›
›

Bài giảng Vẽ điện

doc 60 trang vanle 3910
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Vẽ điện", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • docbai_giang_ve_dien.doc

Nội dung text: Bài giảng Vẽ điện

  1. Mục lục Biên soạn: GV. Thiên Khương Tùng Bài giảng Vẽ điện
  2. Mục lục Biên soạn: GV. Thiên Khương Tùng Mục lục CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BẢN VẼ ĐIỆN 1 1. Quy ước trình bày bản vẽ 1 1.1. Vật liệu dụng cụ vẽ 1 1.2. Khổ giấy 1 1.3. Khung tên 2 1.4. Chữ viết trong bản vẽ 2 1.5.Đường nét 3 1.6. Cách ghi kích thước 3 1.7. Tỉ lệ bản vẽ 4 1.8. Cách gấp bản vẽ 4 2. Các tiêu chuẩn của bản vẽ điện 4 2.1. Tiêu chuẩn Việt Nam 4 2.2. Tiêu chuẩn quốc tế 4 3. Bài tập thực hành 5 CHƯƠNG 2: CÁC KÝ HIỆU QUY ƯỚC DÙNG TRONG BẢN VẼ ĐIỆN 6 1. Vẽ các ký hiệu phịng ốc và mặt bằng xây dựng 6 2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng 8 2.1. Nguồn điện 8 2.2. Các loại đèn điện và thiết bị dùng điện 8 2.3. Các loại thiết bị đĩng cắt bảo vệ 10 2.4. Các loại thiết bị đo lường 12 3. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện cơng nghiệp 18 3.1. Các loại máy điện 18 3.2. Các loại thiết bị đĩng cắt, điều khiển 23 4. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ cung cấp điện 31 4.1. Các loại thiết bị đĩng cắt, đo lường bảo vệ 31 4.2.Đường dây và phụ kiện 33 5. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện tử 37 5.1. Các linh kiện thụ động 37 5.2. Các linh kiện tích cực 37 5.3. Các phần tử logic 40 6. Bài tập thực hành 40 CHƯƠNG 3: VẼ SƠ ĐỒ ĐIỆN 41
  3. Mục lục Biên soạn: GV. Thiên Khương Tùng 1. Mở đầu 41 1.1. Khái niệm 41 1.2. Ví dụ 41 2. Vẽ sơ đồ mặt bằng, sơ đồ vị trí 41 2.1. Khái niệm 41 2.2. Ví dụ 42 3. Vẽ sơ đồ đơn tuyến 46 3.1. Khái niệm 46 3.2. Ví dụ 46 4. Vẽ sơ đồ nối dây 47 4.1. Khái niệm 47 4.2. Nguyên tắc thực hiện 47 4.3. Ví dụ 48 5. Nguyên tắc chuyển đổi giữa các dạng sơ đồ 49 6. Vạch phương án thi cơng 49 7. Bài tập thực hành 57
  4. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BẢN VẼ ĐIỆN 1. Quy ước trình bày bản vẽ 1.1. Vật liệu dụng cụ vẽ Giấy vẽ : cĩ 3 loại giấy: giấy vẽ tinh, giấy bĩng mờ, giấy kẻ ơli Bút chì: cĩ nhiều loại khác nhau, tùy theo yêu cầu mà chọn loại bút chì cho thích hợp H: loại cứng: 1H, 2H, 3H, 4H, 9H HB: loại trung bình B: loại mềm 1B, 2B, .9B Thước vẽ: thước dẹp dài 30- 40 cm, thước rập trịn, thước hình chữ T, thước Êke 1.2. Khổ giấy Ký hiệu khổ giấy Ký hiệu khổ giấy 44 24 22 12 11 Kích thước các Kích thước các cạnh 1189×841 594×841 594×420 297×420 297×210 cạnh của khổ của khổ giấy(mm) giấy(mm) Ký hiệu của tờ Ký hiệu của tờ giấy A0 A1 A2 A3 A4 giấy tương ứng tương ứng Quan hệ giữa các khổ giấy như sau: Trang 1
  5. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 1.3. Khung tên Khung tên đặt gĩc phải bản vẽ Đối với bản vẽ dùng giấy A2, A3, A4 Đối với bản vẽ dùng giấy A0, A1 1.4. Chữ viết trong bản vẽ Trang 2
