Quản trị sản xuất và dịch vụ - Chương II: Dự báo nhu cầu sản phẩm

Nội dung text: Quản trị sản xuất và dịch vụ - Chương II: Dự báo nhu cầu sản phẩm

1. QUN TR SN XUT & DCH V D BÁO NHU CU SN PHM TS. NGUYN VĂN MINH 098 311 8969, nguyenvm2002@yahoo.com Hà Ni, 2008 CHƯƠNG II D BÁO NHU CU SN PHM Ni dung chính
   Mt s khái nim cơ bn
   Các phương pháp d báo đnh tính
   Các phương pháp d báo đnh lưng
   Sai s ca d báo
   S dng kt qu d báo © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 2 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM I. MT S KHÁI NIM CƠ BN V D BÁO 1.1. D báo là gì? D báo là d tính và báo trưc các s kin s din ra trong tương lai mt cách cĩ cơ s. Th nào là cĩ cơ s?
   Cơ s: kinh nghim; kt qu phân tích, suy din khoa hc, s liu trong quá kh, ý kin ch quan. • Vì sao li nĩi d báo va là khoa hc va là ngh thut? Th nào là d báo nhu cu sn phm? ðĩ là d kin, đánh giá nhu cu trong tương lai ca các sn phm, giúp DN xác đnh đưc chng loi, s lưng sn phm cn sn xut. ðây cũng là cơ s giúp doanh quyt đnh quy mơ và chun b ngun lc cn thit. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 3 Hà ni, 20062008. 1
2. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM I. MT S KHÁI NIM CƠ BN V D BÁO 1.1. D báo là gì? Lưu ý: D báo là cơng c khơng th thiu trong hành trang ca ngưi qun tr Tt c các d bo dù hồn ho ti đâu cũng cĩ hn ch và ch mang tính tương đi ð cĩ mt d báo tt ít nht cn hi đ ba yu t: con ngưi, thi gian và tài chính. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 4 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM I. MT S KHÁI NIM CƠ BN V D BÁO 1.2. ðc đim chung ca d báo Khi tin hành d báo cn gi thit: h thng các yu t nh hưng đn giá tr ca đi lưng d báo trong quá kh s tip tc cho nh hưng trong tương lai. Ví d:tiêu dùng tăng vào dp l, Tt Khơng cĩ mt d báo nào hồn ho 100% D báo da trên din đi tưng kho sát càng rng, càng đa dng thì càng cĩ nhiu kh năng cho kt qu chính xác hơn Ví d: D báo v giá xăng du trong thi gian ti ð chính xác ca d báo t l nghch vi khong thi gian d báo. D báo ngn hn thưng chính xác hơn d báo trung và dài hn. Vì sao? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 5 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM I. MT S KHÁI NIM CƠ BN V D BÁO 1.3. Phân loi d báo D báo kinh t Thưng là d báo chung v tình hình phát trin kinh t ca mt ch th (DN, vùng, quc gia, khu vc hay kinh t th gii) Do các cơ quan nghiên cu, vin, trưng ðH cĩ uy tín thc hin D báo k thut cơng ngh D báo đ cp đn mc đ phát trin ca khoa hc cơng ngh trong tương lai. Loi d báo này đc bit quan trng vi các ngành cĩ hàm lưng k thut cao như: năng lưng nguyên t, vũ tr, đin t, nhiên liu Câu hi: theo bn cơng ngh nào là cơng ngh ca tương lai? D báo nhu cu D kin, đánh giá nhu cu trong tương lai ca các sn phm, giúp Dn xác đnh đưc chng loi, s lưng sn phm cn sn xut và hoch đnh ngun lc cn thit đ đáp ng © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 6 Hà ni, 20062008. 2
3. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM I. MT S KHÁI NIM CƠ BN V D BÁO 1.4. Các bưc ca quá trình hình thành d báo Bưc 1. Xác đnh mc đích Bưc 2. Xác đnh khong thi gian d báo Bưc 3. Chn phương pháp d báo Bưc 4. Thu thp và phân tích d liu Bưc 5. Tin hành d báo Bưc 6. Kim chng kt qu và rút kinh nghim. