơi l n, trâu bị, gia cm và cá. Formulation cĩ m t s đ c đim sau: - L ưu gi các cơng th c th c ăn, các nguyên li u th c ăn v i thành ph n hố h c c a chúng. Kh n ăng l ưu gi cho m t lo i đ i t ưng v t nuơi bao g m: nhi u cơng th c th c ăn ho c các kh u ph n khác nhau, nhi u nguyên li u th c ăn khác nhau, các lo i thành ph n dinh d ưng khác nhau c a m t lo i nguyên li u th c ăn - Cĩ th d dàng tra tìm: các cơng th c th c ăn ho c kh u ph n, thành ph n dinh dưng c a m t cơng th c th c ăn ho c kh u ph n, thành ph n dinh d ưng c a các nguyên li u th c ăn đã đưc l ưu gi - Cĩ th ph i h p m t cơng th c th c ăn hay m t kh u ph n b ng cách l n l ưt nhp kh i l ưng t ng nguyên li u th c ăn đ cĩ k t qu là m t cơng th c th c ăn hay m t kh u ph n v i giá tr dinh d ưng và giá ti n m t đơn v . - Cĩ th ph i h p m t cơng th c th c ăn hay m t kh u ph n tho mãn các nhu c u dinh d ưng đ ra đ ng th i cĩ chi phí th p nh t. 1.2. H ưng d n s d ng ph n m m Formulation 1.2.1. Kh i đ ng ph n m m Do Formulation ch a các macro con, nên khi kh i đ ng màn hình s hi n ra h p tho i thơng báo v macro. Ch n Enable Macro (ho c Yes) đ ch y ch ươ ng trình (hình 3.1) Hình 3.1. H p tho i thơng báo macro 1.2.2. Quan sát giá tr dinh d ưng c a m t lo i th c ăn cĩ s n trong Formulation Vùng d li u c a Formulation v giá tr dinh d ưng c a các lo i th c ăn đưc thi t l p trên c ơ s “B ng thành ph n giá tr dinh d ưng c a th c ăn dành cho gia súc, gia c m” c a Vi n Ch ăn nuơi và tài li u giá tr dinh d ưng c a th c ăn gia súc c a NRC và H i h t c c Hoa K ỳ. 79
2. Các d li u đã đưc nh p vào trang “TA” trong trang tính Excel t o thành m t vùng d li u s d ng cho tính tốn (hình 3.2). Hình 3.2. Giao di n c a vùng d li u Trong vùng d li u đã cĩ s n 368 lo i th c ăn b trí theo các hàng, giá tr dinh d ưng đưc b trí theo các c t, bao g m: đ m, protein thơ, m thơ, khống t ng s , x ơ thơ, Ca, P, lysine, methionine, cystine, tryptophan, n ăng l ưng trao đ i (kcal ME) Trong vùng d li u c ũng cĩ c t giành cho vi c nh p giá c a các lo i th c ăn, ng ưi s d ng tr c ti p nh p giá vào ơ t ươ ng ng v i lo i th c ăn. ð xem giá tr dinh d ưng c a m t lo i th c ăn, ch c n ch n lo i th c ăn đĩ trên hàng, giá tr dinh d ưng s hi n th trên các c t c a cùng hàng. Ng ưi s d ng cĩ th nh p thêm lo i th c ăn khác, c ũng nh ư cĩ th thay đ i giá tr dinh dưng, giá c c a m t lo i th c ăn nào đĩ n u th y d li u c ũ khơng cịn phù h p n a. 1.3. Quan sát m t cơng th c th c th c ăn cĩ s n trong Formulation Formulation l ưu l i các cơng th c th c ăn ho c kh u ph n đã ph i tr n, cho phép ng ưi s d ng quan sát nh ng cơng th c th c ăn, kh u ph n này. Ví d : quan sát kh u ph n “Cá b t” (hình 3.3). Hình 3.3. Cơng th c ho c kh u ph n đã ph i tr n 80
3. 1.4. Các b ưc xây d ng cơng th c th c ăn Bưc 1. Ch n nguyên li u Vùng d li u trong trang “PHOIHOP”s hi n th tên nguyên li u th c ăn, s mã hĩa ca nguyeên li u th c ăn (v trí c a nguyên li u th c ăn trong vùng d li u), và giá th c ăn. N u mu n ch nh s a m t thơng s nào đĩ (ví d , giá th c ăn), c ăn c vào s mã hĩa ca nguyên li u th c ăn, tìm s đĩ trong vùng d li u đ ch nh s a. Cĩ th ch n t i đa 40 lo i nguyên li u th c ăn khác nhau đ ph i h p (hình 3.4). Hình 3.4. Vùng ch n nguyên li u th c ăn đ ph i h p Bưc 2. Ràng bu c t l nguyên li u trong kh u ph n Vùng ràng bu c cho phép ng ưi s d ng đưa ra gi i h n c a nguyên li u th c ăn đ kh ng ch t l ph i tr n t i đa, t i thi u c a lo i nguyên li u th c ăn đĩ trong cơng th c th c ăn ho c kh u ph n. Hình 3.5. Vùng kh ng ch t l t i đa, t i thi u đ i v i nguyên li u th c ăn 81