  6. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Cĩ thể viết đứng hoặc viết nghiêng 750 Chiều cao khổ chữ: h= 14, 10, 7, 3.5, 2.5 (mm) Chiều cao các loại chữ: Chữ hoa = h Chữ thường cĩ nét sổ (h, g, l) =h Chữ thường khơng cĩ nét sổ (a, e, m) =5/7h Chiều rộng: Chữ hoa và số= 5/7h, ngoại trừ A,M = 6/7h, số 1=2/7h, w=8/7h, l= 4/7h, J, I= 2/7h Chữ thường = 4/7h, ngoại trừ w, m=h, f,j,l,t= 2/7h, r=3/7h Bề dày nét chữ, số= 1/7h 1.5. Đường nét Tên gọi Hình dạng Ứng dụng 1. Nét liền đậm - Cạnh thấy đường bao thấy - Đường đỉnh ren thấy - Khung bảng tên, khung tên 2. Nét liền mảnh - Đường đĩng, đường dẫn, đường kích thước - Đường bao mặt cắt chập - Đường gạch gạch trên mặt cắt - Đường chân ren thấy 3. Nét đứt - Cạnh khuất, đường bao khuất 4. Nét gạch chấm - Trục đối xứng mảnh - Đường tâm của vịng trịn 5. Nét lượn sĩng - Đường cắt lìa hình biểu diển - Đường phân cách giữa hình cắt và hình chiếu khi khơng dùng trục đối xứng làm trục phân cách 1.6. Cách ghi kích thước - Đường dĩng ( đường nối): Vẽ nét liền mảnh và vuơng gĩc với đường bao - Đường ghi kích thước: Vẽ bằng nét mảnh song song với đường bao và cách đường bao từ 7-10mm Trang 3
  7. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng - Mũi tên: nằm trên đường ghi kích thước, đầu mũi tên vừa chạm sát vào đường giĩng , mũi tên phải nhọn và thon - Ngyên tắc ghi kích thước: nguyên tắc chung, số ghi độ lớn khơng phụ thuộc độ lớn của hình vẽ, đơn vị thống nhất là mm ( khơng cần ghi đơn vị trên bản vẽ), đơn vị gĩc là độ  Cách ghi kích thước: . Trên bản vẽ: kích thước chỉ được phép ghi 1 lần . Đối với bản vẽ cĩ hình nhỏ, thiếu chổ ghi kích thước cho phép kéo dài đường ghi kích thước, con số kích thước ghi ở bên phải, mũi tên cĩ thể ghi ở bên ngồi - Con số kích thước: Ghi dọc theo đường kích thước và khoảng giữa và cách một đoạn khoản 1.5mm - Hướng viết số kích thước phụ thuộc vào độ nhiêng đường ghi kích thước, đối với các gĩc cĩ thể nằm ngang - Để ghi kích thước một gĩc hay một cung, đường ghi kích thước là một cung trịn - Đường trịn trước con số kích thước cĩ ghi φ - Cung trịn trước con số kích thước cĩ ghi R 1.7. Tỉ lệ bản vẽ - Tỉ lệ thu nhỏ: 1/2, 1/3, .1/100, - Tỉ lệ nguyên: 1/1 - Tỉ lệ phĩng to: 2/1, 3/1, . 100/1, 1.8. Cách gấp bản vẽ - Các bản vẽ thực hiện xong, cần phải gấp lại đưa vào tập hồ sơ lưu trữ để thuận tiện trong việc quản lý và sử dụng - Cách gấp bản vẽ phải tuân theo một trình tự và đúng kích thước đã cho sẳn, khi gấp phải đưa khung tên ra ngồi để khi sử dụng khơng bị lúng túng, và khơng mất thời thời gian tìm kiếm 2. Các tiêu chuẩn của bản vẽ điện 2.1. Tiêu chuẩn Việt Nam Các ký hiệu mặt bằng vẽ trên sơ đồ điện phải được thực hiện theo tiêu chuẩn Việt Nam: TCVN 1613 – 75 ÷ TCVN 1639 – 75 và các ký hiệu điện trên mặt bằng phải được thực hiện theo tiêu chuẩn TCVN 185 - 74 2.2. Tiêu chuẩn quốc tế Tiêu chuẩn lắp đặt điện IEC Trang 4
  8. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 3. Bài tập thực hành Thiết lập bản vẽ mặt bằng cho một căn hộ cấp 4, bao gồm: 1. Chọn khổ giấy. 2. Khung tên. 3. Tỉ lệ bản vẽ. 4. Sơ đồ mặt bằng. Trang 5
