Giáo trình Thống kê doanh nghiệp - Chương 4: Thống kê kết quả sản xuất trong doanh nghiệp

Nội dung text: Giáo trình Thống kê doanh nghiệp - Chương 4: Thống kê kết quả sản xuất trong doanh nghiệp

1. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Ch−ơng4 : Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp Nộidung: I.Nhữngkháiniệmcơbản II.Hệthốngchỉtiêuthốngkêkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanh Nghiệp III.Phântíchthốngkêkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệp I.Nhữngkháiniệmcơbản 1.1.Sảnxuất Cónhiềukháiniệmkhácnhauvềsảnxuất.Theoquanđiểmsảnphẩmvậtchấtsản xuấtcóthểđịnhnghĩasảnxuấtlhoạtđộngcómụcđíchcủaconng−ờinhằmtạoracácsản phẩmvậtchấtđápứngnhucầucánhânvxhội. Nếumôtảtheomôhìnhhoáhệthốngthìsảnxuấtlmộtquátrìnhbiếnđổi,biếnđổi đầuvothnhđầura(hình1). ĐầuvoSảnxuất Đầura Hình4.1.Môtảsảnxuấttheomôhìnhhệthống Theocáchmôtảny,thìcáckháiniệmkhácnhauvềsảnxuấtđềuthừanhậnnộidung đầuvovđầuracủasảnxuất. Tronghệthốngsảnphẩmvậtchất(MPS )thìđầuvovđầurađ−ợcquanniệmchỉ gồmcácdạngvậtchấthữuhình.Thídụsảnxuấtlúathìđầuvolhạtgiống,phânbón,lao động,đầuralthóc,rơm,rạ. Tronghệthốngtikhoảnquốcgia(SNA): sảnxuấtđ−ợchiểutấtcảcáchoạtđộng cómụcđíchcủaconng−ời,khôngkểcáchoạtđộngdobảnnăngtạoranh−đi,đứng,ănnói ) mtạorathunhậpthìlhoạtđộngsảnxuất. Dođósảnxuấtlmộtquátrìnhhoạtđộngcómụcđíchcủaconng−ờiđểtạoranhững sản phẩmhữuích (sảnphẩmvậtchấtvsảnphẩmdịchvụ)nhằmthoảmnnhucầutiêu dùngcủadânc−vxhội(tiêudùngchosảnxuất,chođờisống,chotíchluỹvxuấtkhẩu). Theokháiniệmny,sảnxuấtthểhiệncácđặctr−ngsau: Đâylnhữnghoạtđộngcómụcđíchcủaconng−ờiđểtạorasảnphẩmvậtchấtv dịchvụ. Cácsảnphẩmtạoralnhữngsảnphẩmhữuíchđápứngđ−ợcyêucầuchosảnxuất vnhutiêudùngcuốicùngcủacáctầnglớpdânc−vxhội. Sảnphẩmtạoracóthểđ−aratraođổitrênthịtr−ờng,trởthnhcácsảnphẩmhng hoá. Sảnphẩmvậtchấtlsảnphẩmcủacácngnhnônglâmnghiệp,thuỷsản,côngnghiệp khaithác,côngnghiệpchếbiến,ngnhxâydựng. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 57
2. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Sảnphẩmdịchvụlsảnphẩmcủacácngnhth−ơngnghiệp,giaothôngvậntải,b−u điện,ytế,vănhoá,gioádục,thểthao,ngânhng,tichính,bảohiểm,quảnlýnhn−ớc,các dịchvụphụcvụnhucầucủadânc−nh−cắttóc,mỹviện,dulịch,nghỉmát. Vềdạngđầurathìsảnphẩmcóthểbaogồmhailoại:hnghoá(Goods)vdịchvụ (Services)(hình2). Hnghoá Bántrênthịtr−ờng (Goods) Sản phẩm Tựsửdụng Dịchvụ (Services) Khôngnhằmbántrên thịtr−ờng Hình4.2:Cácdạngsảnphẩmđ−ợcsảnxuất 1.2.Sảnphẩmhnghoávsảnphẩmphihnghoá *Sảnphẩmhnghoá: lnhữngsảnphẩmvậtchấthaydịchvụđ−ợctạoratừcác hoạtđộngsảnxuấtnhằmmụcđíchtraođổitrênthịtr−ờngxhộitrongvngoin−ớc,phụcvụ cácnhucầusảnxuất,tiêudùngcuốicùngcủacáctầnglớpdânc−,xhộivđầut−chotích luỹ. Thídụ:Lúangôkhoaibántrêncácchợ;lờicatiếnghátcủacácnghệsỹthựchiện trongcácbuổibiểudiễncóthutiềnlcácsảnphẩmvdịchvụhnghoá. *Sảnphẩmphihnghoá: Lnhữngsảnphẩmđ−ợctạoratừcáchoạtđộngsảnxuất nh−ngkhôngnhằmmụcđíchtraođổitrênthịtr−ờngxhội(hoặckhôngthểtraođổiđ−ợc)m lđểtựtiêudùng(trongnộibộng−ờilaođộng,hoặcdùngchungchoxhội),haychuyển nh−ợngchong−ờikhácsửdụngvocácnhucầutiêudùngcuốicùnghoặcđầut−chosản xuất. Thídụ: Thóc,thịtlợn,cásảnxuấtranh−ngđểlạiăn;lờicatiếnghátbiểudiễnkhông thutiền,hoạtđộnganninh.Quốcphòng,hoạtđộngcủacáctổchứctừthiện lsảnphẩmphi hnghoá. 1.3.Hoạtđộngkinhdoanh :Lnhữnghoạtđộngcủadoanhnghiệpnhằmthoảmn nhucầucủacácđốit−ợngtiêudùngkhôngtựlmđ−ợc,hoặckhôngđủđiềukiệntựlmđ−ợc vềcácsảnphẩmvậtchấthoặcdịchvụmhọcónhucầu.Nhữnghoạtđộngnyth−ờngtạora cácsảnphẩmvậtchấthoặclmdịchvụđểbánchong−ờitiêudùngnhằmthulợinhuậnhoặc tiềncông. Nh−vậy, hoạt độngkinhdoanhcủa doanh nghiệp bao gồmcác hoạt động sảnxuất nhằmmụcđíchthulợi. Hoạtđộngkinhdoanhcủadoanhnghiệpkhácvớihoạtđộngphikinhdoanh. Hoạtđộngphikinhdoanh lnhữnghoạtđộngđểtạorasảnphẩmvậtchấthoặcdịch vụnhằmthoảmnnhucầucủachínhng−ờisảnxuấthoặccộngđồng. Phânbiệtsựkhácnhaugiữahoạtđộngkinhdoanhvớihoạtdộngphikinhdoanh ởcáckhíacạnhsau: Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 58
3. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Bảng4.1: Diễngiải Hoạtđộngkinhdoanh Hoạtđộngphikinhdoanh Mục đích v Sảnphẩmvậtchấtvdịchvụlm Sảnphẩmvậtchấtvdịchvụlm độngcơ rađểbánnhằmthulợinhuận ra để dùng l chính, bán nếu d− thừasovớinhucầu Cơchếhoạtđộng Có đầu t−, có hạch toán chi phí, Có đầu t− , không hạch toán chi kếtquảvhiệuquảđầut− phí,kếtquảvhiệuquả. Đặc điểm sản Sản phẩm v dịch vụ mang tính Sản phẩm v dịch vụ không trao phẩmvdịchvụ hng hoá cao, trao đổi trên thị đổi trên thị tr−ờng m chỉ thoả tr−ờng, thích ứng với tiêu chuẩn mnnhucầuchochínhng−ờilm chấtl−ợngsảnphẩmmng−ờitiêu rasảnphẩmhoặcdịchvụđó dùngyêucầu Yêucầuvềthông rấtcầncácthôngtincóliênquan Khôngnhấtthiếtphảicầnđếncác tin đến sản phẩm v dịch vụ của thôngtinny,cócũngtốt,không doanh nghiệp (số l−ợng, chất cócũngkhôngsao. l−ợng, giá cả, thị hiếu v xu thế tiêudùng,tiếnbộvềkhoahọc,kỹ thuật,côngnghệ,chínhsách,pháp luật ) Xuh−ớng Không ngừng mở rộng quy mô, Khôngnhấtthiếtmởrộngquymô, tăng c−ờng tích luỹ vốn để phát m chỉ nhằm thoả mn nhu cầu triển sản xuất kinh doanh, phát riêngcủabảnthânng−ờisảnxuất triểnkinhtế,đốnggópchoxhội, kinh doanh, không áp dụng khoa phát triển khoa học công nghệ, học kỹ thuật mới m tôn sùng th−ơng xuyên phân công lại lao kinhnghiệmcánhân độngvthayđổicơcấukinhtế Nh−vậy,hoạtđộngsảnxuấtkinhdoanhgắnliềnvớisảnxuấthnghoávphâncông lạilaođộngxhội,gópphầnquantrọngvoviệcthúcđẩynềnkinhtếvpháttriểnxhội. 1.4.Kếtquảsảnxuấtkinhdoanh Kếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệpltonbộnhữngsảnphẩmvậtchấtv dịchvụdodoanhnghiệptạoratrongmộtthờikỳ,nhằmđápứngđ−ợclợiíchkinhtếvnhu cầutiêudùngcủaxhội. Thídụ:KếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủaCôngtychèPhúĐa,tỉnhPhúThọbaogồm khốil−ợngchètừngloại(chèbúp,chèđen,chègói,chètan )vcácdịchvụvềcungứngvật t−vthumuanguyênliệuchèbúpt−ơicủacáchộnôngdântrồngchètỉnhPhúThọ. Cácsảnphẩmvậtchấtvdịchvụdodoanhnghiệptạorađ−ợccôngnhậnlkếtquả sảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệpphảithoảmncácyêucầusau: Cácsảnphẩmvdịchvụđóphảidolaođộngcủadoanhnghiệptạora,đápứngđ−ợc yêucầuvềtiêuchuẩnchấtl−ợngpháplýhiệnhnh(tiêuchuẩnchấtl−ợngsảnphẩmcủamỗi QuốcGia). Cácsảnphẩmvdịchvụnycógiátrịsửdụngcụthểhayh−ởngthụđ−ợc,đápứng đ−ợcyêucầutiêudùngcủacánhânhaycộngđồng.Mứcđộcao,thấpcủagiátrịsửdụngv h−ởngthụnyphụthuộcvotrìnhđộpháttriểnkinhtế,khoahọc,kỹthuật,vănhoávxhội. Cácsảnphẩmvdịchvụnydodoanhnghiệptạoranh−ngphảiđảmbảođ−ợclợi íchcủadoanhnghiệpvng−ờitiêudùng.Lợiíchcủadoanhnghiệpthểhiệnởchỗtonbộchi phíđchiđểtạorasảnphẩmvdịchvụkhôngv−ợtquágiákinhdoanhcủasảnphẩmhay dịchvụtrênthịtr−ờng.Lợiíchcủang−ờitiêudùngthểhiệnởkhảnăngthanhtoánkhimua hngvtiếtkiệmtrongquátrìnhsửdụngsảnphẩmhaydịchvụ. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 59
4. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Cácsảnphẩmvdịchvụnyphảimanglạilợiíchchotonxhội.Yêucầunythể hiệnởkếtquảtiếpnhậncủaxhộitừdoanhnghiệpnhữngđónggópgì(tiếtkiệmcủacảix hội,sảnphẩmdồido,tạoranhiềuviệclm,thuhútthêmlaođộng,tăngthunhập,xoáđói, giảmnghèo,đónggóptốtchocảithiệnmôitr−ờng ) Cácsảnphẩmvdịchvụnybiểuhiệnbằngvậtchấthoặcphivậtchất.Sảnphẩmphi vậtchấtkhôngthểcân,đong,đo,đếmchínhxácđ−ợcmth−ờngsửdụngcácthanhđoquy định(thídụsốbuổibiểudiễn,sốngymởcủahng,sốcaphẫuthuật,sốlầnphunthuốc, ). Trongkinhtếthịtr−ờng,trongmộtxhộipháttriểnthìcácdịchvụngycngnhiều,chất l−ợngcngcao,gópphầnlmchođờisốngvănhoátinhthầncủaxhộingycngphong phú. 1.5.Nguyêntắcxácđịnhkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệp Từcáckháiniệmnêutrên,khixácđịnhkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệp phảitheocácnguyêntắcchungsau: * Kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phải l kết quả do lao động của doanhnghiệptạoratrong1kỳ(th−ờngl1năm). Laođộngcủadoanhnghiệpbaogồmcảlaođộngsốngvlaođộngvậthoádodoanh nghiệpchitrảtrongquátrìnhsảnxuấtkinhdoanh,thuộcsởhữucủadoanhnghiệp. Nh−vây,trongkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệpkhôngtínhnhữngkết quảthuêbênngoinh−thuêvậnchuyển,thuêlmđất,thuêxâydựng, .Nhữngkếtquảthuê bênngoinythuộckếtquảcủang−ờilmthuê.Ng−ợclại,doanhnghiệpđ−ợctínhvokết quảcủamìnhcáchoạtđộnglmthuêbênngoi. Nhữngkếtquảmlaođộngcủadoanhnghiệptạoraphảilnhữngkếtquảđhon thnhtrongkỳ(1năm,1quý,1tháng).Nếutrongdoanhnghiệp,ởđầukỳvcuốikỳcócác sảnphẩmvdịchvụch−ahonthnhthìđ−ợcphéptínhchênhlệchsảnphẩmch−ahonthnh cuốikỳsovớiđầukỳvokếtquảcủadoanhnghiệptrongkỳđó. Kết quả sản Sảnphẩmvậtchất Sản phẩm vật chất Sản phẩm vật xuấtkinh = v dịch vụ hon + v dịch vụ ch−a chất v dịch vụ doanhcủa thnh honthnhcuốikỳ ch−ahonthnh doanhnghiệp trongkỳ đầukỳ *Cácsảnphẩmvậtchấtđ−ợctínhvokếtquảcủadoanhnghiệpbaogồm:sảnphẩm chínhvsảnphẩmphụ(thídụ:thóc,rơm,rạthịthơigiasúc,giacầm,phânchuồng );sản phẩmtựsảnxuấttựđểlạitiêudùng(Thóc,thịtgiacầm,trứng,sữa );sảnphẩmcủatấtcảcác côngđoạnsảnxuấtkinhdoanhtrongdoanhnghiệp(thídụ:Doanhnghiệpkinhdoanhtổng hợpcáccôngđoansảnxuất,chếbiến,tiêuthụ:xuấtkhẩu,bánbuôn,bánlẻ ). *Cácsảnphẩmvậtchấtvdịchvụđ−ợctínhvokếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủa doanhnghiệplnhữngsảnphẩmvdịchvụđạttiêuchuẩnchấtl−ợngtrongkhungchấtl−ợng sảnphẩmcủaquốcgia(Tiêuchuẩnchấtl−ợngViệtnam,tiêuchuẩnchấtl−ợngchâuÂu ). Nh−vậy,cácsảnphẩmvdịchvụmdoanhnghiệpđhonthnhtrongkỳphảiqua kiểm tra chất l−ợng v phải đạt tiêu chuẩn chất l−ợng quy định. Các sản phẩmv dịch vụ không đạt tiêu chuẩn chất l−ợng gọi l các phế phẩm không tính vo kết quả của doanh nghiệp. Trongthựctế,cónhữngtr−ờnghợpsauđâykhixácđịnhkếtquảcủadoanhnghiệpcần xemxét: Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 60
5. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Nhữnggiátrịthuhồitừphếliệu,phếphẩmkhôngđ−ợccoilsảnphẩmcủadoanh nghiệpnh−nglạiđ−ợccoilmộtkhoảnthunhậpcủadoanhnghiệptrongkỳbáocáo,đ−ợc phéptínhvokếtquảcủadoanhnghiệp. Nhữngsảnphẩmđbánchokháchhng,nh−ngbịtrảlạivìchấtl−ợngkém,phảisữa chữatrongthờigiancònthờihạnbảohnh ,nếuphátsinhtrongkỳbáocáo,đ−ợccoilmột khoảnthiệthạisảnphẩmhỏngthìphảitrừvokếtquảcủadoanhnghiệp. 1.6.Đơnvịbiểuhiệnkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệp Cácđơnvịdùngđểbiểuhiệnkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệplđơnvị hiệnvậtvgiátrị. *Đơnvịhiệnvật:tứcldựavogiátrịsửdụngcủamộtsảnphẩmhaydịchvụđể chọnđơnvịđophùhợpvớiđặctínhvậtlýcủasảnphẩmđó.Cụthể; Đốivớisảnphẩmvậtchất:ng−ờitadùngđơnvịhiệnvật,hayđơnvịhiệnvậtképđể thểhiệngiátrịsửdụngcủa1sảnphẩmcụthể.Thídụ:Thóc,ng−ờitadùngkg,tạ,tấn;trứng giacầmng−ờitadùngquả;diệntíchgieotrồngng−ờitadùngm2,so,ha Đơnvịhiệnvật képnh−tấn/km;kg/ng−ời Đốivớidịchvụ:ng−ờitadùngcácthangđođơngiảnhơnđểbiểuhiệngiátrịsửdụng củatừngdịchvụ.Thídụ:Dịchvụtiêmphòngchogiasúc,câytrồngng−ờitadùngsốlầntiêm phòng,sốcongiasúcđ−ợctiêmphòng Kếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệpbiểuhiệnbằnghiệnvậtgiúpchomọi ng−ờihiểubiếtđ−ợcgiátrịsửdụngcủatừngsảnphẩmvdịchvụvnóphùhợpvớihìnhthái tựnhiêncủasựvậtvhiệnt−ợng.Tuynhiên,biểuhiệnd−ờihìnhtháihiệnvậtthìch−anóihết đ−ợcmứcđộquantrọnghaychấtl−ợngcủasảnphẩmvdịchvụ.Vìvậy,bêncạnhhínhthức biểuhiệnbnghiệnvậtng−ờitacònbiểuhiệnd−ớihìnhtháigiátrị. *Đơnvịgiátrị:Tứcldựatrêncơsởgiácảcủasảnphẩmtínhtheomộtđồngtiềncủa mộtquốcgiađểđogiátrịcủacácsảnphẩmvdịchvụmdoanhnghiệptạoratrongkỳ. Giácảcủasảnphẩmtrongtìnhtoáncónhiềuloại:giácốđịnh,giáhiệnhnh,giácơ bản(giáxuấtx−ởng),giábánbuôn,giábánlẻ Mỗimứcgiákhácnhau,cầnđ−ợcvậndụng chophùhợpđểtínhcácchỉtiêuthểhiệnkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệp. Chúý :đốivớicácdịchvụ,vìkhôngcógiánhấtđịnhnênkhitìnhbằngtiềnphảitính theogiámhaibênthoảthuậnchomỗilầnthựchiệndịchvụcụthể. II.Hệthốngchỉtiêuthốngkêkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanh Nghiệp 2.1.Haihệthốngchỉtiêuthốngkêkếtquảsảnxuất Tr−ớcđây,khicòncácn−ớctronghệthốngxhộichủnghĩa(XHCN)ĐôngÂuv LiênXô,trênthếgiớicóhaihệthốngđol−ờngkếtquảkinhtếcùngsongsongtồntạiv khôngngừngcảitiếnđểđápứngyêucầuquảnlýnềnkinhtế.Cácn−ớcXHCNtheomôhình kinhtếkếhoạchhoátậptrungsửdụnghệthốngcácbảngcânđốivậtchấthayđ−ợcgọilhệ thốngsảnphẩmvậtchất(MPSMaterialProductSystem).Cácn−ớccònlạitheomôhình kinh tế thị tr−ờng sử dụng hệ thống các ti khoản quốc gia (SNA System of National Accounts). Cơsởhìnhthnhhaihệthốngchỉtiêunóitrêncóthểhiểuquasơđồsau(hình4.3): Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 61
6. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Hệthống Phânngnh Hệthốngchỉtiêu chínhtrị SXvậtchất MPS:Sảnphẩmhiệnvật XHCN PhiSXvậtchất Giátrịtổngsảnphẩm Tổngthunhập Phânngnhkinh Kinhtếthị tếquốcdân(ISIC) tr−ờng SNA:Sảnphẩmhiệnvật Tổnggiátrịsảnxuất (ISIC:InternatioanlStandardIndustrial Giátrịgiatăng ClassifficationofAllEconomicActivities) Li Hình4.3.Cơsởhìnhthnhhệthốngchỉtiêukếtquảsảnxuất N−ớctasửdụnghệthốngMPStừnăm1957.Vớichínhsáchđổimớiquảnlýnềnkinh tế,ngy25tháng12năm1992,ChínhPhủViệtnamđraquyếtđịnh183/TTg,quyếtđịnhtừ năm1993ViệtNamchuyểnsangsửdụnghệthốngSNAthaythếhệthốngMPStrênphạmvi cản−ớc.Tuynhiên,donhiềunguyênnhânnêncáctikhoảnvcácyêutốtrongnềnkinhtế ch−achuyểnđổixong,dođótrênthựctếvầncòntốntạihaihệthốngchỉtiêunóitrên.đặc điểmvsựkhácnhaugiữahaihệthốngchỉtiêunyđ−ợcmôtảvphânbiệtnh−sau(bảng 4.2). Nh−vậy,từchỗkhácnhauvềđiểmxuấtphát,quanđiểm,gócđộnhìnnhậnđdẫnđến sựkhácnhauvềphạmvi,nộidung,kháiniệmvph−ơngpháptínhcácchỉtiêukinhtếtrong haihệthống(MPS)v(SNA). Cảhaihệthốngchỉtiêunêutrênđềubaogồmhailọaichỉtiêu:Nhữngchỉtiêucơbản vnhữngchỉtiêuchitiết.Hailoạichỉtiêunycómốiliênhệchặtchẽtrongxácđịnhkếtquả sảnxuấtcủadoanhnghiệp. Cácchỉtiêucơbảnphảnánhtổnghợpkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủatondoanh nghiệp. Cácchỉtiêuchitiếtphảnảnhsâuhơnvềtừngmặt,từngngnh,từngyếutố,hoặc từngsảnphẩmcụthể. Thídụ:Tổnggiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệplchỉtiêutổnghợpnhấtkếtquảsản xuấtcủadoanhnghiệp.Giátrịsảnxuấtcủatừngsảnphẩm(lúa,chănnuôilơn,giacầm, ); doanhthutiêuthụnộibộ,giátrịhngtồnkho,thudobánphếliệu lcácchỉtiêuchitiết. 2.2.Cácchỉtiêuthốngkêkếtquảsảnxuấtcủadoanhnghiệp Hiệnnay,trongtiếntrìnhhonhậpvớikinhtếthếgiớivphùhợpvớitrìnhđộhạch toántrongn−ớc,cácdoanhnghiệpởViệtNamth−ờngdùngcácchỉtiêuthốngkêkếtquảsản xuấtsau. 2.2.1.Khốil−ợngsảnphẩm Khối l−ợng sản phẩm l l−ợng sản phẩm cụ thể theo hình thái hiện vật m doanh nghiệpđtạoratrongkỳ. Tuỳthuộcvotừngcôngđoạnsảnxuất,đặctínhhiệnvậtcủasảnphẩmmth−ờngxác địnhkhốil−ợngsảnphẩmtrongcáctr−ờnghợpsau. *Bánthnhphẩm(Nửathnhphẩm ):Lkhốil−ợngsảnphẩmđhonthnhởmột hoặcmộtsốgiaiđoạncủacôngnghệsảnxuất.Bánthnhphẩmlchỉtiêuphảnảnhkếtquả Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 62
7. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ sảnxuấtcủamộthaymộtsốgiaiđoạnnhấtđịnh,chứkhôngphảilkếtquảcuốicùngcủa doanhnghiệp,nênth−ờnggọil sảnphẩmch−ahonthnh . Bảng4.2:Haihệthốngchỉtiêuthốngkêkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanh nghiệp Diễngiải Hệthốngsảnxuấtvật HệthốngtikhoảnquốcgiaSNA chất(MPS) Đối t−ợng áp Các n−ớc theo mô hình Các n−ớc theo mô hình kinh tế thị dụng kinh tế kế hoạch hoá tập tr−ờng trung Cơsởlýluận Dựa trên quan điểm của Dựatrênhọcthuyếtkinhtếcủacácnh CácMácchorằng,chỉcó kinh tế thị tr−ờng nh− Ađam Amith, cácngnhsảnxuấtvậtchất Ricacdo cho rằng, tất cả các ngnh sản mớitạoragiátrịvgiátrị xuấtvdịchvụđềutạoragiátrịvgiá thặngd− trịthặngd− Vềphạmviđịalý Khôngxemxéttớiphamvi Phảixemxéttớiphamviđịalý.Chủđầu vsởhữu đạilývailng−ờiđầut− t−cácyếutốchosảnxuấtvdịchvụ vốn, lao động cho doanh nghiệp Về phạm vi tính Chỉ tính toán cho các Tính toán cho tất cả các hoạt động sản toán ngnhsảnxuấtvậtchất xuất,dịchvụvậtchấtvphivậtchấtm đemlạithunhậpchodoanhnghiệp. Các chỉ tiêu 1. Giá trị tổng sản phẩm 1.Tổnggiátrịsảnxuất(GO) th−ờngdùng (C1+C2+V+M) (C1+C2+V+M) Giátrịtổngsảnl−ợng Tổnggiátrịsảnxuất(DNSX) (DNSX) Tổng mức l−u chuyển Tổngdoanhsốkinhdoanh(DNTM) hnghoá(DNTM) Tổngnguồnthu(HTX) Tổngthu(HTXNN) 2.Giátrịgiatăng 2.Tổngthunhập VA=C1+V+M (V+M) Giátrịgiatăngthuần NVA=V+M 3.Lợinhuận(li)doanhnghiệp 3.Lợinhuận Ligộp (M) Liròng Lithực Bánthnhphẩmđạttiêuchuẩnchấtl−ợngcủacácgiaiđoạncôngnghệđthựchiện, bánrangoiphạmvidoanhnghiệp(tr−ờnghợpnycoinh−sảnphẩmhnghoá),thìđ−ợccoi lsảnphẩmhonthnhcủadoanhnghiệp). Thídụ:Chèbúpt−ơi,quaphơisấykhôđạttiêuchuẩnchấtl−ợngcóthểbánchocáccơ sởchếbiến.Sắnt−ơitháiphơikhôcóthểbánchocácnhmáysảnxuấtbnhkẹo Bánthnhphẩmđạttiêuchuẩnchấtl−ợngcủacácgiaiđoạncôngnghệđthựchiện, đ−ợctiếptụcchếbiếnởcácgiaiđoạntiếptheocủacôngnghệchođếnsảnphẩmcuốicùng. Khiđó,bộphậnnửathnhphẩmnyđ−ợccoilbánsảnphẩmcủadoanhnghiệp. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 63
8. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Thídụ:Sắnt−ơitháiphơikhôđnhậpkho.Sauđó,sắntháiphơikhôđ−ợcdùngtrong doanhnghiệpchếbiếnthứcăngiásúc,thìl−ợngsắnkhônygọilbánthnhphẩmcủadoanh nghiệp. *Thnhphẩm(sảnphẩmhonthnh): Lkhốil−ợngsảnphẩmtừngloạiđtrải quatấtcảcácgiaiđoạncủacôngnghệsảnxuấttheoquytrìnhkỹthuậtnhấtđịnh,đạttiêu chuẩnchấtl−ợngsảnphẩm.Thnhphẩmlchỉtiêuphảnảnhkếtquảcuốicùngcủadoanh nghiệpđốivới mỗi loạisản phẩm.Thông th−ờng doanh nghiệpxác định thnhphẩm hng ngy,hngthángtheocácphiếunhậpkhovbánhngtrựctiếp. Thídụ :ChèKimAnh,CPhêTrungNguyên,BiaHNội *Sảnphẩmqui−ớc(sảnphẩmtiêuchuẩn): ll−ợngsảnphẩmtínhđổitừcácl−ợng sảnphẩmcùngtên(cùngloại)nh−ngkhácnhauvềmứcđộ,phẩmchấtvquicách. Sảnphẩmqui−ớcđ−ợctínhnh−sau: L−ợngsảnphẩmqui−ớc = ∑ (L−ợngsảnphẩmloạiixHệsốtínhđổi) Hệsốtínhđổicủatừngloạisảnphẩmtrongthựctếcóthểđ−ợcquyđịnhsẵn,hoặccó thểtínhtrêncơsởsosánhvềmộttiêuchuẩnthựctếnođócủasảnphẩmvớitiêuchuẩnquy định. Thídụ:Hệsốtínhđổicủacácloạisữacótỷlệbơkhácnhauvềmộtloạisữacótỷlệ bơtiêuchuẩn4%nh−sau: Tỷlệbơthựctế Hệsốtínhđổi= Tỷlệbơtiêuchuẩn(4%) 2.2.2.Tổnggiátrịsảnxuất(GOGrossOutput ) 2.2.2.1.Kháiniệmvýnghĩa *Kháiniệm :Tổnggiátrịsảnxuấtltonbộgiátrịcủacảivậtchấtvdịchvụm doanhnghiệptạoratrongmộtthờikỳnhấtđịnh,th−ờngtínhchomộtnăm. Xéttheodạngsảnphẩm,tổnggiátrịsảnxuấtbaogồm: Giátrịnhữngsảnphẩmvậtchất(sảnphẩmchính,phụ,sảnphẩmdởdang) Giátrịnhữnghoạtđộngdịchvụphivậtchất. Xéttheongnhsảnxuất,tổnggiátrịsảnxuấtbaogồmgiátrịsảnxuấtcủacácngnh mdoanhnghiệpcókinhdoanh. Thídụ:CôngtysữaMộcChâu,giátrịsảnxuấtcủacôngtybaogồmgiátrịsảnxuất củacáchoạtđộng:chănnuôi,trồngthứcăngiasúc,chếbiến,xâydựngcơbản,tiêuthụsản phẩm,vậnchuyển,cáchoạtđộngvănhoá,ytế,hoạtđộngđảng,côngđonvđonthanh niên Xéttheocácyếutốcấuthnh,giátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệpbaogồm:C+V+M C:Chiphívậtchấtchoquátrìnhsảnxuất,gồmchiphítrunggian(C 2)vkhấuhao TSCĐ(C 1). V:Thunhậpcủang−ờilaođộng(gồmtiềnl−ơng,tiềncông,tiềnth−ởng,bảohiểmx hộivcáckhoảnnhậnđ−ợcngoil−ơng). M:ligộpcủadoanhnghiệp * ýnghĩa: Tổnggiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệpphảnảnhquimôkếtquảhoạtđộngsảnxuất của doanh nghiệp trong một thời kỳ. Đây chính l thnh quả lao động hữu ích m doanh nghiệpsảnxuấtra. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 64
9. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Tổnggiátrịsảnxuấtđ−ợcsửdụngđểtínhtoánmộtsốcácchỉtiêukinhtếkhácnh− năngsuấtlaođộng,hiệuquảsửdụnglaođộng,tisản, 2.2.2.2.Cáchtính *Ph−ơngphápxácđịnh Tổnggiátrịsảnxuấtcủa doanhnghiệp = ∑Giátrịsảnxuấtcủatừngngnh,từnghoạt động Giá trịsảnxuất của từng ngnh,từnghoạtđộng = Giátrịthnhphẩm+Giátrịsảnphẩmdởdang Giátrịsảnphẩmdởdang GiátrịsảnphẩmGiátrịsảnphẩmdởdang trongkỳ = dởdangcuốikỳđầukỳ Chúý: 1)Tổnggiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệpbằngtổnggiátrịsảnxuấtcủacáchoạtđộng kinhdoanhtrongdoanhnghiệpcộnglại,vìvậytrongchỉtiêugiátrịsảnxuấtcósựtínhtoán trùnglặp.Tínhtrùnglặpnycóthểxẩyratrongcáctr−ờnghợpsau: Trongphạmvitừngngnhsảnxuất.Thídụnh−trongsảnxuấtlúa,thóclsảnphẩm sảnxuấtra(lthnhphẩm),nh−ngthócđ−ợcđểlạilmhạtgiốngchochukỳsau(lchiphí). Nh−vậy,giátrịthócdùnglmhạtgiốngđ−ợctìnhtrùnglặp2lần. Giữacácngnhtrongdoanhnghiệp,nh−trồngtrọt,chănnuôivchếbiến.Thídụ, mộtdoanhnghiệpcósảnxuấtlúa,ngô,chănnuôilợnvxaysát.Mộtphầnsảnphẩmcủa trồngtrọtnh−hạtngô,thócchuyểnlmthứcăngiasúcchochănnuôilợn(A).Phânbóncủa chănnuôichuyểnchongnhtrồngtrọt(B).Thóccủatrồngtrọtlạichuyểnchongnhsaysát (C).Nh−vây,l−ợngA,B,Cđ−ợctính2lầnvogiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệp. Trongdoanhnghiệpcôngnghiệp,doanhnghiệpxâydựngcơbản,tìnhtrạngtrùnglặp cũngth−ờngxảyra. 2)Giátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệpcũngđ−ợctínhtheo2loạigiá:giácốđịnh(giáso sánh)vgiáhiệnhnh(giáthựctếnămbáocáo). Giátrịsảnxuấttínhtheogiáthựctếnămbáocáophảnánhthnhquảsảnxuấtcủa doanhnghiệptrongnămđó,lmcăncứđểđánhgiákếtquả,hiệuquảvcácchỉtiêukinhtế kháccủadoanhnghiệptrongnămđó.Giáthựctếnămbáocáobaogồmgiácơbản,giásản xuấtvgiásửdụngcuốicùngtheophạmvitínhvnộidungkinhtếcủatừngloạigiá.Cách xácđịnhcácloạigiánycóthểhìnhdungtheosơđồsau: Giácơbản Chiphísản Lợinhuậnxí xuất nghiệp Giásảnxuất Giácơbản Thuếsảnxuất& thuếhnghoá Giásửdụngcuốicùng Giásảnxuất Phíl−uthông Hình4.4:Sơđồxácđịnhcácloạigiáhiệnhnh Tuythuộcmụcđíchtiêuthụsảnphẩmmgiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệptínhtheo loạigiánochophùhợp. Giátrịsảnxuấttínhtheogiásosánhnhằmđánhgiásựpháttriểncủadoanhnghiệp quacácnăm,loạitrừảnhh−ởngcủagiácả. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 65
10. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ *Cáchtínhgiátrịsảnxuấtcủatừnghoạtđộngtrongdoanhnghiệp a.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộngsảnxuấtnôngnghiệp 1)Giátrịsảnphẩmtrồngtrọt:baogồm: .Giátrịsảnphẩmchínhnh−:thóc,ngô,khoai,rau,đậu, .Giátrịsảnphẩmphụ:rơmrạ,thânngô, 2)Giátrịsảnphẩmchănnuôi:baogồm: .Giátrịkhốil−ợngthịthơităngthêmtrongkỳcủađngiasúc,giacầm(khôngtính chođngiasúclmTSCĐnh−náisinhsản,đựcgiống,giasúclấysữa,súcvậtcykéo). .Giátrịsảnl−ợngcácloạisảnphẩmchănnuôithuđ−ợctrongkỳ,khôngphảithông quaviệcgiếtthịtgiasúcnh−sữa,trứng,lôngcứu,mậtong .Giátrịcácloạithuỷsảnnuôithảtrongnămởaohồ,đầm,sông.nh−sen,cá,ấu .Giátrịcácsảnphẩmphụcủachănnuôithuđ−ợctrongnămnh−phânchuồng, 3)Chênhlệchgiátrịsảnphẩmsảnxuấtdởdangcủatrồngtrọt,chănnuôiởcuốinămsovới đầunăm. 4)Giátrịcáchoạtđộngdịchvụsảnxuấtnôngnghiệpmdoanhnghiệplmthuêcho bênngoi. b.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộngsảnxuấtcôngnghiệp Giátrịsảnxuấthoạtđộngsảnxuấtcôngnghiệpbaogồm: Giátrịthnhphẩmsảnxuấtbằngnguyênvậtliệucủadoangnghiệp Giátrị(tiềncông)chếbiếnsảnphẩmbằngnguyênvậtliệucủang−ờiđặthng Giátrịcáccôngviệccótínhchấtcôngnghiệp Chênhlệchgiátrịcuốikỳsovớiđầukỳcủanửathnhphẩm,sảnphẩmdởdang,côngcụ, môhìnhtựchế. Giátrịsảnphẩmtựsảnxuất,tựtiêudùngđ−ợcphéptínhtheoquyđịnhđặcbiệt. Giátrịcácphếphẩm,nhữngphếliệu,trongquátrìnhsảnxuấtcôngnghiệpthựctếcótận dụngsửdụng,hoặcbánchobênngoi Chúý:Giátrịnguyênvậtliệucủakháchhngđemchếbiếnkhôngthểhiệntronghạchtoán chiphísảnxuấtmchỉthểhiệntiềncôngchếbiếntrongthunhậpcủadoanhnghiệp,chonên trongthựctếgiátrịnguyênvậtliệucủang−ờiđặthngkhôngtínhvogiátrịsảnxuấtcủa doanhnghiệp. Côngthứctínhgiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệpđ−ợcthểhiệnquasơđồsau( Hình4.5) : Nh−vậy,giátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệp(GO)sẽđ−ợctìnhbằng: GO=A+B+C+D+E c.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộnglâmnghiệp Từđặcđiểmcủasảnxuấtlâmnghiệpmgiátrịsảnxuấtcáchoạtđộnglâmnghiệpbaogồm cácbộphânsau: Giá trị các công việc trồng mới, chăm sóc, tu bổ rừng tự nhiên v rừng trồng do doanh nghiệpthựchiện. Giátrịcôngviệckhaithácgỗvlâmsảntrênrừngtrồngvrừngtựnhiêndodoanhnghiệp quảnlývsửdụng. Giá trị các hoạt động lâm nghiệp khác nh− −ơm cây, lai tạo giống v các dịch vụ lâm nghiệpkhác. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 66
11. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Giátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệp Doanhthu Giátrịsản Doanhthu Chênhlệch Doanh tiêuthụsản phẩmtự cácphế (cuốikỳđầu thudo phẩm sảnxuất,tự phẩm,phế kỳ)sảnphẩm cho (sảnxuất tiêudùng liệuthu tồnkhotạiDN, thuê chínhvsản đ−ợctính hồithựctế hnghoáđang máy xuấtphụ theoquy cósử trênđ−ờngbán móc, khôngđua địnhđặc dụngv ch−athuđ−ợc thiếtbị đ−ợcvề biệt bánra tiền,nửathnh ngnhphù (C) phẩm,sảnphẩm hợp) (B) dởdang,công (E) (A) cụ,môhìnhtự chế (D) Hình4.5:cácbộphậnhợpthnhgiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệptrongnăm Côngthứctínhgiátrịsảnxuấthoạtđộnglâmnghiệpnh−sau: GO=A+B Trongđó: A: Doanhthutiêuthụsảnphẩmhnghoávalaovụthuộclâmnghiệp B:Chênhlệchgiátrị(cuốinămđầunăm)củasảnphẩmtồnkho,hnggửibántrênđ−ờng ch−thuđ−ợctiềnvsảnphẩmdởdang. d.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộngxâydựngcơbản Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộngxâydựngcơbảnbaogồm: GO=A+B+C Giátrịsảnxuấtcủabộphậnxâydựngvlắpráp(A) Giátrịsảnxuấtcủacáccôngviệckhảosát,thiếtkếcôngtrình (B) Giátrịsảnxuấtcủacôngviệcsửachữalớnnhcửavvậtkiếntrúc (C ) Trongđó: A=A 1+A 2 B=B 1+B 2 C=C 1+C 2 A1 : Giátrịcôngtrình B1 : Giátrịcôngviệckhảosát, C1 : doanhthuvềsửa xâylắpđhonthnh thiếtkếđhonthnhtrong chữalớnnhcửavật trongkỳ. kỳ. kiếntrúc trongkỳ. A2: Chênhlệchgiátrị B2: Chênhlệchgiátrị(cuối C2: Chênhlệchgiátrị (cuốinămđầunăm) nămđầunăm)củacáccông (cuốinămđầunăm) củacáccôngtrìnhxây trìnhkhảosátthiếtkếdởdang củacácchiphísữachữa lắpdởdang lớnch−ahonthnh. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 67
12. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Trongthựctế,khixácđịnhgiátrịsảnxuấtcáchoạtđộngxâydựngcơbảnng−ờitacòntình theoph−ơngphápphânphốinh−sau: GO=Z+T+M Trongđó: Z:Giáthnhxâylắp,khảosát,thiếtkế,sửachữalớnnhcửavvậtkiếntrúc. T:ThuếphảinộpdocáchoạtđộngXDCB M:Lợinhuậnthuần e.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộnggiaothôngvậntải GO=A+B Trongđó: A: doanhthuvềvậnchuyển,bốcxếphnghoá,hnhkhách,hnhlý B: Doanhthuchothuêcácph−ơngtiệnvậntải,bếnbi,l−ukho,l−ubi,tiếnnhậnđ−ợcdo phạtviphạmhợpđồng. f.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộngth−ơngnghiệp Hoạtđộngth−ơngnghiệplnhữnghoạtđộngnốitiếpcủaquátrìnhsảnxuấtdiếnratronglĩnh vựl−uthônghnghoá.Tuycáchoạtđộngth−ơngnghiệpkhôngtạoracủacảivậtchấtnh−ng hoạtđộng củanó lm tăngthêm giátrị sảnphẩm.Vì vậy, giá trịsản xuất của hoạt động th−ơngnghiệpchỉđ−ợctínhphầngiátrịtăngthêmgiữabánravmuavo. Từnguyêntắctínhnóitrênph−ơngphápxácđịnhgiátrịsảnxuấthoạtđộng Th−ơngnghiệpnh−sau: GO=A+M+TD Trongđó: A:Chiphíl−uthông T:Thuếhnghoáthựchiện M:libánhng D:Phívậnchuyểnthuêngoi Hoặc GO=B–PD Trongđó: B:Doanhsốbánra D:Phívậnchuyểnthuêngoi P:Giávốnhngbánra g.Giátrịsảnxuấtcủahoạtđộngchínhquyền,đonthểtrongdoanhnghiệp Hoạtđộngchínhquyền,đonthểtrongdoanhnghiệpbaogốm: Quảnlýchínhquyền(Bangiámđốc,cácbộphânquảnlýchínhquyềntừđội,tổ,phòng, ban trongdoanhnghiệp). HoạtđộngĐảng,đonthể Hoạtđộngcủabảovệdoanhnghiệp Hoạtđộngnghiêncứukhoahọc,thínghiệm. Ph−ơngphápxácđịnhgiátrịsảnxuấtcủacáchoạtđộngnóitrênnh−sau: GO=A+B+C+D A:Chiphívậtchất:xăng,dầu,điện,n−ớc,vănphòngphẩm chocánbộlmnhiệmvụ B:Phítrảdịchvụb−uđiện,ytếvcácphíkhác C: L−ơngvcáckhảonthulaokhácchocánbộhoạtđộngtrongcáclĩnhvựcnêutrên D:HaomònTSCĐdùngchocáchoạtđộngnóitrên. *Thídụ:TìnhhìnhsảnxuấtcủadoanhnghiệpchèMộcChâunămbáocáonh−sau. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 68
13. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Bảng4.3: ĐVT:triệuđ TT Chỉtiêu Kếhoạch Thựchiện 1 Giátrịsảnl−ợngchèbúpt−ơi 800 850 2 Giátrịchèđen 1000 950 3 Giátrịchèđenchếbiếnbằngnguyênliệucủa 200 350 CôngtychèPhúHộ Tr.đó:Giátrịchèbúpt−ơicủaCTchèPhúHộ 120 200 4 SửachữalớnTSCĐdocôngnhântựlm 50 80 5 Giátrịcôngtrìnhxâydựngx−ởngsấychèbúp 200 200 t−ơiđhonthnh 6 Thunhậpdovậnchuyểnthuêbênngoi 20 30 8 Giátrịchèđenbánchocôngnhân 25 15 9 Giátrịchèvcácnguyênliệuđầukỳ 30 50 10 Giátrịsảnphẩmvnguyênliệucuốikỳ 40 80 Yêu cầu : hy tính v đánh giá mức độ hon thnh kế hoạc về giá trị sản xuất của doanh nghiệpchèMộcChâunămbáocáo. Giải :vậndụngcáchtínhgiátrịsảnxuấtcủacáchoạtđộngnôngnghiệp,côngnghiệpxây dựngcơbảngiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệpcheMộcChâuđ−ợcxácđịnhnh−sau: Kỳkếhoạch: GO=800+1000+(200–120)+50+200+20+25+(4030)=2185triệuđồng Kỳthựchiện: GO=850+950+(350–200)+80+200+30+15+(8050)=2305triệuđồng 2305 Mứcđộhonthnhkếhoạch=x100=105,49% 2185 2.2.3.Giátrịgiatăng(giátrịtăngthêmVA:ValueAdded) 2.2.3.1.Kháiniệm,ýnghĩa *Kháiniệm :Giátrịgiatănglmộtbộphậncủagiátrịsảnxuấtthểhiệnphầnkếtquảlao độnghữuíchdohoạtđộngsảnxuấtvdịchvụcủadoanhnghiệpmớitạoratrongmộtkhoảng thờigiannhấtđịnh(th−ờngtínhcho1năm). Nóchỉbaogồmphầngiátrịmớiđ−ợctạoranêngọilgiátrịtăngthêm. Xemxéttheocácyếutốcấuthnh,giatrịgiatăngcủadoanhnghiệpbaogồm: Thứnhất :Thunhậpcủang−ờilaođộng(thunhậplầnđầucủang−ờilaođộng).Cụthểl: Tiềnl−ơng,tiềncông Tiền th−ởng: th−ởng phát minh sáng kiến, th−ởng hon thnh v−ợt mức, th−ởng về từng thnhtíchmng−ờilaođộngđạtđ−ợc. Cáckhoảntríchnộpbảohiểmxhội,bảohiểmytếmdoanhnghiệptrảthaychong−ờilao động. Cáckhoảntrợcấpmdoanhnghiệphoặccơquanbảohiểmtrảthayl−ơngnh−nghỉốm,nghỉ thaisản,trợcấpkhókhăn Chiphíđidulịch,thămquanmdoanhnghiệptrảchong−ờilaođộng. Tiềnphụcấpcôngtácphí(khôngkểtiềntuxe,tiềnthuêchỗở). Thứhai :Khấuhaotisảncốđịnh Thứba :Thuếsảnxuất,baogồmcácloạithuếđánhvosảnxuấtnh−thuếmônbi,thuếdoanh thu,thuếtiêuthụđặcbiệt,thuếxuấtkhẩu,cácloạilệphícoinh−thuế. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 69
14. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Thứt−: Li(lỗ)củadoanhnghiệp.đâylphầnligộpmdoanhnghiệpthuđ−ợctrongsản xuấtkinhdoanh(th−ờnggọilthunhậplầnđầucủadoanhnghiệp). Lithuầncủadoanhnghiệp=ligộp–chiphíbánhngchiphíquảnlý–thuếthunhập củadoanhnghiệp,thuếtisản–lisuấttiềnvay * ýnghĩa: Giátrịgiatăngphảnánhtổnghợptonbộthnhquảcủadoanhnghiệptrongmộtthờigian nhấtđịnh Giátrịgiatănglcơsởđểdoanhnghiệpthựchiệntáisảnxuất,cảithiệnmứcsốngcho ng−ờilaođộngvtínhthuếgiátrịgiatăng. Giátrịgiatăngcònlcơsởđểtínhtổngphẩmsảntrongn−ớc(GDP)hoặcthunhậptrong n−ớc(GDI). 2.2.3.2.Cáchtính *Nguyêntắctính:T−ơngứngvớimỗihoạtđộngsảnxuấthaydịchvụtrongdoanhnghiệp chúngtacógiátrịsảnxuấtvchiphítrunggiancủanó.Vìvậy,giátrịgiatăngcủadoanh nghiệpltổnggiátrịgiatăngcủacáchoạtđộngsảnxuấtvdịchvụcótrongdoanhnghiệp. *Ph−ơngpháptính:theo2ph−ơngpháp. Ph−ơngphápthứnhất:Tínhtheoph−ơngphápsảnxuất VA=GO–IC Trongđó:GOlgiátrịsảnxuất;IClchiphítrunggian Ph−ơngphápthứhai:Tínhtheoph−ơngphápphânphối VA=V+C 1+T+M Trongđó: V:Thunhậplầnđầucủang−ờilaođộng. C1:KhấuhaoTSCĐ T:Thuếsảnxuấtdoanhnghiệpphảitrả M:Thunhậplầnđầucủadoanhnghiệp(ligộp) Chúý:Tùytheocáchtổchứchạchtoáncủadoanhnghiệp(hạchtoánđộclập,hạchtoánbáo sổhoặckhôngthựchiệnhạchtoánchitiết)mph−ơngpháptínhgiátrịgiatăngápdụngcho phùhợp. Hiệnnaycácdoanhnghiệpgiađinh,dokhôngtáchđ−ợctiềncôngcủalaođộnggia đìnhvtiềnlihoạtđộngsảnxuấtmng−ờitath−ờngdùngkháiniệmthunhậphỗnhợp. 2.2.4.Chiphítrunggian(IC:ItermediateCost) 2.2.4.1.Kháiniệm,ýnghĩa Chiphítrunggianlmộtbộphậncấuthnhcủagiátrịsảnxuất,baogồmtonbộchiphí th−ờngxuyênvềvậtchất,chiphídịchvụđ−ợcsửdụngtrongquátrìnhsảnxuấtrasảnphẩm vậtchấtvdịchvụcủadoanhnghiệptrongmộtthờikỳnhấtđịnh(th−ờnglmộtnăm). Chiphítrunggiancủatondoanhnghiệpbằngtổngchiphítrunggiancủatừnghoạtđộngsản xuấtvdịchvụcótrongdoanhnghiệp. Chiphítrunggiancủatừnghoạtđộngsảnxuấtvdịchvụbaogồmcáckhoảnsau:(Bảng4.4 ): Chúý: TrongchiphítrunggiankhôngbaogồmkhấuhaoTSCĐ Nhữnghaohụt,tổnthấtnguyênvậtliệutrongquátrìnhsảnxuấtkinhdoanhchỉđ−ợctính vochiphítrunggiacủadoanhnghiệpphầntrongđịnhmức,phầnngoiđịnhmứctínhvo phầngiảmtíchluỹtisảncủadoanhnghiệp. Chiphítrunggiantínhtheogiáthựctế(=giámua+chiếtkhấuth−ơngnghiệp+c−ớcphí vậnchuyểntừnơimuađếnnơisửdụng). Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 70
15. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ 2.2.4.2.Chiphítrunggiancủamộtsốhoạtđộngchủyếu 1)Chiphítrunggiancủahoạtđộngnôngnghiệp Chiphítrunggiancủahoạtđộngnôngnghiệplnhữngchiphívậtchấtvdịchvụđ−ợcsử dụngđểsảnxuấtrasảnphẩmnôngnghiệp.Cụthể: Bảng4.4: Chiphítrunggian Chiphívậtchất Chiphídịchvụ Nguyênvậtliệuchính,phụ,bánthnh Côngtácphícủacánbộđicôngtác phẩmmuangoi Tiềnthuênh,máymócthiếtbị,máytính,sửa chữacáccôngtrìnhkiếntrúc Nhiênliệu,độnglực Tiềnthuêdịchvụpháplý Phân bổ giá trị công cụ nhỏ thuộc Tiền đo tạo, bồi d−ỡng nâng cao trình độ TSLĐ nghiệpvụchocánbộvng−ờilaođộng Chiphívậtchấtkhác(thuốcphòngtrừ Tiền trả cho các tổ chức quốc tế, nghiên cứu dịchbệnh,phânbón,chấtkíchthích khoahọc Tiềnthuêquảngcáo Nhữnghao hụt mát mát về nguyên, vật Tiền trả vệ sinh môi tr−ờng, phòng cháy, chữa liệu,TSLĐdocácbiếncốthốngth−ờng cháy,bảovệ hoặcrủirobấtth−ờng Tiền trả c−ớc phí vận chuyển, b−u điện, bảo hiểmnhn−ớcvềtisảnvantonsảnxuất Tiềnchitrảchocácdịchvụkhácnh−in,chụp, dụng cụ quần áo bảo hộ lao động, lệ phí ngân hng,tiếpkhách *Chiphívậtchất : Giốngcâytrồng Phânbóncácloại(phânhữucơ,vôcơ,visinh) Vôibónruộngvcáchoáchấtdùngchocảitạođồngruộng; Thuốcphòngvchữabệnhchocâytrồngvgiasúc; Điện,nhiênliệuvchấtđốt; Vậtliệu Thứcănchochănnuôi; Dụngcụnhỏ; Sửachữath−ờngxuyêncáccôngcụsảnxuấtnhỏvTSCĐ Cácchiphívậtchấtkhác *Chiphídịchvụ Côngtácphí,đotạobồid−ờngnângcaotrìnhđộng−ờilaođộng Thuêcybừa,vậntải,sứckéo,sứcvậtlmviệc;thuênh Trảtiềnthuỷlợiphí,thuỷnôngnộiđồng; Phíbảohiểmtrồngtrọtvchănnuôi Chiphívềdịchvụvbảohiểmnhn−ớc,dịchvụngânhng,dịchvụb−uđiện; Chiphíchohộinghị,tiếptân,côngtácphí,chiphíđotạo,bảovệmôitr−ờng,chiphícho quảngcáo; Phânbổvềchiphíchungvềhoạtđộngvănhoá,thểthao,ytế,bảovệsứckhoẻ; Chiphídịchvụkhác; Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 71
16. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ 2)Chiphítrunggiancủahoạtđộngcôngnghiệp Chiphítrunggiancủahoạtđộngcôngnghiệplnhữngchiphívậtchấtvdịchvụđ−ợcsử dụngđểsảnxuấtrasảnphẩmthuộcngnhcôngnghiệp.Cụthể: *Chiphívậtchất: Nguyênvậtliệuchính,phụ; Nhiênliệuvđộnglực; Dụngcụbảohộlaođộng; Cácchiphívậtchấtkhác * Chiphídịchvụ: Côngtácphí Tiềnthuêmáymóc,thiếtbị,vậnchuyển,thuêkhác Tiềnchitrảchocácdịchvụngânhng,b−uđiện,pháplý Phíbảohiểmsảnxuất; Phítrảdịchvụmôitr−ờng Tiềnsửachữath−ờngxuyêncôngcụvTSCĐ Chiđotạovbồid−ỡngnghiệpvụ; Dịchvụvềphòngcháy,chữacháyvbảovệsảnxuất; Chiphíchoquảngcáo; Phânbổcácchiphíchungchocáchoạtđộngvănhoá,thểthao,ytế Chiphídịchvụkhác 3)Chiphítrunggiancủahoạtđộnglâmnghiệp Chiphítrunggiancủahoạtđộnglôngnghiệpltonbộnhữngchiphívậtchấtvdịchvụ phucvụchoviệctrồng,nuôid−ỡng,chămsóctubổ,cảitạorừngtrồngvrừngtựnhiên,chi phíchoviệckhaitháclâmsảnvcáchoạtđộnglâmnghiệpkhác.Cụthể: *Chiphívậtchất: Chiphígiốngcâytrồng Chiphânbóncácloại Chithuốcphòngtrừsâubệnh Chiphínguyênnhiênvậtliệu,điệnnăngdùngchohoạtđộnglâmnghiệp; Chiphívậtchấtkhác. *Chiphídịchvụ: Thuêvậntải,nhx−ởng,máymócthiếtbị, Dịchvụb−uđiện,ngânhng,bảohiểm; Côngtácphí Dịchvụbảovệrừng,phòngcháy,chữacháy; Chiphíquảngcáo Chiphíđotạo,bồid−ỡngcánbộ,côngnhân; Chiphívềdịchvụyetê,vănhoá,thểthao,môitr−ờng Chisửachữath−ờngxuyêncôngcụvTSCĐ Cácchiphídịchvụkhác. 4)Chiphítrunggiancủahoạtđộngxâydựng Chiphítrunggiancủahoạtđộngxâydựngbaogồmtonbộchiphívềvậtt−,độnglựcvdịch vụphụcvụchoquátrìnhsảnxuấtrasảnphẩmthuộcngnhxâydựng.Cụthể: *Chiphívậtchất: Chiphívềnguyên,nhiên,vậtliệuvđộnglực Chiphívậtrẻtiềnmauhỏng Chiphívậtchấtchothămdòkhảosátvthiếtkế; Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 72
17. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Chiphívậtchấtchoduytu,bảod−ỡngcácthiếtbịmáymoc; Chiphívậtchấtcholántrạitạmthời; Chiquầnáobảohộlaođộng,antonlaođộng; Chiđiệnn−ớc; Chiphívậtchấtkhác. *Chiphídịchvụ: Thuêmáymóc,thiếtbịphụcvụthicông; Thuêthămdo,khảosátthiếtkế(nếucó) Chiphívềhộinghị,tiếpkhách,côngtácphí; Phídịchvụngânhng,bảohiểm,bồid−ỡngnghiệpvụ Thiệthạitrongsảnxuấtdongừngsảnxuất,hỏnglmlạinhiềulầnvcácnguyênnhânkhác; Chiphídịchvụkhác. 5)Chiphítrunggiancủahoạtđộnggiaothôngvậntải Chiphítrunggiancủahoạtđộnggiaothốngvậntảiltonbộnhữngchiphívậtchấtvdịch vụđ−ợcsửdụngtrongquátrìnhsảnxuấtvđ−ợchạchtoánvogiáthnhhoặcchiphísản xuấtcủangnh.Cụthể: *Chiphívậtchất: Chiphísămlốp; Chiphívềvậtliệu,nhiênliệu,độnglực; Chiphísửachữath−ờngxuyêncáccôngcụvTSCĐ; Chiphívậtchấtkhác. *Chiphídịchvụ: Thuêsửachữath−ờngxuyên,máymóc,thiếtbị,nhx−ởng Dịchvụbảohiểm,phòngcháychữacháy; Phânbổchiphíquảnlýchung Chihộinghị,côngtácphí,bồid−ỡngnângcaotrìnhđộ Chiphídịchvụkhác. 6)Chiphítrunggiancủahoạtđộngth−ơngnghiệp Chiphítrunggiancủahoạtđộngth−ơngnghiệpltonbộnhữngchiphívậtchấtvdịchvụ đ−ợcchichoquátrìnhmuabán,chọnlọc,đónggóiđểthựchiệnl−uthônghnghoámdoanh nghiệpđchira.Cụthể: *Chiphívậtchất: Nguyênvậtliệuchính,phụchoviệcbaogóivbảoquảnsảnphẩm Chiphícáccôngcụsảnxuấtnhỏ; chiphívậtchấtkhác. *Chiphídịchvụ: Thuêvậntải,bốcxếp,củahng Dịchvụngânhngvtíndụng; Chiếtkhấubánhngvgiảmgiáhngbán; Haohụt Chiphíquảngcáo;hộinghị,bồid−ỡngnângcaotrìnhđộng−ờibánhng Lệphíthịtr−ờng,bảohiểm,phòngcháy Chiphídịchvụkhác 7)Chiphítrunggiancủahạotđộngchínhquyền,đonthể Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 73
18. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Chiphítrunggiancủahoạtđộngchínhquyển,đonthểltonbộcácchiphívậtchấtvdịch vụphụcvụchohoạtđộngcủachínhquyền,đonthểvđđ−ợctiêudùngtrongquátrìnhtổ chứcthựchiệncáchoạtđộngđó.Cụthể: * Chiphívậtchất: Chiđiện,n−ớc,xăngdầu,vănphòngphẩm,nghiệpvụphí Sửachữath−ờngxuyênTSCĐ Chiquầnáolmviệc(nếucó) Chiphívậtchátkhác. *Chiphídịchvụ: Dịchvụb−uđiện,vậntải,phòngcháychữacháy; Côngtácphí Chiphídịchvụkhác. 2.2.5.Giátrịgiatăngthuần(NVA:NetValueAdded) *Kháiniệm :Giátrịgiatăngthuầnlmộtbộphậncủagiátrịgiatăngsaukhiđkhấutrừ khấuhaotisảncốđịnh.Giátrịgiatăngthuầnbiểuhiệntonbộgiátrịmới,thựctếdoanh nghiệpsángtạoratrongnămcủatấtcảcáchoạtđộngsảnxuấtvdịchvụ. Xétcácyếutốcầuthnh,giátrịgiatăngthuầnbaogồm: NVA=V+M Trongđó:V:Thunhậplầnđầucủang−ờilaođộng. M:Thunhậplầnđầucủadoanhnghiệp(ligộp) *ýnghĩa : Giátrịgiatăngthuầncũngphảnảnhkếtquảtổnghợpnhấtnhữngcốgằngcủadoanhnghiệp trongtổchức,quảnlýsảnxuấtvdịchvụ.Giátrịgiatăngthuầnngycngtăngchúngtỏ doanhnghiệpkhôngngừngpháttriểncảvềchiềurộngvchiềnsâu. Giátrịgiatăngthuầnlcơsởtrựctiếpđểdoanhnghiệpcảithiệnmứcsốngchong−ờilao động,đònggópchoxhộivmởrộngcácquỹcủadoanhnghiệp(quỹmởrộngsảnxuất,quỹ khenth−ởng,quỹcôngích) *Cáchtính NVA=VA–C 1 ởtrênchúngtađnghiêncứubachỉtiêuthểhiệnkếtquảsảnxuấtcủadoanhnghiệplgiátrị sảnxuất,chiphítrunggianvgiátrịgiatăng.Bachỉtiêunycómốiquanhệkháchặtchẽ,có thểquansátquasơđồsau: Giátrịsảnxuất(C 1+C 2+V+M) Giátrịgiatăng(C 1+V+M) Chiphítrunggian(C 2) KhấuhaoTSCĐ(C 1) Giátrịgiatăngthuần (V+M) Hình4.6.:Mốiliênhệgiữagiátrịsảnxuất,chiphítrunggian vgiátrịgiatăng Thídụ:CótiliệusauđâycủadoanhnghiệpnhỏPhúThịnhchănnuôigiacầmnămbáocáo nh−sau:( Bảng4.5) Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 74
19. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Yêucầu:Hytínhgiátrịsảnxuất,chiphítrunggianvgiátrịgiatăngcủadoanhnghiệpnăm báocáo? Giải: *Tìnhgiátrịsảnxuấtcủadoanhnghiệp GO=(500x20)+(3000x0.7)+(1200x100)=132100ngnđồng(132,1tr.đ) *Tínhchiphítrunggian: IC=10+22+10+15+4+3+2=66triệuđồng *Tínhgiátrịgiatăng VA=132,1–66=66,1triệuđồng NVA=66,1–20=46,1triệuđồng Bảng4.5: TT Diềngiải ĐVT Sốl−ợng 1 Khốil−ợngsảnphẩmtiêuthụ 1.1. Sảnl−ợngthịt Tấn 500 1.2. Sảnl−ợngtrừng 1000quả 3000 1.3. Sốl−ợngggiống 1000con 200 1.4. Sốđầuconchuyểnsinhsản con 1000 2. Giábán 2.1 Thịthơi 1000đ/kg 20 2.2 Trứng đ/quả 700 2.3 Ggiốngsinhsản 1000/con 100 3. Chiphí 3.1 Giống Tr.đ 10 3.2 Cám Tr.đ 32 3.3 Thứcănhỗnhợp Tr.đ 20 3.4 Thứcănbổxung Tr.đ 15 3.5 Thuốcthúy Tr.đ 4 3.6 Vácxin Tr.đ 3 3.7 Chiphídịchvụ Tr.đ 2 3.8 KhấuhaoTSCĐ Tr.đ 20 2.2.6.Tổnggiátrịsảnphẩmhnghoácủadoanhnghiệp *Kháiniệm :Tổnggiátrịsảnphẩmhnghoácủadoanhnghiệpltonbộgiátrịsảnphẩm hnghoámdoanhnghiệpđsảnxuấthonthnhcóthểđ−aratraođổitrênthịtr−ờng. *Ph−ơngphápxácđịnh: Vềnộidungkinhtếgiátrịsảnphẩmhnghoábaogồm: Giátrịsảnphẩmvậtchấtđsảnxuấthonthnhbằngnguyênvậtliệucủadoanhnghiệp(sản phẩmchính,sảnphẩmphụ,nửathnhphẩmđbánhoặcchuẩnbịbán); Giátrịchêbiếnsảnphẩmvậtchấtđhonthnhbằngnguyênvậtliệucủang−ờiđặthng; Giátrịcáccôngviệcdịchvụđhonthnhtrongkỳbáocáôchng−ờithuêlm(sửachữa thiếtbị,TSCĐ,sảnxuấtvậtliệuxâydựngtạicôngtr−ờng,dịchvụvậntải ) Chúý: +Đốivớihoạtđộngnôngnghiệpchỉtínhnhữngnôngsảnhnghoáđ−ợcđemtraođổitrênthị tr−ờng,khôngtínhcácsảnphẩmtựsảntựtiêudùng. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 75
20. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ +Đốivớidoanhnghiệpth−ơngmại,giátrịtổngsảnphẩmhnghoáđ−ợctínhbằngtổngcủa giátrịhnghoámuavocộngvớigiátrịhnghoáđbánratrongkỳbáocáo. +Tổnggiátrịsảnphẩmhnghoákhácvớitổnggiátrịsảnxuấtởchỗchỉtínhgiátrịcácsản phẩmvậtchấtvdịchvụđhonthnhđ−aratraođổitrênthịtr−ờng.Nókhôngbaogồmgiá trịsảnphẩmdởdang(ch−ahonthnh),sảnphẩmtựsảntựtiêu,giátrịcácphếphụphẩmcủa doanhnghiệp. * ýnghĩa Giátrịtổngsảnphẩmhnghoáphảnánhkếtquảhoạtđộngsảnxuấtkinhdoanhcủadoanh nghiệpđhonthnhtrongkỳbáocáo.Vìvậy,nóđ−ợcdùngđểđánhgiákếtquảsảnxuất kinhdoanhcủadoanhnghiệpđhonthnhvlcơsởđểlậpkếhoạchtiêuthụsảnphẩmcủa doanhnghiệp. 2.2.7.Tổngdoanhthubánhng(TR: TotalSalesrevenue ) *Kháiniệm: Tổngdoanhthubánhngltổnggiátrịhnghoátiêuthụcủadoanhnghiệp, baogồmtonbộgiátrịhnghoámdoanhnghiệpđbánvthuđ−ợctiềntrongkỳbáocáo. *Ph−ơngphápxácđịnh Vềnộidungkinhtếtổngdoanhthubaogồm: Giátrịsảnphẩmvậtchấtvdịchvụhonthnh,đtiêuthụngaytrongkỳbáocáo; Giátrịsảnphẩmvậtchấthonthnhtrongcáckỳtr−ớc,tiêuthụđ−ợctrongkỳbáocáo; Giátrịsảnphẩmvậtchấtvdịchvụhonthnhđgiaochong−ờimuatrongcáckỳtr−ớcv nhậnđ−ợcthanhtoántrongkỳbáocáo. Côngthứctínhnh−sau: TR= ∑ ∑ PijQij Trongđó: Pij:Giáđơnvịsảnphẩmibánraởthờiđiểmj(giáhiệnhnh) Qij:L−ợngsảnphẩmibánởthờiđiểmjtrongkỳbáocáo Tuỳtheogiábánvcáckhoảnchiphátsinhmtổngdoanhthuđ−ợcchiathnhcácmứcsau: +Doanhthubánhngthuần(NTR): ltổngdoanhthubánhngtrừđicáckhoảnchiphát sinhtrongquátrìnhbánhng. NTR=TR–K Trongđó: TR:tổngdoanhthubánhng K:cáckhoảnchiphátsinhtrongbánhngnh−:thuếdoanhthu;thuếtiêuthụhnghoáđặc biệt;thuếxuấtkhẩu;chiếtkhấuth−ơngnghiệpbánhng;giảmgiáhng;giátrịhngđbánbị trảlại;khoảnđềnbùsửachữahngh−hỏngtrongthờihạnbảohnh. +Doanhthuthuần :ldoanhthubánhngthuầnđ−ợccộngthêmcáckhảonhontrả. DTthuần=NTR+T Trongđó: NTR:doanhthubánhngthuần T:cáckhoảnhontrảnh−:Dựphònggiảmgiáhngbánnh−nggiákhônggiảm;cáckhoảndự trữkhác. 2.2.8.Li(lỗ) Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 76
21. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ *Kháiniệm:Lilphầngiátrịthặngd−mdoanhnghiệpthuđ−ợctừcáchoạtđộngsảnxuất kinhdoanhtrongkỳbáocáo. *Cáchtính: Côngthứcchungđểtínhlikinhdoanhcủadoanhnghiệpl: Likinhdoanh=Doanhthukinhdoanh–chiphíkinhdoanh Từcôngthứcchungnêutrêntrongdoanhnghiệpth−ờngtínhmộtsốchỉtiêusau: Ligộp=Doanhthuthuần–Giávốnhngbán(tổnggiáthnhcôngx−ởng sảnphẩmbán) Lithuần=Ligộp–chiphíbánhngvchiphíquảnlýkinhdoanh Lithực=Lithuần–thuếthunhậpcủadoanhnghiệp Thídụ:Cótiliệusauđâyvềkếtquảhoạtđộngkinhdoanhquý4củamộtdoanhnghiệpkinh doanhlúagiốngnh−sau.( Bảng4.6) Yêucầu:Tínhtổnglithuầnvlithựccủadoanhnghiệp? Giải: *Tínhlithuần: Kỳbáocáo=540+160+12=712triệuđồng Cùngkỳnămtr−ớc=470+200+8=678triệuđồng *Tínhlithực: Kỳbáocáo=712–30=682triệuđồng Cùngkỳnămtr−ớc=678–25=653triệuđồng Bảng4.6: ĐVT:Tr.đồng TT Diễngiải Kỳbáocáo Cùngkỳnăm tr−ớc 1 Thócgiống 1.1 Tổngdoanhthu 4220 4550 1.2 Giảmtrừdogiảmgiábán 20 30 1.3 Doanhthubánhngthuần 4200 4520 1.4 Giávốnhngbán 3000 3500 1.5 Ligộp 1200 1020 1.6 Chiphíbánhng 600 500 1.7 Chiphíquảnlýdoanhnghiệp 60 50 1.8 Lithuần 540 470 2 Hoạtđộngtichính 2.1 Tổngthunhập 350 300 2.2 Chiphíhoạtđộngtichính 190 100 2.3 Lithuần 160 200 3 Thunhậpbấtth−ờng 15 10 3.1 Chiphíhoạtđộngbấtth−ờng 3 2 3.2 Lợinhuậnbấtth−ờng 12 8 4 Thuếthunhậpdoanhnghiệp 30 25 Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 77
22. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ III.Phântíchthốngkêkếtquảsảnxuấtkinhdoanhcủadoanhnghiệp 3.1.Phântíchtìnhhìnhhonthnhkếhoạchsảnxuấtsảnphẩm Trongkinhtếthịtr−ờngkếhoạchcủadoanhnghiệpsảnxuấtsảnphẩmgì,khốil−ợngbao nhiêu,chủngloạisảnphẩmthếnolhontonđịnhh−ớngtheothịtr−ờng.Mặtkháctrong quátrìnhsảnxuất,mỗidoanhnghiệpđềucókếhoạchvềtiếnđộsảnxuấtchothịtr−ờngtừng đợt.Đođókhiphântíchtìnhhìnhhonthnhkếhoạcsảnxuấtsảnphẩmng−ờitath−ờng phântíchởcáckhíacạnhsau: *Đốivớimộtloạisảnphẩm :mứcđộhonthnhkếhoạchcóthểtínhchotừngkỳsảnxuất vcộngdồn.Cụthể: Mộtloạisảnphẩmởtừngkỳsảnxuất Q 1Tr.đó:Ilmứcđộhonthnhkếhoạch I=x100Q 1ll−ợngsảnphẩmthựctếsảnxuấtratrongkỳ Q kQ kll−ợngsảnphẩmkếhoạch Mộtloạisảnphẩmtínhdồn Qcd1Tr.đó:Ilmứcđộhonthnhkếhoạch Icd=x100Qcd1ll−ợngsảnphẩmthựctếsảnxuấtratínhdồn Qcdkđếnkỳbáocáo.(cd:cộngdồn) Qkll−ợngsảnphẩmkếhoạchtínhdồnđếnkỳbáo cáo Mứcđộđảmbảonhịpđộsảnxuất:sửdụngcácchỉtiêusauđây: Q 1bqTr.đó:Ibqlhệsốmứcđộsảnxuấttrungbình Ibq=Q 1bqll−ợngsảnphẩmsảnxuấtbìnhquân Q kbqmộtkỳsảnxuất Q kbqll−ợngsảnphẩmkếhoạchbìnhquân mộtkỳ R 1Tr.đó:Irlhệsốmứcđộkhoảngbiếnthiênsảnxuất Ir=l−ợngsảnphẩm R k R 1=Q1max–Q1min R k=Qkmax–Qkmin ∂ 1 Tr.đó:I ∂ lhệsốmứcđộđộlệchchuẩnsảnxuất I ∂ =l−ợngsảnphẩm ∂ 2 2 k ∑ (Q 1Q1bq) ∑ (Q kQkbq) ∂ 1 = ; ∂ k = n 1n k n 1vn klsốlầnsảnxuấtthựctếvkếhoạchtrongnăm CáchệsốIbq;IrvI ∂ cnggần1cngthểhiệnnhịpđộsảnxuấttheođúngkếhoạch. *Đốivớinhiềuloạisảnphẩm: Đánhgiámứcđộhonthnhkếhoạchchonhiềuloạisảnphẩmng−ờitacũngcóthểđánhgiá chotừngkỳvcộngdồn.Tuynhiên,mỗiloạisảnphẩmcóbiểuhiệnbằnghiệnvậtkhácnhau, vìvậyng−ờitaphảiquyluợngsảnphẩmcủacácloạisảnphẩmkhácnhauvềgiátrịsảnphẩm. Cụthể: Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 78
23. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ ∑pQ 1Tr.đó:Ilmứcđộhonthnhkếhoạchnhiềuloạisản I=x100phẩm ∑ pQ kPgiáđơnvịsảnphẩm(tínhtheogiácốđịnhhoặcgiá kếhoạch) Q 1vQ k:L−ợngsảnphẩmtừngloạithựctếv kếhoạch Theocôngthứctrênmứcđộhonthnhkếhoạchgiátrịcủanhiềuloạisảnphẩmkhôngchỉ phụthuộcvol−ợngsảnphẩmtừngloại,mcònphụthuộcvocơcấusảnphẩmcủacácloại hnghoásảnxuất.Dođó,cầnthiếtphảiđánhgiámứcđộhonthnhkếhoạchvềkếtcấusản phẩm.Cụthể: D 1 Tr.đó:Ikclmứcđộhonthnhkếhoạchvềkếtcấu Ikc=l−ợngsảnphẩm D kpQ 1pQ k D1=;Dk= ∑pQ 1 ∑pQ k Kếtcấusảnphẩmphảnánhvịtrícủatừngloạisảnphẩmtrongsảnxuấtkinhdoanhcủadoanh nghiệp. 3.2.Phântíchtìnhhìnhhonthnhkếhoạchtiêuthụsảnphẩm *Đốivớimộtloạisảnphẩm Trongdoanhnghiệpsảnxuấttheokếhoạchmdoanhnghiệpđxâydựng.Songkếhoạchsản xuấtvkếhoạchtiêuthụsảnphẩmđềulmột,nghĩaltrongxâydựngkếhoạchng−ờitađều giảđịnhrằng,l−ợngsảnphẩmsảnxuấtrađềutiêuthụhết.Dựatrênnguyêntắcnykhiphân tíchmứcđộhonthnhkếhoạchtiêuthụsảnphẩmth−ờngdùngcácchỉtiêusau: Hệsốtiêuthụsảnphẩmtừngkỳ QttTr.đó:Qtt:L−ợngsảnphẩmthựctếtiêuthụtừngkỳ Itt=Q 1:L−ợngsảnphẩmthựctếsảnxuấttừngkỳ Q 1 Itt:hệsốtiêuthụ Hệsốtiêuthụcộngdồn QcdttTr.đó:Qcdtt:L−ợngsảnphẩmthựctếtiêuthụcộngdồn Icdtt=Q 1:L−ợngsảnphẩmthựctếsảnxuấtcộngdồn Qcd1Itt:hệsốtiêuthụcộngdồn Nhịpđiệutiêuthụsảnphẩmbìnhquân QttbqTr.đó:Ittbqlhệsốmứcđộtiêuthụsảnphẩmtrungbình Ittbq=Qttbqll−ợngsảnphẩmtiêuthụbìnhquân Q 1bqmộtkỳtiêuthu Q 1bqll−ợngsảnphẩmthựctếsảnxuấtbìnhquân mộtkỳ RttTr.đó:Irlhệsốmứcđộkhoảngbiếnthiêntiêuthụ Ir=sảnphẩm R1Rtt=Qttmax–Qttmin R1=Q1max–Q1min Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 79
24. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ ∂ tt Tr.đó:I ∂ lhệsốmứcđộđộlệchchuẩntiêuthụ ∂ =sảnphẩm ∂ 1 ∑ (QttQttbq) 2 ∑ (Q1Q1bq) 2 ∂ tt = ; ∂ 1 = n tt n 1 n tt vn1lsốlầntiêuthụvsảnxuấtthựctếtrongnăm CácchỉsốIttbq;IrvI ∂ cnggần1phảnánhtìnhhìnhtiêuthụvsảnxuấtđangdiễnranhịp nhng. * Đốivớinhiềuloạisảnphẩm Cũnggiốngnh−trongsảnxuất,mỗiloạisảnphẩmcóbiểuhiệnbằnghiệnvậtkhácnhau,vì vậy,trongtiêuthụng−ờitaphảiquyluợngsảnphẩmcủacácloạisảnphẩmkhácnhauvềgiá trịsảnphẩm.tiêuthụđểphântích.Cụthể: ∑pQttTr.đó:Ittlhệsốtiêuthụnhiềuloạisảnphẩm Itt=Pgiáđơnvịsảnphẩm(tínhtheogiácốđịnhhoặcgiá ∑pQ 1 bánkếhoạch) QttvQ 1:L−ợngsảnphẩmtừngloạithựctếtiêuthụ vsảnxuất Hệsốnycóthểtínhchotừngkỳhoặctínhdồn.Hệsốtiêuthụnhiềuloạisảnphẩmcũngphụ thuộcvokếtcấusảnphẩmtiêuthụ,vìvậyng−ờitathuờngtínhhệsốthayđổikếtcấutiêuthụ sảnphẩmnh−sau: DttTr.đó:Ittkclhệsốtiêuthụvềkếtcấul−ợngsảnphẩm Ittkc= D1pQttpQ1 Dtt=;Dk= ∑pQtt ∑pQ1 Hệsốnychobiếtxuthếthayđổitiêudùngsovớisảnxuấttừngmặthngcủadoanhnghiệp. 3.3.Phântíchmứcđộchênhlệchgiữasảnxuấtvtiêuthụ Sảnxuấtvtiêuthụsảnphẩmcóliênhệchặtchẽvớinhau.Tiêuthụhếtsảnphẩmsẽthứcđẩy sảnxuấtpháttriểnhơnnữa.Chínhvìthế,trongxâydựngkếhoạchng−ờitađềugiảđịnhrằng, l−ợngsảnphẩmsảnxuấtrađềutiêuthụhết.Trongthựctế,l−ợngsảnphẩmtiêuthụphụthuộc vonhiềuyếutốmcóthểtiêuthụhếthng(cung cầu).Nừul−ợnghngtồnđọngcủadoanhnghiệpcngtăng,chứngtỏloạisảnphẩmđóđang bịkháchhngtừchốitrênthịtr−ờngmnguyênnhâncóthểlgiácaohơngiácủasảnphẩm cạnhtranh,chất l−ợng sản phẩmkém hoặcnhucầukhách hng khôngcó. Với ý nghĩa đó ng−ờitath−ờngtínhcácchỉtiêusau: *Đốivớimộtloạisảnphẩm: +Tínhchotừngkỳsảnxuấtvtiêuthụ: Tr.đó: ∆ Ql−ợngsảnphẩmch−atiêuthụ ∆ Q=Q1QttQ1ll−ợngsảnphẩmthựctếsảnxuấtratừngkỳ Qttll−ợngsảnphẩmthựctếtiêuthụtừngkỳ +Tínhchonhiềukỳ(1năm) Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 80
25. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ L−ợngsảnphẩmtồnkhocuốikỳ Tr.đó:Qc:l−ợngsảnphẩmtồnđộngcuốikỳ Qc=Qđ+Q1–QttQđ:l−ợngsảnphẩmcóđầukỳ Q1:l−ợngsảnphẩmsảnxuấttrongkỳ Qtt:l−ợngsảnphẩmtiêuthụtrongkỳ Hệsốbiếnđộngl−ợngsảnphẩmtồnkhocuốikỳ Q ci Tr.đó:Ihệsốbiếnđộng I=Qci:L−ợngsảnphẩmcuốinămthứi Q ci1 Qci1:l−ợngsảnphẩmtồnđọngcuốinămthứi1 Hoặc: Qci I=Qc 0:l−ợngsảnphẩmtồnđọngở1nămgốcnođó Qc 0 *Đốivớinhiềuloạisảnphẩm:Th−ờngdùngcácchỉtiêusau: Giátrịsảnphẩmtồnđọngcuốikỳ Tr.đó:pilgiákếhoạchđơnvị ∑ piQc= ∑ piQđ+ ∑ piQ1 ∑ piQtttừngloạisảnphẩmi Hệsốbiếnđộnggiátrịsảnphẩmtồnđọngcuốikỳ ∑ piQci ∑ piQci I=hoặcI= ∑ piQci1 ∑ piQco Hệsốbiếnđộnggiátrịsảnphẩmtồnkhocủadoanhnghiệpcngtăngquacácnămphảnánh kếtquảkinhdoanhcủadoanhnghiệpđangsuygiảm,sảnxuấtsảnphẩmnh−ngkhôngbán đ−ợcnênl−ợngvốncngtồnđọngnhiều. 3.4.Cácchỉtiêuthốngkêchấtl−ợngsảnphẩm Chấtl−ợngsảnphẩmlvấnđềquantrọngvcơbảnnhấtquyếtđịnhsựtốntạivpháttriển củadoanhnghiệp.Trongnềnkinhtếthịtr−ờng,docạnhtranhnênchấtl−ợngsảnphẩmlại đ−ợc coi trong đặc biệt. Các doanh nghiệp th−ờng quan niệm rằng, cần phải đảm bảo chữ “tín”hayđặtchữ“tin”lênhngđầulmuốnchấtl−ợngsảnphẩmcủadoanhnghiệpluônluôn đ−ợckháchhngtínnhiệm.Vìvậy,việcnângcaochấtl−ợngsảnphẩmlmụctiêuth−ơng xuyêncủamỗidoanhnghiệp. Đốivớing−ờitiêudùng,đảmbảovkhôngngừngnângcaochấtl−ợngsảnphẩmsẽlmtăng thêmgiátrịsửdụng,kéothờigiangiansửdụngsảnphẩmvtiếtkiệmhaophílaođộngx hội. Từýnghĩatrên,thốngkêchấtl−ợngsảnphẩmth−ờngdùngcácchỉtiêusau: 3.4.1.Sốl−ợngvcơcấusảnphẩmtheochấtl−ợng Mỗisảnphẩmđ−ợcsảnxuấtrađềuphảituântheoyêucầutiêuchuẩnkinhtếkỹthuậtnhất định.Thídụ:rauantonphảiđảmbảocáctiêuchuẩnkinhtếkỹthuậtnh−musắc,mùivị,độ sạchcátbụi;hml−ợngNitrat,kimloạinặngvd−l−ợngthuốctrừsâu,khôngcóvisinhvật gâybệnh. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 81
26. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Tuỳtheoyêucầucủathịtr−ờngmmứcđộtiêuchuẩnkinhtếkỹthuậtchomỗisảnphẩmcó khácnhau.Thídụ:cphêtheotiêuchuẩnkinhtếkỹthuậtcủaViệtnam,củachâuÂu,của châuPhi Vìthếtrênthịtr−ờngth−ờngcóhệthốngcáctiêuchuẩnkinhtếkỹthuật.Việclựa chọntiêuchuẩnkinhtếkỹthuậttheohệthốngnotuỳthuộcvotrìnhđộsảnxuấtcủamỗi doanhnghiệp. Đểxácđịnhcácchỉtiêuthốngkêvềsốl−ợngvcơcấusảnphẩmtheochấtl−ợngcầnphân loạitheotiêuchuẩnchấtl−ợngsảnphẩm(xembảng ) Bảng4.7:Phânloạil−ợngsảnphẩmtheochấtl−ợng Diễngiải L−ợngsảnphẩm Tỷtrọngtrongtổngsố(%) 1.SảnphẩmA Kếhoạch Thựchiện Kếhoạch Thựchiện 1.1.sảnphầmtốt Sảnphẩmloại1 Sảnphẩmloại2 sảnphẩmloại3 1.2.Sảnphẩmhỏng Tr.đó:cóthểsửachũađ−ợc 2.SảnphẩmB 2.1.Sảnphầmtốt Sảnphẩmloại1 Sảnphẩmloại2 Sảnphẩmloại3 1.2.Sảnphẩmhỏng Tr.đó:cóthểsửachữađ−ợc Xácđịnhcơcấuchấtl−ợngsảnphẩmgiúpchodoanhnghiệpxâydựngchiếnl−ợcsảnphẩml tăngtỷtrọngsảnphẩmloại1chonhữngthịtr−ờngkhótính.Giảmtỷtrọngsảnphẩmloại3 đặcbiệtsảnphẩmhỏng. 3.4.2.Đánhgiáchấtl−ợngsảnphẩm Đánhgiáchấtl−ợngsảnphẩmcủadoanhnghiệpthốngkêth−ờngdùngcácph−ơngphápsau: 3.4.2.1.Ph−ơngphápsosánhtỷtrọng .Cụthể: Tínhtỷtrọngcủatừngmứcđộchấtl−ợngchiếmtrongtổngthểởtừngkỳ(kếhoạch,thực hiện,kỳgốc ); Sosánhsựbiếnđộngcủatừngphầmcấpqua2kỳvcácloạiphẩmcấptrongcùngkỳ; Nếutỷtrọngcủasảnphẩmcóchấtl−ợngtốtkỳbáocáosovớikỳgốclớnhơnchứngtỏchất l−ợngsảnphẩmkỳbáocáotốthơnkỳgốcvng−ợclại. Thídụ:CótiliệusauđâycủaCôngtycphêTrungNguyên Bảng4.8: Diễngiải L−ợngsảnphẩm Tỷtrọngtrongtổngsố(%) Kỳgốc Kỳbáocáo Kỳgốc Kỳbáocáo CphêBanmêthuột 1500 2000 100.00 100.00 loại1 500 900 33.33 45.00 loại2 700 800 46.67 40.00 loại3 300 300 20.00 15.00 Yêucầu:hyđánhgiáchấtl−ợngsảnphẩmcủaCôngtyquahaikỳ. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 82
27. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Nếuqui−ớccphêloại1tốthơnloại2,loại2tốthơnloại3,ápdụngph−ơngphápsosánhtỷ trọngchấtl−ợngsảnphẩmchúngtacónhậnxétrằng,kỳbáocáoCôngtycóchấtl−ợngc phê tốt hơn kỳ gốc. Cụ thể, tỷ trọng c phê loại 1 chiếm 45%, trong khi kỳ gốc chỉ đạt 33.33%.Tỷtrọngcphêloại3kỳbáocáol15%,trongkhiởkỳgốccòncaohơn. Ph−ơngphápnyrấtđơngiản,dễápdụng,nh−ngkhôngphảnánhhếtmốiquanhệgiữachất l−ợngsảnphẩmvớikếtquảsảnxuất.Mặtkhácnếusảnphẩmphânloạitheonhiềutiêuthức kếthợpthìviệcsosánhtrởnênrấtphứctạp,khóchoranhữngkếtluậnchínhxác. 3.4.2.2.Ph−ơngpháphệsốphẩmcấp Ph−ơngphápnyđ−ợcdùngđểđánhgiáchấtl−ợngcủa1loạisảnphẩmdonhiềuđơnvịsản xuất.Ph−ơngphápnygồmcácb−ớcsau: 1)Xácđịnhcấpchấtl−ợngtrungbìnhcủatừngkỳchotấtcảcấpchấtl−ợngsảnphẩmm doanhnghiệpsảnxuấtra; ∑ qiCiTr.đó:Cbq:Cấpchấtl−ợngtrungbình(Cbq ≥1cng Cbq=gần1cngtốt ∑ qiqi:L−ợngsảnphẩmvớiphẩmcấpi Ci:Thangđiểmcủaphẩmcấpi 2)Tínhhệsốphẩmcấp(Hc) Cbq 1Tr.đó:Cbq 1;Cbq 0lphẩmcấpbìnhquânkỳbáocáov Hc=kỳgốc Cbq 0 Hc 1:Chấtl−ợngsảnphẩmbịgiảmsút Theoph−ơngphápnyng−ờitath−ờngqui−ớc:1:tốt;2trungbình;3;xấu. Lấylạivídụtrên,đánhgiáchấtl−ợngcphêởCôngtyTrungnguyêntheoph−ơngphápny, chúngtatínhcácchỉtiêusau: (900x1)+(800x2)+(300x3) Cbq 1==1.7 900+800+300 (500x1)+(700x2)+(300x3)1.7 Cbq 0==1.87Hc==0.9107 500+700+3001.87 Hc=0,9107<1chứngtỏchấtl−ợngcphêcủaCôngtykỳbáocáosovớikỳgốctốthơn. 3.4.2.3.Ph−ơngphápthôngquagiábánbìnhquân Ph−ơngphápnyđ−ợcdùngđểđánhgiáchấtl−ợngsảnphẩmchocáccấploạisảnphẩmcó giátrịkhácnhau.Hệsốphẩmcấpthốngquagiákhôngchỉphụthuộcvokếtcấugiữacácloại phẩmcấpmcònphụthuộcvogiá.Đểloạitrừảnhh−ởngcủayếutốgiácảng−ờitath−ờng sửdụnggiásosánh(giánămgốchoặcgiácốđịnh). Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 83
28. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Ph−ơngphápnygồmcácb−ớcsau: 1)Xácđịnhgiátrungbình1đơnvịsảnphẩmởtừngkỳchotấtcảcấpchấtl−ợngsảnphẩmm doanhnghiệpsảnxuấtra; ∑ pqiTr.đó:Pbq:giátrungbình1đơnvịsảnphẩm(Pbq ≥1 Pbq=cnglớnhơn1cngtốt ∑ qiqi:L−ợngsảnphẩmvớiphẩmcấpi P:giábán1đơnvịsảnphẩmứngvớiphẩmcấpi 2)Tínhhệsốphẩmcấp(Hp) Pbq 1Tr.đó:Pbq 1;Pbq 0lgiábìnhquân1đơnvịsảnphẩm Hp=kỳbáocáovkỳgốc Pbq 0 Hp 1:Chấtl−ợngsảnphẩmtốthơnkỳbáocáo Thídụ:Quaylạithídụtrêntacóbảngsau: Bảng4.9: Diễngiải Giábán L−ợngsảnphẩm(kg) (1000đ/kg) Kỳgốc Kỳbáocáo CphêBanmêthuột 1500 2000 loại1 180 500 900 Loại2 120 700 800 loại3 80 300 300 Giải: Tínhgiábánbìnhquânkỳgốcvkỳbáocáo (900x180)+(800x120)+(300x80) Pbq 1==141 900+800+300 (500x180)+(700x120)+(300x80) Pbq 0==132 500+700+300 Tínhhệsốphẩmchấtthôngquagiábìnhquân 141 H==1,0681>1chứngtỏchấtl−ợngcphêkỳbáocáo 132tốthơnkỳgốc 3.4.2.4.Ph−ơngphápđánhgiathôngquachỉsốtổnghợpchấtl−ợng Ph−ơngphápnyđ−ợcápdụngtrongtr−ờnghợpdoanhnghiệpsanexuấtnhiềuloạisảnphẩm khácnhau,mỗiloạisảnphẩmlạiđ−ợcphânchianhiềucấpchấtl−ợngkhácnhau. Ph−ơngphápnygồmcácb−ớcsau: Tínhchỉsốchấtl−ợngtổnghợpchấtl−ợngkỳgốcvkỳbáocáo Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 84
29. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ ∑ PiqiTr.đó:Jp:Chỉsốtổnghợpchấtl−ợng Jp=qi:L−ợngsảnphẩmloạii ∑ P1qiPi:giábán1đơnvịsảnphẩmloạii P1:Giábán1đơnvịsảnphẩmloại1 TínhhệsốphẩmcấpH Jp Jp 1Tr.đó:Jp 1;Jp 0lchỉsốtổnghợpchấtl−ợngcác HJp =loạisảnphẩmkỳbáocáovkỳgốc Jp 0 Hj p 1:Chấtl−ợngsảnphẩmtốthơnkỳbáocáo Thídụ:CôngtycphêTrungNguyênsảnxuấtvkinhdoanh2loạicphê:BanmêThuộtv NetCphê,thểhiệnquabảngsau: Bảng4.10: Diễngiải Giábán L−ợngsảnphẩm(kg) (1000đ/kg) Kỳgốc Kỳbáocáo CphêBanmêthuột 1500 2000 loại1 180 500 900 Loại2 120 700 800 loại3 80 300 300 Netcphê 2000 2500 loại1 120 800 1200 Loại2 80 1000 1000 loại3 50 200 300 Yêucầu:Hyđánhgiáchấtl−ợngcphêcủatoncôngtyqua2kỳ? Giải: Tínhchỉsốtổnghợpchấtl−ợngkỳbáocáovkỳgốc *Cphêbuônmêthuột: (900x180)+(800x120)+(300x80)282000 Jp 1===0.7833 (900x180)+(800x180)+(300x180)360000 (500x180)+(700x120)+(300x80)198000 Jp 0===0.7333 (500x180)+(700x180)+(300x180)270000 *Netcphê: (1200x120)+(1000x80)+(300x50)239000 Jp 1===0.7967 (1200x120)+(1000x120)+(300x120)300000 (800x120)+(1000x80)+(200x50)186000 Jp 0===0.775 (800x120)+(1000x120)+(200x50)240000 Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 85
30. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ *Chungchocả2loạicphê 282000+239000198000+186000 Jp 1==0.7893;Jp 0==0.7529 360000+300000270000+240000 TínhhệsốphẩncấpHjp Banmêthuột Netcphê Chungcảhailoại 0.7833 0.7967 0.7893 Hjp==1.0682 Hjp==1.0279 Hjp==1.0484 0.7333 0.775 0.7529 3.4.2.5.Ph−ơngphápđánhgiáchấtl−ợngđốivớisảnphẩmkhôngphânchiacấpchất l−ợng Đốivớinhữngsảnphẩmkhôngphânchiacấpchấtl−ợngng−ờitath−ờngđánhgiábằngnhiều tiêu chuẩn chất l−ợng khác nhau. Chẳng hạn nh− đánh giáchất l−ợng d−a chuột ng−ời ta th−ờngdựavothờihạnsửdụng,độgiònvkiểudáng Dựavocáctiêuchuẩnkỹthuậtđbanhnhdoanhnghiệptổchứcđiềutrachọnmẫuởmột sốlôsảnphẩmđểxácđịnhmứcđộđạtđ−ợctheotừngtiêuchuẩn. Thídụ :Kếtquảđiềutrađánhgiáchấtl−ợngd−achuộtmuốitheocáctiêuchuẩnkỹthuậtquy địnhcủamộtdoanhnghiệptrongnămbáocáonh−sau: Bảng4.11 : Điểmchấtl−ợng Chỉtiêukỹthuật Tiêuchuẩnkỹ Thựctếđạtđ−ợc thuật Kỳgốc Kỳbáocáo 1.Thờihạnsửdụng 100 90 100 2.Độgiòn 150 150 160 3.Musắc,hìnhdáng 50 60 60 Nếusosánhtừngtiêuchuẩnkỹthuật(bảngtrên)chúngtacónhậnxét,ởkỳgốcdoanhnghiệp khôngđạttiêuchuẩnvềthờihạnsửdụng,cònởkỳbáocáothìcả3tiêuchuẩndoanhnghiệp đềuv−ợtsovớitiêuchuẩnkỹthuật. Đểđánhgiáchungchấtl−ợngcủad−achuộttheocả3tiêuchuẩncầnphảitínhchỉsốchất l−ợngtổnghợpsovớitiêuchuẩnkỹthuậthoặcsovớikỳgốc.Trongtr−ờnghợpnychỉsố tổnghợpchấtl−ợngđ−ợcxácđịnhbằngtíchcácchỉsốcáthểchấtl−ợng.Cụthể; Jp= ∏ipTr.đó:iplchỉsốchấtl−ợngcáthểtheotừngtiêuchuẩnkỹthuật Bảng4.12: chỉsốcáthểchấtl−ợng Chỉtiêukỹthuật Kỳgốcsovớitiêu Kỳbáocáo chuẩnkỹthuật Sovớikỹ Sovớikỳ thuật gốc 1.Thờihạnsửdụng 0.9 1.00 1.11 2.Độgiòn 1.0 1.07 1.07 3.Musắc,hìnhdáng 1.2 1.20 1.00 4.Chỉsốtổnghợpchấtl−ợng 1.08 1.284 1.1877 Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 86
31. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Nếudoanhnghiệpcónhiềuloạisảnphẩm,đểđánhgiáchấtl−ợngtổnghợpcủanhiềuloại sảnphẩmkhácnhaumcácsảnphẩmđókhôngphânchiaphẩmcấpthìsửdụngcôngthức sau: ∑ ipPiqi1Tr.đó:Jp:chỉsốtổnghợpchấtl−ợngnhiềuloạis.phẩm Jp=i p:chỉsốchấtl−ợngcủasảnphẩmloạii ∑ Piqi1Pi:giáđơnvịsảnphẩmloạii(giácốđinh) qi:lkhốil−ợngsảnphẩmloạiiởkỳbáocáo Jp>1chấtl−ợngsảnphẩmkỳbáocáotốthơnkỳgốc Jp=1:chấtl−ợngsảnphẩmkhôngthayđổi Jp 1chứngtỏchấtl−ợngsữacủacácsảnphẩmcủadoanhnghiệpnămbáocáotốt hơn. 3.5.Cácchỉtiêuthốngkêsảnphẩmhỏng Sảnphẩmhỏnglnhữngsảnphẩmkhôngđảmbảotiêuchuẩnkỹthuậtquyđịnh.Hầuhếtcác doanhnghiệpđềumongmuốnkhôngcósảnphẩmhỏng,nh−ngtrênthựctếsảnphẩmhỏng vẫntồntại.Nhiệmvụcủadoanhnghiệplphấnđấuđểgiảmsảnphẩmhỏng.Đểnghiêncứu cácbiệnphápgiảmthiểutốiđasảnphẩmhỏng,tr−ớchếtcầnxácđịnhđúngcácchỉtiêuthống kêsảnphẩmhỏngsauđây: Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 87
32. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ 3.5.1.Sốl−ợngsảnphẩmhỏng Sảnphẩmhỏngcóthểsữachữađ−ợc Sảnphẩmhỏngkhôngthểsữachữađ−ợc. 3.5.2.Tỷlệsaihỏng :ltỷlệsosánhgiữasốl−ợngsảnphẩmhỏngvớisốl−ợngsảnphẩmsản xuấtđ−ợctrongtừngkỳ.Côngthứctínhcủanónh−sau: Đốivớitừngmặthngriêngbiệt MTr.đó:Tshltỷlệsaihỏng Tsh=x100Mlsốl−ợngsảnphẩmhỏngtừngloại QQlkhốil−ợngsảnphẩmsảnxuấtra(gồmcả sảnphẩmhỏng) Cáchtínhnyápdụngchotừngmặthngriêngbiệt.Nókhôngápdụngđ−ợcđểtínhtổnghợp cácloạisảnphẩmcógiátrịvgiátrịsửdụngkhácnhau. Đốivớinhiềumặthngkhácnhau: ∑TshiZiTr.đó:Tshltỷlệsaihỏngchung Tsh=x100Tshiltỷlệsaihỏngcủatừngsảnphẩmi ∑ZiZilgiáthnhcôngx−ởngcủatừngsảnphẩmi Chúý :Giáthnhcôngx−ởngcủatừngloạisảnphẩmbaogồmcảchíphísảnxuấtchínhphẩm vsảnphẩmhòng(hỏngkhôngsửachũađ−ợcvhỏngcósửachữađ−ợc). Thídụ:CótiliệutheodõivềkếtquảsảnxuấtcủaCôngTyVinamilkqua2quýnămbáocáo nh−sau: Bảng4.15: Sảnphẩm Giáthnhcôngx−ởng(Tr.đồng) Tỷlệsaihỏng(%) Quý1 Quý2 Quý1 Quý2 Sữachua 250 240 2.0 1.8 Sữahộp 200 220 1.5 1.2 Sữabột 150 160 2.2 2.0 Cộng 600 620 Yêucầu:Tínhtỷlệsaihỏngchungchocả3sảnphẩmtừngquývchonhậnxét? Giải:Lậpbảngtínhtoánnh−sau: Bảng4.16 : Sảnphẩm Zi Tshi TshiZi Quý1 Quý2 Quý1 Quý2 Quy1 Quý2 Sữachua 250 240 2.00 1.80 500 432 Sữahộp 200 220 1.50 1.20 300 264 Sữabột 150 160 2.20 2.00 330 320 Cộng 600 620 1.88 1.64 1130 1016 11301016 Tshquý1==1.88;Tshquý2==1.64 600620 Tỷlệsaihỏngquý2nhỏhơnsovớiquý1(1.64<1.88)chứngtỏdoanhnghiẹpcónhiềucố gắngđểhạnchếsảnphẩmhỏng. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 88
33. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ 3.6.Dựbáonhucầucủathịtr−ờng,độnhạycảmcủadoanhnghiệp 3.6.1.Dựbáonhucầucủathịtr−ờng 3.6.1.1.Mộtsốkháiniệm * Nhucầucủathịtr−ờng :Lnhucầucókhảnăngthanhtoánvềmộthoặcmộtsốloạihng hoánođó. Nhucầuvềmộtloạihnghoánođóphụthuộcvo: - Giácảsảnphẩm:nhucầutiêudùngthịtlợnphụthuộcvogiáthịtlợn,giáthịtlợncao ng−ờitiêudùngsẽmuaítthịtvng−ợclại. - Giácảsảnphẩmthaythế:nhucầutiêudùngthịtlợnphụthuộcvogiácávgiáthịtbò, khigiácávgiáthịtbòtăngng−ờitiêudùngsẽchuyểnsangănthịtlợnnhiềuhơn. - Thunhậpcủang−ờitiêudùng:khithunhậpcủang−ờitiêudùngtăng,nhucầutiêudùng thịtlợnsẽtăng. - Thờivụ,thờiđiểm:vodịplễtếtnhucầutiêudùngthịtsẽcaohơnngyth−ờng. - Chínhsách:Chínhsáchkíchcầucủachínhphủ,chínhsáchgiálmchocầul−ợngcầu thayđổi. - Tậpquánvănhoá:ng−ờichâu ánhucầutiêudùnglúagạonhiềuhơnng−ờichâuÂu. Sứcmuacủađồngtiền L−ợnghnghoáđól−uthôngtrênthịtr−ờng Mẫum,chấtl−ợngcủahnghoáđó * Dựbáonhucầucủathịtr−ờng l−ớctínhkhảnăngtiêuthụcủathịtr−ờngvềmộthoặcmột sốhnghoánođótrongt−ơnglai. Trongnềnkinhtếthịtr−ờng,sảnxuấtvkinhdoanhđềuđịnhh−ớngtheothịtr−ờngnêndự báonhucầucủathịtr−ờnglviệclmcầnthiếtđốivớiviệchoạchđịnhchiếnl−ợcsảnxuất cũngnh−chiếnl−ợctiêuthụsảnphẩmtrongt−ơnglai. 3.6.1.2.Cácloạidựbáonhucầuthịtr−ờng *Căncứvothờihạndựbáo :có3loại Dựbáongắnhạn:lloạidựbáonhucầuthịtr−ờngtrongkhoảngthờigianngắn,vibangy, hoặcvibatuần.Loạidựbáonyth−ờngphảicóđộchinhxáccao,bởivìthờihạndựboáquá ngắn,diễnbiếnthịtr−ờngch−acósựthayđổilớn.Mụcđíchcủadựbáonyldựbáođ−ợc khốil−ợnghngcóthểtieuethụđ−ợccủadoanhnghiệpnhằmtăngkhốil−ợngsảnxuấthoặc dựtrữchophùhợpvớikhảnăngtiêuthụcủathịtr−ờng. Dựbáotrunghạn:lloạidựbáonhucầuthịtr−ờngtrongvibathángđến1hoặc2năm.Độ chínhxáccủadựbáonycóphầnhạnchếhơnsovớidựbáongănhạn.Loạidựbáonynhằm giúpchodoanhnghiệphoạchđịnhchiếnl−ợcsảnxuấtvthịtr−ờngtrongvòng12nămtới. Dựbáodihạn:Lloạidựbáonhucầucủathịtr−ờngtừ3nămtrởlên.Độchínhxáccủadự báonyphụthuộcrấtnhiềuvorấtnhiềuyêutốnh−sốl−ợngdânsố,thunhậpvtiêudùng củadânc−,chínhsáchcủaNhn−ớcvềxuấtnhậpkhẩu,sựbìnhổncủagiácả,sựtăngtr−ởng củacácngnhkinhtếquốcdân.Loạidựbáonygiúpchodoanhnghiệphoạchđịnhchính sáchlâudivềquimôsảnxuất,đổimớitrangthiếtbị,tăngc−ờngđầut−. *Căncứvoconsốdựbáo :chiathnh2loại: Dựbáođiểm:ldựbáoxácđịnhnhucầucủathịtr−ờngbằngmộtconsốcụthể.Loạidựbáo nyđộchínhxácrấthạnchế,vìkhôngthểxácđịnhchínhxácmộtl−ợnghnghoácụthểm thịtr−ờngcầntạimộtthờiđiểm. Dựbáokhoảng:ldựbáoxácđịnhquimôhnghoámnhucầuthịtr−ờngcầntrongmột khoảngnođó.Loạidựbáonykhixácđịnhth−ờnggắnvớicácgiảthiết.Chẳnghạn,nếucác Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 89
34. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ yếutốđểthựchiệnmuahngdiễnratrongđiềukiệnkhôngthuậnlợithìkhốil−ợnghngcó thểtiêuthụlbaonhiêu?Ng−ợclạinếumọiđiềukienẹdiễnrasuônsẻthìl−ợnghngsẽtiêu thụđ−ợcbaonhiêu.NH−vây,dođặtracácgiảthuyếtvềnhữngkhảnăngtốtnhấtvxấunhất nênđlmchotínhchinhxáccủaloạidựbáonycaohơnsovớidựbáođiểm. 3.6.2.Cácph−ơngphápdựbáonhucầucủathịtr−ờng Dựavocácnguồnthôngtinmdoanhnghiệpcó,cácph−ơngphápdựbáothốngkêđơngiản nhucầuthịtr−ờngnh−sau: *Ph−ơngphápchuyêngia :lph−ơngphápdựbáonhucầucủathịtr−ờngvềmộtloạihng hoánođódựavoýkiếncủanhữngng−ờichuyêntiêuthụhnghoáđóvớiquimôlớnnh− cáchngđạilýtiêuthụhngchodoanhnghiệp.Docáchngđạilýlng−ờith−ờngxuyêncó quanhệtrựctiếpvớikháchhng,ng−ờitiêudùngnênhọth−ờngxuyênnắmbắtkịpthờivề tâmlýkháchhng,xuh−ớngtiêudùngtrongt−ơnglaivýkiếncủang−ờitiêudùngvềtừng loạihnghoá. Theoph−ơngphápny,trìnhtựdựbáoquacácb−ớcsau: Lậpphiếuđiềutranhucầucủathịtr−ờng.Kỹthuậtlậpcácphiếuđiềutranycầnlựachọn cáccâuhỏiliênquanđếnnộidungcầndựbáo.Cáccâuhỏicầndễhiểu,rõrng,dễtrảlờiv khôngnhấtthiếtquánhiều. Chọnđốit−ợngđểgửiphiếuđiềutra Ng−ờiđ−ợcchọnđểgửiphiếuđiềutralnhữngng−ờiamhiểu,biếtphântíchvđánhgiá kháchquantìnhhìnhdiễnbiếncủathịtr−ờng.Nênchọnnhữngng−ờiởcácvùngkinhtếx hộikhácnhauđểlấyýkiếncủahộvềkhảnăngtiêuthụhnghoácủacácvùngdânc−trong t−ơnglai. Tổnghợpvphântíchthôngtin:saukhinhậnđ−ợccácphiếuđiềutracủacácchuyêngia cầntiếnhnhtổnghợp,phântíchvdựbáovềthịtr−ờng. Khitổnghợpthôngtinvềthịtr−ờngchúýcầnthiếtchọnlọcvxửlýthôngtin.Tr−ớchếtcần kiểmtrathôngtinnhằmđảmbảođộtincậyvềph−ơngpháptính,sựlogíccủatiliệuvmẫu chọn.Trêncơsởcácthôngtinđphânloạivtổnghợp,phântíchhiệntrạngthịtr−ờng,các yếutốảnhh−ởng,dựbáoxuh−ớng,từđóđềxuấtkiếnnghịvgiảipháp. *Tổchứchộinghịkháchhng: Tổchứchộinghịkháchhngtứclmớicáckháchhngtiêuthụnhiềunhấtsảnphẩmcủa côngtyvềhộithảoxungquanhvấnđềchấtl−ợngsảnphẩm,baobì,mẫum Trêncơsở cácchủđềnycácđạilýsẽcungcấpchodoanhnghiệpnhữngthôngtinbổíchvềchủngloại hng,chấtl−ợng,giácảvkhảnăngtiêuthụtrongt−ơnglai.Từnhữngthôngtinđódoanh nghiệpsẽdựbáokhốil−ợngsảnphẩmcầnsảnxuất. *Ph−ơngphápngoạisuy:Lph−ơngphápdựavocácchỉtiêuphảnánhtìnhhìnhthứctếcủa hiệnt−ợngtrongquákhứđểdựbáochot−ơnglai.Cóhaicách: +Ph−ơngphápngoạisuygiảnđơn:dựavol−ợngtănggiảmbìnhquânhoặctốcđộtănggiảm bìnhquân.Cụthể: Tr.đó:Ydlmứcdựđoánkỳtới Yd=Yi+ ∆ yYilmứctiêuthụthựctếcủakỳcuốicùng ∆ yLmứctiêuthụtăngbìnhquâncủacáckỳđqua Hoặc: Yd=Yi. t t ltốcđộtiêuthu Thídụ:cótiliệuvềtìnhhìnhtiêuthụsảnphẩmcủacôngtychèPhúĐanh−sau: Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 90
35. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Bảng4.17: Khốil−ợngchètiêuthụ (tấn) DựbáoY2004 Tháng 2001 2002 2003 ∆y t theo ∆y Theo t 1 4000 4500 6000 1000 1.2247 7000 7348 2 5000 5200 7500 1250 1.2247 8750 9186 3 5500 6500 7800 1150 1.1909 8950 9289 4 6100 6800 8900 1400 1.2079 10300 10750 5 5600 6900 8000 1200 1.1952 9200 9562 6 7000 6700 8500 750 1.1019 9250 9367 7 6500 7000 8700 1100 1.1569 9800 10065 8 5800 6500 8900 1550 1.2387 10450 11025 9 6400 6400 9000 1300 1.1859 10300 10673 10 6800 6800 9500 1350 1.1820 10850 11229 11 6800 7000 8500 850 1.1180 9350 9503 12 6000 6800 9100 1550 1.2315 10650 11207 Cộng 71500 77100 100400 14450 14.2585 114850 119203 * Ph−ơngphápngoạisuyxuthế: Lph−ơngphápdựbáodựavodạngbiếnđộngcủady sốbiếnđộngtheothờigian(tuyếntínhhayphituyếntính).Vìvậy,ápdụngtheoph−ơngpháp nytr−ớchếtng−ờitamôtảdạngliênhệcủal−ợngtiêuthụsảnphẩmtheothờigiantheoxu h−ớngnovph−ơngtrìnhtoánhọcthểhiệndạngliênhệđó. Thídụ:TiliệutiêuthụsữacủaCôngtysữaVinamilktừnăm1999đến2003nh−sau: Bảng4.18: B.Quân1thángtrongnăm 1999 2000 2001 2002 2003 Khốil−ợngsữatiêuthụ(tấn) 5000 5500 6000 6000 6500 Giải:Xácđịnhdạngbiếnđộngkhốil−ợngsữatiêuthụquacácnămbằngđồ thịsau: 10000 8000 Nhìnvođồthịchúngta 6000 thấykhốil−ợngchètiêu 4000 thụquacácnămcủaCông 2000 tycóxuh−ơngtăngđều che luong khoi 0 (dạ ngtuyếntínhthẳng) 1 2 3 4 5 6 nam Đồthị:Khốil−ợngsữatiêuthụquacácnăm Viếtph−ơngtrìnhtoánhọcthểhiệnmốiliênhệgiữathờigianvkhốil−ợngsữatiêuthụ: Tr.đó: Yt :Khốil−ợnghngtiêuthụphụthuộcvothờigiant Yt =a 0+a 1tt:Thờigian(năm) a 0;a 1 cáchệsốcủaph−ơngtrình Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 91
36. Thốngkêkếtquảsảnxuấttrongdoanhnghiệp ___ Nh−vậy,khốil−ợngsữatiêuthụcóliênhệhồiquyvớithờigiantiêuthụ,haynóicáchkhác khốil−ợngsữatiêuthụl1hmphụthuộcvothờigian(năm). Đểxácđịnhhmhồiquycụthểbiểuthịmốiquanhệny,chúngtacầntínhcácthamsốa 0v a1bằngph−ơngphápbìnhph−ơngnhỏnhất.Cụthểchúngtacầngiảihệph−ơngtrìnhsau: na 0+a 1 ∑ t= ∑ y Thaysốliệuvohệph−ơngtrìnhta 2 có: a0 ∑ t+a 1 ∑ t = ∑ yt 5a +15a =29000 Lậpbảngtínhtoánnh−sau: 0 1 2 15a 0+55a 1=90500 t Y t yt Giảihệph−ơngtrìnhnytattính 1 5000 1 5000 đ−ợc: 2 5500 4 11000 a0 =4750 a1=350 3 6000 9 18000 Ph−ơngtrìnhhồiquycódạng: 4 6000 16 24000 Yt =4750+350t 5 6500 25 32500 15 29000 55 90500 Dựbáokhốil−ợngsữatiêuthụnăm2004l: Y2004=4750+350x6=6850tấn Chúý: Ph−ơngphápnydựatrêncácgiảthuyếtnh−giácảthịtr−ờng,khốil−ợngcáchng hoáthaythếkhôngthayđổi,sựổnđịnhvềkinhtế,chínhtrịvxhội. 3.6.3.Đánhgiáđộnhạycảmcủadoanhnghiệp Độnhạycảmcủadoanhnghiệplkhảnăngthíchứngcủadoanhnghiệpvớisựthayđổicủa thịtr−ờng. Trongnềnkinhtếthịtr−ờng,giácảth−ờngxuyênthayđổidomốiquanhệcungcầutrênthị tr−ờngvtácđộngcủaquyluậtgiátrịnênảnhh−ởnglớnđếnhoạtđộngsảnxuấtkinhdoanh củadoanhnghiệp,đặcbiệtảnhh−ởngtớicungứngcácyếutốđầuvovtiêuthụsảnphẩm. Vìvậyđểđánhgiáđộnhạycảmcủadoanhnghiệpth−ờngdùngcácchỉtiêusau: L−ợngnguyênvậtliệudựtrữchosảnxuất L−ợngthnhphầmtồnkhoch−atiêuthụ. Nếugiácảcácnguyênvậtliệuvsảnphẩmcóxuh−ớngtăngthìl−ợngnguyênvậtliệudựtrữ cũngnh−l−ợngthnhphẩmch−atiêuthụcngtăng(đónthờicơtănggiáđểtăngkếtquả kinhdoanh)vng−ợclại. Riêngđốivớidoanhnghiệpth−ơngmạithìviệcdựtrữhnglcầnthiếtđểđảmbảoquátrình bánhngdiềnraliêntục,songcúngcầndựtrữđếnmứccầnthiếttránhứđọngvốn. Đểtínhtoánđ−ợccácchỉtiêunêutrên,doanhnghiệpcầnnghiêncứunhucầucủathịtr−ờng đểdựbáomứcdựtrữphùhợp. Tr ưng ði h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 92
37. Thốngkêgiábánvgiáthnhsảnphẩm ___ Ch−ơng5: Thốngkêgiábánvgiáthnhsảnphẩm Nộidung: I.Kháiniệmvnhiệmvụ II.Phânloạichiphí,giáthnhvgiábánsảnphẩm III.Phântíchthốngkêchiphívgiáthnhsảnphẩm 1.Kháiniệmvnhiệmvụ 1.1.Kháiniệmvềchiphísảnxuấtvgiáthnhsảnphẩm Cácyếutốđầuvocủaquátrìnhsảnxuấtkhôngchỉđ−ợcbiểuhiệnvềmặtvậtchất– kỹthuật,mcònđ−ợcbiểuhiệnởmộtmặtkhácnữarấtquantrọngđólmặtkinhtế.Biểu hiệntổngquáttầmquantrọngcủavấnđềlởchỗ:nếutasosánhmặtkinhtếcủayếutốđầu ravớimặtkinhtếcủayếutốđầuvonytasẽthấyđ−ợcmộtcáchchungnhấtkếtquảkinh doanhcủadoanhnghiệp.Nghiêncứuthốngkêmặtkinhtếđầuvocủaquátrìnhsảnxuất đ−ợctậptrungthểhiệnởgiáthnhvchiphísảnxuất. Giáthnhsảnphẩmlbiểuhiệnbằngtiềntonbộcáckhoảnchiphísảnxuấtmcơsởkinh doanhđchirađểsảnxuấtramộtđơnvịsảnphẩmvậtchấthaydịchvụ.Vớikháiniệmny thìnộidungcủagiáthnhbaogồmchiphílaođộngsống( v)vlaođộngquákhứ( c).Dođó giáthnhsảnphẩm= c+v Chiphísảnxuấtbaogồmcáckhoảnchiphívậtchấtvdịchvụtrựctiếp,chiphínhâncông trựctiếpvchiphíchungchosảnxuấtnh−vậtliệuphụ,khấuhaoTSĐ Nhữngchiphíny theodõichungchocảsảnphẩmhonthnh(thnhphẩm)vsảnphẩmch−ahonthnhtrong mộtthờikỳnhấtđịnh. Vớikháiniệmnythìchiphísảnxuấtcũngbaogồm c+v .Giáthnhvchiphísảnxuấtl haiphạmtrùkinhtếkhácnhau,nh−nglạicóquanhệchặtchẽvớinhau.Nhậnthứcđ−ợcmối quanhệvsựkhácnhaugiữagiáthnhsảnphẩmvchiphísảnxuấtxéttrêngócđộtichính vhạchtoánlhếtsứcquantrọng. Giáthnhvècơbảnlchiphísảnxuất,nh−ngchỉtínhđếnnhữngchiphíđểsảnxuấttrựctiếp ranhữngsảnphẩmđhonthnh(tứclthnhphẩm)lđốit−ợngđểtínhgiáthnh Vídụ:Chiphíđểsảnxuấtra1tạthịtlợn,mộttạthóc . Chiphísảnxuấtcủadoanhnghiệpltonbộcáckhoảnmdoanhnghiệpđchirađểsảnxuất ratrongmộtthờigiannhấtđịnh(tháng,quý,năm).Trongkhoảngthờigiansảnxuấtđóbao giờcũngcónhữngsảnphẩmhonthnhvch−ahonthnh.Chiphísảnxuấttheodõicho sảnphẩmhonthnhgọilgiáthnhvsảnphẩm ch−ahonthnhbộphậnnych−aphảilgiáthnhgọilchiphísảnphẩmdởdang. Chiphísảnxuấtcủamộtdoanhnghiệptrongmộtthờikỳnhấtđịnhđ−ợcchialm2phần:giá thnhsảnxuấtsảnphẩmhonthnhđbánhaychờbán(đgiaohaychờgiaochokhách hng)vchiphísảnphẩmđangchếtạoch−ahonthnhcònlạicuốikỳbáocáo. Giáthnhngoiphầncơbảnlchiphísảnxuấtcủadoanhnghiệpcònđ−ợctínhthêmhaytrừ đimộtsốchiphíkhácnh−:tiềnth−ởnglấytừquỹkhenth−ởng,tiềntrảlợitứcvayvốnđut− Tr ưng ð i h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 93
38. Thốngkêgiábánvgiáthnhsảnphẩm ___ cơbản,nhữngkhoảnthiệthạivềngừngsảnxuất,pháđilmlại(trongxínghiệpxâylắp),do thiêntaivchiếntranhgâynên. Tómlạicóthểnói:giáthnhlchiphísảnxuất,nh−ngchiphísảnxuấtch−aphảihonton lgiáthnh. 1.2. ýnghĩavnhiệmvụ Vớinộidungkinhtếnh−trêngiáthnhlchỉtiêucónhiềutácdụngtrongquảnlýkinhtế. Tr−ớchết,gíathnhlchỉtiêuquantrọngđểthựchiệnhạchtoánkinhtế.Cótínhđ−ợcgiá thnhthìmớibiếtđ−ợcsảnxuấtkinhdoanhlỗlithếno.Hạgiáthnhlbiệnpháptíchcực đểtăngtíchluỹ.Vìvậy,giáthnhlmộttrongnhữngchỉtiêuchấtl−ợngđểđánhgiáhoạt độngkinhdoanhcủadoanhnghiệp.Thốngkêgiáthnhsảnphẩmnhằmtìmraquyluậtbiến độnggiáthnhtừngloạisảnphẩm,cungcấpthôngtinchocácnhquảntrịdoanhnghiệpra quyếtđịnhvềchiphísảnxuấtvphânbổnóchotừngloạisảnphẩm,xácđịnhmứcgiábán trongtừngthờiđiểmvkhuvựcbánhngkhácnhau. Thốngkêgiáthnhsảnphẩmcócácnhiệmvụsau: +Thunhậpcácsốliệuthốngkêcóliênquanđếnviệcphânbổcáckhoảnchiphísảnxuấtvo giáthnhtừngloạisảnphẩm. +Phântíchmứcđộảnhh−ởngtừngkhoảnchiphíđếngiáthnhsảnphẩm,từđócungcấpcác thôngtincầnthiếtchocácnhquảntrịdoanhnghiệpracácquyếtđịnhvềkinhdoanh. +Nghiêncứuxuthế,mứcđộbiếnđộnggiáthnhđơnvịtừngloạisảnphẩmvbiếnđộnggiá thnhchungcủanhiềuloạisảnphẩmmdoanhnghiệpđangsảnxuấtkinhdoanh. +Nghiêncứumốiquanhệbiếnđộnggiáthnhvgiábánđơnvịtừngloạisảnphẩm. 2.Phânloạichiphí,giáthnhvgiábánsảnphẩm 2.1.Phânloạichiphí Xétvềmặtkinhtế,chiphísảnxuấtcủadoanhnghiệplyếutốchủyếuđểtínhgiáthnh,vì vậychiphísảnxuấtluônluônlđốit−ợngquantâmnghiêncứukhôngnhữngcủacáccánbộ quảnlýkinhtếcủadoanhnghiệpmcòncủacácnhnghiêncứulýluậnnữa.Khinghiêncứu chiphísảnxuấtng−ờitath−ờngphânloạichúngtheonhiềutiêuthứckhácnhau: a)Dựavomốiquanhệcủachiphíđốivớikhốil−ợngsảnphẩmsảnxuấtra:ng−ờitaphânchi phísảnxuấtthnhhailoại:chiphíbấtbiếnvchiphíkhảbiến. Chiphíbấtbiến:(Fixedcosts)lnhữngchiphíkhôngphụthuộcvosựbiếnđộngcủakhối l−ợngsảnphẩm,mphụthuộcvonănglựcsảnxuấtđđịnh.Khoảnchiphínygồmcó: khấuhaotisảncốđịnh,tiềnl−ơngcủacánbộcôngnhânviênđ−ợctrảtheothờigian,tiềntrả lợitứcngânhng,chiphíquảnlýhnhchính,chiphívềInternetz,bảohiểm... Chiphíkhảbiến:(Variablcosts)lnhữngchiphímsựthayđổicủanóphụthuốcvosự thayđổicủakhốil−ợngsảnphẩm.Tínhchấtcủamốiquanhệphụthuộcnycóthểltuyến tính,hoặcphituyếntính.Chiphíkhảbiếnbaogồm:chiphívậtliệu,tiềnl−ơngsảnphẩm,tiền th−ởng,chiphívậntải Phânloạichiphísảnxuấttheotiêuthứcnytạođiềukiệnquansátsựchuyểndịchcủamỗi loạichiphívogiáthnhsảnphẩm,từđótạođiềukiệntìmrabiệnphápthíchhợpđểgiảmgiá thnhsảnphẩm. b)Căncứvotínhchấtcôngdụngcủachiphíđốivớiviệcsảnxuấtsảnphẩm,ng−ờitaphân biệt:chiphícơbảnvchiphíchung. Chiphícơbản:lnhữngchiphítrựctiếpphátsinhtrongquátrìnhsảnxuấtsảnphẩm.Trong doanhnghiệpcôngnghiệpchiphícơbảnbaogồm:chiphínguyênvậtliệuchính,vậtliệuphụ, nhiênliệuđộnglựcdùngvoquátrìnhsảnxuất,tiềnl−ơngcủacôngnhânsảnxuất.Khitính Tr ưng ð i h c Nụng nghi p Hà N i – Giỏo trỡnh Thng kờ Doanh nghi p Nụng nghi p 94