Nghiên cứu của CEPR - Các nhân tố ảnh hưởng tới đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Tổng quan những vấn đề lý luận cơ bản

Nội dung text: Nghiên cứu của CEPR - Các nhân tố ảnh hưởng tới đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp: Tổng quan những vấn đề lý luận cơ bản

1. NGHIÊN C U C A CEPR CEPR Bài nghiên c u NC-01/2008 TRUNG TÂM NGHIÊN C ỨU KINH T Ế VÀ CHÍNH SÁCH Các nhân t nh h ưng t i đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p: tng quan nh ng v n đ lý lu n c ơ b n TS. Nguy n Đ c Thành Trung tâm Nghiên c u Kinh t và Chính sách (CEPR), Đi h c Kinh t , Đ i h c Qu c gia Hà N i. TRUNG TÂM NGHIÊN C U KINH T VÀ CHÍNH SÁCH TR ƯNG Đ I H C KINH T , Đ I H C QU C GIA HÀ N I 1
2. © 2008 Trung tâm Nghiên c u Kinh t và Chính sách Bài nghiên c u NC-01/ 2008 Tr ưng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Qu c gia Hà N i Nghiên c u c a CEPR Các nhân t nh h ưng t i đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p: tng quan nh ng v n đ lý lu n c ơ b n TS. Nguy n Đ c Thành E-mail : nguyen.ducthanh@cepr.org.vn Ngày 28/8/2008 Tóm t t Mc đ ích c a chuyên đ này là kh o sát, tóm t t t ng quan các lý thuy t v đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p nh m xác đ nh các y u t thúc đ y/kìm hãm đng l c đu t ư trong nông nghi p và kinh t nông thôn. Đ u tiên, bài nghiên c u xem xét các lý thuy t đ u t ư t ng quát nh m ch ra nh ng y u t c ă n b n tác đ ng đ n đ ng lc đ u t ư nói chung. Ti p đ ó, nh ng đ c thù riêng bi t c a khu v c s n xu t nông nghi p và kinh t nông thôn đ ưc xác đ nh. Trên c ơ s đ ó, chuyên đ tóm l ưc các lý thuy t và ch đ nghiên c u v đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p và kinh t h gia đ ình. Bài vi t phân bi t các nhóm đ ng l c đ u t ư c a hai đ i t ưng khác nhau: các nhà đ u t ư t bên ngoài ngành và các nhà đ u t ư là h nông nghi p (t đ u t ư). Cu i cùng, các y u t nh h ưng đ n đ ng l c đ u t ư đưc t ng h p và s p x p trong ph n k t lu n. T khoá: lý thuy t đ u t ư, nông nghi p, kinh t nông thôn, nông h Phân lo i: Kinh t h c nông nghi p, kinh t h c phát tri n Quan đi m đ ưc trình bày trong bài nghiên c u này là c a (các) tác gi và không nh t thi t ph n ánh quan đi m c a CEPR. 2
3. Mc l c Tóm t t 2 Mc l c 3 1. Khái ni m đ u t ư 4 2. Lý thuy t đ u t ư chung (các mô hình ph thông) 5 2.1. Mô hình c ơ s (baseline) 6 2.2. Mô hình đu t ư có chi phí đ i u ch nh 7 2.3. Mô hình đu t ư trong đ i u ki n b t tr c 8 2.4. Mô hình đu t ư trong đ i u ki n th tr ưng tài chính không hoàn h o 9 3. Các đ c tr ưng c a khu v c nông nghi p và n n kinh t nông thôn 10 4. Các lý thuy t và mô hình đu t ư trong khu v c nông nghi p 12 4.1. T ng quan th c t 12 4.2. Cách ti p c n đ nh tính 12 4.3. Cách ti p c n l ch s 13 4.3. Các nhóm mô hình lý thuy t v nông h 14 