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 7 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM I. MT S KHÁI NIM CƠ BN V D BÁO 1.5. Các phương pháp d báo cơ bn Phương pháp đnh tính D báo da trên ý kin ca ch quan ca các ch th đưc kho sat như: gii qun lý, b phn bán hàng, khách hàng hoc ca các chuyên gia Phương pháp đnh lưng D báo da trên s liu thng kê trong quá kh vi s h tr ca các mơ hình tốn hc. Phương pháp kch bn Phương pháp qui lut tin hĩa © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 8 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM II. C ÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH TÍNH 2.1. Ly ý kin ban qun lý  Ni dung: o D báo v nhu cu SP đưc xây dng da trên ý kin d báo ca cán b qun lý các phịng, ban chc năng ca DN.  Ưu đim:  S dng ti đa trí tu và kinh nghim ca cán b trc tip hot đng trên thương trưng.  Nhưc đim:  nh hưng qun đim ca ngưi cĩ th lc.  Vic gii hn trách nhim d báo trong mt nhĩm ngưi d làm ny sinh tư tưng li, trì tr. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 9 Hà ni, 20062008. 3
4. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM II. CÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH TÍNH 2.2. Ly ý kin b phn bán hàng  Ni dung:  Nhân viên bán hàng s đưa ra d tính v s lưng hàng bán trong tương lai lĩnh vc mình ph trách. Nhà qun lý cĩ nhim v thm đnh, phân tích, tng hp đ đưa ra mt d báo chung chính thc ca DN.  Ưu đim:  Phát huy đưc ưu th ca nhân viên bán hàng.  Nhưc đim:  Nhân viên bán hàng thưng hay nhm ln trong xác đnh: nhu cu t nhiên (need) – nhu cu (requirement) – nhu cu cĩ kh năng thanh tốn (demand)  Kt qu ph thuc vào đánh giá ch quan ca ngưi bán hàng. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 10 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM II. C ÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH TÍNH 2.3. ðiu tra khách hàng  Ni dung:  ðiu tra ý kin khách hàng đ đưa ra d báo v nhu cu sn phm.  Cách làm: phiu điu tra, phng vn  Ưu đim:  Hiu rõ thêm yêu cu ca khách hàng đ hồn thin sn phm.  Nhưc đim:  Cht lưng d báo ph thuc nhiu vào trình đ chuyên nghip ca ngưi điu tra;  Hiu ng đám đơng. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 11 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM II. C ÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH TÍNH 2.4. Phương pháp Delphi Ni dung  D báo đưc xây dng trên ý kin ca các chuyên gia trong hoc ngồi doanh nghip.  Thành phn tham gia thc hin:  Nhng ngưi ra quyt đnh;  Các chuyên gia đ xin ý kin;  Các nhân viên điu phi. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 12 Hà ni, 20062008. 4
5. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM II. CÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH TÍNH 2.4. Phương pháp Delphi Các bưc thc hin: 1. Thành lp ban ra quyt đnh và nhĩm điu phi viên 2. Xác đnh mc đích, nhim v, phm vi và thi gian d báo 3. Chn chuyên gia đ xin ý kin 4. Xây dng bn câu hi điu tra, gi chuyên gia (ln 1) 5. Nhn, phân tích, tng hp câu tr li 6. Vit li bn câu hi cho phù hp hơn, gi chuyên gia (ln 2) 7. Tip tc nhn tng hp – phân tích – làm mi gi 8. Thc hin các bưc 67 và ch dng li khi kt qu d báo tho mãn yêu cu và mc đích đ ra. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 13 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM II. CÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH TÍNH 2.4. Phương pháp Delphi Ưu đim: Khách quan hơn, tránh đưc mi quan h trc tip gia các cá nhân ðc bit hiu qu trong lĩnh vc d báo cơng ngh. (Vì sao?) Nhưc đim: ðịi hi trình đ tng hp rt cao Ni dung các câu hi cĩ th đưc hiu theo nhiu nghĩa khác nhau > ni dung tr li khơng tp trung Thành phn các chuyên gia d thay đi vì thi gian tin hành thưng khơng dưi 1 năm Vic n danh ngưi tr li cĩ th làm gim đ tin cy và trách nhim ca ngưi đưa ra ý kin. Phương pháp Delphil ln đu tiên đưc tp đồn Rand (M) ng dng năm 1948 khi h mun d báo v kh năng M b tn cơng bng vũ khí ht nhân. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 14 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM III. CÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH LƯNG Da trên các s liu thng kê trong quá kh vi s h tr ca các mơ hình tốn hc đ tin hành d báo. Hai mơ hình tốn thơng dng nht thưng dùng trong d báo là: d báo theo chui thi gian và hàm nhân qu. 3.1. D báo da trên d liu theo chui thi gian 3.1.1. Khái quát chung Chui d liu theo thi gian (chui thi gian) là tp hp các d liu trong quá kh đưc sp xp theo trình t trong mt khong thi gian xác đnh (gi, ngày, tun, tháng hay năm). Chui d liu kiu này rt đa dng. Hãy cho ví d. (vd.: s liu v nhu cu sn phm, doanh thu, li nhun, chi phí, năng sut hay ch s tiêu dùng ). © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 15 Hà ni, 20062008. 5
6. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM Mt s tính cht ca chui thi gian: Tính xu hưng (trend); Tính thi v (seasonality); Tính chu kỳ (cycles); Nhng bin đng ngu nhiên (random variation). © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 16 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM Mt s tính cht ca chui thi gian ? ? ? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 17 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.2. Dịng yêu cu chui d liu cơ bn đ d báo nhu cu sn phm Khái nim: Dịng yêu cu là dịng biu din s lưng cu theo thi gian. Hay nĩi cách khác là chui thi gian ca s lưng cu. S lưng cu đưc hiu là s lưng nhu cu cĩ kh năng thanh tốn ca khách hàng. Gi thit: s lưng SP tiêu th đưc = s lưng cu. Mc cơ s ca dịng yêu cu: Là giá tr trung bình ca s lưng cu trong khong thi gian kho sát. Ví d: S lưng sn phm tiêu thu ca cơng ty Nht Vit trong 6 tháng cui năm 2005 là: 100, 120, 150, 105, 110, 180. Mc cơ s ca dịng yêu cu? (127.5 sp). © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 18 Hà ni, 20062008. 6
7. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.2. Dịng yêu cu chui d liu cơ bn đ d báo nhu cu sn phm Mt s tính cht ca dịng yêu cu: Tính xu hưng: Th hin qua s thay đi mc c s (MCS) ca dịng yêu cu (DYC): MCS tăng theo t > DYC cĩ xu hưng tăng; MCS gim theo t > DYC cĩ xu hưng gim. Tính thi v: Th hin s thay đi ca s lưng cu trong khong t ngn và cĩ tính lp đi lp li. Ch s thi v ca dịng yêu cu: là t s gia mc yêu cu thc t ca mt kỳ nào đĩ so vi MCS. Ví d: Yêu cu v SP trong năm 2005 ca Nht Vit là 1200sp. Trong đĩ yêu cu ca tháng 3 là 300. Ch s thi v? CSTV=YCT3/MCS= 300/100=3 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 19 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.2. Dịng yêu cu chui d liu cơ bn đ d báo nhu cu sn phm Mt s tính cht ca dịng yêu cu: Tính chu kỳ: Th hin s thay đi ca s lưng cu trong khong t đ dài (thưng trên 1 năm) cĩ đ th dng hình sĩng vàlp đi lp li. Tính chu kỳ thưng gn lin vi nhng thay đi trong chính sách kinh t, chính tr, khoa hc k thut. S bin đng ngu nhiên: Là s bin đng ca DYC do nhng yu t ngu nhiên gây ra > nguyên nhân chính dn đn sai s trong d báo. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 20 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.3. Phương pháp d báo gin đơn • Ví d:  Nu s lưng nhu cu tun trưc là 50 sp, thì phương pháp gin đơn s d báo lưng cu tun này cũng s là 50. • Ni dung:  D báo nhu cu kỳ tip theo (t) s bng chính nhu cu ca kỳ trưc đĩ (t1).
   Cơng thc:
   Ft = D t1 (21)
   Trong đĩ:
   Ft mc d báo kỳ t;
   Dt1 – yêu cu thc t ca kỳ t1
   Ưu đim: ðơn gin đn mc “ngây thơ” và r. Cĩ th ng dng hiu qu trong trưng hp dịng yêu cu cĩ xu hưng rõ ràng.
