Kinh tế vĩ mô - Hệ thống tiền tệ quốc tế - Việt Nam: Cố định hay thả nổi

Nội dung text: Kinh tế vĩ mô - Hệ thống tiền tệ quốc tế - Việt Nam: Cố định hay thả nổi

1. 12/6/2013 Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Học kỳ Xuân Đỗ Thiên Anh Tuấn 1  Hệ thống tiền tệ quốc tế  Vấn đề lựa chọn cơ chế tỷ giá hối đoái 2 Đỗ Thiên Anh Tuấn 1
2. 12/6/2013  Cân bằng bên trong :  Toàn dụng  Ổn định mức giá cả  Cân bằng bên ngoài:  CA không quá thâm hụt sâu cũng như không thặng dư quá nhiều 3 4 Đỗ Thiên Anh Tuấn 2
3. 12/6/2013 Bản vị vàng (GS - Gold Standard) 1870 - 1914 5  Cố định giá trị đồng tiền gắn với vàng  Tự do xuất nhập khẩu vàng  NHTƯ duy trì trữ vàng theo lượng tiền phát hành  Vàng chảy từ quốc gia thâm hụt đến quốc gia thặng dư BOP S  Tăng M ở quốc gia có BOP > 0:  Tạo áp lực tăng giá  Lãi suất có xu hướng giảm  Tăng nhập khẩu từ quốc gia có BOP 0  Quá trình điều chỉnh chỉ dừng lại khi BOPs = 0 6 Đỗ Thiên Anh Tuấn 3
4. 12/6/2013  Điều gì xảy ra nếu US nhập siêu từ UK?  Điều gì xảy ra nếu US xuất siêu từ UK? 7  Cơ chế điều chỉnh BOP thông qua mức giá, lãi suất, thu nhập, thất nghiệp  Quốc gia có BOP < 0 thường trãi qua thời kỳ đình đốn  Phát hiện mới về mỏ vàng gây áp lực lạm phát  Quốc gia khan hiếm vàng sẽ kiềm hãm cung tiền, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế 8 Đỗ Thiên Anh Tuấn 4
5. 12/6/2013 Giá vàng (1820 – 2000) (annual) 9  Thế chiến I nổ ra, chế độ bản vị vàng đã bị ngưng lại  Những năm chiến tranh đã làm cho nền kinh tế bị tàn phá và trở nên bất ổn nghiêm trọng  Các khoản bồi thường chiến phí làm bùng nổ siêu lạm phát ở châu Âu  Chỉ số giá ở Đức tăng từ mức 262 vào tháng 1/1919 lên 126.160.000.000.000 vào tháng 12/1923 10 Đỗ Thiên Anh Tuấn 5
6. 12/6/2013  Níu kéo chế độ bản vị vàng  1919: Hoa Kỳ quay về bản vị vàng  1922: Anh, Pháp, Ý, Nhật đồng ý về một chương trình kêu gọi cùng quay trở lại bản vị vàng và việc hợp tác giữa các ngân hàng trung ương trong việc đạt được cân bằng bên trong và bên ngoài.  1925: Anh quy về bản vị vàng  1929: Đại suy thoái nổ ra theo sau các cuộc đổ vỡ ngân hàng khắp thế giới  1931: Anh buộc phải từ bỏ bản vị vàng do những người nắm giữ đồng bảng mất niềm tin vào cam kết của chính phủ trong việc duy trì giá trị đồng bảng.  Nhiều nước bị ảnh hưởng bởi Đại suy thoái  Thiệt hại kinh tế rất lớn do các hạn chế về thương mại và thanh toán quốc tế  Các chính sách ‘ăn xin hàng xóm’ và trả đũa lẫn nhau đã dẫn đến sự tan rã của nền kinh tế thế giới 11 12 Đỗ Thiên Anh Tuấn 6
7. 12/6/2013  7/1944, đại diện 44 nước đã nhóm họp tại Bretton Woods, New Hampshire để thiết lập nên một hệ thống tỷ giá hối đoái cố định 13  35 USD = 1 oz  Các đồng tiền khác: +/-1% so với USD 14 Đỗ Thiên Anh Tuấn 7
8. 12/6/2013 Tỷ giá được định như thế nào? (1955) 15 Sau đó thì như thế nào? 16 Đỗ Thiên Anh Tuấn 8
9. 12/6/2013 Giá vàng (monthly data) 17  Cho vay các nước bị thâm hụt CA  Kêu gọi sự chuyển đổi tiền tệ  Thỏa thuận về IMF đã cố gắng kết hợp đủ linh hoạt nhằm cho phép các nước đạt được cân bằng bên ngoài mà không phải hy sinh các mục tiêu cân bằng bên trong hay chế độ tỷ giá cố định 18 Đỗ Thiên Anh Tuấn 9
10. 12/6/2013  Thế lưỡng nan Triffin  Quy luật Gresham  “The Great Society” và “Vietnam War”  Vấn đề đặc quyền phát hành USD: “Thế giới tiết kiệm để Mỹ tiêu dùng?”  Thiếu đồng thuận về cơ chế điều chỉnh 19 Hậu Bretton Woods 20 Đỗ Thiên Anh Tuấn 10