4.3.1. Nhóm mô hình nông h t i đ a hoá l i nhu n 14 4.3.2. Nhóm mô hình nông h t i đ a hoá l i ích 14 4.3.3. Nhóm mô hình nông h s r i ro 15 4.4. Các v n đ nh h ưng đ n đ u t ư trong khu v c nông nghi p 16 4.4.1. V n đ ti p cn th tr ưng 16 4.4.2. V n đ quy n tài s n (quy n s h u và quy n s d ng đ t) 16 (i) Lý thuy t v đ an toàn 17 (ii) Lý thuy t tài s n th ch p 17 (iii) Lý thuy t thu l i t th ươ ng m i 17 (iv) Gi thuy t v quan h n i sinh gi a quy n tài s n và đ u t ư 18 4.4.3. V n đ c ơ s h t ng 18 4.4.4. V n đ th tr ưng tài chính-tín d ng 19 4.4.5. V n đ nghiên c u phát tri n (t khu v c t ư nhân) 20 4.4.6. V nh h ưng c a thu 20 5. Nh ng nh n xét k t lu n 21 Tài li u tham kh o 24 3
4. 1. Khái ni m đ u t ư Theo cách hi u thông th ưng trong kinh t h c, đ u t ư đ ưc đ nh ngh ĩa nh ư là vi c s d ng, theo b t c cách nào, các ngu n l c v i m c đ ích làm t ă ng s n l ưng hay thu nh p trong t ươ ng lai. T đi n Phân tích Kinh t c a Bernard Guerrien (2007 [2002]: 47) đ nh ngh ĩa khái ni m đ u t ư nh ư sau: “Tác v - c a m t doanh nghi p hay m t n ưc - nh m gia t ă ng qu t ư li u s n xu t (máy móc, trang thi t b các lo i, h t ng c ơ s , s n ph m các lo i, k c vi c thu th p ki n th c và đ ào t o con ng ưi), đ s n xu t trong t ươ ng lai.” Trong ngôn ng giáo khoa, đ u t ư th ưng đ ưc đ nh ngh ĩa thông qua khái ni m t ư b n (v n). Ví d , Case & Fair (1996: 277) đ nh ngh ĩa đ u t ư là “m t lu ng có tác d ng làm t ă ng kh i lưng t ư b n.” T ươ ng t nh ư v y, Mankiw (2007: 559) đ nh ngh ĩa các “kho n đ u t ư là nh ng hàng hoá do cá nhân hay doanh nghi p mua s m đ t ă ng thêm kh i l ưng t ư b n (v n) c a h .” Cách đ nh ngh ĩa nh ư v y bu c chúng ta ph i đ nh ngh ĩa kh i l ưng t ư b n (stock of capital). Case & Fair đ nh ngh ĩa hàng t ư b n là “nh ng hàng hoá đ u c s n xu t ra trong h th ng kinh t, và đ ưc s d ng v i t ư cách là đ u vào đ s n xu t ra nh ng hàng hoá và d ch v khác trong t ươ ng lai. Do đ ó, hàng t ư b n t o ra d ch v s n xu t có giá tr theo th i gian” (tr. 275). Mankiw (2007: 555) đ nh ngh ĩa t ư b n qua hai khía c nh. Th nh t, đ ó là kh i l ưng trang thi t b và c u trúc ph c v cho quá trình s n xu t. Th hai, đ ó là qu đ tài tr cho quá trình tích lu các trang thi t b và c u trúc đ ó. V m t l ch s , vi c xác đ nh khái ni m t ư b n c ũng nh ư đ o l ưng giá tr l ưng t ư b n thc ch t là m t quá trình tích lu tri th c lâu dài c a con ng ưi trong quá trình xác đnh b n ch t ct lõi c a quá trình s n xu t hi n đ i. Ví d , đ i v i Marx, t ư b n là m t quan h xã h i, thay vì đơn gi n là nh ng kh i v t ch t đ ơn thu n. Đ i v i các nhà kinh t thu c phái Tân C đ i n, tư b n là nh ng y u t đ u vào nhân t o (không ph i đ t đ ai, tài nguyên s n có, và lao đ ng con ng ưi) đ ưc dùng cho quá trình s n xu t (nhân t s n xu t). T ươ ng t nh ư v y, vi