4. Bưc 3. Ch n ch t dinh d ưng c n cân b ng Formulation cho phép ng ưi s d ng ch n nh ng ch t dinh d ưng c n cân b ng t ươ ng ng v i t ng cơng th c th c ăn ho c kh u ph n (hình 3.6). Hình 3.6. Vùng ch n ch t dinh d ưng c n cân b ng Bưc 4. Nh p gi i h n giá tr dinh d ưng c a cơng th c th c ăn c n ph i h p Vùng gi i h n các ch t dinh d ưng cho phép ng ưi s d ng đưa ra các gi i h n chính xác ho c t i đa, t i thi u c a các ch t dinh d ưng trong cơng th c th c ăn ho c kh u ph n cn ph i h p. Hình 3.7. Vùng gi i h n giá tr dinh d ưng c a cơng th c th c ăn c n ph i h p Bưc 5. Ph i h p Sau khi đã ti n hành đày đ các 4 b ưc trên, đ ph i h p cơng th c th c ăn ho c kh u ph n ch c n nh n vào nút “PH I H P” (hình 3.8). 82
5. Hình 3.8. Nh n nút “Ph i h p” đ ph i h p cơng th c th c ăn Khi ph n m m ch y, cĩ hai kh n ăng x y ra: Kh n ăng I: N u các d li u đ u vào h p lý, h p tho i k t qu hi n th báo đã cĩ gi i pháp đáp ng yêu c u các điu ki n đã đt ra (hình 3.9). Hình 3.9. H p tho i k t qu hi n th báo đã cĩ gi i pháp Kh n ăng 2: N u các d li u đ u vào ch ưa h p lý, h p tho i k t qu hi n th báo khơng tìm đưc gi i pháp đáp ng đưc các yêu c u (hình 3.10). Hình 3.10. H p tho i k t qu hi n th báo khơng cĩ gi i pháp Bưc 6. Xem và in k t qu Nu h p tho i k t qu báo đã cĩ gi i pháp (kh n ăng 1), ng ưi s d ng cĩ th xem k t qu ph i tr n b ng các nh n vào nút: IN K T QU ðà PH I TR N Mis en forme : Police :(Par défaut) Arial Vùng k t qu xu t hi n s l ưng t ng lo i th c ăn c n ph i tr n cho 100 kg th c ăn hn h p. 83
6. Hình 3.11. Vùng k t qu 2. PH N M M PH I H P KH U PH N ULTRAMIX Ultramix là ph n m m ph i h p kh u ph n c a ð i h c Exerter (Anh). Là ph n m m đưc s d ng t n ăm 1988, ch y trên n n DOS, cĩ th cài đt cho các máy cĩ c u hình th p t 286, màn hình đen tr ng, ch s d ng bàn phím, khơng s d ng chu t. 2.1. ðc đim ph n m m Ultramix - Cĩ th áp d ng cho 3 đ i t ưng v t nuơi khác nhau (l n, trâu bị và gia c m), s d ng các thành ph n dinh d ưng c a nguyên li u th c ăn phù h p v i t ng lo i v t nuơi. - L ưu gi các cơng th c th c ăn ho c kh u ph n ăn (sau đây g i chung là cơng th c th c ăn), các nguyên li u th c ăn v i thành ph n hố h c c a chúng. Kh n ăng l ưu gi cho mt lo i đ i t ưng v t nuơi bao g m: 32 cơng th c th c ăn ho c kh u ph n khác nhau, 92 nguyên li u th c ăn khác nhau, t i đa 32 lo i thành ph n dinh d ưng khác nhau c a m t lo i nguyên li u th c ăn - Cĩ th d dàng tra tìm: các cơng th c th c ăn ho c kh u ph n, thành ph n dinh dưng c a m t cơng th c th c ăn ho c kh u ph n, thành ph n dinh d ưng c a các nguyên li u th c ăn đã đưc l ưu gi - Cĩ th ph i h p m t cơng th c th c ăn hay m t kh u ph n b ng cách l n l ưt nhp kh i l ưng t ng nguyên li u th c ăn đ cĩ k t qu là m t cơng th c th c ăn hay m t kh u ph n v i giá tr dinh d ưng và giá ti n m t đơn v . - Cĩ th ph i h p m t cơng th c th c ăn hay m t kh u ph n tho mãn các nhu c u dinh d ưng đ ra đ ng th i cĩ chi phí th p nh t. 2.2. H ưng d n s d ng Ultramix Nh p chu t vào bi u t ưng Ultramix đ kh i đ ng, xu t hi n c a s ch n c ơ s d li u (Hình 3.12). Dùng phím m ũi tên di chuy n vùng sáng đ l a ch n đ i t ưng v t nuơi phù hp, nh n phím Enter. H p tho i Menu ca v t nuơi đã ch n s hi n lên (Hình 3.13). 84