  9. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng CHƯƠNG 2: CÁC KÝ HIỆU QUY ƯỚC DÙNG TRONG BẢN VẼ ĐIỆN 1. Vẽ các ký hiệu phịng ốc và mặt bằng xây dựng Trên sơ đồ mặt bằng cho ta biết vị trí lắp đặt các thiết bị điện cũng như các thiết bị khác. Ví dụ ta cĩ sơ đồ mặt bằng của một căn hộ như sau: Hình 2.1: Sơ đồ mặt bằng một căn hộ Các ký hiệu cơ bản trên sơ đồ mặt bằng: STT TÊN GỌI KÝ HIỆU 1 Cửa ra vào 1 cánh 2'-6" Trang 6
  10. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 2 Cửa ra vào 2 cánh 5'-0" 3 Thang máy 4 Cửa sổ 2'-6" 5 Cầu thang 6 Bồn tắm Trang 7
  11. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 7 Nước Ngồi ra cịn cĩ rất nhiều các ký hiệu trên bản vẽ, mà chúng ta cĩ thể tìm hiểu trong hệ thống tiêu chuẩn Viêt Nam (TCVN) về xây dựng. 2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng 2.1. Nguồn điện STT TÊN GỌI KÝ HIỆU 1 Dịng điện 1 chiều 2 Điện áp một chiều 3 Dịng điện xoay chiều hình sin 4 Dây trung tính N 5 Điểm trung tính O 6 Các pha của mạng điện A, B, C 7 Dịng điện xoay chiều 3 pha 4 dây 50Hz, 380V 3+N 50Hz, 380V 8 Dịng điện 1 chiều 2 đường dây 2 110V 2.2. Các loại đèn điện và thiết bị dùng điện STT TÊN GỌI KÝ HIỆU 1 Đèn huỳnh quang Trang 8
  12. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 2 Đèn nung sáng 3 Đèn đường 4 Đèn ốp trần 5 Đèn pha bĩng solium 150W treo trên tường. 150 la chỉ số cơng suât, ngồi ra cịn cĩ 35, 70W 6 Đèn cổng ra vào 7 Đèn trang trí sân vườn 8 Đèn chiếu sáng khẩn cấp 9 Đèn thốt hiểm EXI T Trang 9
  13. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Đèn1 chùm 0 Quạt1 thơng giĩ 1 Điều1 hịa nhiệt độ 2 Bình1 nước nĩng 3 Ơ1 cắm đơn, ổ cắm đơi 4 2.3. Các loại thiết bị đĩng cắt bảo vệ Trang 10
  14. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 1 Cầu chì 2 MCB, MCCB 3 Tủ phân phối 4 Cầu dao một pha 5 Đảo điện một pha 6 Cơng tắc đơn, đơi, ba, bốn 7 Cầu dao ba pha 8 Đảo điện ba pha 9 Nút nhấn thường hở 10 Nút nhấn thường đĩng 11 Nút nhấn kép Trang 11
  15. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 2.4. Các loại thiết bị đo lường 1 Ampemet 2 Vơnmet 3 Đồng hồ kiliwatt Các mạch điện chiếu sáng cơ bản: Mạch đèn nung sáng một cơng tắc: Sơ đồ nguyên lý Sơ đồ đơn tuyến Trang 12
  16. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ nối dây Mạch đèn một đèn, một cơng tắc và một ổ cắm Sơ đồ nguyên lý Sơ đồ đơn tuyến Trang 13
  17. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ nối dây Mạch một đèn hai cơng tắc điều khiển hai nơi Sơ đồ nguyên lý Sơ đồ đơn tuyến Trang 14
  18. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ nối dây Ta cũng cĩ thể mắc Mạch một đèn hai cơng tắc điều khiển hai nơi theo sơ đồ dưới đây: Sơ đồ nguyên lý Sơ đồ đơn tuyến Trang 15
  19. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ nối dây Mạch một đèn điều khiển ba nơi (mạch đèn hành lang): Sơ đồ nguyên lý Sơ đồ đơn tuyến Trang 16