c đ o lưng giá tr c a t ư b n c ũng gây nh ng cu c tranh lu n l n trong l ch s t ư t ưng kinh t , c th là Cu c tranh lu n Cambridge di n ra vào nh ng n ă m 1960 gi a phái Cambridge Anh và Cambridge Massachusett M (vì th m i có tên g i nh ư v y). N i dung ch y u liên quan đn vi c xác đ nh giá tr t ư b n m t cách tr c ti p thông quá “giá tr tích lu th c” c a chúng hay là gián ti p thông qua giá tr mà nó s n sinh ra v i t ư cách là t ư b n (s n ph m c n biên). Nhìn chung, khuôn kh và m c đ ích c a bài nghiên c u này không cho phép đ i sâu vào khái ni m t ư b n và cách đ o l ưng t ư b n, nh ưng chúng ta có th s d ng nh ng cách hi u thông 4
5. th ưng, tr c quan, trong kinh t h c Tân c đ i n, coi t ư b n nh ư các lo i hàng hoá hay d ch v đưc s d ng không ph i đ tho mãn nhu c u tiêu dùng hi n t i, mà là đ ph c v cho vi c sn xu t ra nh ng hàng hoá và d ch v trong t ươ ng lai. Vi cách hi u nh ư v y, chúng ta coi hành đ ng đ u t ư là m t hành đ ng s d ng ngu n l c, dưi b t k ỳ hình th c nào, cho nh ng m c đ ích đ phát tri n n ă ng l c s n xu t trong t ươ ng lai, và do đ ó, nó khi n ng ưi đ u t ư ph i hy sinh m t ph n ngu n l c v n có th dùng đ tho mãn nhu c u tiêu dùng hi n th i. Vì kh i l ưng t ư b n t b n thân nó b kh u hao theo th i gian, nên m t dòng đu t ư th c s luôn bao g m hai thành ph n. Thành ph n đ u tiên là đ u t ư đ bù đ p kh u hao (tái t o, duy trì kh i t ư b n), và thành ph n ti p theo, là đ u t ư m i (t ă ng ròng kh i t ư b n). Chính thành ph n th hai m i đ em l i s t ă ng lên th c s c a kh i l ưng t ư b n. Thêm vào đ ó, c ũng có th phân chia các hình th c t ư b n dùng trong nông nghi p theo m c tiêu và b n ch t c a chúng. Ví d , Zepeda (2001) phân chia b n lo i t ư b n, đ ó là: t ư b n h u hình, t ư b n dùng đ đ u t ư nâng c p đ t đ ai và duy trì, tái t o tài nguyên, t ư b n con ng ưi, và tư b n xã h i. Mc đ ích chính c a chuyên đ này là th c hi n gi i thi u t ng quan (review) các thành t u lý lu n c ơ b n liên quan đ n đ ng c ơ cho hành vi đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p. Do tính đ a dng và ph c t p c a ch đ , tr ưc h t, trong ph n 2, chúng tôi gi i thi u các lý thuy t và mô hình đu t ư t ng quát (không k t i đ c thù c a ngành) ph bi n hi n nay. Sau đ ó, trong ph n 3, chúng tôi th o lu n v nh ng đ c tr ưng c a khu v c nông nghi p và kinh t nông thông nh m m c đ ích cho th y t i sao các lý thuy t chung v đ u t ư ch ưa th ph n nh h t các khía cnh c a đ u t ư trong nông nghi p và khu v c nông thôn. Ti p đ ó, ph n 4 gi i thi u các lý thuy t v đ u t ư trong ngành nông nghi p, là s áp d ng các nguyên lý hành vi đu t ư chung trong hoàn c nh đ c thù c a ngành nông nghi p và môi tru ng xã h i nông thôn. Ph n cu i cùng t ng k t và h th ng hoá các quan đ i m lý lu n đ ã đưc kh o sát trong bài, trên c ơ s đ ó đưa ra nh ng g i ý cho nghiên c u th c đ a và các nghiên c u ti p sau. 2. Lý thuy t đ u t ư chung (các mô hình ph thông) Trong ph n này, chúng tôi d a theo Romer (2001) đ cung c p m t t ng h p c ă n b n v các mô hình đu t ư chu n (standard) hi n nay. 5