11. 12/6/2013  Thỏa thuận Smithsonian (1971)  Hiệp định Plaza (1985)  Hiệp định Louvre (1987)  “New Breton Woods”/“Bretton Woods II”? 21 Các Hiệp định giảm giá USD 22 Đỗ Thiên Anh Tuấn 11
12. 12/6/2013  Cộng đồng châu Âu đề xuất năm 1979 như là một phần của hệ thống tiền tệ châu Âu (EMS)  Mục tiêu: giảm biến động tỷ giá và đạt được sự ổn định tiền tệ ở các nước châu Âu  Sự chuẩn bị cho Liên minh tiền tệ và kinh tế (EMU)  Là tiền đề cho sự ra đời của đồng tiền chung Euro (1/1/1999) 23  Là hệ thống tỷ giá bán cố định (semi-pegged system)  Trước khi đồng Euro ra đời, ECU là đồng tiền bút tệ có giá trị được xác định trên cơ sở bình quân trọng số các đồng tiền quốc gia thành viên  Đồng tiền các nước thành viên được biến động trong biên độ cho phép 2,25% (trừ Italy là 6%)  Các nước có trách nhiệm duy trì cam kết này 24 Đỗ Thiên Anh Tuấn 12
13. 12/6/2013  17 nước thành viên (ban đầu là 11)  Chính sách tiền tệ chung do ECB điều hành  Chính sách tài khóa độc lập 25  Nước Anh tham gia ERM từ 10/1990 nhưng phải rút ra khỏi ERM 2 năm sau đó (ngày thứ Tư đen tối)  Tháng 8/1993, biên độ được nới lên 15%  Năm 1999: Euro ra đời thay thế ECU theo ngang giá  Năm 2002: tiền giấy và tiền xu chính thức ra đời 26 Đỗ Thiên Anh Tuấn 13
14. 12/6/2013 Chế độ Đặc điểm Đô la hóa (Dollarization) Một loại ngoại tệ đóng vai trò như một đồng tiền hợp pháp. Chính sách tiền tệ gắn với nước phát hành loại ngoại tệ đó. Hội đồng tiền tệ Một chế độ tỷ giá cố định (chủ yếu được quy định bởi luật) được bổ sung (Currency Board) bởi một yêu cầu đảm bảo tối thiểu cho giá trị đồng nội tệ bằng đồng ngoại tệ. Liên minh tiền tệ Một nhóm quốc gia sử dụng một đồng tiền chung được phát hành bởi (Monetary Union) một ngân hàng trung ương chung. Neo truyền thống Tỷ giá cố định gắn với một đồng tiền hoặc là một rổ tiền tệ. (Traditional Peg) Neo trườn (Crawling Peg) Một cơ chế dựa trên quy tắc điều chỉnh tỷ giá, thường là với một tỷ lệ cho trước hoặc dựa trên sự khác biệt về lạm phát. Biên độ (Bands) Tỷ giá được linh hoạt trong một biên độ được xác lập trước. Thả nổi có sự can thiệp Tỷ giá được xác định theo thị trường nhưng chính phủ có thể can thiệp tùy ý nhưng không bị ràng buộc bởi bất kỳ quy tắc nào. Cơ chế này thường đi liền với một cái neo danh nghĩa riêng biệt, chẳng hạn như mục tiêu lạm phát. Thả nổi hoàn toàn Tỷ giá được thị trường quyết định mà không có bất cứ sự can thiệp nào của chính phủ. 27 Thả nổi Trung gian Neo mềm Neo cứng Ổn định - - + - + + + + Tính dễ bị tổn thương trước khủng hoảng tiền tệ + + + + - - + + Tính dễ bị tổn thương trước các cú sốc + + + - - - - - Sự độc lập trong chính sách tiền tệ + + + - - - - - 28 Đỗ Thiên Anh Tuấn 14
15. 12/6/2013 Sự phát triển của các chế độ tỷ giá Source: Barry Eichengreen and Raul Razo-Garcia, 2006 29 Tình trạng kiểm soát dòng vốn ở các nước trên thế giới Source: Barry Eichengreen and Raul Razo-Garcia, 2006 30 Đỗ Thiên Anh Tuấn 15
16. 12/6/2013 Kiểm soát vốn và cơ chế tỷ giá ở các nước Source: Barry Eichengreen and Raul Razo-Garcia, 2006 31 Cơ chế tỷ giá các nước dự báo đến 2025 (dựa theo cách phân loại của Reinhart và Rogoff) 32 Đỗ Thiên Anh Tuấn 16
17. 12/6/2013  1955 – 1989: Chế độ đa tỷ giá  1989 – 1991: Chế độ đơn tỷ giá, điều chỉnh theo tín hiệu lạm phát, lãi suất, BOP  1991 – 1999: Ấn định tỷ giá chính thức trên cơ sở đấu thầu tại 2 trung tâm giao dịch ngoại tệ, giới hạn biên độ tỷ giá  1999 – nay: Công bố tỷ giá bình quân liên ngân hàng, giới hạn biên độ tỷ giá 33 15% 10% 10% 5% 5% 3% 1% 0.50% 0.25% 0% -5% -10% -15% Nguồn: Tổng hợp 34 Đỗ Thiên Anh Tuấn 17