   Nh ưc đim: Mc đ chính xác ca d báo thp. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 21 Hà ni, 20062008. 7
8. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.4. Phương pháp trung bình đơn gin • Ni dung: D báo nhu cu ca kỳ tip theo da trên kt qu trung bình ca các kỳ trưc đĩ. • Ví d 1: Hãy d báo nhu cu tháng ti da trên mc bán hàng thc t ca các tháng trưc: Tháng Mc bán thc t D báo (Ft) (Dt) 1 100 2 110 F2=D2=100 3 120 F3=(D1+D2)/2=105 4 115 F4=110 5 F5=? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 22 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM III. CÁC PHƯƠNG PHÁP D BÁO ðNH LƯNG 3.1.4. Phương pháp trung bình đơn gin • Cơng thc: t −1 ∑ Di (2.2) i=1 Ft = , • Trong đĩ: n  Ft – là nhu cu d báo cho giai đon t;  Di – là nhu cu thc t ca giai đon i;  n – s giai đon cĩ nhu cu thc t dùng đ quan sát (n=t1). • Ưu đim:  Chính xác hơn phương pháp gin đơn  Phù hp vi nhng dịng yêu cu đu cĩ xu hưng n đnh. • Nhưc đim: • Phi lưu tr mt s lưng d liu khá ln. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 23 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.5. Phương pháp trung bình đng (TB trưt) • Ni dung:  ðưa ra d báo cho giai đon tip theo da trên cơ s kt qu trung bình ca các kỳ trưc đĩ thay đi (trưt) trong mt gii hn thi gian nht đnh. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 24 Hà ni, 20062008. 8
9. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM III. 3.1.5. Phương pháp trung bình đng (TB trưt) • Cơng thc: n ∑ D t − i 23 F = i = 1 t n • Trong đĩ:  Ft – là nhu cu d báo cho giai đon t;  Dti – là nhu cu thc t ca giai đon ti;  n – s giai đon quan sát. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 25 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.5. Phương pháp trung bình đng (TB trưt) • Ví d 2: D báo nhu cu cho các tháng ti bng phương pháp trung bình đng, vi n=3 Tháng Mc bán thc t D báo (Ft) (Dt) 1 100 2 110 3 120 4 115 F4=(120+110+100)/3 5 125 F5=(115+120+110)/3 6 F6=? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 26 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.5. Phương pháp trung bình đng (TB trưt) • Ưu đim:  Cho đ chính xác tương đi  Rút ngn s liu lưu tr • Nhưc đim:  Khơng cho thy đưc mi tương quan trong các đi lưng ca dịng yêu cu. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 27 Hà ni, 20062008. 9
10. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.6. Phương pháp trung bình đng cĩ trng s • Ni dung:  Là phương pháp trung bình đng cĩ tính đn nh hưng ca tng giai đon khác nhau đn nhu cu thơng qua s dng trng s.  Cơng thc: n Ft = ∑ Dt−i ⋅α t−i 24 i=1  Trong đĩ:
    Dti – là mc nhu cu thc giai đon ti
    αti – là trng s ca giai đon ti vi ∑ αti = 1 và 0≤αti≤1. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 28 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.6. Phương pháp trung bình đng cĩ trng s Ví d 3: Da vào s liu trong Ví d 2, tính theo pp tbđcts vi giá tr ca trng s gim dn theo thi gian: tháng va qua αt1=0.5, hai tháng trưc αt2=0.3, ba tháng trưc αt3=0.2 Tháng Nhu cu Nhu cu d báo (Ft) i thc t (Dt) 1 100 2 110 3 120 4 115 F4=120* 0.5 +110* 0.3 +100* 0.2 = 5 125 F5=115*0.5+120*0.3+110*0.2= 6 F6=? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 29 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.6. Phương pháp trung bình đng cĩ trng s Lưu ý: Trưng hp đang xét vi ∑α=1 là mt trưng hp riêng ca cơng thc tng quát: n ∑ Dt−i ⋅α t−i F = i=1 t n 25 ∑α t−i i=1 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 30 Hà ni, 20062008. 10
11. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.6. Phương pháp trung bình đng cĩ trng s Ưu đim: • Cho kt qu sát vi thc t hơn so vi pp tbd gin đơn vì cĩ s dng h s Nhưc đim • D báo khơng bt kp xu hưng thay đi ca nhu cu; • ðịi hi ghi chép s liu chính xác và đ ln. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 31 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.7. Phương pháp san bng hàm s mũ Ni dung:  Nhm khc phc nhưc đim ca phương pháp trưc, pp san bng mũ cho rng d báo mi bng d báo ca giai đon trưc đĩ cng vi t l chênh lch gia nhu cu thc và d báo ca giai đon đĩ qua, cĩ điu chnh cho phù hp. Cơng thc: 26 Ft = Ft−1 +α(Dt−1 − Ft−1 ) =αDt−1 + (1−α)Ft−1 Trong đĩ: Ft – D báo nhu cu giai đon t Ft1 D báo nhu cu giai đon t1 Dt1 – Nhu cu thc ca giai đon t1 α H s san bng mũ © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 32 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.7. Phương pháp san bng hàm s mũ  Vì sao li gi là pp san bng hàm s mũ?  ð tìm câu tr li ta vit li biê thc (35) dưi dng: Ft =αDt−1 +(1−α)Ft−1 27 ⇔ Ft =αDt−1 + ()()1−α []αDt−2 + 1−α Ft−2 2 3 ⇔ Ft =αDt−1 +α()()()1−α Dt−2 +α 1−α Dt−3 +α 1−α Dt−4 +L Nhn xét:  nh hưng ca các s liu trong quá kh đi vi kt qu d báo cĩ giá tr gim dn vi mt trng s như nhau là (1α) > α đưc gi là h s san bng hàm s mũ.  Trong biu thc (25) tim n d liu ca quá kh. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 33 Hà ni, 20062008. 11
12. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.7. Phương pháp san bng hàm s mũ  Ví d 4: D báo vi s liu trong Ví d 2 Tháng Nhu cu Nhu cu d báo (Ft) thc t i α=0.10 α=0.40 (Dt) Ft,0.1 Sai s Ft,0.4 Sai s 1 100 2 110 3 120 4 115 5 125 6 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 34 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.7. Phương pháp san bng hàm s mũ  Ví d 4: D báo vi s liu trong Ví d 2 Tháng Nhu cu Nhu cu d báo (Ft) i thc t α=0.10 α=0.40 (Dt) Ft,0.1 Sai s Ft,0.4 Sai s 1 100 2 110 100 10 100 10 3 120 101 19 104 16 4 115 102.9 12.1 110.4 4.6 5 125 104.11 20.89 112.24 12.76 6 106.20 117.34 61.99 43.36 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 35 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.1.7. Phương pháp san bng hàm s mũ
    Chn α như th nào?  Ch s α th hin đ nhy cm ca sai s d báo, nên ph thuc nhiu vào loi hình sn phm và kinh nghim ca ngưi kho sát;  0≤ α ≤1, ngưi ta thưng chn α [0.050.5];  Cũng cĩ th tính α theo cơng thc: α =2/(n+1) vi n là s giai đon kho sát trung bình;  ð cĩ α phù hp phi dùng phương pháp th nghim và chn kt qu cĩ sai s nh nht.  Thơng thưng ngưi ta dùng các phn mm như MINITAB, EXCEL đ làm vic này. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 36 Hà ni, 20062008. 12
13. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2. Phương pháp d báo nhân qu
    Là phương pháp d báo da trên vic xác đnh mi quan h gia các đi lưng (bin), ri da vào đĩ đ đưa ra d báo.
