Bài giảng Kinh tế học công cộng - Bài 4: Ngoại tác (Phần 1)

Nội dung text: Bài giảng Kinh tế học công cộng - Bài 4: Ngoại tác (Phần 1)

1. 11-Oct-15 BÀI 4 NỘI DUNG CHƯƠNG Phân loại ngoại tác Hậu quả của ngoại tác NGOẠI TÁC Giải pháp tư nhân đối với ngoại tác EXTERNALITIES Chính sách can thiệp của chính phủ Slides có sử dụng thông tin của Jonathan Gruber Le T. Nhan 11-Oct-15 2 THUẬT NGỮ PHẦN I EXTERNALITY NGOẠI TÁC KHÁI NIỆM NGOẠI ỨNG YẾU TỐ NGOẠI LAI & PHÂN LOẠI NGOẠI TÁC 11-Oct-15 3 11-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 4 1
2. 11-Oct-15 NGOẠI TÁC NGOẠI TÁC Externality? Khái niệm?  “Externalities arise whenever the actions of one party  “Khi hành động của một đối tượng (cá nhân/hãng) có make another party worse or better off, yet the first tác động/ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích/phúc lợi/chi party neither bears the costs nor receives the benefits phí của một đối tượng khác, nhưng những tác of doing so.” (Gruber, 4ed.) động/ảnh hưởng đó lại không được phản ánh trong giá cả thị trường thì ảnh hưởng đó được gọi là các ngoại tác” 11-Oct-15 5 11-Oct-15 6 PHÂN LOẠI NGOẠI TÁC PHÂN LOẠI NGOẠI TÁC NGOẠI TÁC TIÊU CỰC NGOẠI TÁC TIÊU CỰC NGOẠI TÁC TÍCH CỰC SX TD SX TD “Là những chi phí tác động lên một đối tượng thứ ba (ngoài người mua, người bán trên TT), nhưng chi phí đó lại không được phản ánh trong giá cả TT”. ? ? ? ? 11-Oct-15 7 11-Oct-15 8 2
3. 11-Oct-15 PHÂN LOẠI NGOẠI TÁC ĐẶC ĐỂM CHUNG CỦA NGOẠI TÁC NGOẠI TÁC TÍCH CỰC Chúng có thể do cả hoạt động SX lẫn tiêu dùng “Là những lợi ích mang lại cho bên thứ ba (ngoài gây ra. người mua, người bán trên TT), nhưng những lợi ích đó lại không được phản ánh trong giá cả TT”. 11-Oct-15 9 11-Oct-15 10 ĐẶC ĐỂM CHUNG CỦA NGOẠI TÁC ĐẶC ĐỂM CHUNG CỦA NGOẠI TÁC Trong ngoại tác, việc ai là người gây tác hại (hay Sự phân biệt giữa tính chất tiêu cực và tích cực mang lại lợi ích) cho ai nhiều khi chỉ mang tính của ngoại tác chỉ mang tính tương đối tương đối  Bạn nhìn theo góc độ nào?  Lò nướng bánh mỳ tạo nên ngoại tác tích cực hay tiêu cực? 11-Oct-15 11 11-Oct-15 12 3
4. 11-Oct-15 PHẦN II HẬU QUẢ CỦA NGOẠI TÁC Dưới quan điểm xã hội và kinh tế học, mọi ngoại HẬU QUẢ CỦA NGOẠI TÁC tác đều phi hiệu quả và là một thất bại TT.  Khi có ngoại tác thì hoặc MPC hoặc MPB của tư nhân không nhất trí với MSC hoặc MSB của xã hội do đó mức SX tối ưu của thị trường khác với mức hiệu quả của XH. 11-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 13 11-Oct-15 14 HẬU QUẢ CỦA NGOẠI TÁC NGOẠI TÁC TIÊU CỰC Khi nghiên cứu hậu quả của ngoại tác, cần nghiên cứu đầy đủ: Sự phi hiệu quả của ngoại tác tiêu cực  Ngoại tác tiêu cực trong SX;  Ngoại tác tiêu cực trong TD; Ví dụ và Bối cảnh:  Ngoại tác tích cực trong SX; Một nhà máy SX thép và một HTX đánh cá sử dụng chung cái hồ nước. Nhà máy dùng cái hồ làm nơi  Ngoại tác tích cực trong TD. xả thải và làm chết cá, gây giảm thu nhập của HTX đánh cá. Thực tế, ngoại tác sản xuất tiêu cực được chú ý xem xét. 11-Oct-15 15 11-Oct-15 16 4