6. 2.1. Mô hình c ơ s (baseline) Gi s m t doanh nghi p có th s d ng t ư b n v i giá thuê là rK. L i nhu n c a doanh nghi p đ là π (K, X ) − rK K trong ó K là l ưng t ư b n doanh nghi p s d ng và X là véc-tơ bi u hi n các bi n trong quá trình s n xu t. Gi s l i nhu n s càng cao khi s d ng càng nhi u t ư b n (m r ng quy mô) và l i su t c a t ư b n là gi m d n, ngh ĩa là: π (' K) > 0 và π ('' K) < 0 . Đ i u ki n s d ng l ưng t ư b n t i ưu K* là t i đ ó đ i u ki n b c nh t sau tho mãn: ∂π (K, X ) = r (1) ∂K K Ly đ o hàm riêng hai v c a (1) theo rK, ta có: 2 ∂ π (K, X ) ∂K(rK , X ) 2 ⋅ = 1 (2) ∂K ∂rK Hay là: −1 ∂K(r , X )  ∂ 2π (K, X )  1 K   =  2  = < 0 (3) ∂rK  ∂K  π ('' K) Ph ươ ng trình (3) cho th y m i quan h t l ngh ch gi a giá c a t ư b n và l ưng t ư b n huy đng cho quá trình s n xu t. Do đ ó, mô hình đơn gi n này cho th y m i quan h c ơ b n gi a giá c a t ư b n và đ ng c ơ đ u t ư: giá c a t ư b n càng cao thì đng c ơ đ u t ư càng gi m, và ngu c l i. Trên th c t , giá c a t ư b n th ưng đ ưc xác đ nh qua công th c (trong môi tr ưng không có thu ):  •  p (t) r (t) = r(t) + δ − K  p (t) (4) K  p (t) K  K  Trong đ ó, p(t) là giá c a t ư b n th i đ i m t, r(t) là lãi su t v n vay, δ là t l kh u hao t ư bn. Mô hình trên tuy đơn gi n, nh ưng đ ã ph n ánh đ ưc nh ng y u t c ă n b n nh t nh h ưng đ n đng c ơ đ u t ư. Đ ó là: - Giá tr lãi su t v n vay: lãi su t càng cao, đ ng l c đ u t ư càng th p; - Tc đ kh u hao c a t ư b n: t c đ kh u hao càng cao, đ ng l c đ u t ư càng th p; và 6
7. - Tc đ thay đ i giá c a t ư b n: t c đ t ă ng giá c a t ư b n cao khi n đ ng l c đ u t ư t ă ng. - Đ gi tính đ ơn gi n, chúng tôi ch ưa đ ưa vào mô hình nêu trên các y u t v thu . V i s xu t hi n c a thu , k t qu cho th y thu cao khi n đ ng l c đ u t ư gi m. 2.2. Mô hình đu t ư có chi phí đ i u ch nh Trên th c t , vi c thay đ i kh i l ưng t ư b n có th đ òi h i s thay th nh ng c ơ s v t ch t c ũ bng các ph ươ ng ti n m i h ơn, và nó đ òi h i chi phí. Mô hình đơn gi n nêu trên đ ã b qua v n đ này. Vi c mô hình hoá chi phí đ i u ch nh (adjustment costs) khi thay đ i l ưng t ư b n t o ra mt h các lý thuy t v đ u t ư, g i là các mô hình có chi phí đ i u ch nh. Có hai lo i chi phí đ i u ch nh là chi phí n i biên và chi phí ngo i biên (Mussa 1977). Chi phí n i biên là chi phí tr c ti p n y sinh khi doanh nghi p thay đ i kh i l ưng t ư b n, ch ng h n nh ư chi phí l p đ t máy móc m i hay chi phí đ ào t o đ công nhân quen v i các máy móc m i. Các mô hình lo i này đ ã đưc phát tri n trong các nghiên