  20. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ nối dây Mạch đèn sáng tắt luân phiên: Sơ đồ nguyên lý Trang 17
  21. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ đơn tuyến Sơ đồ nối dây 3. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện cơng nghiệp Các khí cụ điện, thiết bị điện đĩng cắt trong các sơ đồ phải biểu diễn ở trạng thái cắt (trạng thái hở mạch), nghĩa là khơng cĩ dịng điện trong tất cả các mạch và khơng cĩ lực ngồi cưỡng bức tác dụng lên tiếp điểm đĩng. Những cái đổi nối khơng cĩ vị trí cắt cần phải lấy một trong các vị trí của nĩ làm gốc để biểu diễn trong sơ đồ. Các tiếp điểm của thiết bị đĩng cắt cĩ hai vị trí gốc (ví dụ: rowle cĩ hai vị trí), cần phải chọn một trong hai vị trí để biểu diễn. Vị trí này cần được giải thích trên sơ đồ. Các tiếp điểm động của role, của các khĩa điện thoại và những cái chuyển mạch điện thoại, nút bấm biểu diễn theo phương pháp phân chia. Những tiếp điểm của máy cắt và nút bấm sẽ biểu diễn từ trên xuống khi biểu diễn các mạch của sơ đồ theo chiều ngang, và từ trái sang phải khi biểu diễn các mạch theo chiều đứng. 3.1. Các loại máy điện 1 Cuộn cảm, cuộn kháng khơng lõi 2 Cuộn cảm cĩ lõi điện mơi dẫn từ 3 Cuộn cảm cĩ đầu rút ra Trang 18
  22. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 4 Cuộn điện cảm cĩ tiếp xúc trượt 5 Cuộn cảm biến thiên liên tục 6 Cuộn kháng điện đơn 7 Cuộn kháng điện kép 8 Cuộn cảm tinh chỉnh cĩ lõi điện mơi dẫn từ. 9 Biến áp khơng lõi cĩ liên hệ từ khơng đổi 10 Biến áp khơng lõi cĩ liên hệ từ thay đổi 11 Biến áp cĩ lõi điện mơi dẫn từ 12 Biến áp điều chỉnh tinh được bằng lõi điện mơi dẫn từ chung. Trang 19
  23. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 13 Biến áp một pha lõi sắt từ 14 Biến áp một pha lõi sắt từ cĩ màn che giữa các cuộn dây 15 Biến áp một pha lõi sắt từ cĩ đầu rút ra ở điểm giữa dây quấn (biến áp vi sai) 16 Biến áp một pha ba dây quấn lõi sắt từ cĩ đầu rút ra ở dây quấn thứ pha 17 Biến áp ba pha lõi sắt từ, các dây quấn nối hình sao – sao cĩ điểm trung tính rút ra 18 Biến áp bap ha lõi sắt từ, các dây quấn nối hình sao – tam giác cĩ điểm trung tính rút ra. 19 Biến áp tự ngẫu hai dây quấn một pha lõi sắt từ Trang 20
  24. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 20 Biến áp tự ngẫu hai dây quấn ba pha lõi sắt từ 21 Biến áp tự ngẫu ba dây quấn một pha lõi sắt từ 22 Biến áp lõi thép cĩ cuộn dây điều khiển, một pha 23 Biến áp lõi thép cĩ cuộn dây điều khiển, ba pha cuộn dây nối hình sao-sao 24 Máy biến dịng cĩ một dây quấn thứ cấp 25 Máy biến dịng cĩ hai dây quấn thứ cấp trên một lõi 26 Máy biến dịng cĩ hai dây quấn thứ cấp trên hai lõi riêng Trang 21
  25. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 27 Cuộn dây cực từ phụ 28 Cuộn dây stator (mỗi pha) của máy điện xoay chiều 29 Cuộn dây kích thích song song, kích thích độc lập máy điện một chiều 30 Stator, dây quấn stator ký hiệu chung 31 Stator dây quấn ba pha tam giác 32 Stator dây quấn ba pha nối sao 33 Rotor 34 Rotor cĩ dây quấn, vành đổi chiều và chổi than 35 Máy điện một chiều kích từ độc lập Trang 22