7. Hình 3.12. C a s Ultramix Hình 3.13. H p tho i các l a ch n Hp tho i g m các l a ch n sau: - Select and Formulate a Diet: L a ch n và ph i h p m t cơng th c th c ăn - Raw Material Data: D li u v nguyên li u th c ăn - Raw Material Data (by Nutrient): D li u v nguyên li u th c ăn (theo giá tr dinh d ưng) - Diet Specifications: Các đc tr ưng c a cơng th c th c ăn - Return to Opening Menu: Tr v m Menu - Select a Client File: L a ch n t p c a khách hàng 2.1.1. Xem, ch nh s a thành ph n dinh d ưng c a m t lo i nguyên li u th c ăn - Ch n Raw Material Data, c a s xem và ch nh s a thành ph n nguyên li u xu t hi n. Hình 3.14. Xem/ s a thành ph n dinh Hình 3.15. Xem/s a m c dinh d ưng dưng c a các nguyên li u th c ăn ca mt lo i nguyên li u th c ăn 85
8. Nh n P đ xem trang ti p, N đ nh p thêm tên lo i nguyên li u m i, Escape đ quay v màn hình tr ưc đĩ. Ch n lo i nguyên li u b ng cách nh p s th t c a nguyên li u đĩ vào ơ sáng, gõ Enter (Hình 3.14) Nh n D ho c F đ xem thành ph n dinh d ưng tính theo v t ch t khơ ho c t ươ i c a nguyên li u đã ch n Di chuy n ơ sáng, nh p s li u vào đ ch nh s a thành ph n dinh dưng, Nh n A đ h y b l nh v a nh p và quay v màn hình tr ưc, Escape đ quay v màn hình tr ưc (Hình 3.15). 2.2.2. Xem, ch nh s a thành ph n dinh d ưng c a các lo i nguyên li u th c ăn Ch n Raw Material Data (by Nutrient), c a s xem và ch nh s a giá tr dinh d ưng xu t hi n. Nh n N đ nh p thêm ch tiêu m i. Ch n lo i ch t dinh d ưng b ng cách nh p s th t c a ch t dinh d ưng vào ơ sáng, gõ Enter (Hình 3.16). Lo i ch t dinh d ưng đã ch n c a các lo i nguyên li u xu t hi n. Nh n phím D (ho c F) đ xem ch t dinh d ưng cĩ trong v t ch t khơ (ho c t ươ i), P đ xem ti p. Di chuy n vùng sáng và nh p d li u đ ch nh s a. Nh n A đ h y b l nh v a nh p và quay v màn hình tr ưc, Escape đ quay v màn hình tr ưc (Hình 3.17). Hình 3.16. Xem/s a giá tr dinh d ưng Hình 3.17. Xem/s a m t lo i ch t dinh d ưng 2.2.3. Xem, ch nh s a cơng th c th c ăn - Ch n Diet Specifications, sau đĩ ch n Nutrient Levels (Select Diet), c a s xem và ch nh s a giá tr dinh d ưng c a cơng th c th c ăn xu t hi n. Gõ s th t c a cơng th c th c ăn l a ch n vào ơ sáng nh bên ph i d ưi màn hình. Gõ N đ nh p tên cơng th c th c ăn m i. Trang xem và ch nh s a giá tr dinh d ưng c a cơng th c th c ăn xu t hi n. Nh p s li u vào đ thay đ i các m c t i đa ho c t i thi u. Nh n phím P đ thay đ i trang, R đ xem t l các nguyên li u th c ăn, N đ xem giá tr dinh d ưng, Escape đ quay v màn hình tr ưc. - Ch n Diet Specifications, sau đĩ ch n Nutrient Levels (Select Nutrient), c a s xem và ch nh s a giá tr dinh d ưng c a các cơng th c th c ăn xu t hi n. Gõ s th t c a ch t 86