    Ví d: Doanh thu & chi phí; qung cáo & li nhun; giá c & tin lương
    Ta s tìm hiu hai phương pháp cơ bn: hi qui tuyn tính và phân tích tương quan . © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 37 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.1. Phân tích tương quan
    Nu cĩ s liu v hai đi lưng x, y. ð đánh giá mc đ quan h gia hai đi lưng này, ngưi ta s dng h s tương quan r, đưc tính như sau rЄ(1≤r≤1): n n n n∑xi y i − ∑xi ∑ yi r = i =1i = 1i = 1 28 n n 2 n n 2 2   2   n∑xi −  ∑ xi  • n∑yi −  ∑ y i  i =1  i =1  i =1  i =1  © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 38 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.1. Phân tích tương quan
    Ví d 2.8. Nu ta cĩ s liu thng kê v s lưng sn phm tiêu th đưc ca cơng ty Nht Vit và t l tht nghip ca dân cư trên đa bàn hot đng ca doanh nghip (xem bng). Làm th nào đ ki m ch ng mi quan h gi a hai đi lưng này như th nào? t 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 TN x, % 1,3 2,0 1,7 1,5 1,6 1,2 1,6 1,4 1,0 1,1 Q, y nghìn SP 10 6 5 12 10 15 5 12 17 20 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 39 Hà ni, 20062008. 13
14. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.1. Phân tích 25 tương quan
    Cách làm : 20 1. Dng đ th bi u 15 di n mi quan h 10 5 0 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 T l t h t nghi p, % © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 40 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.1. Phân tích X Y XY X2 Y2 tương quan 1 1.3 10 13 1.69 100
    Cách làm: 2 2.0 6 12 4.00 36 3 1.7 5 8.5 2.89 25 2. Tính h s r 4 1.5 12 18.0 2.25 144 Lp bng tính > 5 1.6 10 16.0 2.56 100 6 1.2 15 18.0 1.44 225 7 1.6 5 8.0 2.56 25 8 1.4 12 16.8 1.96 144 9 1.0 17 17.0 1.00 289 10 1.1 20 22.0 1.21 400 Tng cng: 14.40 112 149,3 21.56 1488 n=10 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 41 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.1. Phân tích tương quan
    Cách làm : 2. Tính theo cơng n XY−( X)( Y) r = ∑ ∑ ∑ = th c (2.8). n∑X 2 −() ∑X 2 × n∑Y2 −() ∑Y 2 3. Rút ra kt lu n? 10×1493, −144, ×112 −1198, = = =− ,086 10× ,2156−144, 2 × 10×1488−1122 1387,
    Nhưc đim? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 42 Hà ni, 20062008. 14
15. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Biu din mi quan h gia hai đi lưng thơng qua phương trình tuyn tính: yc=ax + b (210) Trong đĩ:
    y là bin ph thuc (giá tr cn d báo)
    x là bin đc lp
    a h s gĩc ca đưng tuyn tính
    b giá tr ca y khi x=0 (tồ đ đim đưng tuyn tính ct trc tung )
    ð xác đnh h s a&b cho phương trình (2 10) ta dùng phương pháp bình phương nh nht . © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 43 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM
    Phương pháp bình phương nh nht  Gi s ta cĩ mt tp hp n đim to đ (x1,y1), (x2,y2) (xn,yn) biu din mi quan h gia hai đi lưng X và Y.  Nu hai đi lưng này cĩ quan h tuyn tính, nhim v ca chúng ta: phi tìm đưc đưng thng yc=ax+b đi qua n đim, sao cho khong cách tng khong cách t n đim này ti đưng thng trên là bé nht. Do đim (xi,yi) cĩ th nm trên hoc dưi đưng hi qui, nên cho đ tránh phin hà v du ngưi ta đã tính tng bình phương khong cách ca chúng. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 44 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Phương pháp25 bình phương nh nht 20 15 10 (x i, yi) yc= ax i+b 5 yc = ax + b 0 1 1.2 1.4 1.6 1.8 2 2.2 T l t h t nghi2p, % n 211 ∑ []y i − ()ax i + b → min i =1 © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 45 Hà ni, 20062008. 15
16. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Cĩ th thy rng (211) đt giá tr nh nht khi a và b tho mãn điu kin sau:  n n n  n∑xi yi − ∑xi ∑ yi n n n i=1i = 1i = 1  2 a = 2 x y = a x + b x n n ∑i i ∑i ∑ i   2     i=1i = 1i = 1  n x  −  x  ⇔ ∑ ∑ i 38  n n   i=1   i=1   y = a x + nb  n n ∑i ∑ i   i=1i = 1 ∑yi − a ∑ xi  i=1i = 1 b = = y − ax • Làm th nào đ chng minh? n © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 46 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Ví d 2.9. Tip tc vi s liu trong ví d 2.8. n∑ XY − ∑ X ∑Y 10×149 3, −14 4, ×112 −119 2, a = 2 = 2 = = −14,54; n∑ X 2 − ()∑ X 10× 21,56 −14 4, ,8 24 Y − a X 112 − (−14,54) ×14 4, 321 4, b = ∑ ∑ = = = 32,14. n 10 10