  26. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 36 Máy điện một chiều kích từ nối tiếp 37 Máy điện một chiều kích từ song song 38 Máy điện một chiều kích từ hỗn hợp 39 Động cơ điện một chiều thuận nghịch, cĩ hai cuộn dây kích thích nối tiếp 3.2. Các loại thiết bị đĩng cắt, điều khiển 1 Tiếp điểm của các khí cụ đĩng ngắt và đổi nối -Thường mở -Thường đĩng -Đổi nối Trang 23
  27. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Cho phép sử dụng các ký hiệu sau đây: - Thường mở - Thường đĩng - Đổi nối trung gian Cho phép bơi đen vịng trịn chỗ vẽ tiếp điểm động 2 Tiếp xúc trượt - Trên mặt dẫn điện - - Trên một số mạch dẫn điện kiểu vành trượt 3 Tiếp điểm của cơng tắc tơ, khởi động từ, bộ chế động lực: - Thường hở - Thường đĩng - Đổi nối 4 Tiếp điểm thường mở Trang 24
  28. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng của rowle và cơng tắc tơ cĩ độ trì hoạt về thời gian - Đĩng chậm - Mở chậm - Đĩng mở chậm 5 Tiếp điểm thường đĩng của rơ le và cơng tắc tơ cĩ độ trì hỗn về thời gian - Đĩng chậm - Mở chậm - Đĩng mở chậm Ví dụ: mạch khởi động sao tam giác Trong đĩ: L1: Trang 25
  29. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.2 : Mạch động lực Trang 26
  30. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.3: mạch điều khiển Hình 2.4: mạch quay hai chiều (mạch động lực) Trang 27
  31. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.5: Mạch điều khiển Trang 28
  32. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.6: mạch động lực hãm động năng động cơ ba pha Trang 29
  33. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.7: Mạch điều khiển 4. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ cung cấp điện 4.1. Các loại thiết bị đĩng cắt, đo lường bảo vệ 1 Dao cách li một cực 2 Dao cách li ba cực 3 Dao ngắn mạch Trang 30
  34. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 4 Dao đứt mạch, tác động một chiều 5 Dao đứt mạch, tác động hai chiều 6 Máy cắt hạ áp (Aptomat) ký hiệu chung 7 Máy cắt hạ áp ba cực Lưu ý: nếu cần chỉ rõ máy phụ thuộc đại lượng nào (quá dịng, áp ) thì dùng các ký hiệu I >, I , U <, đặt sau ký hiệu máy cắt 8 Dao cắt phụ tải ba cực điện áp cao Trang 31
  35. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 9 Máy cắt ba cực điện áp cao 4.2. Đường dây và phụ kiện 1 Mạch cĩ 2, 3, 4 dây 2 Những đường dây chéo nhau, nhưng khơng cĩ nối về điện 3 Những đường dây chéo nhau, nhưng cĩ nối về điện 4 Vị trí tương đối giữa các dây điện 5 Cáp đồng trục: Màn chắn nối vỏ Trang 32
  36. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Màn chắn nối đất 6 Dây mềm 7 Chỗ hỏng cách điện: Giữa các dây Giữa dây và vỏ Giữa dây và đất Ví dụ: Sơ đồ cung cấp điện: Trang 33
  37. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.8: Sơ đồ cung cấp điện dẫn sâu, khơng cĩ trạm phân phối trung tâm các tram biến áp phân xưởng nhận điện trực tiếp từ tram biến áp cung cấp. Hình 2.9: Sơ đồ trạm biến áp trung tâm, sử dụng MBA ba pha hai cuộn dây Trang 34