18. 12/6/2013 Sức ép tỷ giá ở Việt Nam 2008 - 2010 35 Tình hình tỷ giá 2011-2013 23,000 22,500 22,000 21,500 21,000 20,500 20,000 19,500 Tỷ giá liên NH Floor Ceiling Bid-OFF 19,000 Ask-OFF Bid-UNOFF Ask-UNOFF 18,500 18,000 Nguồn: HSC, Reuters 36 Đỗ Thiên Anh Tuấn 18
19. 12/6/2013 Dự trữ ngoại hối của Việt Nam (triệu USD, trừ vàng) 30,000 26436.1 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 - 2003M1 2003M4 2003M7 2004M1 2004M4 2004M7 2005M1 2005M4 2005M7 2006M1 2006M4 2006M7 2007M1 2007M4 2007M7 2008M1 2008M4 2008M7 2009M1 2009M4 2009M7 2010M1 2010M4 2010M7 2011M1 2011M4 2011M7 2012M1 2012M4 2012M7 2003M10 2004M10 2005M10 2006M10 2007M10 2008M10 2009M10 2010M10 2011M10 Nguồn: EIU 37 Sức ép tăng giá Luồng vốn vào Tín dụng ngân nội tệ tăng mạnh hàng tăng nhanh NHNN mua Bong bóng NHNN thắt chặt ngoại tệ can chứng khoán và tiền tệ đột ngột thiệp bất động sản Sức ép lạm phát Ngân hàng chạy Rủi ro hệ thống tăng cao đua lãi suất ngân hàng Thâm hụt Luồng vốn vào Sức ép giảm giá 38 thương mại cao chững lại nội tệ Đỗ Thiên Anh Tuấn 19
20. 12/6/2013 Tỷ giá thực hiện dụng của Việt Nam (REER) Nguồn: Bài thảo luận số 4, FETP Ghi chú: Tính toán dựa trên đồng tiền của 15 nước đối tác thương mại lớn, chiếm trên 90% tổng kim ngạch thương mại của Việt Nam. 39 ER và TB Việt Nam (1992 – 2009) Nguồn: Nguyễn Thị Thu Hằng et al, 2010 40 Đỗ Thiên Anh Tuấn 20
21. 12/6/2013 Chênh lệch lợi suất VND sv. USD 20.00% Chênh lệch 15.00% ROR(VND) ROR(USD) 10.00% 5.00% 0.00% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 -5.00% -10.00% -15.00% Nguồn: Tính từ số liệu của IFS, IMF 41 Chênh lệch lạm phát và tỷ giá VND/USD 25.00% 20.00% 15.00% Lạm phát USD 10.00% Lạm phát VND Thay đổi tỷ giá 5.00% Chênh lệch lạm phát 0.00% 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 -5.00% -10.00% Nguồn: Tính từ số liệu của IFS, IMF 42 Đỗ Thiên Anh Tuấn 21
22. 12/6/2013 Ủng hộ Phê phán • Giúp cân bằng tăng trưởng, ổn định • Cơ chế cứng nhắc, phản ứng chính kinh tế vĩ mô và kiềm chế lạm phát sách chậm và thụ động và không theo • Thu hút đầu tư nước ngoài và ổn quy tắc định niềm tin cộng đồng đầu tư quốc • Tạo ra sự không chắc chắn trong môi tế trường kinh doanh, làm phát sinh các • Bất ổn kinh tế thế giới và tác động rủi ro không thể phòng ngừa đến hệ thống tài chính và kinh tế • Cơ chế tỷ giá hiện đang làm giảm sức • Hệ thống tài chính, ngân hàng yếu cạnh tranh của nền kinh tế, khuyến kém dễ bị tổn thương khích nhập khẩu và vay nợ nước • Năng lực cạnh tranh của nền kinh tế ngoài thấp • Nguy cơ tấn công tiền tệ cao • Phụ thuộc nhập khẩu các yếu tố đầu • Tạo áp lực lên dự trữ ngoại tệ vào cho sản xuất • Làm giảm hiệu lực của chính sách • Gánh nặng nợ nước ngoài lớn tiền tệ 43  Hệ thống tiền tệ quốc tế hiện đang vận hành như thế nào và ảnh hưởng gì đến chính sách kinh tế vĩ mô quốc gia?  Làm thế nào để dung hòa giữa vốn lưu chuyển tự do và tỷ giá ổn định?  Lựa chọn cơ chế tỷ giá hay phát triển các định chế tài khóa và tiền tệ?  Một khi các định chế trên phát triển, lựa chọn cơ chế tỷ giá có còn là vấn đề?  Tỷ giá thực sự là chìa khóa giải quyết hay chỉ là hệ quả của những trục trặc kinh tế vĩ mô?  Việt Nam nên theo cơ chế tỷ giá nào và câu trả lời của bạn dựa trên cơ sở lập luận gì? 44 Đỗ Thiên Anh Tuấn 22