5. 11-Oct-15 NGOẠI TÁC TIÊU CỰC PHẦN III Sự phi hiệu quả của ngoại tác tiêu cực Price of steel Social marginal cost, SMC = PMC + MD Deadweight loss S = Private marginal cost, PMC B GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI C $100 = Marginal P1 A damage, MD NGOẠI TÁC D = Private marginal benefit, PMB = Social marginal benefit, SMB Q2 Q1 Quantity of steel Overproduction 11-Oct-15 17 11-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 18 GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC 1. Quy định quyền SH tài sản  Định lý Coase 1. Quy định quyền SH tài sản  Định lý Coase Coase cho sở dĩ N.T tồn tại vì thiếu qui định rõ Nếu quyền sở hữu cái hồ thuộc về Nhà máy: ràng về quyền sở hữu các NL được các bên sử NM sẽ không SX thêm hàng hóa nếu HTX chấp nhận đền dụng chung. bù cho họ một lượng tiền ≥ lợi ích ròng mà họ nhận được từ việc tiếp tục SX, tức là MB - MPC. Nội dung định lý Coase: Nếu chi phí đàm phán là HTX sẽ sẵn sàng đền bù nếu số tiền HTX bỏ ra đền bù ≤ mức không đáng kể thì có thể đưa ra một giải pháp hiệu thiệt hại mà họ gánh chịu từ việc SX của nhà máy (hay quả cho N.Ứ bằng cách trao quyền SH các NL sử MEC) dụng chung cho một bên nào đó. Kết quả này Vậy giao dịch đền bù giữa 2 bên sẽ xảy ra ở mức SL j thỏa: không phụ thuộc vào việc bên nào trong số các bên MEC tại j ≥ Mức đền bù ≥ MB – MPC tại j liên quan đến N.Ứ được trao quyền SH. 11-Oct-15 19 11-Oct-15 20 5
6. 11-Oct-15 GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC 1. Quy định quyền SH tài sản  Định lý Coase 1. Quy định quyền SH tài sản  Định lý Coase Nếu quyền sở hữu cái hồ thuộc về HTX: Một số nhận xét: NM sẽ sẵn sàng đền bù cho HTX để HTX cho phép NM xả Nếu thành công thì NT có thể giải quyết thông qua thải xuống hồ, chừng nào mức đền bù ≤ lợi ích ròng do đàm phán tư nhân. Việc cần làm là trao quyền SH SX, tức là MB – MPC các NL cho một bên nào đó. Việc trao quyền SH HTX sẽ sẵn sàng chấp nhận đền bù nếu mức đền bù ≥ thiệt hại cho ai không ảnh hưởng đến kết quả của xử lý N.T; mà HTX phải chịu từ hoạt động SX của NM, tức MEC. nhưng ý nghĩa của việc trao cho ai lại khác nhau. Vậy giao dịch đền bù giữa 2 bên sẽ xảy ra ở mức SL j thỏa: Bên nào được trao quyền sở hữu NL thì bên đó MEC tại j ≤ Mức đền bù ≤ MB – MPC tại j được tăng thêm lợi ích qua quá trình đền bù; 11-Oct-15 21 11-Oct-15 22 GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC 1. Quy định quyền SH tài sản  Định lý Coase 2. Giải pháp Sáp nhập Một số nhận xét: Nội hóa N.T bằng cách sáp nhập các bên liên quan: Định lý Coase chỉ có thể thực hiện nếu chi phí đàm phán là không đáng kể; Trong ví dụ trên nếu NM và HTX liên kết lại thành một đơn vị chung thì khi đó đơn vị liên doanh sẽ cân nhắc lợi ích của cả 2 hoạt động và dừng lại ở Định lý Coase chỉ phù hợp với các N.T nhỏ có liên mức SL tối ưu XH và đó cũng là mức SL mà lợi quan đến một số ít đối tượng và nguyên nhân gây nhuận của liên doanh là lớn nhất. ra N.T có thể xác định dễ dàng; 11-Oct-15 23 11-Oct-15 24 6