    Kt lun: ðưng hi qui cn tìm cĩ dng: Yc = 14,54x + 32,14
    ng dng kt qu như th nào? Nu x tăng lên 2% thì y? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 47 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Sai s ca hàm hi qui: n n n n 2 2 ∑()yi − yci ∑yi − b ∑yi − a ∑ xi yi i=1 hay i=1i = 1i = 1 s = s y,x = y,x n − 2 n − 2
    Áp dng cho ví d 2.9, ta cĩ: 1488 − 32,14×112 − (−14,54)×149 3, 59,14 s = = = ,2 72 y,x 8 8
    Ý nghĩa ca giá tr này như th nào? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 48 Hà ni, 20062008. 16
17. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Các bưc đ dng đưng hi qui tuyn tính đơn: 1. v đ th đ xác đnh mi tương quan gi a hai đi lưng kh o sát x, y; 2. nu đ th bi u di n mi tương quan này tương đi tp trung và cĩ tính xu hưng thì ti n hành lp bng tính các giá tr : ∑x, ∑y, ∑xy, ∑x2, , ∑y2; 3. áp dng cơng th c tính giá tr a và b; 4. lp phương trình hi qui tuy n tính dng: y = ax + b ; 5. tính sai s chu n ca hàm hi qui sxy; 6. da vào phương trình hi qui đ đưa ra d báo; 7. nh n xét, đánh giá v kt qu d báo. ? Tìm cách s dng phương pháp tương quan và hi qui trong Excel. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 49 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 3.2.2. Hi qui tuyn tính đơn
    Bài tp: Cĩ mi quan h gia doanh s bán hàng và li nhun ca mt cơng ty (tính bng triu VND) như sau: Doanh thu 7 2 6 4 14 15 16 12 14 20 15 7 X Li nhun, 0.15 0.1 0.13 0.15 0.25 0.27 0.24 0.2 0.27 0.44 0.34 0.17 y Yêu cu:  Phân tích tương quan gia hai đi lưng trên.  Dng đưng hi qui cho hai đi lưng trên nu cĩ.  D báo giá tr li nhun khi doanh thu đt 10 triu VND. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 50 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM IV. ðo lưng và kimsốt sai s ca d báo 4.1. ðo lưng sai s d báo
    Sai s ca d báo = Nhu cu thc – nhu cu d báo, hay: et = Dt Ft; Trong đĩ: e –sai s ca d báo;D t – nhu cu thc; F t – nhu cu d báo. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 51 Hà ni, 20062008. 17
18. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 1 n 1 n
    ð tính sai s ca d báo MAD = D − F = e , thơng thưng ngưi ta s dng n ∑ t t n ∑ các ch s: i=1 i=1 n n  ð lch tuyt đi trung bình 1 2 1 2 MAD (Mean Absolute MSE = ∑()Dt − Ft = ∑e Deviation); n i=1 n i=1  ð lch bình phương trung n bình MSE (Mean Squared 1 Dt − Ft Error); MAPE = ∑ ,  Phn trăm sai s tuyt đi n i=1 Dt trung bình MPE (Mean Absolute Percentage); n 1 ()Dt − Ft  Phn trăm sai s trung bình MPE = ∑ , MPE (Mean Percentage n i=1 D Error) t © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 52 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM n n
    Kim tra li các giá tr 1 1 MAD, MSE, MAPE, MPE MAD = ∑ Dt − Ft = ∑ e , trong ví d 2.10. n i=1 n i=1 n n 1 2 1 2
    Cho bit s khác nhau ca MSE = ∑()Dt − Ft = ∑e các giá tr này? n i=1 n i=1
    ng dng đ làm gì? 1 n D − F MAPE = ∑ t t , n i=1 Dt 1 n ()D − F MPE = ∑ t t , n i=1 Dt © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 53 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM 4.2. Kim sốt sai s ca d báo
    Ý tưng Giá tr cn Sai s, e kim sốt + Gii hn kim tra trên, UCL 0 Gii hn kim tra dưi, LCL Thi gian Cĩ 2 cách đ thc hin ý tưng này: 1) dùng tín hiu cnh báo; 2) dùng đ th kim sốt. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 54 Hà ni, 20062008. 18
19. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM
    Tín hiu kim sốt (TS): là đi lưng th hin mi quan h ca tng giá tr sai s ca d báo so vi giá tr MAD t dùng đ theo dõi quá trình d báo này (D − F ) TS = ∑ t t MADt  Sau khi tính đưc giá MAD ban đu cĩ th s dng phương pháp san bng hàm s mũ đ tính các giá tr MAD t tip theo đ làm tăng đ chính xác. MADt = MADt−1 + α(Dt−1 − Ft−1 − MADt−1 ) = α Dt−1 − Ft−1 + (1−α )MADt−1  Trong đĩ,MAD t: d báo giá tr MAD cho giai đon t; α h s san bng mũ (0,050,2); D t1 nhu cu thc giai đon t1; F t1 nhu cu dbáo giai đon t1.  Gii hn kim sốt nm trong khong ±3 đn ±8 ; thơng dng nht là TSЄ (4;+4). © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 55 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM
    ð th kim sốt sai s  Sai s d báo phân b theo qui lut đưng phân b chun vi:
    giá tr sai s trung bình e~0 (x trung bình);
    ð lch chun s= √MSE (σsigma).
