›
›

Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương 6: Tài chánh doanh nghiệp

pdf 42 trang vanle 3310
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương 6: Tài chánh doanh nghiệp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfly_thuyet_tai_chinh_tien_te_chuong_6_tai_chanh_doanh_nghiep.pdf

Nội dung text: Lý thuyết tài chính tiền tệ - Chương 6: Tài chánh doanh nghiệp

  1. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -71- CHÖÔNG 6. TAØI CHAÙNH DOANH NGHIEÄP. 6.1 Baûn chaát vaø chöùc naêng cuûa taøi chaùnh doanh nghieäp. 6.1.1 Moät soá loaïi hình doanh nghieäp Veà maët taøi chaùnh, caùc doanh nghieäp ñöôïc phaân loaïi theo caùc hình thöùc sôû höõu voán: a/ Coâng ty quoác doanh: Do nhaø nöôùc sôû höõu voán. Muïc ñích cuûa doanh nghieäp coâng, ngoaøi vieäc kinh doanh kieám laõi coøn nhaèm muïc ñích an ninh, chính trò, vaø kinh teá xaõ hoäi, cung caáp haøng hoaù coâng coäng. b/ Coâng ty tö nhaân: Do tö nhaân sôû höõu voán, tuyø theo nguoàn goác hình thaønh, coù caùc loaïi sau: Doanh nghieäp caù theå (proprietorship). ƒ Do moät ngöôøi sôû höõu goïi laø chuû nhaân, chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm trong vieäc ñieàu haønh doanh nghieäp. ƒ Traùch nhieäm voâ haïn trong vieäc vay, traû nôï ƒ Deã giaûi theå khi gaëp thaát baïi ƒ Haïn cheá trong vieäc huy ñoäng voán ƒ Hoaït ñoäng kinh doanh chaám döùt khi chuû nhaân qua ñôøi hoaëc ngöøng kinh doanh. Coâng ty hôïp danh (partnership). Laø coâng ty ñöôïc thaønh laäp do hai hoaëc nhieàu ngöôøi goùp moät phaàn hoaëc toaøn boä taøi saûn cuûa mình vaøo coâng ty vaø chòu traùch nhieäm voâ haïn veà hoaït ñoäng cuûa coâng ty. Coâng ty hôïp tö. Trong coâng ty coù hai loaïi hoäi vieân: • Hoäi vieân coù traùch nhieäm voâ haïn: giöû vai troø ñieàu haønh coâng ty vaø chòu traùch nhieäm treân toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà nhöõng moùn nôï cuûa coâng ty. • Hoäi vieân coù traùch nhieäm höõu haïn: khoâng ñieàu haønh coâng ty vaø chæ chòu traùch nhieäm trong phaïm vi soá voán ñoùng goùp vaøo. Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn(Limited Liability) • Laø coâng ty ñöôïc thaønh laäp bôûi döôùi 50 hoäi vieân coù traùch nhieäm höõu haïn. • Phaàn voán goùp cuûa caùc thaønh vieân phaûi ñoùng ñuû ngay khi thaønh laäp coâng ty, vaø ñöôïc ghi roõ trong ñieàu leä coâng ty. Coâng ty khoâng ñöôïc pheùp phaùt haønh chöùng khoaùn. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  2. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -72- • Vieäc chuyeån nhöôïng phaàn voán goùp giöõa caùc thaønh vieân ñöôïc thöïc hieän tuøy yù, nhöng chuyeån nhöôïng cho ngöôøi ngoaøi phaûi ñöôïc söï ñoàng yù cuûa ít nhaát ¾ voán ñieàu leä. • Treân baûng hieäu vaø caùc giaáy tôø giao dòch, phaûi ghi teân coâng ty keøm theo caùc chöõ “traùch nhieäm höõu haïn” vaø voán ñieàu leä. Trong quaù trình hoaït ñoäng, coâng ty coù theå taêng voán ñieàu leä baèng caùch goïi theâm voán goùp trong caùc thaønh vieân hoaëc keát naïp thaønh vieân môùi, hoaëc trích töø quyõ döï tröõ. Vieäc chuyeån nhöôïng phaàn voán goùp cho ngöôøi ngoaøi phaûi ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa ñaïi hoäi thaønh vieân. Coâng ty coå phaàn (Corporation) Laø loaïi coâng ty do nhieàu ngöôøi goùp voán (goïi laø coå ñoâng), voán ñöôïc chia thaønh caùc coå phaàn baèng nhau, giaù trò cuûa moät coå phaàn goïi laø coå phieáu. Coå ñoâng chòu traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi coå phaàn cuûa mình vaø töï do mua baùn caùc coå phieáu. Theo luaät coâng ty Vieät nam, coâng ty coå phaàn laø coâng ty: • Coù ít nhaát 7 thaønh vieân coå ñoâng. • Voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu coå phaàn baèng nhau, giaù trò moãi coå phaàn goïi laø meänh giaù coå phieáu. Moãi coå ñoäng coù theå mua moät hoaëc nhieàu coå phieáu. • Coå phieáu coù theå ghi teân hoaëc khoâng ghi teân. Coå phieáu cuûa thaønh vieân saùng laäp vaø thaønh vieân hoäi ñoàng quaûn trò phaûi laø coå phieáu coù ghi teân. Coå phieáu khoâng ghi teân thì ñöôïc töï do chuyeån nhöôïng, coå phieáu coù ghi teân chæ ñöôïc chuyeån nhöôïng khi coù söï ñoàng yù cuûa hoäi ñoàng quaûn trò. • Treân baûng hieäu, giaáy tôø giao dòch phaûi coù ghi teân coâng ty vaø chöõ “coâng ty coå phaàn”. 6.1.2 Baûn chaát cuûa taøi chaùnh doanh nghieäp. “Taøi chaùnh doanh nghieäp laø heä thoáng nhöõng quan heä kinh teá bieåu hieän döôùi hình thaùi giaù trò phaùt sinh trong quaù trình hình thaønh vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä cuûa doanh nghieäp ñeå phuïc vuï cho yeâu caàu saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp vaø caùc nhu caàu chung cuûa xaõ hoäi” Ñeå coù theå hoaït ñoäng, doanh nghieäp caàn phaûi coù voán. Ñoàng voán trong doanh nghieäp luoân vaän ñoäng, chuyeån dòch giaù trò vaø sôû höõu töø daïng naøy sang daïng khaùc. Nhôø söï vaän ñoäng cuûa voán tieàn teä maø quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp ñöôïc tieán haønh lieân tuïc. Maët khaùc, xeùt treân goùc ñoä neàn kinh teá thì söï vaän ñoäng cuûa voán tieàn teä coøn tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp lieân quan ñeán taát caû caùc khaâu cuûa quaù trình taùi saûn xuaát xaõ hoäi, laøm naûy sinh caùc quan heä kinh teá döôùi hình thöùc giaù trò trong neàn kinh teá thò tröôøng. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  3. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -73- NGAÂN SAÙCH NHAØ NÖÔÙC CAÙC ÑÒNH CHEÁ TAØI DOANH NGHIEÄP/TOÅ CHAÙNH CHÖÙC KINH TEÁ KHAÙC DOANH NGHIEÄP THÒ TRÖÔØNG NOÄI BOÄ DOANH NGHIEÄP NGÖÔØI LAO ÑOÄNG/ XAÕ HOÄI Hình 6.1 Nhöõng quan heä kinh teá thuoäc phaïm truø taøi chaùnh doanh nghieäp 6.1.3 Chöùc naêng cuûa taøi chaùnh doanh nghieäp. Taøi chaùnh doanh nghieäp coù 3 chöùc naêng: a/ Chöùc naêng toå chöùc voán: Ñaây laø moät chöùc naêng quan troïng cuûa taøi chaùnh, noù ñaûm baûo cho doanh nghieäp coù ñuû nguoàn voán duy trì vaø phaùt trieån caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Noäi dung cuûa chöùc naêng naøy bao goàm: ƒ Xaùc ñònh nhu caàu voán caàn thieát cho saûn xuaát kinh doanh trong töøng thôøi kyø. ƒ Toå chöùc nguoàn voán ñaày ñuû vaø kòp thôøi ñeå ñaùp öùng nhu caàu naøy. ƒ Phaân boå voán hôïp lyù ñeå coù theå söû duïng voán tieát kieäm vaø coù hieäu quaû kinh teá cao. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caùc nguoàn voán raát ña daïng vaø phong phuù, thích hôïp cho moïi nhu caàu voán cuûa doanh nghieäp: Nguoàn voán caáp phaùt töø ngaân saùch, voán töï coù cuûa doanh nghieäp, tín duïng ngaân haøng, tín duïng thöông maïi, thò tröôøng taøi chaùnh b/ Chöùc naêng phaân phoái: Phaân phoái taøi chaùnh doanh nghieäp coù theå xaõy ra giöõa hai chuû theå khaùc nhau: Chuyeån giaù trò töø hình thöùc sôû höõu naøy sang hình thöùc sôû höõu khaùc (tö nhaân noäp thueá); vaø chuyeån giaù trò trong cuøng moät hình thöùc sôû höõu (doanh nghieäp nhaø nöôùc noäp thueá). Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  4. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -74- Chöùc naêng phaân phoái ñöôïc bieåu hieän taäp trung ôû vieäc phaân phoái thu nhaäp cuûa doanh nghieäp. Sau moät chu kyø saûn xuaát kinh doanh, doanh nghieäp seõ coù caùc nguoàn thu, goïi laø thu nhaäp doanh nghieäp. Ñeå tieáp tuïc quaù trình taùi saûn xuaát, thu nhaäp naøy phaûi ñöôïc phaân phoái cho caùc chuû theå khaùc nhau döôùi caùc hình thöùc khaùc nhau. Quaù trình naøy ñöôïc moâ taû nhö sau: HOAÏT ÑOÄNG SAÛN XUAÁT KINH DOANH THU NHAÄP DOANH NGHIEÄP CHI PHÍ LÔÏI NHUAÄN QUYÕ DOANH THUEÁ LÔÏI CHI PHÍ SAÛN KHAÁU HAO THUEÁ NGHIEÄP TÖÙC XUAÁT VAØ LÖU GIAÙN THU THOÂNG c/ Chöùc naêng giaùm ñoác. Chöùc naêng naøy theå hieän khaû naêng cuûa taøi chaùnh trong vieäc giaùm saùt vieäc thöïc hieän muïc tieâu vaø tính hieäu quaû trong vieäc taïo laäp vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Bieåu hieän cuûa chöùc naêng giaùm ñoác laø vieäc thanh tra, kieåm tra taøi chính vaø thieát laäp vaø theo doõi heä thoáng baùo caùo ñeå coù theå giaùm ñoác quaù trình taïo laäp vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä. Ñaëc tröng cô baûn cuûa giaùm ñoác taøi chaùnh laø giaùm ñoác baèng ñoàng tieàn vaø thöïc hieän thoâng qua caùc chæ tieâu taøi chaùnh nhö chæ tieâu veà söû duïng voán, veà keát caáu taøi chaùnh, veà khaû naêng thanh toaùn vaø khaû naêng sinh lôïi. 6.1.4 Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán toå chöùc taøi chaùnh doanh nghieäp. Toå chöùc taøi chaùnh doanh nghieäp laø vieäc vaän duïng toång hôïp caùc chöùc naêng cuûa taøi chaùnh doanh nghieäp ñeå löïa choïn, xaây döïng vaø aùp duïng caùc hình thöùc vaø phöông phaùp thích hôïp nhaèm xaây döïng caùc quyeát ñònh taøi chaùnh ñuùng ñaén veà vieäc taïo laäp Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  5. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -75- vaø söû duïng caùc quyõ tieàn teä, phuïc vuï coù hieäu quaû cho caùc muïc tieâu saûn xuaát kinh doanh cho doanh nghieäp trong nhöõng thôøi kyø nhaát ñònh. Do ñoù, moâ hình toå chöùc taøi chaùnh doanh nghieäp cho thaáy moâ hình cuûa toå chöùc taøi chaùnh doanh nghieäp laø moät moâ hình ñoäng. Toå chöùc taøi chaùnh doanh nghieäp phaûi ñöôïc xem xeùt ôû traïng thaùi vaän ñoäng. Noù seõ bò chi phoái bôûi caùc nhaân toá sau: - Cô cheá quaûn lyù kinh teá vó moâ cuûa nhaø nöôùc - Caùc hình thaùi doanh nghieäp - Trình ñoä quaûn lyù vaø ñaëc ñieåm saûn xuaát kinh doanh cuûa töøng doanh nghieäp. 6.2 Nguoàn voán cuûa doanh nghieäp. 6.2.1 Khaùi nieäm veà voán. a/ Veà phöông dieän kyõ thuaät: Trong phaïm vi doanh nghieäp, voán laø moät trong nhöõng yeáu toá ñaàu vaøo nhö lao ñoäng, taøi nguyeân thieân nhieân Trong phaïm vi neàn kinh teá, voán laø caùc haøng hoaù hoã trôï cho saûn xuaát haøng hoaù vaø dòch vuï khaùc nhaèm saûn xuaát ra haøng hoaù khaùc lôùn hôn noù veà maët giaù trò. Nhö vaäy, voán vöøa laø haøng hoaù ñaàu vaøo, vöøa laø haøng hoaù ñaàu ra cuûa neàn kinh teá. b/ Veà phöông dieän taøi chaùnh: Trong phaïm vi doanh nghieäp, voán laø taát caû caùc taøi saûn boû ra luùc ñaàu, thöôøng bieåu hieän baèng tieàn duøng trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh nhaèm muïc ñích sinh lôïi. Trong phaïm vi neàn kinh teá, voán laø khoái löôïng tieàn teä ñöa vaøo löu thoâng nhaèm muïc ñích sinh lôïi. Nhö vaäy, voán ñöôïc bieåu hieän baèng tieàn nhöng phaûi laø tieàn ñöôïc vaän ñoäng vôùi muïc ñích sinh lôïi. Treân thöïc teá, coù 3 phöông thöùc vaän ñoäng cuûa voán tieàn teä: T – T’ : Phöông thöùc vaän ñoäng cuûa voán trong caùc toå chöùc taøi chaùnh trung gian T – H – T’ : Phöông thöùc vaän ñoäng cuûa voán trong caùc doanh nghieäp thöông maïi. T – H – SX – H’ – T’ : Phöông thöùc vaän ñoäng cuûa voán trong caùc doanh nghieäp saûn xuaát. Trong quaù trình vaän ñoäng voán tieàn teä thöôøng phaûi thay ñoåi hình thaùi vaø nhôø ñoù taïo ra khaû naêng sinh lôïi. Khaû naêng sinh lôïi cuûa voán vöøa laø muïc ñích cuûa saûn xuaát kinh doanh, vöøa laø phöông tieän ñeå voán ñöôïc baûo toaøn, taêng tröôûng, vaø tieáp tuïc vaän ñoäng. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  6. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -76- 6.2.2 Phaân loaïi voán. a/ Caên cöù vaøo noäi dung vaät chaát Voán ñöôïc phaân laøm 2 loaïi: • Voán thöïc teá: Toaøn boä yeáu toá ñaàu vaøo phuïc vuï cho saûn xuaát vaø dòch vuï khaùc. • Voán taøi chaùnh: Bieåu hieän döôùi hình thaùi tieàn, chöùng khoaùn vaø caùc giaáy tôø coù giaù khaùc duøng cho vieäc mua taøi saûn, maùy moùc vaø nhöõng taøi nguyeân khaùc. b/ Caên cöù vaøo hình thaùi bieåu hieän. Voán goàm hai loaïi. • Voán höõu hình: bao goàm tieàn maët, thöông phieáu, vaø taøi saûn hieän vaät khaùc. • Voán voâ hình: goàm giaù trò nhöõng taøi saûn voâ hình nhö vò trí, thöông hieäu, baèng phaùt minh, saùng cheá. c/ Caên cöù vaøo phöông thöùc luaân chuyeån giaù trò. Voán chia laøm hai loaïi. • Voán coá ñònh: laø giaù trò cuûa taøi saûn coá ñònh • Voán löu ñoäng: laø giaù trò cuûa caùc taøi saûn löu ñoäng. d/ Caên cöù vaøo thôøi haïn luaân chuyeån. Voán ñöôïc chia laøm 3 loaïi: • Voán ngaén haïn: laø loaïi voán coù thôøi haïn löu chuyeån döôùi moät naêm • Voán trung haïn: laø loaïi voán coù thôøi haïn löu chuyeån töø moät ñeán naêm naêm • Voán daøi haïn: treân naêm naêm. 6.2.3 Nguoàn hình thaønh voán. Coù hai nguoàn cô baûn ñeå hình thaønh voán doanh nghieäp: a/ Nguoàn voán chuû sôû höõu: Nguoàn voán naøy bieåu hieän quyeàn sôû höõu cuûa ngöôøi chuû veà caùc taøi saûn hieän coù ôû doanh nghieäp. Voán chuû sôû höõu ñöôïc taïo neân töø caùc nguoàn sau: - Tieàn cuûa caùc nhaø ñaàu tö: • Ñoái vôùi doanh nghieäp nhaø nöôùc: voán ngaân saùch caáp phaùt. • Doanh nghieäp tö nhaân: do chuû ñaàu tö hay caùc hoäi vieân lieân keát cuøng nhau ñoùng goùp. • Coâng ty lieân doanh: voán lieân doanh, laø söï ñoùng goùp cuûa caùc chuû ñaàu tö. • Coâng ty coå phaàn: voán coå phaàn, do vieäc phaùt haønh coå phieáu caùc loaïi. - Lôïi nhuaän khoâng chia: phaàn lôïi nhuaän ñöôïc löu laïi cho saûn xuaát kinh doanh. - Quyõ doanh nghieäp. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  7. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -77- b/ Nguoàn voán vay: Nguoàn voán naøy thöôøng chieám moät tyû troïng ñaùng keå trong nguoàn voán cuûa doanh nghieäp. Nguoàn voán vay ñöôïc thöïc hieän döôùi caùc phöông thöùc nhö sau: b1. Tín duïng ngaân haøng: vay ngaân haøng thöông maïi theo caùc hình thöùc: • Tín duïng öùng tröôùc: laø hình thöùc cho vay treân cô sôû hôïp ñoàng tín duïng, trong ñoù khaùch haøng ñöôïc söû duïng moät möùc cho vay trong moät thôøi haïn nhaát ñònh. - Tín duïng öùng tröôùc coù ñaûm baûo: coù taøi saûn theá chaáp, caàm coá hoaëc baûo laõnh - Tín duïng öùng tröôùc khoâng baûo ñaûm: chæ döïa treân uy tín cuûa doanh nghieäp (tín chaáp) • Tín duïng haïn möùc (thaáu chi – overdraft): thöïc hieän treân cô sôû hôïp ñoàng tín duïng, trong ñoù khaùch haøng ñöôïc pheùp söû duïng soá dö nôï treân taøi khoaûn duøng check trong moät giôùi haïn vaø thôøi haïn nhaát ñònh. • Chieát khaáu thöông phieáu: laø nghieäp vuï tín duïng ngaén haïn, trong ñoù, khaùch haøng chuyeån sôû höõu cuûa thöông phieáu chöa ñaùo haïn cuûa ngaân haøng ñeå nhaän moät khoaûn tieàn baèng meänh giaù tröø ñi laõi chieát khaáu vaø phí chieát khaáu. • Bao thanh toaùn (Factoring): laø moät dòch vuï do moät coâng ty taøi chaùnh (factor) thöôøng laø coâng ty con cuûa ngaân haøng mua laïi caùc “khoaûn phaûi thu” cuûa caùc coâng ty, ñeå khi ñeán haïn hoï seõ nhaän ñöôïc khoaûn chi traû. • Tín duïng thueâ mua (Leasing): laø hình thöùc tín duïng trung, daøi haïn döôùi hình thöùc cho thueâ maùy moùc, thieát bò, ñoäng saûn vaø baát ñoäng saûn. Ngöôøi ñi thueâ söû duïng taøi saûn vaø traû tieàn thueâ, khi keát thuùc thôøi haïn thueâ, beân thueâ seõ ñöôïc chuyeån quyeàn sôû höõu, mua laïi, hoaëc tieáp tuïc thueâ tuyø theo thoaû thuaän trong hôïp ñoàng. • Baûo laõnh (Bank guarranty): Ngaân haøng baûo laõnh cho caùc thöông vuï döôùi caùc hình thöùc: tín duïng chaáp nhaän, tín duïng baûo laõnh, tín duïng chöùng töø. b2. Phaùt haønh traùi phieáu (bond issuing): Traùi phieáu laø tôø giaáy nôï maø coâng ty phaùt haønh ñeå vay voán coâng chuùng hoaëc caùc toå chöùc kinh teá khaùc. Ngöôøi mua traùi phieáu goïi laø traùi chuû, hoï khoâng phaûi laø chuû sôû höõu cuûa coâng ty, khi coâng ty bò phaù saûn, hoï seõ ñöôïc öu tieân traû nôï tröôùc. b3. Tín duïng thöông maïi: laø quan heä tín duïng giöõa caùc doanh nghieäp döôùi hình thöùc mua baùn chòu haøng hoaù. ñieåm khaùc bieät giöõa tín duïng ngaân haøng vaø tín duïng thöông maïi laø, tín duïng thöông maïi ñöôïc caáp döôùi hình thöùc haøng hoaù ñöôïc thöïc hieän giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn, coøn tín duïng ngaân haøng ñöôïc cung caáp döôùi hình thöùc tieàn teä thöïc hieän giöõa ngaân haøng vaø khaùch haøng. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  8. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -78- 6.3 Taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Voán doanh nghieäp ñöôïc chia thaønh hai phaàn cô baûn: Phaàn ñeå taïo neân taøi saûn coá ñònh vaø phaàn ñeå hình thaønh neân taøi saûn löu ñoäng. 6.3.1 Taøi saûn coá ñònh a/ Khaùi nieäm. TSCÑ trong doanh nghieäp laø nhöõng taøi saûn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa doanh nghieäp, hoäi ñuû hai ñieàu kieän: thöù nhaát coù giaù trò lôùn, thôøi gian söû duïng daøi, thöù hai tham gia vaøo nhieàu chu kyø saûn xuaát kinh doanh. Trong quaù trình ñoù, giaù trò cuûa TSCÑ seõ ñöôïc chuyeån dòch daàn vaøo giaù thaønh saûn phaåm vaø ñöôïc buø ñaép laïi moãi khi saûn phaåm ñöôïc tieâu thuï. Ñeå phaân bieät giöõa TSCÑ vaø taøi saûn löu ñoäng, ngoaøi thuoäc tính vaät chaát, ngöôøi ta coøn xeùt ñeán tính tham gia vaø taùc duïng trong quaù trình saûn xuaát (VD: maùy moùc thieát bò ñeå duøng vaø ñeå baùn). Khaùi nieäm veà TSCÑ khoâng chæ laø nhöõng taøi saûn höõu hình maø coøn laø nhöõng taøi saûn voâ hình nhö chi phí thaønh laäp doanh nghieäp, chi phí chuaån bò cô sôû haï taàng, thöông hieäu b/ Phaân loaïi taøi saûn coá ñònh: Caên cöù vaøo hình thaùi bieåu hieän, TSCÑ ñöôïc phaân laøm hai loaïi: • TSCÑ höõu hình: laø nhöõng taøi saûn coù hình thaùi vaät chaát, hoäi ñuû tieâu chuaån veà giaù trò vaø thôøi haïn söû duïng, bao goàm: Ñaát ñai, nhaø xöôûng, vaät kieán truùc, maùy moùc, thieát bò, phöông tieän vaän taûi, thieát bò duïng cuï quaûn lyù, caây laâu naêm, suùc vaät laøm vieäc, vaø caùc loaïi TSCÑ khaùc. • TSCÑ voâ hình: khoâng coù hình thaùi vaät chaát, theå hieän baèng löôïng giaù trò ñaõ ñaàu tö, bao goàm chi phí thaønh laäp doanh nghieäp, baèng phaùt minh saùng cheá, chi phí nghieân cöùu phaùt trieån doanh nghieäp, lôïi theá thöông maïi, quyeàn ñaëc nhöôïng, tieàn thueâ nhaø, baûn quyeàn taùc giaû, thöông hieäu, TSCÑ voâ hình khaùc. Caên cöù vaøo coâng duïng kinh teá, TSCÑ goàm hai loaïi: • TSCÑ duøng trong saûn xuaát kinh doanh chính • TSCÑ khoâng duøng trong saûn xuaát kinh doanh chính. Caên cöù vaøo tình hình söû duïng, goàm ba loaïi: • TSCÑ ñang duøng • TSCÑ chöa caàn duøng • TSCÑ khoâng duøng vaø chôø thanh lyù. c/ Cô caáu taøi saûn coá ñònh: Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  9. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -79- Laø tyû leä giöõa nguyeân giaù cuûa moät loaïi taøi saûn coá ñònh naøo ñoù vôùi toång giaù trò toaøn boä TSCÑ cuûa doanh nghieäp. Cô caáu TSCÑ khaùc nhau tuyø theo doanh nghieäp vaø ngaønh saûn xuaát. ÔÛ caùc nöôùc coâng nghieäp, thöôøng coù nhöõng thoâng tin chuaån veà tyû leä keát caáu naøy trong töøng ngaønh. Döïa vaøo caùc tieâu chuaån naøy, caùc doanh nghieäp ñieàu chænh cho phuø hôïp. Vieäc phaân loaïi vaø phaân tích cô caáu TSCÑ giuùp cho doanh nghieäp coù nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö vaøo TSCÑ moät caùch ñuùng ñaén. d/ Khaáu hao taøi saûn coá ñònh: Trong quaù trình söû duïng, TSCÑ seõ bò hao moøn. Coù hai loaïi hao moøn: hao moøn höõu hình vaø hao moøn voâ hình. ƒ Hao moøn höõu hình laø söï suït giaûm veà giaù trò söû duïng vaø giaù trò cuûa TSCÑ do vieäc söû duïng, laõo hoaù, vaø caùc yeáu toá töï nhieân gaây ra ƒ Hao moøn voâ hình laø söï suït giaûm veà giaù trò cuûa TSCÑ do söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyû thuaät gaây neân (laïc haäu) Ñeå TSCÑ coù theå hoaït ñoäng moät caùch lieân tuïc vaø coù theå taùi taïo laïi, doanh nghieäp phaûi khaáu hao TSCÑ. Coù nhieàu phöông phaùp khaáu hao . d1. Khaáu hao theo thôøi gian söû duïng (khaáu hao tuyeán tính, straight line method) NG +PTL - GTL MK = TSD Trong ñoù, Mk laø möùc khaáu hao haøng naêm NG laø nguyeân giaù TSCÑ PTL laø chi phí thanh lyù GTL laø giaù trò thanh lyù TSD laø thôøi gian söû duïng ñònh möùc Trong tröôøng hôïp ñôn giaûn, Mk = NG/TSD d2. Khaáu hao theo toàn soá giaûm daàn (double declining balance) Mk(t) = Tkh * Gcl(t) Trong ñoù, Mk(t) laø möùc khaáu hao naêm thöù t Tkh laø tyû leä khaáu hao, baèng hai laàn tyû leä khaáu hao theo thôøi gian söû duïng Tkh = 2*Tkh theo thôøi gian söû duïng. Gcl(t) laø giaù trò coøn laïi cuûa TSCÑ ôû ñaàu naêm thöù t d3. Khaáu hao theo tyû leä khaáu hao giaûm daàn. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  10. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -80- Mk(t) = Tkh(t) * NG Trong ñoù, Mk(t) laø möùc khaáu hao naêm thöù t Tkh(t) laø tyû leä khaáu hao naêm thöù t NG laø nguyeân giaù cuûa TSCÑ. Tyû leä khaáu hao = soá naêm coøn laïi töø naêm thöù t ñeán heát thôøi haïn söû duïng naêm thöù t Toång cuûa daõy soá töø 1 ñeán thôøi haïn söû duïng 6.3.2 Taøi saûn löu ñoäng. a/ Khaùi nieäm: Laø taøi saûn maø thôøi gian söû duïng, thu hoài, luaân chuyeån ngaén (thöôøng laø döôùi moät naêm hoaëc moät chu kyø kinh doanh. Taïi moät thôøi ñieåm baát kyø, TSLÑ luoân toàn taïi döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. TSLÑ khi tham gia quaù trình saûn xuaát kinh doanh khoâng giöû nguyeân hình thaùi ban ñaàu maø seõ chuyeån toaøn boä giaù trò cuûa noù vaøo saûn phaåm, ñöôïc tính vaøo giaù thaønh vaø buø ñaép moãi khi saûn phaåm ñöôïc tieâu thuï. b/ Phaân loaïi TSLÑ. Caên cöù vaøo khaû naêng chuyeån hoaù thaønh tieàn: • Voán tieàn maët • Ñaàu tö ngaén haïn • Khoaûn phaûi thu • Khoaûn taïm öùng • Chi phí traû tröôùc • Haøng toàn kho Caên cöù vaøo coâng duïng kinh teá: • TSLÑ duøng trong saûn xuaát kinh doanh chính • TSLÑ khoâng duøng trong saûn xuaát kinh doanh chính Caên cöù vaøo vai troø trong quaù trình saûn xuaát • TSLÑ trong quaù trình döï tröõ saûn xuaát • TSLÑ trong quaù trình tröïc tieáp saûn xuaát • TSLÑ trong quaù trình löu thoâng Caên cöù vaøo hình thaùi bieåu hieän, TSLÑ ñöôïc chia laøm hai loaïi • TSLÑ taøi chaùnh • TSLÑ phi taøi chaùnh. c/ Cô caáu TSLÑ: Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  11. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -81- Cô caáu TSLÑ laø quan heä tyû leä giöõa caùc thaønh phaàn caáu thaønh TSLÑ. Vieäc nghieân cöùu vaø phaân tích cô caáu TSLÑ laø vieäc laøm quan troïng nhaèm naâng cao hieäu quaû söû duïng TSLÑ trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuûa moãi doanh nghieäp. 6.4 Caùc yeáu toá trong hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. 6.4.1 Chi phí vaø giaù thaønh cuûa saûn phaåm a/ Chi phí hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Chi phí hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp bao goàm chi phí saûn xuaát kinh doanh vaø chi phí caùc hoaït ñoäng khaùc. a1. Chi phí saûn xuaát kinh doanh: laø toaøn boä chi phí maø doanh nghieäp ñaõ ñaàu tö cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh trong moät thôøi gian nhaát ñònh (thöôøng laø trong moät naêm taøi chaùnh). Chi phí saûn xuaát kinh doanh bao goàm: • Nguyeân, vaät lieäu • Nhieân lieäu • Tieàn löông • Khoaûn trích noäp theo quy ñònh cuûa nhaø nöôùc • Khaáu hao TSCÑ • Chi phí mua ngoaøi • Chi phí khaùc: Thueá, tieáp khaùch, chi phí quaûn lyù, döï phoøng giaûm giaù Ñeå theo doõi vaø quaûn lyù caùc loaïi chi phí saûn xuaát kinh doanh, ngöôøi ta thöôøng phaân loaïi theo caùc tieâu chí khaùc nhau. Caên cöù vaøo khaû naêng löôïng hoaù: • Chi phí tröïc tieáp • Chi phí giaùn tieáp Caên cöù vaøo moái quan heä giöõa chi phí vaø saûn xuaát: • Chi phí coá ñònh • Chi phí bieán ñoåi a2. Chi phí hoaït ñoäng khaùc: Laø caùc khoaûn chi phí cuûa caùc hoaït ñoäng ngoaøi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh chính cuûa doanh nghieäp, noù bao goàm: • Chi phí hoaït ñoäng taøi chính • Chi phí baát thöôøng: chi phí thanh lyù, tieàn phaït, chi phí khaùc Veà nguyeân taéc, chi phí hoaït ñoäng khaùc khoâng haïch toaùn vaøo giaù thaønh saûn phaåm maø ñöôïc theo doõi rieâng. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  12. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -82- a3. Caùc khoaûn chi khoâng haïch toaùn vaøo chi phí saûn xuaát vaø chi phí hoaït ñoäng khaùc: • Loã do lieân doanh vaø caùc hoaït ñoäng ñaàu tö khaùc • Khoaûn thieät haïi ñöôïc trôï caáp hay boài thöôøng. • Chi phí coâng taùc vöôït ñònh möùc • Chi thuoäc quyõ phuùc lôïi, khen thöôûng • Chi uûng hoä ñòa phöông • Chi xaây döïng cô baûn • Chi thuoäc nguoàn kinh phí khaùc ñaøi thoï. b/ Giaù thaønh saûn phaåm. Giaù thaønh saûn phaåm laø bieåu hieän baèng tieàn toaøn boä chi phí cuûa doanh nghieäp ñeå hoaøn thaønh vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï moät loaïi saûn phaåm nhaát ñònh. Trong vieäc ñieàu haønh saûn xuaát kinh doanh, giaù thaønh coù ba vai troø nhö sau: ƒ Giaù thaønh laø thöôùc ño möùc chi phí saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm cuûa doanh nghieäp, laø moät caên cöù ñeå phaân tích hieäu quaû kinh doanh ƒ Giaù thaønh laø coâng cuï ñeå kieåm soaùt tình hình hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ñaùnh giaù hieäu quaû caùc bieän phaùp toå chöùc, kyû thuaät. ƒ Giaù thaønh laø moät yeáu toá quan troïng ñeå doanh nghieäp xaây döïng chính saùch giaù. Ñeå phaân tích giaù thaønh, ngöôøi ta theo doõi giaù thaønh saûn xuaát vaø giaù thaønh toaøn boä. Giaù thaønh saûn xuaát bao goàm nhöõng chi phí ñöôïc duøng ñeå saûn xuaát ra saûn phaåm nhö chi phí vaät tö tröïc tieáp, chi phí lao ñoäng tröïc tieáp, chi phí saûn xuaát chung Giaù thaønh toaøn boä goàm giaù thaønh saûn xuaát, chi phí löu thoâng, vaø chi phí quaûn lyù ñöôïc phaân boå. 6.4.2 Thu nhaäp vaø lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp a/ Thu nhaäp cuûa doanh nghieäp. Thu nhaäp cuûa doanh nghieäp laø toaøn boä khoaûn tieàn thu ñöôïc töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh chính vaø caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa doanh nghieäp, noù bao goàm doanh thu baùn haøng vaø thu nhaäp töø caùc hoaït ñoäng khaùc. Thu nhaäp doanh nghieäp coù caùc yù nghóa nhö sau: ƒ Laø moät chæ tieâu quan troïng veà tính hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng doanh nghieäp. ƒ Laø keát quaû cuûa moät voøng tuaàn hoaøn voán, laø tieàn ñeà cho voøng tuaàn hoaøn keá tieáp trong quaù trình taùi saûn xuaát. ƒ Laø nguoàn quan troïng ñeå trang traûi caùc khoaûn chi phí hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ñaûm baûo taùi saûn xuaát vaø taùi saûn xuaát môû roäng. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  13. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -83- ƒ Laø nguoàn ñeå doanh nghieäp coù theå thöïc hieän nghóa vuï ñoái vôùi nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi. ƒ Neáu thu nhaäp giaûm suùt, tình hình taøi chaùnh cuûa doanh nghieäp seõ gaëp khoù khaên, neáu tình traïng naøy keùo daøi seõ laøm doanh nghieäp maát tính caïnh tranh vaø daãn ñeán phaù saûn. a1. Doanh thu: Doanh thu cuûa doanh nghieäp bao goàm: doanh thu baùn haøng, hoaøn nhaäp khoaûn döï phoøng giaûm giaù, thu nôï khoù ñoøi Doanh thu baùn haøng bao goàm doanh thu goäp vaø doanh thu thuaàn. Doanh thu goäp laø toång soá tieàn ghi treân hoaù ñôn, chöa tröø ñi chieát khaáu, haøng traû laïi hoaëc giaûm giaù haøng baùn. Doanh thu thuaàn= doanh thu goäp – chieát khaáu – haøng traû laïi – giaûm giaù – thueá giaùn thu. Trong ñoù, chieát khaáu bao goàm chieát khaáu thanh toaùn vaø chieát khaáu thöông maïi. Noù ñöôïc coi nhö moät khoaûn chi phí laøm giaûm lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Haøng ñaõ baùn nhöng do keùm phaåm chaát hay hö hoûng seõ bò traû laïi hoaëc giaûm giaù. Ñaây cuõng laø caùc khoaûn chi phí laøm giaûm lôïi nhuaän doanh nghieäp. a2. Thu nhaäp töø hoaït ñoäng khaùc. Bao goàm thu töø hoaït ñoäng taøi chaùnh vaø thu ñaëc bieät. Thu taøi chaùnh laø thu töø hoaït ñoäng ñaàu tö coå phieáu, lieân doanh, lieân keát, laõi tieàn göûi Thu ñaëc bieät laø caùc khoaûn thu maø coâng ty khoâng döï tính tröôùc nhö nôï khoù ñoøi, ñeàn vi phaïm hôïp ñoàng. b/ Lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp. Lôïi nhuaän laø keát quaû taøi chaùnh cuoái cuøng cuûa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. Noù ñöôïc tính baèng khoaûn cheânh leäch giöõa thu nhaäp vaø chi phí. Ñeå phaân tích, ngöôøi ta chia thaønh lôïi nhuaän do hoaït ñoäng kinh doanh chính vaø lôïi nhuaän töø caùc hoaït ñoäng khaùc. Lôïi nhuaän do hoaït ñoäng kinh doanh chính laø khoaûn cheânh leäch giöõa doanh thu vaø giaù thaønh toaøn boä cuûa saûn phaåm vaø thueá giaùn thu. Lôïi nhuaän töø caùc hoaït ñoäng khaùc laø khoaûn cheânh leäch giöõa thu nhaäp do caùc hoaït ñoäng khaùc vaø chi phí cuûa noù. Chæ tieâu veà lôïi nhuaän coù yù nghóa raát quan troïng trong hoaït ñoäng cuûa coâng ty, noù laø: • Chæ tieâu hieäu quaû taøi chaùnh cuûa ñaàu tö trong saûn xuaát kinh doanh • Hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. • Yeáu toá quan troïng taùc ñoäng ñeán caùc maët hoaït ñoäng khaùc cuûa doanh nghieäp. • Nguoàn tích luõy cô baûn ñeå môû roäng saûn xuaát • Nguoàn thu quan troïng cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc. • Nguoàn cô baûn ñeå doanh nghieäp thöïc hieän nghóa vuï cuûa mình vôùi xaõ hoäi. • Ñieàu kieän ñeå cuûng coá theá maïnh vaø uy tín cuûa doanh nghieäp. • Laø muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  14. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -84- c/ Tyû suaát lôïi nhuaän: Ñeå phaân tích keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ngöôøi ta khoâng theå chæ döïa vaøo chæ tieâu lôïi nhuaän tuyeät ñoái maø coøn phaûi duøng chæ tieâu töông ñoái goïi laø tyû suaát lôïi nhuaän hay heä soá sinh lôïi. Trong thöïc teá, ngöôøi ta thöôøng duøng moät soá loaïi tyû soá sau: c1. Tyû suaát laõi/voán: noùi leân hieäu quaû coâng taùc quaûn lyù vaø söû duïng voán cuûa doanh nghieäp trong kyø. Töø ñoù doanh nghieäp coù theå tìm ra nhöõng tieàm löïc cuûa mình hoaëc bieän phaùp ñeå söû duïng voán ñaït hieäu quaû cao hôn. ñeå phaân tích chi tieát, tyû soá naøy goàm hai loaïi laõi/voán coá ñònh vaø laõi treân voán löu ñoäng. Tyû suaát = Laõi trong kyø * 100% laõi/voán Toång soá voán bình quaân trong kyø c2. Tyû suaát laõi/giaù thaønh: noùi leân hieäu quaû cuûa vieäc quaûn lyù chi phí trong saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm trong kyø. Tyû suaát = Laõi trong kyø * 100% laõi/giaù thaønh giaù thaønh saûn phaåm trong kyø c3. Tyû suaát laõi/doanh thu: ñaây laø moät chæ tieâu toång hôïp, phaûn aùnh keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Tyû suaát laõi / = Laõi trong kyø * 100% doanh thu Doanh thu trong kyø Tyû suaát lôïi nhuaän cao hay thaáp phuï thuoäc vaøo ñaëc thuø cuûa töøng ngaønh vaø töøng doanh nghieäp. Ñeå naâng cao lôïi nhuaän vaø tyû suaát lôïi nhuaän ngöôøi ta thöôøng duøng caùc bieän phaùp nhö sau: • Caûi tieán phöông phaùp quaûn lyù. • Haï giaù thaønh saûn phaåm • Taêng saûn löôïng vaø naâng cao chaát löôïng. d/ Phaân phoái lôïi nhuaän: Lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp thöôøng ñöôïc phaân phoái theo thöù töï sau: 1. Noäp thueá lôïi töùc 2. Noäp ngaân saùch (neáu coù) 3. Tröø caùc khoaûn phaït 4. Tröø caùc khoaûn loã 5. Trích laäp caùc quyõ cuûa doanh nghieäp (DNNN), chia coå ñoâng (CTCP), lôïi töùc chuû nhaân (CTTNHH) Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  15. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -85- Trong doanh nghieäp coù caùc loaïi quyõ nhö quyõ nghieân cöùu phaùt trieån, quyõ döï phoøng taøi chaùnh, quyõ döï phoøng trôï caáp ngöøng vieäc, quyõ khen thöôûng, quõy phuùc lôïi. 6.5 Coå phaàn hoaù doanh nghieäp nhaø nöôùc. Coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät vaán ñeà ñaõ cuõ ñoái vôùi caùc nöôùc treân theá giôùi nhöng laø vaán ñeà môùi vaø khoù khaên ôû Vieät nam hieän nay. Coù nhieàu quan nieäm veà vieäc coå phaàn hoaù, nhöng noùi chung, coå phaàn hoaù laø quaù trình chuyeån moät phaàn hay toaøn boä taøi saûn, voán, vaø quyeàn ñieàu haønh cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc sang caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc döôùi daïng coâng ty coå phaàn. 6.5.1 Muïc tieâu cuûa quaù trình coå phaàn hoaù. a/ Trong phaïm vi doanh nghieäp: ƒ Nhaèm naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, ñoåi môùi phöông thöùc quaûn lyù, taïo ra ñoäng löïc thuùc ñaåy môùi, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh. ƒ Nhaèm huy ñoäng voán, coâng ngheä, kinh nghieäm quaûn lyù trong vaø ngoaøi nöôùc ñeå phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh. ƒ Taïo ñieàu kieän cho ngöôøi lao ñoäng thaät söï laøm chuû doanh nghieäp. b/ Ñoái vôùi toaøn xaõ hoäi: ƒ Caáu truùc laïi nguoàn voán ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc, laønh maïnh hoaù neàn taøi chaùnh quoác gia, cuûng coá laïi söùc maïnh cuûa caùc doanh nghieäp. ƒ Thu huùt voán nhaøn roãi trong daân, taïo ñieàu kieän hình thaønh thò tröôøng chöùng khoaùn. ƒ Ñieàu chænh cô caáu sôû höõu theo caùc muïc tieâu chính trò xaõ hoäi cuûa nhaø nöôùc. 6.5.2 Nhöõng ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå tieán haønh coå phaàn hoaù. a/ Caùc ñieàu kieän kinh teá: ƒ Baûng toång keát taøi saûn coù soá döông vaø ñöôïc ñaõ ñöôïc kieåm toaùn. ƒ Taøi saûn höõu hình coøn giaù trò söû duïng. ƒ Taøi saûn voâ hình coøn giaù trò. ƒ Caùc ñieàu kieän kinh doanh khoâng beá taéc. b/ Caùc ñieàu kieän phaùp lyù: ƒ Taát caû taøi saûn ñeàu coù chuû quyeàn hôïp phaùp cuûa coâng ty. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  16. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -86- ƒ Caùc raøng buoäc vôùi baïn haøng ñöôïc xöû lyù theo caùc höôùng: ƒ Giaûi toaû caùc cam keát, nghóa vuï. ƒ Thanh lyù caùc hôïp ñoàng ƒ Thöông löôïng ñeå duy trì hôïp ñoàng cuõ. c/ Nhöõng ñieàu kieän ñaëc thuø cuûa doanh nghieäp. ƒ Ñònh giaù ñöôïc doanh nghieäp, xöû lyù caùc quyõ cuûa doanh nghieäp. ƒ Xöû lyù caùc khoaûn nôï. ƒ Xöû lyù caùc hôïp ñoàng. ƒ Chính saùch ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. 6.5.3 Löïa choïn phöông thöùc coå phaàn hoaù. a/ Phöông thöùc moät: taùch töøng ñôn vò tröïc thuoäc ñeå tieán haønh CPH thaønh nhieàu coâng ty coå phaàn môùi. Öu ñieåm: quaù trình seõ ñöôïc tieán haønh nhanh hôn Nhöôïc ñieåm: Khoù khaên trong vieäc ñònh giaù, kieåm toaùn vaø xaây döïng ñeà aùn coå phaàn hoaù, chi phí CPH cao. b/ Phöông thöùc hai: Chuyeån taát caû thaønh moät coâng ty coå phaàn. Öu ñieåm: Ñôn giaûn trong vieäc xaây döïng ñeà aùn CPH Nhöôïc ñieåm: Thôøi gian seõ laâu hôn. 6.5.5 Ñoái töôïng CHP. Hieän nay caû nöôùc coù khoaûng treân 6000 doanh nghieäp nhaø nöôùc. Trong ñoù coù nhöõng doanh nghieäp caàn giöû hình thöùc cuõ, nhöõng doanh nghieäp khaùc caàn phaûi CPH. Ñeå laøm ñieàu ñoù, ngöôøi ta phaân loaïi nhö sau: a/ Nhöõng DNNN chöa caàn tieán haønh CPH: • Hoaït ñoäng trong laõnh vöïc an ninh quoác phoøng. • Thuoäc caùc ngaønh then choát: daàu khí, ñieän, khai thaùc taøi nguyeân, theùp, ximaêng • Thuoäc cô sôû haï taàng: giao thoâng, böu chính b/ Nhöõng DNNN coù theå CPH: soá coøn laïi. Trong soá naøy, tröôùc maét caàn taäp trung vaøo caùc tieâu chuaån sau: • Doanh nghieäp coù quy moâ vöøa vaø nhoû (< 200 tyû trong ngaønh saûn xuaát, <100 tyû trong ngaønh dòch vuï) • Doanh nghieäp ñang coù laõi hoaëc gaëp khoù khaên ngaén haïn nhöng coù trieån voïng toát. • Doanh nghieäp coù ñuû tö caùch phaùp nhaân, ñöôïc thaønh laäp hôïp phaùp. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  17. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -87- CHÖÔNG 7. QUYÕ DÖÏ TRÖÕ VAØ BAÛO HIEÅM. 7.1 YÙ nghóa cuûa quyõ döï tröõ vaø baûo hieåm trong neàn kinh teá thò tröôøng. Trong ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi cuõng nhö trong hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, con ngöôøi thöôøng xuyeân chòu taùc ñoäng cuûa nhöõng ruûi ro, nhöõng bieán ñoäng khoâng löôøng tröôùc ñöôïc, chaúng haïn nhö thieân tai, chieán tranh, sô suaát cuûa con ngöôøi Tröôùc nhöõng ruûi ro ñoù, con ngöôøi phaûi töï tìm kieám caùc bieän phaùp phoøng ngöøa, haïn cheá ñeå baûo ñaûm cho quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö ñôøi soáng xaõ hoäi ñöôïc dieãn tieán moät caùch lieân tuïc vaø coù theå hoài phuïc sau caùc bieán coá ñoù. Töø nhu caàu naøy, khaùi nieäm döï tröõ vaø baûo hieåm ñöôïc hình thaønh, töø hình thöùc ñôn giaûn ban ñaàu, qua thôøi gian noù ñöôïc hoaøn thieän daàn vaø taïo neân moät heä thoáng döï tröõ vaø baûo hieåm, khoâng chæ trong moät quoác gia maø coøn lieân keát caùc quoác gia vôùi nhau. Trong moät quoác gia, ngoaøi heä thoáng döï tröõ vaø baûo hieåm, coøn coù quyõ döï phoøng. Chuùng coù ñieåm gioáng nhau laø ñöôïc laäp ra ñeå chi trong nhöõng tröôøng hôïp khoâng löôøng tröôùc ñöôïc. Tuy nhieân, chuùng coù nhöõng ñieåm khaùc nhau cô baûn veå nguoàn hình thaønh, phaïm vi vaø thôøi gian hoaït ñoäng. Quyõ döï phoøng ñöôïc hình thaønh töø nguoàn döï toaùn gaàn nhö baét buoäc trong khi laäp döï toaùn ngaân saùch, vaø ñöôïc chi heát trong töøng naêm ngaân saùch. Quyõ döï tröõ ñöôïc laäp töø giaù trò thaëng dö vaø ñöôïc tích luõy töø naêm naøy sang naêm khaùc. Noù ñöôïc söû duïng lieân tuïc vaø laáp ñaày thöôøng xuyeân haøng naêm cho ñuû möùc caàn thieát theo quy ñònh. 7.2 Caùc loaïi quyõ döï tröõ. 7.2.1 Quyõ döï tröõ taäp trung: Bao goàm hai loaïi a/ Caùc quyõ döï tröõ baèng hieän vaät: quyõ naøy ñöôïc laäp töø baèng hieän vaät, ñöôïc hình thaønh vaø söû duïng theo quyeát ñònh cuûa chính phuû. Quyõ döï tröõ naøy laäp töø nhöõng haøng hoaù chieán löôïc nhö thoùc gaïo, löông thöïc, vaøng, xaêng daàu b/ Quyõ döï tröõ taøi chaùnh: Laø khoaûn döï truø baèng tieàn do nhaø nöôùc laäp ñeå chi cho nhöõng tröôøng hôïp khoâng löôøng tröôùc ñöôïc. Caùc quyõ naøy bao goàm: • Quyõ döï tröõ taøi chaùnh taäp trung quoác gia: ñeå chi cho nhöõng thieät haïi thuoäc ngaân saùch trung öông vaø tænh. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  18. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -88- • Quyõ döï tröõ taøi chaùnh cuûa caùc Boä, toång cuïc, ngaân haøng nhaø nöôùc ñeå chi cho nhöõng chi phí mang tính chaát ngaønh. • Quyõ döï tröõ taøi chaùnh quoác gia ñaëc bieät: goïi laø quyõ döï tröõ baûo hieåm bao goàm caùc loaïi baûo hieåm baét buoät nhö baûo hieåm taøi saûn, sinh maïng, traùch nhieäm, vaø quyõ baûo hieåm xaõ hoäi. 7.2.2 Quyõ döï tröõ khoâng taäp trung. Loaïi quyõ naøy ñöôïc thaønh laäp trong phaïm vi caùc doanh nghieäp, caùc hoä gia ñình vaø caù nhaân trong xaõ hoäi nhaèm ñeà phoøng, buø ñaép nhöõng toån thaát, ruûi ro xaõy ra trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh vaø trong ñôøi soáng. Quyõ naøy do caùc chuû theå töï xaây döïng, quaûn lyù vaø söû duïng döôùi hình thöùc hieän vaät vaø tieàn. Khi neàn kinh teá oån ñònh, loaïi quyõ naøy ñöôïc phaûn aùnh chuû yeáu treân soá dö tieàn göûi taïi ngaân haøng hay soá löôïng chöùng khoaùn maø ngöôøi daân tham gia vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn. Nhöõng hình thöùc döï tröõ naøy coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá, laøm cho noù phaùt trieån. Khi neàn kinh teá maát oån ñònh, noù laïi chuyeån sang hình thöùc vaøng, ngoaïi teä hay caùc haøng hoaù chuû löïc. Ñieàu naøy laïi caøng laøm cho neàn kinh teá khoù kieåm soaùt hôn. 7.3 Hoaït ñoäng baûo hieåm. 7.3.1 Khaùi nieäm. Trong cuoäc soáng vaø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, luoân coù nhöõng ruûi ro. Neáu moät caù nhaân hay moät taäp theå nhoû phaûi chòu haäu quaû cuûa ruûi ro, ñoâi khi do thieät haïi quaù lôùn seõ daãn ñeán phaù saûn. Nhöng neáu ruûi ro ñöôïc phaân taùn roäng raõi thì seõ giaûm nheï ñöôïc haäu quaû. Baûo hieåm ra ñôøi töø yù töôûng coäng ñoàng hoaù nhöõng thieät haïi do ruûi ro gaây neân. Hoaït ñoäng cuûa baûo hieåm raát roäng, noù ñi vaøo töøng laõnh vöïc trong ñôøi soáng. Caùc coâng ty baûo hieåm, trong quaù trình hoaït ñoäng baûo hieåm ñaõ hình thaønh neân quyõ baûo hieåm coù quy moâ raát lôùn. 7.3.2 Vai troø cuûa coâng ty baûo hieåm. Trong ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi, coâng ty baûo hieåm coù nhöõng vai troø sau: • Laø ngöôøi baûo veä cho nhaø saûn xuaát, kinh doanh vaø ngöôøi daân khoûi nhöõng taùc ñoäng ngoaøi yù muoán. Töø ñoù hoï yeân taâm saûn xuaát kinh doanh, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cho ngöôøi daân. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  19. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -89- • Laø coâng cuï phaân phoái laïi voán tieàn teä trong xaõ hoäi vaø söû duïng moät caùch hôïp lyù coù hieäu quaû. Baûo hieåm ñaõ taäp trung voán cuûa nhieàu ngöôøi ñeå buø ñaép cho soá ít ngöôøi khi thieät haïi xaõy ra. • Coâng ty baûo hieåm laø moät ñònh cheá taøi chaùnh trung gian thu huùt moät nguoàn voán ñaùng keå töø caùc caù nhaân vaø caùc doanh nghieäp ñeå ñaàu tö cho caùc chöông trình kinh teá thoâng qua thò tröôøng taøi chaùnh. Coù hai loaïi hình hoaït ñoäng qua thò tröôøng taøi chaùnh. - Baûo hieåm nhaân thoï seõ ñaàu tö daøi haïn vì ruûi ro trong nhoùm naøy coù theå öôùc tính ñöôïc trong thôøi gian daøi. - Baûo hieåm taøi saûn seõ ñaàu tö ngaén haïn vaøo nhöõng taøi saûn coù tính thanh khoaûn cao. • Laø coâng cuï giaùm saùt yeáu toá an toaøn trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö cuoäc soáng cuûa con ngöôøi. 7.3.3 Caùc thaønh phaàn tham gia trong baûo hieåm. - Ngöôøi baûo hieåm: Laø coâng ty ñieàu haønh quaù trình taïo laäp vaø söû duïng quyõ baûo hieåm hôïp phaùp. - Ngöôøi tham gia baûo hieåm: Laø nhöõng caù nhaân hay toå chöùc tham gia ñoùng baûo hieåm ñeå ñöôïc boài thöôøng khi coù thieät haïi xaõy ra. - Ñoái töôïng baûo hieåm: laø vaät ñöôïc baûo hieåm. - Ruûi ro baûo hieåm: laø khaû naêng xaõy ra ruûi ro ñeå ñöôïc boài thöôøng. - Tai naïn baûo hieåm: laø ruûi ro ñaõ xaõy ra cho ñoái töôïng baûo hieåm. - Ñònh giaù baûo hieåm: laø phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò taøi saûn ñöôïc baûo hieåm - Giaù trò baûo hieåm: laø giaù trò cuûa taøi saûn ñöôïc keâ khai trong hôïp ñoàng baûo hieåm. - Toån thaát baûo hieåm: laø giaù trò hö hoûng, maát maùt cuûa taøi saûn ñöôïc baûo hieåm. - Soá tieàn baûo hieåm: laø soá tieàn tính cho töøng loaïi taøi saûn, trong giôùi haïn ñoù ngöôøi baûo hieåm phaûi boài thöôøng. - Phí baûo hieåm: laø soá tieàn ngöôøi mua baûo hieåm phaûi ñoùng ñeå ñöôïc boài thöôøng khi coù ruûi ro. - Tyû leä phí baûo hieåm: laø möùc baûo hieåm tính treân moät ñôn vò cuûa soá tieàn baûo hieåm trong moät thôøi gian nhaát ñònh. - Phaïm vi baûo hieåm: Laø soá löôïng toái ña caùc ñoái töôïng baûo hieåm coù theå ñöôïc baûo hieåm trong moät hôïp ñoàng baûo hieåm. 7.3.4 Caùc hình thöùc baûo hieåm. a/ Caên cöù vaøo ñoái töôïng baûo hieåm, baûo hieåm ñöôïc chia laøm 3 loaïi: - Baûo hieåm taøi saûn: Laø loaïi hình baûo hieåm coù ñoái töôïng baûo hieåm laø giaù trò taøi saûn. Muïc ñích cuûa noù laø boài thöôøng cho ngöôøi mua baûo hieåm khi coù ruûi ro laøm cho taøi saûn cuûa hoï bò hö hoûng, maát maùt hoaëc tieâu huûy hoaøn toaøn. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  20. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -90- Baûo hieåm naøy ñöôïc cuï theå hoaù nhö: baûo hieåm xe coä, maùy bay. taøu thuyû, haøng hoaù ngoaïi thöông, taøi saûn caù nhaân, doanh nghieäp, tín duïng - Baûo hieåm con ngöôøi: hay coøn goïi laø baûo hieåm thaân theå coù ñoái töôïng baûo hieåm laø ñôøi soáng, söùc khoûe, khaû naêng lao ñoäng, tính maïng con ngöôøi nhaèm muïc ñích boài thöôøng cho ngöôøi mua baûo hieåm khi coù ruûi ro laøm maát khaû naêng lao ñoäng hoaëc bò cheát. Baûo hieåm naøy goàm caùc loaïi baûo hieåm nhaân thoï, baûo hieåm treû em, baûo hieåm tai naïn lao ñoäng, baûo hieåm haønh khaùch, höu trí - Baûo hieåm traùch nhieäm daân söï: laø loaïi hình baûo hieåm coù ñoái töôïng baûo hieåm laø traùch nhieäm daân söï. Muïc ñích laø chòu caùc khoaûn boài thöôøng cho beân thöù ba maø ngöôøi mua baûo hieåm phaûi coù traùch nhieäm boài thöôøng. b/ Caên cöù vaøo tính chaát baûo hieåm, baûo hieåm coù hai hình thöùc: - Baûo hieåm baét buoäc: laø hình thöùc baûo hieåm do nhaø nöôùc quy ñònh baét buoäc nhö baûo hieåm haønh khaùch, baûo hieåm cuûa chuû thaàu veà coâng trình xaây döïng. - Baûo hieåm töï nguyeän: laø hình thöùc baûo hieåm döïa treân söï thoaû thuaän giöõa ngöôøi baûo hieåm vaø ngöôøi tham gia baûo hieåm trong hôïp ñoàng baûo hieåm. Baûo hieåm töï nguyeän coù hieäu löïc trong phaïm vi vaø thôøi haïn theo hôïp ñoàng baûo hieåm. 7.3.5 Taùi baûo hieåm. Trong nghieäp vuï baûo hieåm, ñeå ñeà phoøng nhöõng söï coá baát ngôø xaõy ra daãn ñeán toån thaát phaûi boài thöôøng quaù lôùn, vöôït quaù khaû naêng taøi chaùnh cuûa coâng ty baûo hieåm, hoï phaûi tìm kieám caùc phöông phaùp ñeå phaân taùn ruûi ro, nghieäp vuï naøy goïi laø taùi baûo hieåm. Nghieäp vuï taùi baûo hieåm ñöôïc thöïc hieän baèng hôïp ñoàng taùi baûo hieåm giöõa coâng ty chuyeån nhöôïng (coâng ty baûo hieåm goác) vaø coâng ty nhaän taùi baûo hieåm, trong ñoù coâng ty baûo hieåm goác traû cho coâng ty taùi baûo hieåm moät khoaûn phí taùi baûo hieåm, ñeå khi coù söï coá xaõy ra theo xaùc ñònh trong hôïp ñoàng thì coâng ty taùi baûo hieåm seõ boài thöôøng thieät haïi cho coâng ty baûo hieåm goác. Coâng ty nhaän taùi baûo hieåm coù theå tieán haønh taùi baûo hieåm moät phaàn hoaëc toaøn boä traùch nhieäm maø coâng ty baûo hieåm goác ñaõ nhaän baûo hieåm. Taùi baûo hieåm laø moät nghieäp vuï quan troïng trong ngaønh kinh doanh baûo hieåm. Noù giuùp cho caùc coâng ty baûo hieåm coù theå phaân taùn ruûi ro, oån ñònh hoaït ñoäng; thieát laäp moái quan heä raøng buoät laãn nhau giöõa caùc chuû theå kinh doanh baûo hieåm; giuùp caùc coâng ty baûo hieåm coù khaû naêng phaùt trieån caùc nghieäp vuï baûo hieåm vaø môû roäng thò tröôøng baûo hieåm; goùp phaàn ñaûm baûo lôïi ích cho nhöõng ngöôøi tham gia vaø taêng theâm thu nhaäp cho nhöõng ngöôøi baûo hieåm. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  21. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -91- 7.4 Moät soá loaïi hình baûo hieåm do nhaø nöôùc toå chöùc. 7.4.1 Baûûo hieåm xaõ hoäi. Baûo hieåm xaõ hoäi (BHXH) laø loaïi hình baûo hieåm do nhaø nöôùc toå chöùc nhaèm ñaûm baûo ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng tham gia BHXH khi bò oám ñau, thai saûn, giaûm khaû naêng lao ñoäng, veà höu, hoaëc cheát. Theo quy ñònh cuûa nhaø nöôùc, caùc ñoái töôïng sau phaûi thöïc hieän BHXH baét buoäc: - Ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc - Ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh coù treân 10 lao ñoäng. - Ngöôøi lao ñoäng Vieät nam trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. - Ngöôøi lao ñoäng trong caùc toå chöùc kinh doanh, dòch vuï thuoäc cô quan haønh chaùnh söï nghieäp, Ñaûng, ñoaøn theå, löïc löôïng vuõ trang - Ñaïi bieåu daân cöû trong caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc. - Coâng nhaân vieân chöùc trong caùc cô quan haønh chaùnh söï nghieäp. Quyõ BHXH hình thaønh töø caùc nguoàn thu BHXH vaø hoã trôï cuûa nhaø nöôùc. Quyõ BHXH ñöôïc quaûn lyù thoáng nhaát vaø söû duïng ñeå chi caùc cheá ñoä BHXH quy ñònh taïi ñieàu leä BHXH vaø caùc hoaït ñoäng söï nghieäp BHXH. Quyõ BHXH ñöôïc hình thaønh töø caùc nguoàn sau: - Ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñoùng 15% quyõ tieàn löông trong ñôn vò - Ngöôøi lao ñoäng ñoùng 5% tieàn löông - Nhaø nöôùc hoã trôï theâm ñeå baûo ñaûm thöïc hieän caùc cheá ñoä. - Caùc nguoàn khaùc. 7.4.2 Baûo hieåm y teá. Laø loaïi hình baûo hieåm do nhaø nöôùc toå chöùc nhaèm huy ñoäng söï ñoùng goùp cuûa caù nhaân, taäp theå vaø coäng ñoàng xaõ hoäi ñeå taêng cöôøng chaát löôïng trong coâng taùc khaùm chöõa beänh. Baûo hieåm y teá coù caùc loaïi sau: - Baûo hieåm y teá baét buoäc: ñöôïc aùp duïng cho coâng nhaân vieân, lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh coù treân 10 lao ñoäng, lao ñoäng Vieät nam taïi caùc toå chöùc coù voán nöôùc ngoaøi. - Baûo hieåm y teá töï nguyeän: Cho moïi ñoái töôïng. - Baûo hieåm y teá hoïc sinh, sinh vieân: daønh cho ñoái töôïng laø hoïc sinh, sinh vieân. - Baûo hieåm y teá nhaân ñaïo: laø quyõ töø thieän ñeå ñoùng baûo hieåm y teá cho caùc ñoái töôïng caàn söï giuùp ñôû. Möùc ñoùng baûo hieåm y teá laø 3% tieàn löông. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  22. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -92- CHÖÔNG 8: QUAN HEÄ TAØI CHAÙNH QUOÁC TEÁ. 8.1 Heä thoáng taøi chaùnh quoác teá. Trong boái caûnh neàn kinh teá toaøn caàu, söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc quoác gia ngaøy caøng taêng. Do ñoù, chính saùch tieàn teä cuûa moät nöôùc khoâng theå ñöôïc tieán haønh coù hieäu quaû maø khoâng tính ñeán caùc moái quan heä quoác teá. Thò tröôøng ngoaïi hoái, heä thoáng taøi chaùnh quoác teá, vaø caùc giao dòch taøi chaùnh quoác teá laø caùc yeáu toá quan troïng aûnh höôûng ñeán chính saùch tieàn teä cuûa moät nöôùc. 8.1.1 Caùn caân thu chi quoác teá: Trong moái quan heä giöõa caùc nöôùc treân theá giôùi, moãi nöôùc ñeàu coù quan heä kinh teá vôùi caùc nöôùc khaùc, nhöõng quan heä naøy ñeà ñöôïc theå hieän baèng tieàn, töø ñoù coù nhöõng khoaûn thu vaø chi giöõa caùc nöôùc goïi laø thu chi quoác teá. Ñeå phaûn aùnh ñaày ñuû vaø chính xaùc vieäc thu chi quoác teá cuûa moãi nöôùc trong moät khoaûn thôøi gian xaùc ñònh, ngöôøi ta duøng phöông phaùp caân ñoái giöõa thu vaø chi, vaø laäp ra nhieàu baûng caân ñoái goïi laø caùc caùn caân thöông maïi, caùn caân thanh toaùn, caùn caân thu chi quoác teá (coâng nôï quoác teá), caùn caân löu ñoäng tö baûn. Trong caùc baûng caân ñoái naøy, daáu (+) duøng cho caùc khoaûn thu töø nöôùc ngoaøi theå hieän nhöõng khoaûn “coù” vì chuùng laø keát quaû cuûa nhöõng luoàng voán chaïy vaøo trong nöôùc, daáu (-) duøng cho caùc khoaûn thanh toaùn cho nöôùc ngoaøi ñeå theå hieän caùc khoaûn “nôï” bôûi vì chuùng laø keát quaû cuûa nhöõng luoàng voán ñi ra nöôùc ngoaøi. 