9. dinh d ưng l a ch n vào ơ sáng nh bên ph i d ưi màn hình. Trang xem và ch nh s a m c dinh d ưng c a các cơng th c th c ăn xu t hi n. Nh p s li u vào đ thay đ i các m c t i đa ho c t i thi u. Nh n phím P đ thay đ i trang, Escape đ quay v màn hình tr ưc. - Ch n Diet Specifications, sau đĩ ch n Inclusion Rates, c a s xem và giá tr dinh dưng c a các cơng th c th c ăn xu t hi n. Gõ s th t c a ch t dinh d ưng l a ch n vào ơ sáng nh bên ph i d ưi màn hình. Trang xem và ch nh s a t l các nguyên li u th c ăn xu t hi n. Nh p s liu vào đ thay đ i các m c t i đa ho c t i thi u. Nh n phím P đ thay đi trang, N đ xem giá tr dinh d ưng, R đ xem t l các nguyên li u th c ăn, Nh n A đ hy b l nh v a nh p và quay v màn hình tr ưc, Escape đ quay v màn hình tr ưc. - Ch n Diet Specifications, sau đĩ ch n Inclusion Rates (select Raw Material), c a s xem và ch nh s a t l các nguyên li u th c ăn trong cơng th c th c ăn xu t hi n. Gõ s th t c a nguyên li u th c ăn l a ch n vào ơ sáng nh bên ph i d ưi màn hình. Trang xem và ch nh s a t l lo i nguyên li u th c ăn c a các cơng th c th c ăn xu t hi n. Nh p s li u vào đ thay đ i các m c t i đa ho c t i thi u. Nh n phím P đ thay đ i trang, A đ hy b l nh v a nh p và quay v màn hình tr ưc, Escape đ quay v màn hình tr ưc. 2.2.4. La ch n và ph i h p m t cơng th c th c ăn Ch n Select and Formulate a Diet, c a s các cơng th c th c ăn xu t hi n. Gõ s th t c a nguyên li u th c ăn l a ch n vào ơ sáng nh bên ph i d ưi màn hình. Trang ph i hp cơng th c cho lo i th c ăn đã l a ch n xu t hi n. Nh p s li u vào đ thay đ i giá nguyên li u th c ăn. Nh n phím P đ thay đ i trang, R đ tr l i đ u trang (Hình 3.18). + Ph i h p cơng th c b ng ph ươ ng pháp c đ nh t l nguyên li u th c ăn: Nh n phím H đ ph i h p cơng th c b ng ph ươ ng pháp c đ nh t l nguyên li u th c ăn. Di chuy n đim sáng trên c t “Fix” đ nh p s l ưng t ng lo i nguyên li u th c ăn. Nh n phím P đ thay đ i trang. Nh n D đ xem d li u v thành ph n nguyên li u th c ăn, bao g m: D đ xem và ch nh s a m c dinh d ưng c a cơng th c th c ăn, R đ xem lo i nguyên li u th c ăn, N đ xem giá tr dinh d ưng c a các lo i nguyên li u th c ăn. Nh n S đ xem k t qu . Trang k t qu xu t hi n. Nh n phím N đ xem giá tr dinh d ưng, R đ xem thành ph n nguyên li u th c ăn. S đ xem tĩm t t k t qu , P đ in k t qu (Hình 3.19). + Ph i h p cơng th c b ng ph ươ ng pháp đáp ng yêu c u giá tr dinh d ưng và cĩ giá thành r nh t: Di chuy n đim sáng trên c t “Offer”. T ươ ng ng v i t ng lo i nguyên li u th c ăn, gõ Y ho c N đ cho phép cĩ th ho c khơng th cĩ trong thành ph n cơng th c th c ăn. Nu đã cĩ s n “Excluded” ho c “Force in” cĩ ngh ĩa là nguyên li u này khơng cĩ ho c nh t đnh cĩ trong thành ph n cơng th c th c ăn (do đã đt s n khi nh p d li u tr ưc đĩ). Nh n phím P đ thay đ i trang. Nh n D đ xem d li u v thành ph n nguyên li u th c ăn, bao g m: D đ xem và ch nh s a m c dinh d ưng c a cơng th c th c ăn, R đ xem lo i nguyên li u th c ăn, N đ xem giá tr dinh d ưng c a các lo i nguyên li u th c ăn. Cu i cùng nh n S đ xem k t qu . Cĩ 2 kh n ăng x y ra: Kh n ăng 1: trang k t qu xu t hi n. Nh n phím N đ xem giá tr dinh d ưng, R đ xem thành ph n nguyên li u th c ăn. S đ xem tĩm t t k t qu , P đ in k t qu (Hình 3.20). Kh n ăng 2: ph i h p khơng thành cơng, màn hình các ch t dinh d ưng khơng đáp ng đưc yêu c u c a cơng th c th c ăn xu t hi n. Nh n phím b t k ỳ đ xem ti p các g i ý thay đi thành ph n nguyên li u th c ăn (Hình 3.21). 87
10. Hình 3.18. Ph i h p m t cơng th c th c ăn Hình 3.19. Ph i h p b ng ph ươ ng pháp p c đ nh Hình 3.20. Ph i h p thành cơng Hình 3.21. Ph i h p thành cơng 3. PH N M M PH I H P AXIT AMIN KH U PH N DEGUSSA Là ph n m m ph i h p th c ăn theo hàm l ưng axit amin trong nguyên li u th c ăn. Phiên b n AminoDat 1.1 đưc cài đt trên n n Windows, điu khi n b ng con chu t. 88