c u tiêu bi u c a Eisner & Strotz (1963), Lucas (1967), và Gould (1968). Chi phí ngo i biên là chi phí n y sinh khi doanh nghi p thay đ i kh i lưng t ư b n khi n nh h ưng đ n giá t ươ ng đ i c a t ư b n mà doanh nghi p ph i tr . Mô hình tiêu bi u lo i này là nghiên c u c a Foley & Sidrauski (1970). Trong ph n này chúng tôi gi i thi u d ng c ơ b n c a mô hình đu t ư có chi phí đ i u ch nh dng th i gian liên t c. Đ t p trung vào tính ch t c a chi phí đ i u ch nh, chúng ta gi đ nh lãi su t là không đ i và t l kh u hao b ng không. Li gi đ nh t su t l i nhu n π tính theo l ưng t ư b n c a doanh nghi p ch ph thu c vào tng l ưng t ư b n c a ngành K(t) , mà không ph thu c l ưng t ư b n c a doanh nghi p đ ó, ký hi u là κ (t) . Nh ư v y, l i nhu n c a doanh nghi p là π (K(t)) ⋅κ(t) . Gi s π (' K(t)) 0 . Các tính ch t này cho th y m i s thay đ i (lên hay xu ng) c a l ưng t ư b n đ u đ òi h i chi phí và chi phí này t ă ng cùng v i m c đ thay đ i. Li nhu n t i th i đ i m t c a doanh nghi p là: π (K(t)) ⋅κ(t) − I − C(I) . Mc tiêu c a doanh nghi p là t i đ a hoá giá tr hi n t i c a dòng l i nhu n: ∞ Π = ∫ e−rt []π (K(t)) ⋅κ(t) − I(t) − C(I(t)) dt (5) t=0 Li gi i c a bài toán t i ưu nêu trên cho th y các đ i u ki n sau tho mãn: 7
8. 1+ C (' I(t)) = q(t) (6) • π (K(t)) = rq (t) − q(t) (7) ∞ trong đ ó: q(t) = ∫ e−r(τ −t)π (K(τ )) dτ (8) τ =t q(t) là bi n s th hi n ph n t ă ng thêm c a giá tr hi n t i c a dòng l i nhu n c a doanh nghi p khi doanh nghi p đ ó s d ng thêm m t đ ơn v t ư b n, còn g i là Tobin’s q . Và vì giá c a doanh nghi p t i th i đ i m t b ng giá tr hi n t i c a dòng l i nhu n c a nó t i th i đ i m t, nên q(t) cũng chính là giá tr t ă ng thêm c a doanh nghi p khi nó t ă ng thêm m t đ ơn v t ư b n. Nói cách khác, q(t) chính là giá tr th tr ưng c a m t đ ơn v t ư b n c a doanh nghi p t i th i đ i m t. Vi c gi i h các ph ươ ng trình (6)-(8) đ ưa t i m i quan h theo th i gian ( đ ng) gi a K và q. Mi quan h này và tr ng thái cân b ng c a K theo q đ ưa t i nhi u hàm ý quan tr ng v hành vi đ u t ư c a doanh nghi p, có th tóm t t nh ư sau: - Khi c u v s n ph m c a ngành t ă ng (ch ng h n do thu nh p chung t ă ng), đ u t ư s t ă ng. Nh ưng n u s gia t ă ng v c u ch là t ă ng m t l ưng c đ nh (nh y b c thang), đ u t ư s d n tr v không (t ươ ng đ ươ ng v i kh i l ưng t ư b n tr nên n đ nh). Đ i u này t ươ ng đ ươ ng v i hàm ý r ng, đ u t ư ch t ă ng đ u đ n khi k ỳ v ng v s n l ưng t ă ng lên liên t c, và đ u t ư ph thu c vào k ỳ v ng v nhu c u t ă ng. - Vi c tin r ng lãi su t gi m trong dài h n t o ra m t s bùng phát đ u t ư trong ng n h n vì ngành s d ch chuy n t i m t m c t ư b n m i cao h ơn tr ưc đ ó. - Hi u ng t ươ ng t c ũng di n ra đ i v i m t s thay đ i dài h n v thu su t. - N u n ă ng su t t ă ng liên t c trong dài h n, đ i