  38. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.10: Sơ đồ tram biến áp Trang 35
  39. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.11: Sơ đồ cung cấp điện cho một nhà máy 5. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện tử 5.1. Các linh kiện thụ động 1 Điện trở 2 Biến trở (ký hiệu chung) 3 Biến trở khơng cĩ điểm chung 4 Biến trở cĩ điểm chung 5 Tụ điện (ký hiệu chung) 6 Tụ điện cĩ phân cực 7 Tụ điện cĩ điều chỉnh 8 Tụ điện cĩ tinh chỉnh 9 Tụ điện vi sai 10 Tụ điện dịch pha 5.2. Các linh kiện tích cực 1 Diode Trang 36
  40. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 2 Diode phát quang 3 Diode quang 4 Triac 5 Zener 7 Diac 8 Trasistor thuận (PNP) 9 Transistor nghịch (NPN) 10 Mosfet 11 Cầu chỉnh lưu Trang 37
  41. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 11 Ví dụ: Hình 2.12: Mạch transistor điều khiển một rơle Hình 2.13: Mạch nguồn Trang 38
  42. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 2.14: Sơ đồ điều khiển dung lượng tụ bù 5.3. Các phần tử logic Các phần tử logic chủ yếu là các cổng AND, OR, XOR, NOR, NOT, được ký hiệu bằng các khối hình vuơng và kèm theo các ký tự bên trong. Hình 2.15: Các cổng logic cơ bản 6. Bài tập thực hành 1. Liệt kê lại các thiết bị điện (bằng ký hiệu) trong phịng học. 2. Vẽ sơ đồ bố trí các thiết bị này trên bản vẽ. Trang 39
  43. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng CHƯƠNG 3: VẼ SƠ ĐỒ ĐIỆN 1. Mở đầu 1.1. Khái niệm Vẽ sơ đồ điện là một bước quang trọng trong thiết kế. Nĩ là cơ sở để dự trù vật tư, thi cơng, cũng như bảo trì hệ thống điện. Vẽ sơ đồ điện là quá trình thể hiện hệ thống điện trên sơ đồ. Dựa vào quá trình thể hiện đĩ sẽ giúp ta thiết kế, thi cơng, bảo trì hệ thống điện đáp ứng yêu cầu đặt ra cho hệ thống. 1.2. Ví dụ 2. Vẽ sơ đồ mặt bằng, sơ đồ vị trí 2.1. Khái niệm Mặt bằng ngơi nhà là hình cắt bằng của ngơi nhà, trên đĩ thể hiện vị trí, kích thước các tường, vách, cửa và các thiết bị đồ đạc. Hình 3.1: Sơ đồ mặt bằng của một căn hộ Trang 40
  44. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Sơ đồ vị trí trình bày vị trí lắp đặt thiết bị điện, khí cụ điện trên mặt bằng. sơ đồ vị trí được căn cứ từ mặt bằng kiến trúc ( sơ đồ mặt bằng ). Ký hiệu điện dùng trong sơ đồ vị trí là ký hiệu điện dùng trong sơ đồ mặt bằng. Hình 3.2 giới thiệu sơ đồ vị trí của một vài thiết bị điện trong phịng khách thiết bị điện trong phịng khách Hình 3.2: Sơ đồ bố trí thiết bị điện Trong đĩ: : đèn huỳnh quang : cơng tắc : dây dẫn 2.2. Ví dụ Trang 41
  45. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Dưới đây là sơ đồ mặt bằng của một ngơi nhà hồn chỉnh: gồm cĩ mặt bằng sân vườn, tầng trệt, tầng lửng, tầng lầu, tầng áp mái Hình 3.3: Mặt bằng sân vườn Trang 42
  46. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 3.4: Mặt bằng tầng trệt Hình 3.5: Mặt bằng tầng lửng Trang 43