11. Trên c a s Windows, AminoDat 1.1 cho phép ng ưi s d ng xem ho c điu ch nh thành ph n dinh d ưng c a nguyên li u th c ăn m t cách nhanh chĩng và thu n ti n. B ng cách ch n yêu c u trong menu ban đ u ho c menu ph , ng ưi s d ng cĩ th th c hi n yêu cu c a mình ho c nh p d li u vào. AminoDat 1.1 cho phép xem thành ph n các axit amin cĩ trong nguyên li u th c ăn cùng v i axit amin tiêu hĩa, t l t ươ ng đi so v i v i m t axit amin (lysine ch ng h n) và li khuyên. Vi m t nguyên li u th c ăn đã bi t hàm l ưng protein thơ, cĩ th s d ng ph ươ ng trình h i quy c a ch ươ ng trình đ tính ra hàm l ưng axit amin. Ng ưi s d ng cũng cĩ th so sánh các nguyên li u th c ăn và các cơng th c th c ăn. S d ng các núm nh n bên ph i màn hình đ th c hi n các yêu c u, các núm kích ho t cĩ màu sáng v i ch đen, các núm khơng ho t đ ng cĩ màu ghi nh t. 3.1. Ch n nguyên li u th c ăn Kích ho t núm “Feed Ingredient”, danh sách các nguyên li u th c ăn xu t hi n. Ch n mt nguyên li u b ng cách nh n chu t vào nguyên li u đĩ, sau đĩ nh n OK ho c nh n kép chu t vào nguyên li u đĩ. Bên trái màn hình xu t hi n giá tr trung bình, h s bi n đ ng, giá tr t i đa và t i thi u c a các axit amin t ươ ng ng v i t l ph n tr ăm v t ch t khơ tiêu chu n (88% đi v i th c v t, 91% đ i v i đ ng v t, 93% đ i v i s n ph m ph c a s a và 100% đi v i th c ăn cho lồi nhai l i) - Xem thành ph n axit amin trong protein thơ c a nguyên li u th c ăn đã ch n Kích ho t núm “% AA in CP” s xu t hi n các giá tr trung bình, h s bi n đ ng, giá tr t i đa và t i thi u c a các axit amin trong protein thơ. - Ưc tính hàm l ưng các axit amin c a nguyên li u th c ăn b ng ph ươ ng pháp h i quy Kích ho t núm “Regression Equations” đ ưc tính hàm l ưng các axit amin c a nguyên liu th c ăn b ng ph ươ ng pháp h i quy theo hàm l ưng protein thơ đã phân tích đưc. Nh p giá tr protein thơ và hàm l ưng v t ch t khơ vào 2 ơ tr ng, sau đĩ nh n nút Enter Hàm l ưng các axit amin ưc tính theo ph n tr ăm v t ch t khơ th c t và tiêu chu n s xu t hi n. Ch R ch giá tr đã đưc ưc tính theo ph ươ ng pháp h i quy, ch P ch giá tr ưc tính ngo i suy trên c ơ s giá tr trung bình. 3.2. Xem t l tiêu hĩa các axit amin Kích ho t núm “Digestibility of AA” xem h s tiêu hĩa và ph n tr ăm tiêu hĩa đưc ca các axit amin ch y u. ð i v i gà là t l tiêu hĩa th c, cịn đi v i l n là t l tiêu hĩa bi u ki n. 3.3. So sánh nguyên li u th c ăn Kích ho t núm “Compare Feed Ingredients” đ so sánh 2 lo i nguyên li u th c ăn trên cơ s hàm l ưng các axit amin trong nguyên li u ho c trong protein thơ. 3.4. Nh p m t nguyên li u th c ăn m i Kích ho t núm “New Feed Ingredient” đ m r ng ho c làm theo yêu c u ngân hàng d li u c a ng ưi s d ng. Nguyên li u s n cĩ đưc nhân lên ho c đưc đ t tên m i ho c tên m r ng thêm, do v y cĩ th l ưu l i đưc nh ng thay đ i đã t o nên. V i cách này, ch cĩ giá tr trung bình các axit amin đưc đưa thêm vào. 89