7. 11-Oct-15 GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC GIẢI PHÁP TƯ NHÂN ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC 3. Giải pháp Dùng dư luận XH 3. Giải pháp Dùng dư luận XH Với các DN sản xuất gây ô nhiễm, các tổ chức bảo vệ môi trường có thể dùng sức ép dư luận để buộc các Đọc bài: “Vedan và sức mạnh của công luận” – DN này chú trọng đến sử dụng công nghệ sạch Luật sư Trương Trọng Nghĩa. thông qua việc vận động NTD tẩy chay sản phẩm của DN gây ô nhiễm. Biện pháp này tỏ ra khá hữu hiệu trong giai đoạn hiện nay. 11-Oct-15 25 11-Oct-15 26 PHẦN IV GIẢI PHÁP CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC Các giải pháp của Chính phủ có thể: GIẢI PHÁP CỦA CHÍNH PHỦ Áp dụng hình thức phạt (thuế); ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC Trợ cấp chi tiêu để giảm bớt ngoại tác; Áp dụng các qui định để hạn chế ngoại tác; Xác định các quyền tài sản không khuyến khích gây ra ngoại tác thông qua hệ thống luật. 11-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 27 11-Oct-15 28 7
8. 11-Oct-15 GIẢI PHÁP CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC GIẢI PHÁP CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC Đánh thuế (Thuế Pigou) 1. Phạt bằng cách đánh thuế (Thuế Pigou) MSC = MPC + MEC Thuế Pigou là loại thuế đánh vào mỗi đ.v.s.p của C A DN gây ô nhiễm sao cho mức thuế = chi phí MPC ngoại tác biên tại mức SL tối ưu của XH B (MEC hay MD). MEC E a b MB 0 Q0 Q1 Q 11-Oct-15 29 11-Oct-15 30 Thuế sửa sai ngoại tác tiêu cực (sản xuất quá mức) Corrective Taxation GIẢI PHÁP CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC Trợ cấp MSC = MPC + MEC C A MPC B MEC E a b MB 11-Oct-15 32 0 Q0 Q1 Q 8
9. 11-Oct-15 Trợ giá sửa sai ngoại tác tiêu cực (khai thác quá mức) Corrective Subsidies GIẢI PHÁP CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC Kiểm soát trực tiếp bằng mức chuẩn thải Mỗi hãng gây ô nhiễm sẽ bị yêu cầu chỉ được gây ô nhiễm ở một mức nhất định, gọi là mức chuẩn thải, nếu không sẽ bị buộc đóng cửa. Cách làm này thường không có hiệu quả khi có nhiều hãng cùng gây ô nhiễm, nhưng mỗi hãng lại có khả năng giảm ô nhiễm với chi phí khác nhau. 11-Oct-15 34 GIẢI PHÁP CHÍNH PHỦ ĐỐI VỚI NGOẠI TÁC THẢO LUẬN NHÓM Hình thành thị trường về ô nhiễm  Chúng ta đã học và trình bày về ngoại tác sản xuất Chính phủ có thể tiến hành bán giấy phép ô nhiễm hay tiêu cực. Thảo luận và biểu diễn bằng hình vẽ, đồng giấy phép xả thải. thời chỉ ra phần tổn thất (DWL) của xã hội trong Chính phủ sẽ bán giấy phép cho hãng được xả một lượng các trường hợp: phế thải nhất định nào đó. Các hãng sẽ tiến hành đấu giá để mua những giấy phép này, và hãng nào trả giá cao  Ngoại tác sản xuất tích cực; nhất sẽ được nhận.  Ngoại tác tiêu dùng tích cực; Mức giá của những giấy phép này sẽ là mức giá cân bằng của thị trường sao cho lượng ô nhiễm sẽ đúng bằng mức  Ngoại tác tiêu dùng tiêu cực mà chính phủ mong muốn. Mức giá cân bằng đối với giấy phép xả thải gọi là phí xả thải. 11-Oct-15 35 11-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 36 9
10. 11-Oct-15 10