    Gii hn trên UCL = e+3s= 0+3s; gii hn dưi: LCL=e3s=03s
    Hay, d báo hồn tồn cĩ giá tr khi eЄ(0±3s). Sai s, e + Gii hn kim tra trên, UCL 0 ±3 s Gii hn kim tra dưi, LCL © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 56 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM
    Ví d 2.11. Xem giáo trình. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 57 Hà ni, 20062008. 19
20. CHƯƠNG 2 D BÁO NHU CU SN PHM V. La chn và s dng kt qu d báo
    Th nào là mt d báo tt? 1. ðúng thi đim, đúng đi tưng. 2. Chính xác, tin cy. 3. C th. 4. D hiu, d s dng
    La chn theo tiêu chí nào? 1. Mc đích, nhim v 2. Kh năng tài chính 3. So sánh gia chi phíhiu qu 4. Chú trng yu t con ngưi.  Làm gì khi cĩ kt qu d báo? 1. Phn ng th đng thích nghi vơi kt qu d báo 2. Phn ng ch đng – thay đi kt qu d báo. © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 58 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG II PHN BÀI TP Bài 1. Doanh thu thc t ca cơng ty Nht Vit trong năm qua đưc thng kê trong bng sau: Tháng Doanh thu, Tháng Doanh thu, (triu đng) (triu đng) 1 250 7 420 2 290 8 430 3 315 9 450 4 365 10 410 5 384 11 470 6 412 12 510 1. D báo doanh thu ca cơng ty cho tháng 1 năm ti theo phương pháp bình quân di đng 4 tháng khơng trng s. 2. D báo doanh thu ca cơng ty cho tháng 1 năm ti theo phương pháp bình quân di đng cĩ trng s gim dn t 0.4 đn 0.1. 3. Theo bn phương pháp nào cho kt qu chính xác hơn? Vì sao? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 59 Hà ni, 20062008. CHƯƠNG II PHN BÀI TP Bài 2. Tình hình tiêu th sn phm ca cơng ty Nht Vit trong 5 năm qua như sau: Năm S lưng sn phm tiêu th, nghìn chic 1 10528 2 10835 3 12505 4 12850 5 12613 • Hãy d báo nhu cu v sn phm ca cơng ty cho năm tip theo bng phương pháp san bng mũ vi h s san bng là 0.1; 0.5; 0.9? Bn s chn kt qu nào? Vì sao? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 60 Hà ni, 20062008. 20
21. CHƯƠNG II PHN BÀI TP Bài 3. Cĩ s liu thng kê v doanh thu ca cơng ty Nht Vit và s ln cơng ty qun cáo trên truyn hình trong các năm trưc như sau: Năm S ln qung cáo, Doanh thu, (triu ln đng) 1 3 450 2 4 510 3 6 620 4 7 705 5 9 802 1. Theo bn gia doanh thu và s ln qung cáo cĩ mi quan h gì khơng? (v đ th minh ho) 2. Xây dng mơ hình hi quy phn ánh mi quan h trên, xác đnh sai s tuyn tính và xác đnh h s tương quan. H s này cĩ ý nghĩa gì? 3. D báo doanh thu ca cơng ty nu trong năm ti cơng ty tăng s ln qung cáo lên 15 ln? © Nguyn Văn Minh, Qun tr sn xut và dch v 61 Hà ni, 20062008. 21