12. 3.5. X p th t các nguyên li u th c ăn Kích ho t núm “Rank Feed Ingredients” đ x p th t t ăng ho c gi m d n t t c các nguyên li u th c ăn theo hàm l ưng các axit amin lysine, methionine, methionine + cystine, threonine và tryptophan. Các axit amin đưc x p theo nguyên li u th c ăn ho c theo protein. Các axit amin c ũng đưc x p theo hàm l ưng ho c theo so sánh t ươ ng đi v i lysine (lysine = 100%). Khi b m chu t đ ch n nguyên li u, tên c a nguyên li u s xu t hi n bên ph i, phía d ưi. Cĩ th in tồn b danh sách các nguyên li u đã x p th t ho c ch in 1 lo i nguyên li u đã b m chu t đ ch n. 3.6. ðánh giá cơng th c th c ăn Kích ho t núm “ Evaluate Diet” đ cĩ menu ph : “New Diet”, “Load Diet” ho c “Close”. Nh n núm “New Diet”, danh sách các nguyên li u xu t hi n. Ng ưi s d ng cĩ th ch n đưc 10 lo i nguyên cùng m t lúc trong danh sách này. Sau khi ch n nguyên li u, nh n OK, xu t hi n c a s v i các nguyên li u đã ch n. Cĩ th nh p nguyên li u theo kg ho c % b ng cách kích chu t vào núm “kg/%”. ðư a con ch vào các ơ t ươ ng ng v i nguyên li u đ nh p kh i l ưng ho c t l % ca t ng nguyên li u. Hàm l ưng các axit amin bao g m c axit amin tiêu hĩa, so sánh v i lysine trong cơng th c th c ăn s xu t hi n bên ph i màn hình. Cĩ th đánh giá cơng th c th c ăn b ng cách nh p vào ơ phía trái bên d ưi màn hình s l ưng ho c t l m t lo i nguyên li u khơng ch a axit amin. Cĩ th xem k t qu đ i v i các lồi v t nuơi, các giai đon sinh tr ưng khác nhau b ng cách kích chu t vào núm t ươ ng ng. Cơng th c th c ăn v a ph i h p cĩ th đưc l ưu l i, thay đ i ho c lo i b v i m t tên đt sau khi nh n nút “Save”. 3.7. Khuy n cáo v nhu c u dinh d ưng Kích ho t núm “Recommendation” đ xem khuy n cáo v nhu c u dinh d ưng các lồi vt nuơi các giai đon sinh tr ưng.  4. PH N M M PH I H P KH U PH N SINGLE-MIX   Single-mix là ph n m m th ươ ng m i ch y u trong h th ng Format ca hãng Format  International Ltd. Single-mix cĩ kh n ăng ki m sốt và duy trì các cơng th c s n ph m và  d li u v giá tr dinh d ưng. Single-mix s d ng mơ hình tuy n tính đ ph i h p các cơng th c th c ăn v i giá r nh t.   Bên c nh Single-mix và Single-mix Nutrient Editor cịn cĩ m t s ph n m m tr n   gĩi khác nh ư Single-mix Parametrics, Single-mix Tools, Export-Import TM  Các đc tr ưng c a Single-mix : - Qu n lý các d li u thành ph n nguyên li u và so sánh các d li u. Cĩ th chia s , sao chép, c p nh t d li u v i Trung tâm và khai thác nh ng s khác bi t v i Trung tâm; - Cĩ th đ t đưc tái t i thích; - L ưu gi đưc các cách ph i h p cơng th c th c ăn hi n t i và tr ưc đĩ, do v y cĩ th trao đi gi a chúng; - Cĩ th đưa ra 1.000 gi i h n khác nhau cho m t cơng th c ph i h p; 90
13. - Cĩ th đ t gi i h n t i đa, t i thi u cho 1.000 nguyên li u th c ăn khác nhau trong 1 cơng th c. Các đánh giá khơng b h n ch v s l ưng nguyên li u th c ăn; - Cĩ th ph i h p cơng th c th c ăn b ng cách c đ nh ho c ch đưa ra các gi i h n v t l các nguyên li u th c ăn; - Màn hình các tham s xu t hi n s cho phép khai thác các gi i pháp thay th ho c các la ch n g n đúng v i yêu c u; - Cĩ th xem đưc giá tr dinh d ưng, giá c a cơng th c th c ăn ph i h p; - L ưu gi các cơng thc ph i h p nên cĩ th so sánh đưc; - Ki m tra đưc m c đ thay đ i c a các cơng th c m i các m c đ cho phép; - L ưu gi , so sánh đưc các cơng th c th c ăn đang s d ng và ph i h p th ăm dị; - Cĩ th xác đ nh đưc m i quan h gi a các nguyên li u, nhĩm nguyên li u th c ăn vi giá tr dinh d ưng trong quá trình ph i h p cơng th c; - Hồn thi n đưc các t ươ ng tác, ki m tra đưc các sai sĩt; - Thu n ti n khi s d ng các ph ươ ng trình đ tính tốn và th c hi n các thao tác;  - V i Single-mix Tool cĩ th qu n lý đưc các premix, h n h p; - Cung c p các th t c đ d dàng qu n lý và s d ng d li u.  