u này t ươ ng đ ươ ng v i chi phí cho các ngu n lc gi m m t cách t ươ ng đ i, hay là t su t l i nhu n t ă ng trong dài h n. Đ i u này rõ ràng khuyên khích đ u t ư theo cùng m t c ơ ch nh ư có k ỳ v ng gi m lãi su t trong dài h n. Nhìn chung, các mô hình này có ý ngh ĩa trong vi c gi i thích nh h ưng c a nh ng k ỳ v ng v bi n đ ng dài h n c a các đ i u ki n kinh t nh ư nhu c u, lãi su t, thu su t và môi tr ưng kinh doanh t i s bi n đ ng m nh trong ng n h n c a đ u t ư. Đ i u này lý gi i t m quan tr ng c a kỳ v ng c a gi i s n xu t v tình tr ng c a ngành trong t ươ ng lai đ n ho t đ ng đ u t ư c a h . 2.3. Mô hình đu t ư trong đ i u ki n b t tr c Yu t b t tr c v đ i u ki n l i nhu n đ ưc mô hình hoá thông qua ph ươ ng trình sau: 8
9. ∞ −r(τ −t) q(t) = ∫ e Et []π (K(τ )) dτ (9) τ =t Trong đ ó Et bi u hi n k ỳ v ng v dòng l i nhu n t i th i đ i m t. Mt lo i b t tr c khác c ũng đ ưc th hi n qua nhân t chi t kh u (discount factors) theo th i gian c a ch doanh nghi p. Trong cách th hi n này, giá tr c a m t đ ơn v t ư b n t ă ng thêm đưc tính nh ư sau: ∞ −r(τ −t) u (' C(τ ))  q(t) = ∫ e Et  π (K(τ )) dτ (10) τ =t  u (' C(t))  Các tính toán cho th y, khi đ b t tr c v t ươ ng lai t ă ng lên (t ươ ng ng v i đ r i ro t ă ng), thì mc đ u t ư c a doanh nghi p s gi m. 2.4. Mô hình đu t ư trong đ i u ki n th tr ưng tài chính không hoàn h o Th tr ưng tài chính không hoàn h o đ ưc hiu nh ư là th tr ưng t n t i thông tin b t cân x ng, trong đ ó, ng ưi cung c p t ư b n (nhà đ u t ư) có ít thông tin h ơn ng ưi s d ng t ư b n cho quá trình kinh doanh c a doanh nghi p (ng ưi qu n lý) (v n đ đ i di n). Các mô hình đu t ư trong đ i u ki n nh ư vy đ ưa t i m t s k t lu n nh ư sau: - Chi phí c a v n đ đ i di n n y sinh do thông tin b t cân x ng làm t ă ng chi phí c a ngu n tài tr t bên ngoài, hay là làm t ă ng chi phí t ư b n đ i v i ng ưi cung c p, do đ ó làm gi m đ ng lc đ u t ư. Vi c suy gi m đ u tư l i d n t i suy gi m trong t ng s n l ưng, đ n l ưt nó l i nh hưng tiêu c c đ n đ u t ư, nh ư trong ph n 2.1.2 đ ã ch ra. - V n đ đ i di n khi n chi phí đ u t ư ph thu c vào quy mô kho n v n vay, và do đ ó liên quan đ n quy mô tài s n t có c a ng ưi đ u t ư. Nh ư v y, th tr ưng không hoàn h o t o ra các hi u ng ph không có trong th tr ưng hoàn h o, và các đ i u ki n c a ng ưi đ u t ư có th gây nh h ưng đ n quy t đ nh đ u t ư. - Cu i cùng, s y u kém trong h th ng thông tin c a h th ng tài chính có th khi n các ngân hàng nh t chí trong vi c cung ng các kho n vay quý giá trong các tr ưng h p kh ng ho ng, và do đ ó làm kh ng ho ng càng tr nên tr m tr ng h ơn, gây nên nh ng s t gi m l n trong t ng đu t ư. Tóm l i, các mô hình lý thuy t v đ u t ư, nhìn chung ph n ánh đ ưc th c t r ng, theo nh n xét cô đ ng c a Blanchard & Fischer (1989): “Quy t đ nh đ u t ư ph thu c vào t su t l i nhu n đ òi h i hi n t i và k ỳ v ng, c ũng nh ư vào các đ i u ki n v chi phí và c u hi n t i và k ỳ vng” (tr.301). 9