  47. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 3.6: Mặt bằng tầng lầu Trang 44
  48. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 3.7: Mặt bằng tầng áp mái 3. Vẽ sơ đồ đơn tuyến 3.1. Khái niệm Sơ đồ đơn tuyến trình bày mạch điện, mạng điện bằng một nét vẽ trên đĩ vẫn thể hiện được số lượng, cỡ dây, cũng như cách thức đi dây. Sơ đồ đơn tuyến được dùng trong bản vẽ thiết kế. ký hiệu điện dùng trong sơ đồ đơn tuyến là ký hiệu điện dùng trong sơ đồ mặt bằng. 3.2. Ví dụ Trang 45
  49. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 3.8: Sơ đồ đơn tuyến 4. Vẽ sơ đồ nối dây 4.1. Khái niệm Sơ đồ nối dây trình bày chi tiết mạch điện, mạng điện dùng trong thi cơng. Nĩ được căn cứ theo sơ đồ đơn tuyến, tất cả các đường dây được trình bày đầy đủ giữa các phụ tải, khí cụ điện và nguồn điện trên sơ đồ mặt bằng. các đường dây được thể hiện theo từng tuyến hoặc từng lộ dây. Ký hiệu điện dùng trong sơ đồ điện là ký hiệu điện dùng trong sơ đồ điện. Chú ý: sơ đồ vị trí, sơ đồ đơn tuyến, sơ đồ nối dây phải thể hiện tương ứng trên mặt bằng, dù rằng tỉ lệ mặt bằng cĩ thể khác nhau. 4.2. Nguyên tắc thực hiện Từ sơ đồ đơn tuyến, ta biểu diễn đầy đủ chi tiết của mạch điện. Trên cơ sở nắm vững sơ đồ nguyên lý vận hành của mạch điện. Trang 46
  50. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình 3.9: Sơ đồ nguyên lý 1- Nguồn điện 2- Bộ phận bảo vệ: cầu chì 3- Bộ phận điều khiển: cơng tắc 4- Phụ tải: bĩng đèn 4.3. Ví dụ Hình 3.10: Sơ đồ nối dây Trang 47
  51. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 5. Nguyên tắc chuyển đổi giữa các dạng sơ đồ Trong thiết kế, đối với những mạng điện phức tạp, khối lượng thiêt bị điện lớn. thơng thường được thể hiện duois dạng sơ đồ đơn tuyến. Do đĩ địi hỏi người thi cơng phải cĩ kiến thức về đọc bản vẽ cũng như việc chuyển đổi qua lại của các sơ đồ. Từ đĩ vạch ra được phương án dự trù vật tư, cũng như thi cơng cơng trình: Từ sơ đồ mặt bằng, chúng ta cĩ thể thiết kế, bố trí thiết bị điện của hệ thống điện cho cơng trình. Căn cứ vào chủng loại,vị trí thiết bị điện ta lập sơ đồ đơn tuyến cho hệ thống điện. Sơ đồ đơn tuyến đĩng vai trị hết sức quan trọng trong thiết kế, thi cơng. Do đĩ việc thiết kế, đọc bản vẽ này là một bước khơng thể bỏ qua. Từ sơ đồ đơn tuyến, chúng ta cĩ thể triển khai ra sơ đồ nối dây. Tuy nhiên chúng ta chỉ cĩ thể triển khai sơ đồ nối dây trên sơ đồ tổng thể (trên mặt bằng) đối với những hệ thống đơn giản. Đối với hệ thống phức tạp, thơng thường người ta tách sơ đồ nối dây của từng thiết bị ra. Cơng việc này địi hỏi phải nắm rõ sơ đồ nguyên lý của mạch điện, hệ thống điện. 6. Vạch phương án thi cơng Việc phân tích bản vẽ là cơ sở để vạch ra phương án thi cơng hợp lý, dự trù khối lượng vật tư cần thiết phục vụ quá trình thi cơng theo đúng yêu cầu thiết kế. Một phương án thi cơng hợp lý là phương án đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, an tồn, thẩm mỹ cho cơng trình và thuận lợi trong quá trình thi cơng. Để lắp đặt một hệ thống điện nào đĩ ta cần lập các sơ đồ sau đây. a) Sơ đồ lắp đặt Cần xác định cho đúng vị trí các thiết bị cần lắp đặt cũng như dây dẫn. Ví dụ trong một căn phịng cần lắp đặt 1 bĩng đèn, 1 cơng tắc và một ổ cắm cĩ dây bảo vệ như hình vẽ dưới. Hình a: Sơ đồ lắp đặt Trang 48