Single-mix là ph n m m th ươ ng m i, vì v y cĩ th liên h đ t mua, cài đt, b o hành vi nhà cung c p. Tham kh o trên trang Web: www.formatinternational.com 5. PH N M M QU N LÝ TRANG TR I L N GI NG (VIETPIG) Ph n m m VIETPIG đưc vi t b ng ngơn ng Visvual Foxpro 8.0, ho t đ ng trong mơi tr ưng Window 95 tr lên, máy tính t i thi u là 486 v i b ram t i thi u 8MB. Ph n mm VIETPIG cài đt đưc l ưu trong đĩa m m ho c trong đĩa CD. B n h ưng d n s d ng kho ng 150 trang. S d ng VIETPIG đơn gi n, thu n ti n cho nh ng ng ưi làm cơng tác qu n lý gi ng, các lo i doanh nghi p ch ăn nuơi nh , v a và l n. Phiên b n đ u tiên c a ph n m m VIETPIG ra đ i n ăm 2003 ph c v D án gi ng l n các t nh mi n B c. N ăm 2005, VIETPIG đưc C c ch ăn nuơi cho ban hành trên ph m vi tồn qu c. N ăm 2006, theo D án 95 c a B Nơng nghi p và Phát tri n nơng thơn, VIETPIG đưc nâng c p, hi n nay phiên b n m i nh t là VIETPIG 5. VIETPIG qu n lý t ng cá th l n gi ng v lý l ch (gi ng, ngày sinh, ngày nh p, ngày lo i th i, h ph ); sinh s n ( đ ng d c, ph i gi ng, s n xu t tinh, khám thai, sinh đ ), sinh tr ưng (kh i l ưng, các chi u đo c ơ th , đ d y m l ưng qua các l a tu i), s c kho (b nh tt, thuc men điu tr ), tiêu t n th c ăn cho t ng cá th và tồn đàn. 5.1. Nh p d li u Cĩ hai lo i d li u: - Danh m c: Là các lo i d li u t ươ ng đi c đ nh, ít thay đ i. Ví d : mã các lo i thu c, b nh, gi ng, nguyên nhân t ăng giám đàn, tên ng ưi điu tr , các lo i th c ăn . Các b ng mã đưc t đ ng ki m tra, khơng cho phép l p l i. Nh các b ng mã này, ng ưi s d ng khơng c n nh p nhi u lo i danh m c, VIETPIG th ng nh t đưc các lo i tiêu chí cn theo dõi - S li u: Là các s li u c p nh t th ưng xuyên. Ví d : ngày ph i gi ng, ngày đ, kh i lưng, chi u đo, b nh t t 91
14. VIETPIG áp d ng nguyên t c t trên xu ng d ưi, ngh ĩa là cá th X cĩ trong danh sách nh p đàn, thì m i cĩ trong danh sách ph i gi ng, cĩ danh sách ch a thì m i cĩ danh sách đ Nh th d li u ít sai sĩt, tránh tr ưng h p con v t đã b lo i th i r i mà v n cĩ th cĩ trong danh sách đang cĩ ch a VIETPIG 4 áp dung cơng ngh tra c u là ch y u (nh cĩ các danh m c), nên d li u đưc nh p m t cách nhanh chĩng và th ng nh t. Vi c tìm ki m d hi u c ũng khá nhanh. S li u khi nh p đưc hi n ra b ng r ng, do v y ng ưi s d ng cĩ th quan sát đưc d li u nh p m t cách d dàng. Khi nh p s li u, ng ưi s d ng cĩ th s p x p s li u theo các ki u khác nhau (ngày sinh, s hi u, ho c ch tiêu theo dõi), do đĩ cĩ th ki m sốt sai sĩt m t cách d dàng. Ng ưi s d ng cĩ th s d ng bàn phím, khơng nh t thi t ph i dùng chu t, do v y t ăng đưc t c đ nh p d li u. VIETPIG cho phép nh p l i s li u m i sau đĩ đ n s li u c ũ, do v y cĩ th khai thác tồn b s li u c a đàn, cá th , làm c ơ s đánh giá chính xác. S li u nh p vào c ũng đưc t đ ng ki m tra tính logic và đy đ , do đĩ tránh đưc các sai sĩt. Ví d , ngày lo i th i khơng th tr ưc ngày sinh hay ngày nh p đàn, ho c s hi u con vt trùng l p gi a các th h 5.2. Xu t d li u VIETPIG xu t ra kho ng 50 lo i b ng bi u khác nhau v i n i dung thu c m t trong 5 dng sau: Báo cáo chi ti t t ng ch tiêu. Ví d : danh sách các l n nái c ơ b n Báo cáo t ng h p: lí l ch, đàn l n hi n t i Báo cáo phân tích: tu i đ , kho ng cách gi a hai l a đ , hi u qu ph i gi ng Báo cáo mang tính c nh báo: danh sách ph i nhi u l n mà khơng cĩ ch a Báo cáo đc bi t: Ví d : cây h ph cùng v i h s di truy n, s đ i sau c a t ng cá th . ðây là các ch c n ăng đ c bi t c a VIETPIG. S li u xu t ra cĩ th đưc l c theo ngày tháng (ngày sinh, ngày đ ), các tiêu chí khác nhau (gi ng, ng ưi ph i gi ng ) Cùng v i b n báo cáo t ng h p cịn kèm thêm b n tĩm t t các ch tiêu chính. Tt c s l êu thơ và s li u t ng h p đ u cĩ th xu t ra EXCEL. 