8.1.2 Caùn caân thanh toaùn (balance of payment BOP): Laø baûng ñoái chieáu giöõa toång soá tieàn thanh toaùn cho nöôùc ngoaøi vaø toång soá tieàn thu ñöôïc töø nöôùc ngoaøi trong moät thôøi kyø hay taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Trong caùn caân thanh toaùn goàm hai phaàn: Taøi khoaûn thöôøng xuyeân (current account) bao goàm caùc giao dòch quoác teá lieân quan ñeán haøng hoaù vaø dòch vuï thöôøng xuyeân. Trong taøi khoaûn naøy bao goàm caùn caân thöông maïi (balance of trade) laø khoaûn cheânh leäch giöõa toång giaù trò haøng xuaát khaåu vaø toång giaù trò haøng nhaäp khaåu cuûa moät quoác gia trong moät thôøi kyø nhaát ñònh. Trong caùn caân thöông maïi, neáu giaù trò haøng xuaát khaåu lôùn hôn giaù trò haøng nhaäp khaåu thì goïi laø xuaát sieâu (thaëng dö). Ngöôïc laïi goïi laø nhaäp sieâu (thaâm huït). Caùn caân thöông maïi coù vai troø quan troïng taùc ñoäng ñeán caùn caân thanh toaùn, vieäc xuaát sieâu seõ laøm caùn caân thanh toaùn boäi thu, nhaäp sieâu seõ laøm boäi chi; Phaàn thöù hai laø Taøi khoaûn voán (capital account) theå hieän caùc luoàng voán di chuyeån vaøo ra moät quoác gia do mua baùn taøi saûn nhö traùi phieáu, chöùng khoaùn, baát ñoäng saûn. Trong taøi khoaûn voán coøn coù moät khoaûn goïi laø sai leäch thoáng keâ theå hieän nhöõng sai Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  23. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -93- soùt trong vieäc ño löôøng caùc giao dòch, chuû yeáu laø do buoân laäu vaø caùc luoàng voán baát hôïp phaùp. Toång cuûa taøi khoaûn thöôøng xuyeân vaø taøi khoaûn voán goïi laø caùn caân giao dòch döï tröõ chính thöùc. Khi noùi ñeán thaëng dö hay thaâm huït caùn caân thanh toaùn chính laø söï thaëng dö hay thaâm huït caùn caân giao dòch döï tröõ chính thöùc. Vì taøi khoaûn cuûa caùn caân thanh toaùn phaûi caân baèng neân caùn caân giao dòch döï tröõ chính thuùc cho chuùng ta bieát soá döï tröõ quoác teá roøng phaûi di chuyeån ñeå taøi trôï cho caùc giao dòch quoác teá. Söï di chuyeån naøy seõ aûnh höôûng quan troïng ñeán vieäc cung öùng tieàn teä cuûa moät quoác gia. Caùc loaïi caùn caân coù lieân quan maät thieát vôùi nhau. Caùn caân thöông maïi nhaäp sieâu hay xuaát sieâu seõ aûnh höôûng ñeán boäi chi, boäi thu cuûa caùn caân thanh toaùn, do ñoù muoán caûi thieän caùn caân thanh toaùn thì phaûi caûi thieän caùn caân thöông maïi. Baûng 8.1 Caùn caân thanh toaùn cuûa Myõ naêm 1990 (ñôn vò tyû USD) Thu (+) Chi (-) Soá dö Taøi Khoaûn Thöôøng Xuyeân (1) Xuaát khaåu +389 (2) Nhaäp khaåu -498 Caùn caân thöông maïi (1) +(2) -109 (3) Thu nhaäp ñaàu tö roøng +8 (4) Dòch vuï roøng +23 (5) Chuyeån tieàn roøng -21 -99 Soá dö taøi khoaûn thöôøng xuyeân (1)+ (5) Taøi Khoaûn Voán (6) Luoàng voán ra nöôùc ngoaøi -59 (7) Luoàng voán töø beân ngoaøi vaøo +56 (8) Sai leäch thoáng keâ +73 Soá dö giao dòch döï tröõ chính thöùc (1) -29 + (8) Phöông Phaùp Ñieàu Chænh (9) Taêng döï tröõ chính thöùc cuûa Myõ (10) Taêng taøi saûn ôû nöôùc ngoaøi -2 Toång soá ñieàu chænh (9) + (10) +31 +29 Soá dö caùn caân thanh toaùn (1) + (10) 0 (F. Mishkin, The Economics of Money, Banking, and Financial Market, New York 1992) Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  24. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -94- 8.2 Thò tröôøng ngoaïi hoái vaø Tyû giaù hoái ñoaùi. 8.2.1 Thò tröôøng ngoaïi hoái Haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi ñeàu coù ñoàng tieàn rieâng cuûa minh. Trong caùc giao dòch mua baùn giöõa caùc nöôùc seõ laøm xuaát hieän nhu caàu trao ñoåi caùc ñoàng tieàn vôùi nhau. Thò tröôøng ngoaïi hoái laø nôi mua baùn caùc loaïi tieàn khaùc nhau vaø laø nôi xaùc ñònh tyû giaù caùc loaïi tieàn. 8.2.2 Khaùi nieäm veà tyû giaù hoái ñoaùi: Trong thanh toaùn quoác teá,ngöôøi ta xem vaøng laø tieàn teä theá giôùi. Tuy nhieân, trong giao dòch, ngöôøi ta khoâng duøng vaøng ñeå tính toaùn giaù caû, chi phí maø duøng tieàn teä cuûa caùc nöôùc, vaø thoâng qua caùc phöông tieän thanh toaùn nhö cheque, hoái phieáu, leänh chuyeån tieàn ñeå thöïc hieän vieäc thanh toaùn. Trong ngoaïi thöông, ñôn vò tieàn teä cuûa moät nöôùc ñöôïc goïi laø ngoaïi teä (foreign currency) ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc, coøn caùc phöông tieän thanh toaùn ghi theo ñôn vò tieàn teä cuûa moät nöôùc goïi laø ngoaïi hoái (foreign exchange) ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc. Nhö vaäy ngoaïi hoái laø caùc phöông tieän thanh toaùn coù giaù trò ngoaïi teä. Giaù caû cuûa moät ñoàng tieàn tính ra moät ñoàng tieàn khaùc goïi laø tyû giaù hoái ñoaùi. Coù hai caùch bieåu thò tyû giaù: - Phöông phaùp tröïc tieáp: Laáy ngoaïi teä laøm ñôn vò so saùnh VD: 1 VND = 0.000071 USD - Phöông phaùp giaùn tieáp: Laáy tieàn trong nöôùc (noäi teä) laøm ñôn vò. VD: 1 USD = 14,060 VND Baûng 8.1 Ví duï veà caùc loaïi tyû giaù. (Nguoàn: Vieâtcom Bank HCMC vaøo ngaøy 16 thaùng 9 naêm 1999, luùc 07 h 30 a.m) Currencies Buying rates Selling rates Code Name Cash Transfer EUR Euro Currency 14 443.00 14 486.00 14 617.00 GBP British Pound 21 157.00 22 339.00 22 749.00 HDK Hongkong Dollar 1 691.00 1 782.00 1 818.00 USD U.S Dollar 13 920.00 13 972.00 13 979.00 FRF French Franc 2 076.00 2 205.00 2 232.00 CHF Swiss France 8 506.00 8 981.00 9 146.00 DEM German DM 7 048.00 7 406.00 7 474.00 JPY Japanese Yen 125.00 131.71 134.13 THB Thai Bath 314.00 339.00 369.00 SEK Swedish Krone 1 662.00 1 714.00 NOK Norwegian Krone 1 748.00 1 802.00 DKK Danish Krone 1 928.00 1 988.00 Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  25. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -95- AUD Australian $ 8 494.00 8 951.00 9 133.00 CAD Canadian $ 8 883.00 9 361.00 9 552.00 SGD Singapore $ 7 750.00 8 183.00 8 333.00 BEF Belgium Franc 357.00 364.00 NLG Dutch Guilder 6 544.00 6 664.00 ITL Italian Lira 7.43 7.60 FIM Finnish Mark 2 420.00 2 475.00 INR Indian Rupee 313.00 330.00 ATS Austrian Schilling 1 046.00 1 069.00 KWO Kuwaiti Dinar 45 505.00 46 434.00 8.2.3 Phaân loaïi tyû giaù hoái ñoaùi: Caên cöù vaøo phöong tieän chuyeån ngoaïi hoái: - Tyû giaù ñieän hoái (T/T) - Tyû giaù thö hoái (M/T) Caên cöù vaøo vieäc quaûn lyù ngoaïi hoái - Tyû giaù chính thöùc - Tyû giaù töï do - Tyû giaù thaû noåi - Tyû giaù coá ñònh. Caên cöù vaøo phöông tieän thanh toaùn. - Tyû giaù cheque - Tyû giaù hoái phieáu traû ngay - Tyû giaù hoái phieáu traû chaäm - Tyû giaù chuyeån khoaûn - Tyû giaù tieàn maët. Caên cöù vaøo thò tröôøng tieàn teä. - Tyû giaù môû cöûa - Tyû giaù ñoùng cöûa - Tyû giaù giao ngay - Tyû giaù kyø haïn. Caên cöù vaøo nghieäp vuï kinh doanh - Tyû giaù mua - Tyû giaù baùn. Khi moät ñoàng tieàn taêng giaù trò so vôùi moät ñoàng tieàn khaùc goïi laø taêng giaù; ngöôïc laïi khi noù giaûm giaù trò goïi laø giaûm giaù. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  26. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -96- 8.2.4 Taùc ñoäng cuûa tyû giaù hoái ñoaùi. a/ Taùc ñoäng cuûa tyû giaù hoái ñoaùi: Tyû giaù hoái ñoaùi laø moät yeáu toá quan troïng vì noù taùc ñoäng ñeán giaù caû töông ñoái cuûa haøng hoaù trong nöôùc vaø haøng hoaù nöôùc ngoaøi. Khi ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc taêng giaù thì haøng hoaù cuûa nöôùc ñoù taïi nöôùc ngoaøi seõ trôû neân ñaét hôn vaø haøng hoaù cuûa nöôùc ngoaøi taïi nöôùc ñoù seõ trôø thaønh reõ hôn (giaù noäi ñòa taïi hai nöôùc giöû nguyeân). Ngöôïc laïi khi ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc suït giaù, haøng hoaù cuûa nöôùc ñoù taïi nöôùc ngoaøi trôû thaønh reõ hôn trong khi haøng hoaù nöôùc ngoaøi taïi nöôùc ñoù trôû thaønh ñaét hôn. Do ñoù chính phuû thöôøng xem tyû giaù hoái ñoaùi nhö laø moät coâng cuï quaûn lyù vó moâ. Khi chính phuû can thieäp vaøo tyû giaù hoái ñoaùi seõ taùc ñoäng ñeán: - Quan heä ngoaïi thöông, xuaát nhaäp khaåu. - Neàn kinh teá trong nöôùc vaø tyû leä laïm phaùt. b/ Tyû giaù hoái ñoaùi trong daøi haïn. Quy luaät moät giaù: “neáu hai nöôùc saûn xuaát moät haøng hoaù gioáng nhau, thì giaù caû cuûa haøng hoaù ñoù seõ nhö nhau treân toaøn theá giôùi” Ví duï: Theùp cuûa Myõ giaù 100USD/taán, theùp cuûa Nhaät giaù 10000yeân/taán. Quy luaät moät giaù cho bieát raèng tyû giaù giöõa yeân vaø USD seõ laø 1 USD = 100yeân ñeå cho theùp Myõ seõ baùn ñöôïc vôùi giaù 10000yeân/taán taïi Nhaät vaø theùp Nhaät seõ baùn ñöôïc 100USD/taán taïi Myõ. Giaû söû tyû giaù bieán ñoäng 200yeân/USD (ñoàng yeân xuoáng giaù), luùc ñoù theùp Nhaät phaûi baùn vôùi giaù 50USD/taán taïi Myõ, vaø theùp Myõ seõ baùn 20000yeân/taán taïi Nhaät. Luùc naøy theùp Myõ trôû neân ñaét hôn theùp Nhaät taïi caû hai nöôùc, bôûi vì hai loaïi theùp hoaøn toaøn gioáng nhau neân khoâng coøn ai mua theùp Myõ. Do ñoù nhu caàu USD treân thò tröôøng giaûm maïnh, laøm cho ñoàng yeân maïnh leân trôû laïi, vaø neáu caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi, tyû giaù laïi tieán ñeán 100yeân/USD laøm cho giaù theùp taïi hai thò tröôøng baèng nhau. Thuyeát ngang giaù söùc mua (PPP-Purchasing Power Parity): “Tyû giaù giöõa baát kyø hai ñoàng tieàn naøo seõ ñöôïc ñieàu chænh ñeå phaûn aùnh möùc giaù caû cuûa hai nöôùc. Neáu möùc giaù trung bình (CPI) cuûa moät nöôùc taêng leân so vôùi CPI cuûa nöôùc khaùc, thì ñoàng tieàn cuûa noù phaûi suït giaù (ñoàng tieàn nöôùc kia taêng giaù)”. Thuyeát PPP laø söï aùp duïng cuûa qui luaät moät giaù vaøo möùc giaù trung bình cuûa hai nöôùc. Tuy nhieân thuyeát PPP khoâng hoaøn toaøn giaûi thích ñöôïc tyû giaù vì noù söû duïng giaû thieát laø haøng hoaù gioáng nhau taïi hai nöôùc. Hôn nöõa noù khoâng tính ñeán nhöõng raøo caûn maäu dòch vaø nhöõng haøng hoaù vaø dòch vuï khoâng heå trao ñoåi qua bieân giôùi cuûa hai nöôùc. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  27. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -97- Nhöõng nhaân toá taùc ñoäng ñeán tyû giaù hoái ñoaùi trong daøi haïn: - Möùc giaù caû töông ñoái (CPI): Neáu möùc giaù trung bình (CPI) cuûa moät nöôùc taêng leân so vôùi CPI cuûa nöôùc khaùc, thì ñoàng tieàn cuûa noù seõ giaûm giaù, vaø neáu CPI giaûm seõ laøm ñoàng tieàn cuûa nöôùc ñoù taêng leân. - Raøo caûn maäu dòch: Raøo caûn maäu dòch trong daøi haïn seõ laøm ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc taêng giaù. - Söï öa thích haøng noäi hay haøng ngoaïi: Nhu caàu ñoái vôùi haøng xuaát khaåu cuûa moät nöôùc taêng leân seõ laøm ñoàng tieàn cuûa nöôùc ñoù taêng giaù, trong khi caàu veà haøng nhaäp khaåu taêng leân laøm cho ñoàng tieàn cuûa nöôùc ñoù giaûm giaù. - Naêng suaát lao ñoäng: Khi naêng suaát lao ñoäng cuûa moät nöôùc cao hôn töông ñoái so vôùi caùc nöôùc khaùc, ñoàng tieàn cuûa nöôùc ñoù seõ taêng giaù. c/ Tyû giaù hoái ñoaùi trong ngaén haïn. ÔÛ phaàn treân chuùng ta ñaõ nghieân cöùu söï vaän ñoäng cuûa tyû giaù trong daøi haïn. Tuy nhieân caùi thaät söï aûnh höôûng ñeán caùc giao dòch haøng ngaøy laø tyû giaù trong ngaén haïn. Ñeå nghieân cöùu tyû giaù trong ngaén haïn ngöôøi ta thöøa nhaän raèng tyû giaù lieân quan ñeán laõi suaát tieàn göûi taïi ngaân haøng trong nöôùc (baèng noäi teä) vaø laõi suaát tieàn göûi taïi ngaân haøng nöôùc ngoaøi (baèng ngoaïi teä). Goïi Et laø tyû giaù giöõa ñoàng tieàn X vaø ñoàng tieàn Y taïi thôøi ñieåm t Et+1 laø tyû giaù giöõa ñoàng tieàn X vaø ñoàng tieàn Y taïi thôøi ñieåm t+1 iX laø laõi suaát khi göûi tieàn X iY laø laõi suaát khi göûi tieàn Y Theo Ñieàu Kieän Ngang Giaù Tieàn Laõi, ta coù: iX = iY - (Et+1 - Et)/ Et “Laõi suaát trong nöôùc baèng laõi suaát nöôùc ngoaøi tröø ñi möùc taêng giaù döï tính cuûa ñoàng noäi teä (hay coäng vôùi möùc taêng giaù döï tính cuûa ñoàng ngoaïi teä)” 8.2.2 Caùc heä thoáng tyû giaù hoái ñoaùi. a/ Cheá ñoä kim baûn vò: Duøng khaùi nieäm “ñoàng giaù vaøng” hay laø ngang giaù haøm löôïng vaøng ñeå laøm tyû giaù hoái ñoaùi. Haøm löôïng vaøng laø khoái löôïng vaøng do luaät phaùp quy ñònh laáy laøm ñôn vò tieàn teä cuûa moät nöôùc. VD: 1 baûng Anh = 2,13287 gram vaøng nguyeân chaát 1 USD = 0,818512 gram vaøng nguyeân chaát vaäy, 1 baûng Anh = 2,64 USD. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  28. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -98- Khi maø caùc nöôùc coøn tuaân thuû “luaät chôi” trong cheá ñoä baûn vò vaøng vaø duy trì ñoàng tieàn nöôùc mình treân cô sôû vaøng vaø ñoåi ñöôïc ra vaøng thì tyû giaù coøn laø tyû giaù coá ñònh. Tuy nhieân trong thöïc teá, trong cheá ñoä kim baûn vò, caùc quoác gia khoâng coøn kieåm soaùt ñöôïc soá cung tieàn teä cuûa mình bôûi vì noù phuï thuoäc vaøo luoàng vaøng di chuyeån giöõa caùc nöôùc. Hôn nöõa noù coøn phuï thuoäc vaøo vieäc saûn xuaát vaøng vaø phaùt hieän moû vaøng treân toaøn theá giôùi. Do nhöõng baát caäp naøy, cheá ñoä kim baûn vò chæ ñöôïc duy trì cho ñeán tröôùc cuoäc chieán tranh theá giôùi laàn I. b/ Heä thoáng tyû giaù coá ñònh Bretton Woods. Hình thaønh 1944, duøng tyû giaù coá ñònh giöõa ñoàng tieàn caùc nöôùc. Tyû giaù naøy ñöôïc tính thoâng qua baûn vò vaøng theá giôùi vaø giaù vaøng ñöôïc chuaån hoaù vaø coá ñònh. Tyû giaù naøy ñöôïc tính treân cô sôû so saùnh vôùi haøm löôïng vaøng chuaån cuûa ñoàng ñoâ-la Myõ (35 ñoâ la 1 ounce vaøng) vaø ñoàng ñoâ la Myõ trôû thaønh ñoàng tieàn döï tröõ. Hieäp öôùc Bretton Woods ñaõ laäp ra Quyõ tieàn teä quoác teá (IMF) vôùi nhieäm vuï thuùc ñaåy giao dòch buoân baùn treân theá giôùi baèng caùch ñònh ra nhöõng quy taéc nhaèm duy trì tyû giaù coá ñònh vaø cho vay nhöõng nöôùc hoäi vieân naøo gaëp khoù khaên trong caùn caân thanh toaùn. Hieäp öôùc Bretton Woods cuõng laäp ra Ngaân haøng theá giôùi (WB) tieàn thaân laø Ngaân haøng Quoác teá Taùi thieát vaø Phaùt Trieån ñeå caáp tín duïng daøi haïn giuùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån xaây döïng cô sôû haï taàng, phaùt trieån kinh teá. Trong heä thoáng Bretton Woods, caùc nöôùc chæ ñöôïc cho pheùp thay ñoåi tyû giaù khi bò moät söï “maát caân baèng cô baûn” nghóa laø caùn caân thanh toaùn bò thaâm huït hay dö thöøa trieàn mieân. Ñeå duy trì tyû giaù coá ñònh, IMF seõ cho caùc nöôùc bò thaâm huït caùn caân thanh toaùn vay döï tröõ quoác teá theo caùc ñieàu kieän cuûa IMF. Tuy nhieân, IMF khoâng coù bieän phaùp naøo eùp buoät caùc nöôùc thaëng dö caùn caân thanh toaùn naâng giaù tieàn teä. Ñaây laø ñieåm yeáu cô baûn cuûa heä thoáng naøy. Hôn nöõa do ñoàng ñoâ la Myõ ñöôïc duøng nhö ñoàng tieàn döï tröõ neân nhöõng chính saùch kinh teá cuûa nöôùc Myõ ñaõ aûnh höôûng ñeán caùc nöôùc khaùc. Do caùc nhöôïc ñieåm ñoù, söï ñieàu chænh trong heä thoáng khoâng coøn thöïc hieän ñöôïc, gaây ra nguy cô cuoäc khuûng hoaûng taøi chính quoác teá khi coù söï “taán coâng ñaàu cô” vaøo moät ñoàng tieàn (cuoäc phaù giaù ñoàng baûng Anh vaøo 11/1967). vaø cuoái cuøng, heä thoáng ñaõ suïp ñoå vaøo thaùng 5/1971. Cho ñeán naêm 1973, Myõ thaû noåi ñoàng ñoâ la. c/ Heä thoáng tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù. Tyû giaù thaû noåi töï do laø loaïi tyû giaù ñöôïc hình thaønh do cung caàu ngoaïi hoái quyeát ñònh, khoâng coù söï can thieäp cuûa chính phuû. Khi coù söï can thieäp cuûa chính phuû, goïi laø tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù. Töø thoaû thuaän Jamaica 1976, caùc nöôùc ñaõ chính thöùc chaáp nhaän heä thoáng tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  29. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -99- 8.2.5 Caùc bieän phaùp ñieàu chænh tyû giaù hoái ñoaùi cuûa chính phuû: a/ Thay ñoåi laõi suaát chieát khaáu: Ngaân haøng trung öông seõ ñieàu chænh laõi suaát chieát khaáu ñeå bình oån tyû giaù. Naâng laõi suaát chieát khaáu nhaèm thu huùt nguoàn voán nöôùc ngoaøi, taêng cöôøng thu ngoaïi teä, luùc ñoù tyû giaù hoái ñoaùi seõ haï xuoáng, giaù trò tieàn trong nöôùc seõ taêng leân. Ngöôïc laïi, khi giaûm laõi suaát chieát khaàu thì tyû giaù hoái ñoaùi seõ taêng leân. b/ Chính saùch hoái ñoaùi. Ñaây laø bieän phaùp can thieäp tröïc tieáp cuûa chính phuû vaøo thò tröôøng ngoaïi hoái ñeå oån ñònh tyû giaù. Khi tyû giaù ngoaïi hoái taêng thì seõ baùn ngoaïi teä ra. Khi tyû giaù ngoaïi hoái giaûm thì seõ mua vaøo. Ñeå duøng bieän phaùp naøy, ngaân haøng trung öông phaûi coù moät khoái löôïng döï tröõ ngoaïi teä ñuû lôùn, hôn nöõa bieän phaùp naøy chæ coù taùc duïng taïm thôøi chöù khoâng phaûi laø bieän phaùp trieät ñeå. c/ Quyõ döï tröõ bình oån tyû giaù. Nhaèm taïo moät khoái löôïng döï tröõ ngoaïi hoái ñeå öùng phoù vôùi bieán ñoäng cuûa tyû giaù. Coù theå duøng hai phöông phaùp ñeå taïo laäp quyõ naøy: Phaùt haønh traùi phieáu kho baïc baèng tieàn trong nöôùc hoaëc duøng vaøng ñeå taïo quyõ bình oån. d/ Phaù giaù tieàn teä. Chuû ñoäng giaûm giaù ñoàng tieàn trong nöôùc so vôùi ngoaïi teä. Bieän phaùp naøy nhaèm khuyeán khích xuaát khaåu, haïn cheá nhaäp khaåu ñeå caûi thieän caùn caân thöông maïi vaø caùn caân chi phoù. e/ Baùn phaù giaù (dumping). Taøi trôï cho nhaø xuaát khaåu ñeå coù theå baùn haøng hoaù treân thò tröôøng nöôùc ngoaøi vôùi giaù thaáp hôn giaù thaønh. bieän phaùp naøy nhaèm caûi thieän caùn caân thöông maïi. f/ Naâng giaù tieàn teä. Chuû ñoäng ñònh laïi giaù trò cuûa ñoàng tieàn trong nöôùc ñeå taêng giaù ñoàng tieàn trong nöôùc, giaûm tyû giaù hoái ñoaùi. Bieän phaùp naøy duøng trong tröôøng hôïp caùn caân thöông maïi vaø caùn caân chi phoù thaëng dö quaù lôùn. * * * Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  30. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -100- CHÖÔNG 9. THÒ TRÖÔØNG TAØI CHAÙNH 9.1 Khaùi nieäm veà thò tröôøng taøi chaùnh 9.1.1 Khaùi nieäm. Thò tröôøng taøi chaùnh laø nôi taäp trung caùc nguoàn cung caàu veà voán. ÔÛ ñaây quaù trình luaân chuyeån caùc nguoàn voán nhaøn roãi töø nôi thöøa voán ñeán nôi thieáu voán ñöôïc dieãn ra thoâng qua caùc toå chöùc taøi chaùnh trung gian nhö: Ngaân haøng thöông maïi, coâng ty taøi chaùnh, quyõ tín duïng, coâng ty baûo hieåm, quyõ höu boång Treân thò tröôøng taøi chaùnh, ngöôøi ta mua baùn caùc loaïi giaáy tôø coù giaù nhö caùc giaáy nôï ngaén haïn, trung haïn, daøi haïn, vaø caùc loaïi coå phieáu. Ñaây cuõng laø nôi hình thaønh giaù mua vaø baùn caùc loaïi coå phieáu, traùi phieáu, kyø phieáu, tín phieáu, thöông phieáu giaù caû cuûa caùc loaïi voán ñaàu tö nhö laõi suaát ñi vay, cho vay, ngaén, trung, vaø daøi haïn. Ñoái töôïng cuûa thò tröôøng taøi chaùnh laø caùc nguoàn cung, caàu voán Coâng cuï tham gia thò tröôøng taøi chaùnh laø caùc loaïi coâng traùi, chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty, traùi phieáu cuûa caùc toå chöùc taøi chaùnh, vaø caùc loaïi giaáy tôø coù giaù khaùc. Chuû theå tham gia treân thò tröôøng taøi chaùnh chuû yeáu laø caùc nhaø ñaàu tö, ngaân haøng thöông maïi, coâng ty taøi chaùnh, coâng ty ñaàu tö, coâng ty baûo hieåm vaø caùc quyõ tín duïng. 9.1.2 Vò trí vaø vai troø cuûa thò tröôøng taøi chaùnh. Trong moâ hình ñôn giaûn cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, coù naêm loaïi thò tröôøng nhö sau: Thò tröôøng SAÛN PHAÅM vaø CUNG DÒCH VUÏ CAÀU KHU VÖÏC SAÛN KHU VÖÏC TIEÂU XUAÁT THUÏ CAÀU TAØI NGUYEÂN CUNG LAO ÑOÄNG VOÁN Hình 9.1 Caùc loaïi thò tröôøng Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  31. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -101- Trong neàn kinh teá ngaøy nay, voán trôû thaønh moät yeáu toá quan troïng, do ñoù trong moái quan heä vôùi caùc thò tröôøng khaùc, thò tröôøng taøi chaùnh coù vò trí ñaëc bieät, noù laø khôûi ñieåm cho caùc loaïi thò tröôøng, coù taùc duïng chi phoái, ñieàu haønh vaø xaâm nhaäp vaøo caùc thò tröôøng khaùc. Ngoaøi ra noù coøn laø nôi toång hôïp vaø phaûn aùnh tình traïng vaø söï vaän ñoäng cuûa caùc thò tröôøng khaùc. Trong neàn kinh teá, thò tröôøng taøi chaùnh thöïc hieän chöùc naêng cô baûn cuûa mình laø khôi thoâng nguoàn voán töø nhöõng ngöôøi thöøa voán ñeán nhöõng ngöôøi caàn voán. Chöùc naêng naøy ñöôïc trình baøy trong hình 9.2. Nguoàn voán baét ñaàu töø nhöõng ngöôøi thöøa voán (ngöôøi cho vay, ngöôøi tieát kieäm) ñeå ñeán vôùi ngöôøi caàn voán (ngöôøi ñi vay, ngöôøi chi tieâu). Ngöôøi thöøa voán bao goàm chuû yeáu laø nhöõng hoä gia ñình, doanh nghieäp, chính phuû, vaø nöôùc ngoaøi. Ngöôøi caàn voán cuõng laø caùc ñoái töôïng treân nhöng thöù töï quan troïng coù khaùc. Quan troïng nhaát laø caùc doanh nghieäp vaø chính phuû, sau ñoù laø hoä gia ñình vaø nöôùc ngoaøi. Doøng löu chuyeån voán ñi töø ngöôøi thöøa voán ñeán ngöôøi caàn voán chuû yeáu qua hai con ñöôøng: Taøi chaùnh tröïc tieáp vaø Taøi chaùnh giaùn tieáp. Taøi Chaùnh giaùn tieáp Caùc ñònh cheá VOÁN Taøi Chaùnh VOÁN VOÁN Ngöôøi thöøa voán Ngöôøi caàn voán 1. Hoä gia ñình Caùc Thò 1. Doanh nghieäp 2. Doanh nghieäp VOÁN Tröôøng Taøi VOÁN 2. Chính phuû 3. Chính phuû Chaùnh 3. Hoä gia ñình 4. Nöôùc ngoaøi 4. Nöôùc ngoaøi Taøi Chaùnh Tröïc tieáp Hình 9.2: Caùc doøng voán ñi qua Heä Thoáng Taøi Chaùnh Theo con ñöôøng Taøi chaùnh tröïc tieáp, ngöôøi caàn voán ñi vay tröïc tieáp töø ngöôøi thöøa voán baèng caùch phaùt haønh caùc coâng cuï taøi chaùnh (chöùng khoaùn, coù theå laø traùi phieáu hay coå phieáu). Theo con ñöôøng Taøi chaùnh giaùn tieáp, voán seõ ñöôïc caùc ñònh cheá taøi chaùnh trung gian thu huùt töø ngöôøi thöøa voán ñeå phaân phoái laïi cho ngöôøi caàn voán. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  32. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -102- Thò tröôøng taøi chaùnh coù moät vai troø quan troïng trong neàn kinh teá: 9 Noù cho pheùp voán löu thoâng töø nhöõng ngöôøi khoâng coù cô hoäi ñaàu tö sinh lôïi sang nhöõng ngöôøi coù cô hoäi. 9 Giuùp naâng cao naêng suaát vaø hieäu quaû cuûa toaøn boä neàn kinh teá. 9 Naâng cao möùc soáng trong xaõ hoäi. 9.2 Caáu truùc cuûa thò tröôøng taøi chaùnh. Tuøy theo caùch phaân loaïi, ngöôøi ta coù theå xem thò tröôøng taøi chaùnh goàm caùc loaïi thò tröôøng sau: 9.2.1 Phaân loaïi theo phöông phaùp vay voán: Thò tröôøng taøi chaùnh bao goàm thò tröôøng nôï vaø thò tröôøng voán coå phaàn. Coù hai caùch ñeå doanh nghieäp coù theå vay voán treân thò tröôøng taøi chaùnh. Phöông phaùp thoâng thöôøng laø duøng moät coâng cuï vay nôï nhö phaùt haønh traùi phieáu hay moùn vay coù theá chaáp. Luùc naøy doanh nghieäp tham gia thò tröôøng nôï. Moät coâng cuï vay nôï goïi laø ngaén haïn neáu kyø haïn thanh toaùn döôùi moät naêm; goïi laø daøi haïn neáu treân möôøi naêm; goïi laø trung haïn neáu töø 1 ñeán 10 naêm. Phöông phaùp thöù hai laø phaùt haønh coå phieáu. Luùc naøy doanh nghieäp tham gia thò tröôøng voán coå phaàn. Coå phaàn laø quyeàn ñöôïc chia phaàn trong lôïi nhuaän vaø trong taøi saûn cuûa doanh nghieäp, noù bieåu hieän quyeàn sôû höõu cuûa coå ñoâng ñoái vôùi coâng ty. Coå phaàn seõ maát ñi neáu doanh nghieäp phaù saûn. 9.2.2 Phaân loaïi theo caùch phaùt haønh: bao goàm thò tröôøng sô caáp vaø thò tröôøng thöù caáp. a/ Thò tröôøng sô caáp (primary market): Laø nôi mua baùn caùc chöùng khoaùn phaùt haønh laàn ñaâu cuûa caùc coâng ty hay chính phuû. Muïc ñích cuûa thò tröôøng sô caáp laø thu huùt voán ñaàu tö tröïc tieáp. Loaïi thò tröôøng naøy coâng chuùng khoâng bieát roõ bôûi vì vieäc mua baùn caùc chöùng khoaùn laàn ñaàu tieân thöôøng do caùc ñònh cheá trung gian. b/ Thò tröôøng thöù caáp (secondary market): Laø nôi mua baùn, trao ñoåi caùc chöùng khoaùn sau khi ñaõ phaùt haønh laàn ñaàu. Thò tröôøng thöù caáp khoâng laøm taêng theâm voán ñaàu tö maø chæ chuyeån ñoåi quyeàn sôû höõu hoaëc taêng theâm giaù trò cho coå phieáu. Loaïi thò tröôøng naøy quen thuoäc vôùi coâng chuùng nhö caùc Sôû giao dòch chöùng khoaùn, thò tröôøng giao ngay, thò tröôøng kyø haïn, thò tröôøng choïn löïa. Thò tröôøng thöù caáp coù hai chöùc naêng: Thöù nhaát noù taïo ñieàu kieän trao ñoåi deã daøng caùc coâng cuï taøi chaùnh; Thöù hai noù xaùc ñònh giaù cho caùc chöùng khoaùn ôû thò tröôøng sô caáp. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  33. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -103- Thò tröôøng thöù caáp coù theå ñöôïc toå chöùc theo hai caùch: Thò tröôøng chính thöùc (Stock Exchange) vaø thò tröôøng trao tay (Over-the-Counter) a/ Thò tröôøng chính thöùc (Stock Exchange). Coøn goïi laø thò tröôøng chöùng khoaùn taäp trung, laø thò tröôøng hoaït ñoäng theo ñuùng caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät, laø nôi mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc ñaêng kyù. Chöùng khoaùn ñöôïc ñaêng kyù laø chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty hoäi ñuû ñieàu kieän quy ñònh, vaø ñöôïc caùc cô quan thaåm quyeàn cho pheùp baûo ñaûm, phaân phoái vaø mua baùn qua trung gian caùc nhaø moâi giôùi, vaø ñöôïc lieät keâ teân trong danh saùch caùc coâng ty tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn. Nhöõng coâng ty naøy phaûi coù tình traïng taøi chaùnh laønh maïnh vaø coâng khai taøi chaùnh cho coâng chuùng. Thò tröôøng chöùng khoaùn chính thöùc coù ñòa ñieåm vaø thôøi gian mua baùn nhaát ñònh, giaù caû nieâm yeát coâng khai vaø coù söï kieåm soaùt cuûa hoäi ñoàng chöùng khoaùn. Thò tröôøng chöùng khoaùn theå hieän qua caùc Sôû giao dòch chöùng khoaùn. b/ Thò tröông chöùng khoaùn trao tay (Over the counter market - OTC) Thò tröôøng naøy khoâng coù ñòa ñieåm taäp trung, ngaøy giôø giao dòch vaø hoäi ñoàng chöùng khoaùn kieåm soaùt. Caùc chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn laø loaïi khoâng coù ñaêng kyù, vôùi nhöõng coâng ty ít ngöôøi bieát hoaëc ít mua baùn. 9.2.3 Phaân loaïi theo kyø haïn cuûa nhöõng chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn: bao goàm thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng voán. Thò tröôøng tieàn teä bao goàm caùc hoaït ñoäng cho vay ngaén haïn, thoâng qua caùc thò tröôøng: - Thò tröôøng hoái ñoaùi: trao ñoåi, mua baùn caùc loaïi ngoaïi teä - Thò tröôøng cho vay ngaén haïn: (cuûa caùc ñònh cheá taøi chaùnh) cho vay, taøi trôï, baûo laõnh, mua baùn caùc loaïi giaáy tôø coù giaù ngaén haïn. - Thò tröôøng lieân ngaân haøng: Cho vay ngaén haïn giöõa caùc ngaân haøng. Thò tröôøng voán hay laø thò tröôøng chöùng khoaùn chuû yeáu laø ñaàu tö daøi haïn, thoâng qua caùc loaïi thò tröôøng sau: - Thi tröôøng thueâ mua: Tín duïng thueâ mua caùc maùy moùc, thieát bò, ñòa oác. - Thò tröôøng chöùng khoaùn: bao goàm Sôû giao dòch chöùng khoaùn laø thò tröôøng chính thöùc mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn, vaø thò tröôøng OTC (Over-The Counter) laø thò tröôøng phi chính thöùc mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn. - Thò tröôøng theá chaáp: Taøi trôï mua saém ñòa oác, nhaø xöôûng. Thò tröôøng chöùng khoaùn laø moät ñònh cheá quan troïng ñeå taïo nguoàn voán daøi haïn cho caùc doanh nghieäp. Treân thöïc teá, giöõa caùc thò tröôøng coù moái quan heä raát chaët cheõ. Moãi bieán ñoåi treân thò tröôøng tieàn teä ñeàu coù aûnh höôûng ñeán thò tröôøng voán vaø ngöôïc laïi. Ví duï, caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc nhaèm phaùt trieån thò tröôøng tieàn teä, trong moät soá ñieàu kieän naøo ñoù seõ coù aûnh höôûng laøm haïn cheá phaïm vi hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng voán. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  34. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -104- 9.3 Chöùc naêng cuûa nhöõng ñònh cheá taøi chaùnh trung gian: Ngoaøi con ñöôøng tröïc tieáp nhö ñaõ moâ taû ôû treân, tieàn voán coøn coù theå vaän ñoäng töø ngöôøi cho vay tôùi ngöôøi ñi vay theo keânh taøi chaùnh giaùn tieáp qua caùc ñònh cheá taøi chaùnh trung gian. Caùc ñònh cheá naøy ñaõ laøm cho thò tröôøng taøi chaùnh hoaøn chænh hôn vì noù khaéc phuïc ñöôïc chi phí thoâng tin vaø chi phí giao dòch. Coù 3 loaïi ñònh cheá taøi chaùnh trung gian: a. Caùc toå chöùc nhaän tieàn göûi: 9 Ngaân haøng thöông maïi 9 Hieäp hoäi cho vay vaø tieát kieäm (Saving & Loans) 9 Ngaân haøng tieát kieäm hoã töông (Mutual Saving Banks) 9 Quyõ tín duïng (Credit Unions) b. Caùc toå chöùc tieát kieäm theo hôïp ñoàng: 9 Cty baûo hieåm nhaân thoï 9 Cty baûo hieåm tai naïn. 9 Quyõ höu boång. c. Caùc trung gian ñaàu tö: 9 Cty taøi chaùnh 9 Quyõ hoã töông 9.4 Caùc coâng cuï cuûa thò tröôøng taøi chaùnh 9.4.1 Caùc coâng cuï cuûa thò tröôøng tieàn teä. - Traùi phieáu kho baïc ngaén haïn: coøn goïi laø tín phieáu kho baïc, do kho baïc phaùt haønh ñeå vay tieàn, thôøi haïn töø 3 thaùng ñeán moät naêm. - Giaáy nôï ngaén haïn khaùc cuûa chính phuû: thöôøng thôøi haïn laø moät naêm, phaùt haønh khoâng thöôøng xuyeân. - Thöông phieáu: bao goàm hoái phieáu, leänh phieáu xuaát phaùt töø vieäc mua baùn traû chaäm cuûa caùc doanh nghieäp. Thöông phieáu laø moät giaáy nhaän nôï, maø ngöôøi caàm noù, khi ñeán haïn seõ ñöôïc traû moät khoaûn tieàn theo cam keát trong giaáy nôï. - Thuaän nhaän cuûa ngaân haøng (Bank’s acceptance): Ñaây laø moät hoái phieáu cuûa ngöôøi baùn laäp ñoøi tieàn ngöôøi mua vaøo moät ngaøy xaùc ñònh. Hoái phieáu naøy ñöôïc ngaân haøng chaáp nhaän thöïc hieän vieäc thanh toaùn treân vaøo ñuùng thôøi haïn. - Chöùng chæ tieàn göûi: (Certificate of Deposit) Laø giaáy xaùc nhaän cuûa ngaân haøng coù giöõ moät soá tieàn cuûa ngöôøi caàm giaáy naøy. Chöùng chæ naøy coù theå ruùt tieàn khi ñaùo haïn cuøng vôùi laõi xuaát hoaëc chieát khaáu ôû thò tröôøng. - Cam keát mua laïi (Repurchase agreement): Ñaây laø nhöõng cam keát cuûa ngaân haøng seõ mua laïi soá traùi phieáu maø moät coâng ty, xí nghieäp naøo ñoù ñaõ mua. - Ñoâ la chaâu AÂu (Eurodollars). Thò tröôøng tieàn teä khoâng phaûi laø moät nôi giao dòch taäp trung maø laø nhöõng phoøng giao dòch ôû ngaân haøng thöông maïi, nôi ñoù ngöôøi trung gian vaø ngöôøi mua baùn lieân laïc qua heä thoáng thoâng tin cuûa ngaân haøng. Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  35. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -105- 9.4.3 Caùc coâng cuï treân thò tröôøng chöùng khoaùn: a/ Coå phieáu (Share/stock). Laø giaáy chöùng minh quyeàn sôû höõu moät hay nhieàu coå phaàn cuûa coâng ty. − Coå phieáu kyù danh laø loaïi coå phieáu coù ghi teân ngöôøi sôû höõu, khi muoán chuyeån nhöôïng phaûi coù söï ñoàng yù cuûa hoäi ñoàng quaûn trò. − Coå phieáu voâ danh laø loaïi coå phieáu khoâng ghi teân, ñöôïc töï do chuyeån nhöôïng. − Coå phieáu thöôøng (common stock): lôïi töùc phuï thuoäc vaøo möùc lôïi nhuaän cuûa coâng ty. − Coå phieáu öu ñaõi (preferred stock): loaïi coå phieáu coù quyeàn öu tieân, ñöôïc höôûng möùc laõi coá ñònh, öu tieân chia laõi tröôùc, vaø öu tieân chia taøi saûn coâng ty trong tröôøng hôïp phaù saûn. Tuy nhieân coå phieáu öu ñaõi khoâng ñöôïc ñaàu phieáu. b/ Traùi phieáu coâng ty (Corporate bond). Laø giaáy nôï coù kyø haïn do coâng ty phaùt haønh ñeå vay voán treân thò tröôøng. c/ Traùi phieáu kho baïc (Treasury bond). Laø phieáu nôï daøi haïn töø 5 ñeán 30 naêm do kho baïc phaùt haønh khi huy ñoäng voán ñeå boå sung ngaân saùch cho nhaø nöôùc. Kho baïc cuõng phaùt haønh loaïi traùi phieáu ngaén haïn (döôùi moät naêm) ñeå löu thoâng treân thò tröôøng tieàn teä. d/ Traùi phieáu ñoâ thò (Municipal bonds). Loaïi phieáu nôï daøi haïn do chính phuû trung öông hoaëc ñòa phöông phaùt haønh nhaèm huy ñoäng voán taøi trôï cho caùc döï aùn cô sôû haï taàng . e/ Coâng traùi nhaø nöôùc (State bond). Laø loaïi traùi phieáu daøi haïn do nhaø nöôùc phaùt haønh ñeå buø ñaép thieáu huït ngaân saùch. f/ Traùi phieáu caàm coá (Mortgage bond). Laø phieáu nôï coù ghi baûo ñaûm baèng taøi saûn caàm coá (baát ñoäng saûn). Traùi phieáu caàm coá coøn goïi laø kheá öôùc vay nôï. Loaïi naøy thöôøng do tö nhaân phaùt haønh. g/ Coâng cuï coù nguoàn goác chöùng khoaùn (derivatives). Laø caùc chöùng quyeàn (Rights), chöùng kheá (Warrants), quyeàn choïn (Option), Hôïp ñoàng töông lai (Future contracts). Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  36. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -106- 9.4.4 Caùc chuû theå tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn. a/ Ngöôøi phaùt haønh chöùng khoaùn: - Chính phuû trung öông, chính quyeàn ñòa phöông, kho baïc - Toå chöùc taøi chính trung gian - Coâng ty coå phaàn (tö nhaân hay nhaø nöôùc) b/ Ngöôøi trung gian. - Nhaø moâi giôùi hoaëc coâng ty moâi giôùi - Ngöôøi mua baùn chöùng khoaùn c/ Ngöôøi kieåm soaùt. − Hoäi ñoàng chöùng khoaùn quoác gia − Hieäp hoäi nhöõng ngöôøi baùn chöùng khoaùn d/ Nhaø ñaàu tö. − Caùc caù nhaân − Caùc toå chöùc kinh teá: quyõ höu boång, baûo hieåm, ngaân haøng, coâng ty taøi chaùnh * * * Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  37. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -107- CAÙC BAØI ÑOÏC THEÂM Laõi suaát huy ñoäng USD lieân tuïc taêng, taïi sao? (TN) - Moät cuoäc chaïy ñua taêng laõi suaát huy ñoäng USD dieãn ra quyeát lieät giöõa caùc ngaân haøng töø ñaàu thaùng 4-2000 ñeán nay ñaõ ñöûa laõi suaát huy ñoäng ñoâla Myõ (USD) gaàn baèng vôùi laõi suaát huy ñoäng tieàn ñoàng Vieät Nam (VND) - ñieàu naøy tröôùc nay chua töøng coù. Trong khi löûôïng voán huy ñoäng baèng USD taêng raát maïnh thì löûôïng USD duøng ñeå thanh toaùn laïi khan hieám tôùi möùc caêng thaúng. Taïi sao? Caêng thaúng nguoàn cung ngoaïi teä Vöøa qua, tình traïng caêng thaúng veà nguoàn cung ngoaïi teä haàu nhöû ñoàng loaït dieãn ra ôû haàu heát caùc ngaân haøng (NH) thöông maïi treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh. ôû moät soá chi nhaùnh NH Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, söï thieáu huït nguoàn ngoaïi teä ñaõ ñeán möùc hoï khoâng theå ñaùp öùng ñuû nhu caàu thanh toaùn, kyù quyõ môû L/C traû chaäm cho doanh nghieäp (DN) daãn ñeán nhieàu khaùch haøng ñaõ chuyeån sang giao dòch vôùi NH nöôùc ngoaøi. Moät soá NH thöông maïi cho bieát : nhu caàu ngoaïi teä duøng ñeå thanh toaùn nhaäp khaåu cuûa caùc doanh nghieäp taêng maïnh trong khi nguoàn cung ngoaïi teä khoâng taêng ñaõ daãn ñeán tình traïng treân. Nhieàu DN vaãn khoâng chòu vay ngoaïi teä ñeå thanh toaùn maø chæ muoán vay VND, roài duøng VND mua ngoaïi teä ñeå traùnh ruûi ro veà tyû giaù duø laõi suaát cho vay ngoaïi teä ñaõ giaûm ñaùng keå. Ñaàu thaùng 4-2000, laõi suaát huy ñoäng USD cuûa caùc NH ñoàng loaït ñöôïc naâng leân, löôïng voán huy ñoäng baèng USD taêng maïnh. Moät soá NH coøn "khuyeán maõi" vôùi nhieàu giaûi thuôûng haáp daãn ñeå thu huùt nguôøi göûi. Huy ñoäng trong nöôùc vaø göûi ôû nöôùc ngoaøi Töø ñaàu thaùng 4-2000, laõi suaát huy ñoäng USD kyø haïn 12 thaùng cuûa caùc NH VP Bank, ACB, NH Ñaàu tu phaùt trieån TP.HCM ñaõ ñöôïc ñieàu chænh taêng töø 0,3% - 0,5%/naêm. Laõi suaát huy ñoäng USD kyø haïn 6 thaùng cuûa caùc NH Noâng nghieäp - phaùt trieån noâng thoân, Exim Bank, VP Bank, ACB taêng töø 0,3% - 0,6%/naêm. Hieän laõi suaát huy ñoäng USD cuûa caùc NH ñaõ leân tôùi möùc cao nhaát töø trôùc ñeán nay (4,5%/naêm ñoái vôùi kyø haïn 3 thaùng, 5,5%/naêm ñoái vôùi kyø haïn 1 naêm). Theo giaûi thích cuûa moät soá NH thöông maïi, lyù do buoäc hoï phaûi naâng laõi suaát huy ñoäng USD laø laõi suaát huy ñoäng USD ñaõ ñöôïc NH döï tröõ Lieân bang Myõ lieân tuïc taêng. Tuy nhieân, theo caùc chuyeân gia taøi chính - tieàn teä thì lyù do thuyeát phuïc nhaát chính laø söï cheânh leäch khaù lôùn giöõa laõi suaát huy ñoäng USD cuûa thò tröôøng quoác teá vaø laõi suaát huy ñoäng USD trong nöôùc ñang taïo ra moät lôïi nhuaän haáp daãn ñoái vôùi caùc NH. ôû thôøi ñieåm tuaàn ñaàu tieân cuûa thaùng 5.2000, trong khi laõi suaát huy ñoäng USD trong nöôùc kyø haïn 3 thaùng, 6 thaùng, 12 thaùng cao nhaát laø 4,5%/naêm, 5,1%/naêm vaø 5,5%/naêm thì ôû thò tröôøng quoác teá, laõi suaát huy ñoäng USD cuøng caùc kyø haïn ñoù laàn l- uôït laø : 6,62%/naêm, 6,84%/naêm, 7,18%/naêm. Chæ baèng moät ñoäng thaùi ñôn giaûn huy Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  38. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -108- ñoäng USD trong nöôùc vaø göûi ôû nöôùc ngoaøi vôùi kyø haïn töông öùng, caùc NH ñaõ ñöôïc huôûng möùc cheânh leäch laõi suaát thuaàn haáp daãn töø 1,8%/naêm trôû leân. Taát nhieân, seõ khoâng ai pheâ phaùn caùch kinh doanh naøy bôûi leõ ñoù laø chöùc naêng cuûa caùc NH. Hôn nöõa caùch ñaàu tö naøy chaéc chaén, lôïi nhuaän cao vaø khoâng ruûi ro. Theá nhung; seõ laø vaán ñeà ñaùng quan taâm neáu xem xeùt kyõ nhöõng heä luïy ñang ñöôïc taïo ra. Tröôùc heát ñoù laø do laõi suaát huy ñoäng USD taêng, moät xu huôùng chuyeån ñoåi töø göûi tieát kieäm baèng VND sang göûi baèng USD xuaát hieän trong nguôøi daân. Raát nhieàu nguôøi ñaõ ruùt tieàn göûi ra ñeå mua USD ôû thò tröôøng töï do roài göûi trôû laïi vaøo NH. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán giaù USD treân thò tröôøng töï do ñaõ taêng töø 14.070 ñ/USD hoài thaùng 2-2000 leân ñeán 14.140 ñ/USD hieän nay. Söï chuyeån ñoåi nguoàn voán töø VND sang USD ôû caùc NH cuõng seõ daãn ñeán nhöõng haïn cheá trong vieäc taøi trôï voán cho DN. Do phaûi chaáp nhaän caïnh tranh (giaûm laõi suaát cho vay, taêng laõi suaát huy ñoäng voán), moät soá NH nhoû, tieàm löïc thaáp gaëp nhieàu khoù khaên vaø baát lôïi. Theo NH Nhaø nöôùc VN - chi nhaùnh thaønh phoá Hoà Chí Minh, ñeå caûi thieän tình hình naøy caàn phaûi coù bieän phaùp taêng cung ngoaïi teä baèng caùch taêng tyû leä keát hoái ñoái vôùi caùc DN (duø chæ laø bieän phaùp tình theá). Haïn cheá hoaëc khoâng cho pheùp caùc NH cho DN vay VND ñeå mua USD thanh toaùn maø buoäc phaûi vay baèng USD ñeå duøng vaøo muïc ñích thanh toaùn Coøn caùc NH thöông maïi thì ñeà nghò NH Nhaø nöôùc baùn can thieäp ngoaïi teä nhieàu hôn trong tình hình hieän nay. Ñeå ngaên chaën giaûm phaùt, phaûi khai thoâng cho ñöôïc thò tröôøng noâng saûn (TN) - Trong khi Quoác hoäi soâi noåi baøn caùc giaûi phaùp choáng giaûm phaùt thì tình traïng giaûm phaùt laïi traàm troïng theâm maø nguyeân nhaân chính laø söï rôùt giaù cuûa luùa gaïo vaø noâng saûn. Vaø caùc vò Boä trôûng ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thuùc baùch Theo Toång cuïc Thoáng keâ, giaù tieâu duøng thaùng 5-2000 tieáp tuïc giaûm 0,6% so vôùi thaùng tröôùc. Luông thöïc vaãn laø nhoùm haøng giaûm giaù maïnh nhaát (-2,6%), keá ñoù laø thöïc phaåm (-0,7%), trong khi caùc nhoùm haøng hoùa, dòch vuï coøn laïi chæ taêng hoaëc giaûm nheï. Tính chung 5 thaùng, laïm phaùt ñaõ xuoáng aâm 0,5% (giaù tieâu duøng giaûm 0,5%). Töø ñaàu naêm ñeán nay, trong khi giaù moät soá nhoùm haøng taêng nhu : nhaø ôû vaø vaät lieäu xaây döïng (+2,7%), duôïc phaåm, y teá (+1,2%), dòch vuï vaên hoùa, theå thao giaûi trí (+1 ,5%) thì giaù luông thöïc laïi giaûm tôùi 4,8%. Tuy caùc nhoùm haøng thuoäc nhu yeáu phaåm khaùc vaãn giaûm nhu thöïc phaåm (-0,6%), Ñoà uoáng vaø thuoác laù (0,8%), thieát bò vaø ñoà duøng gia ñình (-0,1%), nhung tình traïng giaûm phaùt chuû yeáu laø do luông thöïc rôùt giaù keùo xuoáng. Tình traïng giaûm phaùt traàm troïng noùi treân khoâng nhöõng gaây khoù khaên raát lôùn cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh maø keùo theo ñoù laø söï trì treä cuûa caû neàn kinh teá. Töø söï töông quan giaù caû ñaõ neâu, giaûi phaùp coát loõi ñeå ngaên chaën giaûm phaùt laø tìm caùch caûi thieän giaù caû luông thöïc vaø giaù caû noâng saûn noùi chung, trong ñoù noùng boûng nhaát laø luùa gaïo vaø caø pheâ. Ñieàu raát coù yù nghóa vöøa qua laø, trong khi Quoác hoäi hoïp baøn bieän phaùp choáng giaûm phaùt thì moät soá thaønh vieân Chính phuû ñaõ thaùp tuøng theo Thuû Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  39. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -109- tuôùng ñeán laøm vieäc vôùi moät soá nöôùc maø moät trong nhöõng noäi dung quan troïng laø xuùc tieán vieäc khai thoâng thò tröôøng noâng saûn. Trao ñoåi nhanh vôùi chuùng toâi sau chuyeán ñi naøy, Boä truôûng Leâ Huy Ngoï cho bieát : Thaùi Lan saün saøng hôïp taùc vôùi Vieät Nam ñeå thoáng nhaát nhöõng giaûi phaùp ñieàu tieát thò tröôøng gaïo theá giôùi. Traû lôøi vaán ñeà coù hay khoâng tình traïng cung vuôït caàu veà gaïo, oâng Ngoï noùi : "khoâng theå noùi luùa gaïo cung ñaõ vuôït caàu ñöôïc. Vì theá giôùi hôn 1 tæ nguôøi ñoùi, luông thöïc chua tôùi nôi. Vaán ñeà laø phaûi ñua ñöôïc luông thöïc ñeán nôi caàn tieâu thuï. Phaûi lao ra chieám lónh thò trôøng, phaûi hôïp taùc vôùi caùc nöôùc lôùn veà luùa gaïo ñeå chuû ñoäng ñieàu tieát giaù caû". OÂng Ngoï böùc xuùc : "ñaõ laø moät nöôùc lôùn veà luùa gaïo nhu nöôùc ta thì phaûi coù moät chính saùch taøi chính tín duïng töông öùng vôùi taàm côõ cuûa noù. Nguôøi kinh doanh phaûi coù ñuû voán ñeå khi reû thì mua, khi ñaét thì baùn, chöù khoâng theå ñeå nhu tình traïng hieän nay, sôùm mua, chieàu baùn: nhu haøng xaùo". Chuùng toâi cuõng ñaõ gaëp Boä trôûng Taøi chính Nguyeãn Sinh Huøng. OÂng Huøng cho bieát vöøa roài ta ñaõ kyù moät thoûa thuaän vôùi Thaùi Lan, theo ñoù Hieäp hoäi Luùa gaïo cuûa hai nöôùc "seõ ngoài vôùi nhau ñeå thoûa thuaän cung caáp thoâng tin, trao ñoåi giaù caû ñeå ñònh huôùng thò tröôøng xuaát khaåu". OÂng Huøng noùi: "buoân coù baïn, baùn coù phuôøng". Ñaáy laø vieäc ñaàu tieân cuûa nhaø kinh doanh. Phaûi coù hieäp hoäi maïnh ñeå hôïp taùc vôùi nhau trong vieäc baùn haøng, khoâng theå ñeå maïnh anh naøo anh naáy baùn". Veà phía Nhaø nöôùc, oâng Huøng tuyeân boá : "ñeå giuùp caùc nhaø kinh doanh luùc giaù leân thì baùn, luùc giaù xuoáng thì döï tröõ, coù maáy caùch : moät laø ngaân haøng cho vay; thöù hai laø baûn thaân nhaø kinh doanh phaûi coù baûo hieåm; thöù ba laø Nhaø nöôùc coù buø loã, gaïo vöøa roài buø cho 4 thaùng, ñuû moät ñôït döï tröõ ñôïi giaù leân, caø pheâ, cao su cuõng phaûi duøng bieän phaùp aáy; boán laø uu tieân veà thueá". Loä trình caét giaûm thueá toång theå thöïc hieän CEPT/AFTA giai ñoaïn 2001-2006 Tieáp theo ñaø caûi caùch toaøn dieän neàn kinh teá töø giöõa thaäp kyû 90, Vieät Nam ñaåy maïnh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc ASEAN, vaø huôùng tôùi hoäi nhaäp kinh teá toaøn caàu. Treân lónh vöïc cuûa mình, Boä Taøi chính döï kieán hoaøn chænh vaø trình Chính phuû thoâng qua loä trình caét giaûm thueá toång theå thöïc hieän CEPT/AFTA giai ñoaïn 2001 - 2006 ñeå coù theå coâng boá chính thöùc trong khoái ASEAN naêm 2000. Thöïc hieän cam keát xaây döïng khu vöïc thöông maïi töï do cuûa ASEAN (AFTA), naêm 1995 Vieät Nam kyù Nghò ñònh thu tham gia Hieäp ñònh CEPT/AFTA. Theo ñoù ñeán naêm 2006, Vieät Nam seõ giaûm thueá suaát cuûa caùc maët haøng nhaäp khaåu xuoáng phaïm vi 0% - 5%. Thi haønh chæ ñaïo cuûa Chính phuû, Boä Taøi chính ñang khaån truông hoaøn taát vaø coâng boá loä trình caét giaûm thueá toång theå cho giai ñoaïn cuoái hoaøn thaønh CEPT/AFTA. Ñaây laø buôùc tieán khaù nhanh, theå hieän nhöõng noã löïc cuûa kinh teá Vieät Nam noùi chung, cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam noùi rieâng trong quaù trình tham giaù hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá. Hai muïc tieâu cô baûn cuûa loä trình toång theå laø: Thöù nhaát, coâng khai vaø minh baïch tieán ñoä caét giaûm thueá nhaäp khaåu theo töøng nhoùm caùc maët haøng cuï theå, nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  40. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -110- chuû ñoäng hoaïch ñònh chieán luôïc phaùt trieån saûn xuaát vaø kinh doanh trong tieán trình môû cöûa thò tröôøng noäi ñòa, thích öùng kòp thôøi vôùi thi tröôøng coù söï caïnh tranh quoác teá. Thöù hai, coâng boá chính thöùc vôùi ASEAN veà tieán ñoä thöïc hieän CEPT/AFTA, theå hieän söï thieän chí vaø quyeát taâm thöïc hieän cam keát cuûa Vieät Nam tham gia xaây döïng khu vöïc thöông maïi töï do ASEAN. Thöïc hieän Nghò ñònh soá 09/NÑ-CP ngaøy 21-3-2000 cuûa Chính phuû, 640 doøng thueá ñaõ ñöôïc chuyeån dòch töø danh muïc loaïi tröø taïm thôøi (TEL) sang danh muïc caét giaûm thueá ngay (IL), ñua toång soá maët haøng thöïc hieän CEPT ñeán naêm 2000 laø 4233 doøng. Danh muïc TEL cuûa Vieät Nam hieän nay coøn 1894 doøng thueá seõ ñöôïc tieáp tuïc chuyeån dòch sang IL trong caùc naêm 2001 - 2003 vaø döï kieán thöïc hieän caét giaûm thueá nhaäp khaåu xuoáng 0% - 5% vaøo ngay 1-1-2006. Lòch trình caét giaûm thueá toång theå giai ñoaïn 2001 - 2006 cuûa Vieät Nam ñöôïc xaây döïng treân caùc cô sôû neàn taûng cô baûn sau: 1. Lòch trình cuõ veà caét giaûm thueá toång theå ñaõ ñöôïc Chính phuû thoâng qua naêm 1997 Sau hôn moät naêm gia nhaäp ASEAN, Vieät Nam ñaõ coâng boá lòch trình caét giaûm thueá toång theå vaø veà cô baûn ñaõ xaùc ñònh ñaày ñuû caùc maët haøng vaø caùc doøng thueá seõ ñua vaøo thuc hieän CEPT/AFTA. Vieäc thöïc hieän bieåu thueá suaát môùi cuûa Vieät Nam töø naêm 1999 ñaõ coù nhöõng taùc ñoäng lôùn ñeán loä trình caét giaûm thueá thöïc hieän CEPT. Vì vaäy vieäc xaây döïng laïi loä trình caét giaûm thueá toång theå cho giai ñoaïn 2001 - 2006 cuûa Vieät Nam laø yeâu caàu caàn thieát ñaùp öùng lôïi ích quyù giaù trong tình hình môùi, cuõng nhu thöïc hieän nghóa vuï cam keát thöông maïi trong khu vöïc vaø quoác teá. 2. Noäi dung cô baûn veà caét giaûm thueá cuûa CEPT Ñaây laø nghóa vuï cô baûn maø taát caû caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN ñeàu phaûi thöïc hieän. Ñoái vôùi Vieät Nam, caùc noäi dung cô baûn ñeå aùp duïng caét giaûm thueá thöïc hieän CEPT seõ bao goàm: + Caùc maët haøng thuoäc danh muïc IL thöïc hieän caét giaûm thueá suaát xuoáng 0,5% vaøo 1-1-2006. Caùc maët haøng coù thueá suaát treân 20% döï kieán caét giaûm xuoáng 0% vaøo 1-1-2001. + Caùc maët haøng thuoäc danh muïc TEL döï kieán seõ chuyeån heát sang danh muïc IL vaøo naêm 2003. Toác ñoä chuyeån dòch khoaûng 20% soá löôïng caùc maët haøng töø TEL sang IL moãi naêm keå töø naêm 1999, töông öùng khoaûng hôn 600 doøng thueá. Keå töø naêm 2001, caùc maët haøng töø danh muïc TEL chuyeån sang danh muïc IL döï kieán seõ caét giaûm xuoáng 20% hoaëc thaáp hôn. + Moãi buôùc caét giaûm thueá khoâng nhoû hôn 5% . 3. Caùc kyõ thuaät xaùc ñònh caét giaûm thueá Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  41. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -111- Beân caïnh caùc noäi dung caét giaûm thueá neâu treân, moät soá nguyeân taéc linh hoaït ñöôïc aùp duïng trong kyõ thuaät caét giaûm thueá nhaèm ñaûm baûo phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá vaø lôïi ích cuûa moãi nöôùc thaønh vieân, bao goàm: (1) Sau khi ñua vaøo thöïc hieän CEPT ñöôïc pheùp duy trì trong voøng 3 naêm lieàn (nguyeân taéc Nobunching rule). Nhu vaäy moät soá maët haøng trong nöôùc vaãn coù theå ñöôïc baûo hoä thoâng qua thueá nhaäp khaåu ôû möùc 20% hoaëc thaáp hôn; (2) Khoâng haïn cheá ñaåy nhanh toác ñoä chuyeån dòch vaø löïa choïn caùc maët haøng thuoäc danh muïc TEL sang danh muïc IL. Nhu vaäy, tuøy theo nhöõng ñieàu kieän cuï theå cuûa moãi nöôùc ñeå löïa choïn caùc maët haøng cuï theå caàn ñöôïc baûo hoä hoaëc coù theå môû roäng thò trôøng cung caáp; (3) Hieäp ñònh CEPT cho pheùp caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät ñöôïc trình leân Hoäi nghò Boä trôûng kinh teá ASEAN xem xeùt vieäc gia haïn thöïc hieän CEPT ñoái vôùi moät soá maët haøng cuï theå. Tuy nhieân phaûi traûi qua khoâng ít nhöõng khoù khaên trong ñaøm phaùn, vaø phaûi ñöôïc söï thoâng qua cuûa caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN. 4. Taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá kinh teá noäi ñòa Taát nhieân, khi xaây döïng lòch trình caét giaûm thueá, khoâng chæ tuaân theo caùc nguyeân taéc cuûa CEPT. Caùc kyõ thuaät caét giaûm thueá vaø nguyeân taéc linh hoaït neâu treân cho pheùp caùc buôùc caét giaûm thueá phaûi ñaûm baûo phuø hôïp vôùi caùc nhaân toá kinh teá noäi ñòa, khoâng gaây ra taùc ñoäng xaáu veà toång theå neàn kinh teá. Caùc nhaân toá vaø ñieàu kieän kinh teá noäi taïi cuûa neàn kinh teá nöôùc ta bò taùc ñoäng khi xaây döïng vaø thöïc hieän lòch trình caét giaûm thueá coù theå bao goàm: (1) Keá hoaïch dôõ boû caùc haøng raøo phi thueá vaø vieäc thöïc hieän thueá hoùa caùc bieän phaùp phi quan thueá (NTBs); (2) Chieán luôïc chuyeån dòch cô caáu toå chöùc vaø saûn xuaát cuûa caùc Boä, ngaønh, cuõng nhu cuûa töøng doanh nghieäp; (3) Khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc maët haøng saûn xuaát trong nöôùc treân thò tröôøng noäi ñòa vaø khu vöïc; (4) Tieán trình thöïc hieän caùc thoûa thuaän thöông maïi vaø taøi chính song phuông vôùi caùc nöôùc khoâng thuoäc ASEAN vaø caùc toå chöùc quoác teá. Khaû naêng chuyeån huôùng thöông maïi giöõa caùc nöôùc vaø caùc khu vöïc kinh teá treân phaïm vi toaøn caàu. Trong ñieàu kieän nöôùc ta hieän nay, loä trình caét giaûm thueá toång theå coù hai noäi dung noåi baät caàn ñöôïc quan taâm lôùn laø: (1) Soá löôïng caùc maët haøng hieän nay trong danh muïc TEL coøn khaù lôùn, trong ñoù hôn 60% caùc maët haøng ñöôïc baûo hoä baèng möùc thueá nhaäp khaåu treân 20%; (2) Caét giaûm thueá xuoáng 0% - 5% vaøo 1-1-2006 cuûa toaøn boä maët haøng thuoäc danh muïc IL vaø TEL. Nhu vaäy seõ ñaët ra nhieàu thaùch thöùc lôùn cho caùc nhaø saûn xuaát trong nöôùc trong cuoäc caïnh tranh giaønh thò phaàn ôû caùc thò tröôøng noäi ñòa. Treân cô sôû caùc nguyeân taéc vaø kyõ thuaät caét giaûm linh hoaït neâu treân, caùc maët haøng hieän nay coù theå nhaäp khaåu cao coù theå buoäc phaûi ñua vaøo thöïc hieän CEPT chaäm hôn vôùi caùc maët haøng coù möùc thueá haøng töø TEL sang IL thoâng qua löïa choïn caùc maët haøng, ta coù nhieàu lôïi theá, nhaèm traùnh chuyeån dòch oà aït trong nhöõng naêm cuoái. Ñaây cuõng laø baøi hoïc ñöôïc ruùt ra töø kinh nghieäm thöïc tieãn veà caét giaûm thueá ôû Malaixia vaø Inñoâneâxia nhöõng naêm tröôùc ñaây. Caùc kyõ thuaät bieän phaùp caét giaûm thueá nhu vaäy coù theå giaûi quyeát moät phaàn khoù khaên trong thôøi gian tröôùc maét ñoái vôùi caùc maët haøng ñang ñöôïc haøng raøo thueá quan baûo hoä ôû möùc ñoä cao. Vaán ñeà then choát vaãn laø töï caùc doanh nghieäp phaûi xaùc ñònh ñuùng chieán luôïc vaø caàn caûi toå nhanh veà toå Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh
  42. Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä -112- chöùc cuõng nhu kyõ thuaät saûn xuaát kinh doanh nhaèm naâng cao chaát löôïng vaø haï giaù thaønh saûn phaåm ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc vôùi caùc maët haøng nhaäp khaåu. Nhöõng yù kieán döïa treân cô sôû tình hình thöïc teá veà saûn xuaát, kinh doanh vaø chieán luôïc chuyeån ñoåi cô caáu phaùt trieån cuûa caùc Boä, ngaønh vaø cuûa caùc doanh nghieäp tham gia ñoùng goùp vaøo döï thaûo loä trình caét giaûm thueá toång theå coù yù nghóa saâu saéc vaø laø neàn taûng cô baûn ñeå Boä Taøi chính trình Chính phuû thoâng qua vaø tuyeân boá chính thöùc trong khoái ASEAN trong naêm 2000. VASC theo baùo Thôøi baùo Taøi chính (11/1999) Nguyeãn Ngoïc Haïnh Khoa Quaûn Trò Kinh Doanh