  52. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng b) Sơ đồ tổng quát Hình b: Sơ đồ đơn tuyến Sơ đồ tổng quát biểu diễn một cách đơn giản các thiết bị điện cùng tất cả các phụ kiện cùng liên quan đến mạch điện. Đường dây vẽ trên sơ đồ chỉ cĩ một đường dây nhưng cĩ kí hiệu về số lượng lõi dây và cả tiết diện dây dẫn. Với sơ đồ này cần các loại thiết bị và phụ kiện sau:  Một cơng tắc lắp trên tường  Một ổ cắm lắp trên tường  Một đèn trịn treo trên trần  Ống dẫn cĩ ký hiệu NYM-J 1,5 mm2 đặt nổi trên tường  Giữa đèn và hộp đấu dây cĩ ba lõi  Giữa các ổ cắm và hộp đấu dây cĩ ba lõi c) Sơ đồ chi tiết Trang 49
  53. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình c: Sơ đồ chi tiết (sơ đồ nối dây) Hoạt động của mạch: Khi bật cơng tắc Q1 dịng điện đi từ L1 , X1:1 , Q1:1 , X1:4 , E1:1 , E1:2 , X1:3 , N và đèn sáng. Ổ cắm được nối vào nguồn điện sau: L1 , X1:1 , X2:2 , X2:1 , X1:3 , N Đường đi của dây bảo vệ: PE , X1:2 , X2:PE Ví dụ 1: mạch tuần tự Một hành lang cần được lắp đặt 1 bĩng đèn ở trên trần và 2 bĩng ở hai đầu. Mạch được điều khiển bởi 1 cơng tắc 2 vị trí khơng phụ thuộc lẫn nhau. Cơng tắc Q1 bao gồm hai ngắt mạch và một dây chung cùng nằm trong một hộp. Trang 50
  54. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình a: Sơ đồ đơn tuyến Hình b: Sơ đồ chi tiết (sơ đồ nối dây) Trang 51
  55. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hoạt động của mạch: Đèn E1 sáng: L1 , X1:5 , Q1:1 , Q1:2 , X1:4 , E1:1 , E1:2 , X1:1 , N , Q1:2 (Điều khiển E1) Đèn E2 và E3: L1:X1:5 , Q1:1 , Q1:3 , X1:3 , X2:3 , E2:1 , E2:2 , X2:1 , E3:1 , E3:2 , X2:1 , X1:1 , N , Q1:3 Ví dụ 2: Mạch đảo chiều Một căn phịng cĩ hai cửa ra vào cần lắp một bĩng đèn được điều khiển tắt mở bằng hai cơng tắc khơng phụ thuộc lẫn nhau. Ở đây người ta dùng cơng tắc lật Hình a: Sơ đồ vị trí Trang 52
  56. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình b: Sơ đồ đơn tuyến Hình c: Sơ đồ nguyên lý Trang 53
  57. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình d: Sơ đồ chi tiết (sơ đồ nối dây) Ví dụ 3: Lắp đặt điện cho một phịng làm việc Từ sơ đồ nguyên lý vẽ sơ đồ mạch điện và thực hiện lắp mạch theo sơ đồ: Hình a: Sơ đồ nguyên lý Trang 54
  58. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng Hình b: Các hộp đấu dây Hình c: Sơ đồ nối dây Trang 55
  59. Bài giảng Vẽ điện Biên soạn: GV.Thiên Khương Tùng 7. Bài tập thực hành Thiết kế hệ thống điện cho một phịng học trên bản vẽ, bao gồm 1. Định dạng bản vẽ (khổ giấy,khung tên, . .). 2. Vẽ sơ đồ mặt bằng phịng học. 3. Vẽ sơ đồ bố trí thiết bị. 4. Vẽ sơ đồ nguyên lý cấp điện cho các thiết bị. 5. Vẽ sơ đồ đơn tuyến. 6. Vẽ sơ đồ đi dây. Trang 56