5.3. L ưu gi và thuyên chuy n d li u Tồn b d li u đưc đ t trong m t th ư m c duy nh t (SOLIEU). Vì v y, đ l ưu gi d li u ch c n l ưu th ư m c này. Cĩ th chuy n th ư m c này sang máy khác bng cách sao chép ho c chuy n qua đưng email. D li u đã nh p vào các phiên b n c ũ c a VIETPIG, nh ư VIETPIG 4 ch ng h n s đưc s d ng l i trong VIETPIG 5, VIETPIG 6 mà ng ưi s d ng khơng c n ph i nh p l i. VIETPIG cĩ ch đ b o m t, ng ưi s d ng cĩ th khơng cho ng ưi khác quy n nh p, xem, s a đ i d li u 5.4. Liên h cài đt, h ưng d n s d ng, b o hành TS. Võ V ăn S , Vi n Ch ăn nuơi, Th y ph ươ ng, T liêm, Hà N i, 04 8387 238, 04 7572 174, vovansu@hn.vnn.vn Web: www.vcn.vnn.vn 92
15. 6. PH N M M VDM (Vietnam Dairy Manager) VDM là ph n m m qu n lí ch ăn nuơi trâu - bị s a Vi t Nam. Các m c tiêu chính c a VDM là: - Qu n lí d li u theo m t h th ng nh t. - Nh p s li u v các trung tâm x lí ( đ a ph ươ ng và trung ươ ng) đ phân tích, t đĩ cĩ nh ng quy t đ nh - điu ch nh trong k ho ch ch ăn nuơi c ũng nh ư nhân gi ng. Các k t qu phân tích c ũng đưc thơng báo tr l i cho các c ơ s đ các nhà ch ăn nuơi khai thác. - Cung c p cho các nhà ch ăn nuơi m t ph ươ ng ti n qu n lí hi n đ i nh m ti t ki m th i gian, đm b o s chính xác và s tồn di n c a s li u. Tính n ăng c a ph n m m, cài d t, nh p xu t d li u t ươ ng t nh ư ph n m m VIETPIG. Liên h cài đt, h ưng d n s d ng: TS. Võ V ăn S , Vi n Ch ăn Nuơi, Chèm - T Liêm - Hà N i. ðin tho i: 8 387 238. Email: vovansu@netnam.org.vn BÀI T P CH ƯƠ NG III S d ng ph n m m Ultramix và các lo i th c ăn trong b ng Thành ph n hĩa h c và giá tr dinh d ưng đ ph i h p cơng th c th c ăn h n h p cho m t lo i l n theo b ng Tiêu chu n th c ăn hn h p cho l n ngo i. Thành ph n hĩa h c và giá tr dinh d ưng (Vi n Ch ăn nuơi, 2001) Vt Lipit Xơ ch t Protein Ca ME Lysine Methionine thơ thơ P (%) ðng/kg* khơ thơ (%) (%) (Kcal) (%) (%) (%) (%) (%) Ht ngơ t vàng 87,3 8,9 4,4 2,7 0,22 0,30 3320 0,27 0,17 ðu t ươ ng ht 88,49 37,02 16,30 6,39 0,29 0,56 4138 2,40 0,54 Khơ d u đ u tươ ng 84,45 42,57 7,40 5,86 0,26 0,67 3665 2,78 0,57 Sn khơ 87,41 2,87 1,68 2,95 0,23 0,15 3168 0,17 - Cám g o t 88,87 11,90 12,25 8,10 0,20 1,17 2733 0,56 0,25 Tm g o t 86,9 9,5 1,9 0,80 0,13 0,34 3061 0,24 0,17 Bt cá m n 84,5 36,30 2,70 3,40 4,95 0,51 2059 1,32 0,47 Bt cá nh t 90,26 53,55 10,25 0,89 5,09 2,88 3709 3,70 1,35 Bt x ươ ng 92,30 22,38 3,88 1,78 22,45 11,08 1467 1,25 - Lysine 99,0 92,0 - - - - - 98,0 - Methionine 90,0 72,0 - - - - - - 98,0 * Giá th tr ưng n ăm 2008 93
16. Tiêu chu n th c ăn h n h p cho l n ngo i (TCVN 1547-1994) Ln con Ln choai Ln v béo Ln nái Ln nái nuơi Ln đ c (10-20kg) (20-50kg) (50-90kg) ch a con gi ng Năng l ưng trao đi 3200 3000 3000 2800 3000 3000 (Kcal/kg) Protein thơ (%) 19 17 14 14 16 15 Xơ thơ (%) 5 6 7 8 8 7 Canxi (%) 0,8 0,7 0,5 0,6 0,7 0,7 Photpho (%) 0,6 0,5 0,35 0,4 0,5 0,5 Lysine (%) 1,1 0,8 0,7 0,6 0,8 0,8 Methionine (%) 0,6 0,5 0,4 0,35 0,4 0,4 94