10. 3. Các đ c tr ưng c a khu v c nông nghi p và n n kinh t nông thôn Vì khu v c nông nghi p có nh ng đ c thù không th b qua, nên các mô hình v hành vi đ u tư trong khu v c này t t y u ph i đ ưc xây d ng trong nh ng khung kh lý thuy t ph n ánh các đ c thù y. Ph n này đ i m qua các đ c tr ưng c a khu v c nông nghi p (agricultural sector) c ũng nh ư n n kinh t nông thôn (rural economy). Ti p đ ó, ph n 4 xem xét các mô hình ph n ánh hành vi đ u tư trong l ĩnh v c nông nghi p t nh ng khía c nh khác nhau. WB (2007) t ng quát hoá đ c thù c a khu v c nông thôn là n ơi mà c th tr ưng l n chính ph đu th hi n nh ng th t b i: chi phí giao d ch cao, thi u đ i u ki n và không đ ng đ u trong vi c ti p c n thông tin, c nh tranh không hoàn h o, ngo i ng, thi u hàng hoá công, nh ư c ơ s h t ng y u kém ho c phân tán. Ngoài ra, đ ây c ũng là n ơi thi u v ng m t s th tr ưng quan tr ng nh t, ch ng h n th tr ưng tín d ng và b o hi m. Ellis (1992: 9-10) cho r ng các h nông nghi p là nh ng h g n bó v i m t chút đ t đ ai và ch yu s d ng lao đ ng trong h đ làm vi c đ ng áng. Các h này n m trong nh ng môi tr ưng kinh t và chính tr truy n th ng mà vì nó hành vi c a h b chi ph i n ng n , và đ c bi t là h ch ti p c n m t ph n v i th tr ưng, mà các th tr ưng này thì th ưng là không hoàn h o (imperfect) và không đ y đ (incomplete). Hunt (1991) xác đ nh đ c tr ưng c a các tác nhân trong khu v c nông nghi p là nh ng đ ơn v có s n xu t và tiêu dùng h n h p, ngh ĩa là ch m t ph n s n ph m đ ưc bán trên th tr ưng, còn m t ph n là t s n t tiêu. H th ưng ti p c n các th tr ưng đ ang phát tri n, còn r i r c, nh l và không liên t c c theo không gian l n th i gian. Liên quan đ n các tác nhân kinh t trong khu v c này, WB (2007) cho r ng đ ây là n ơi đ ưc đc tr ưng b i các tác nhân có m c tài sn th p và không đ ng đ u, v n con ng ưi có khuynh hưng gi m (so v i khu v c thành th ), quy mô đ t đ ai ngày càng nh do dân s t ă ng ( đ c bi t châu Á), s n xu t có tính r i ro l n mà không có b o hi m, nên nông dân d b b n cùng hoá. Đng th i, do s phân tán và manh mún, các h nông dân c ũng y u th v c nh tranh vì có quy mô nh . T t c nh ng y u t trên cho th y tích lu th p, kh n ă ng t o v n c ũng nh ư ti p c n vn là khó, nên đ u t ư t thân c a khu v c này nhìn chung th p. Janvry & Sadoulet (2000) khi quan sát các n n kinh t M Latinh, đ ã phát tri n m t gi thuy t đ áng l ưu ý là s b t bình đng quá l n (v đ i u ki n kinh t và giáo d c) gi a khu v c nông thôn và các khu v c còn l i c a n n kinh t là nguyên nhân khi n khu v c nông thôn b nghèo đ i th c s khi có t ă ng tr ưng kinh t chung, và ng ưc l i, đ ưc c i thi n khi có đ ình tr kinh t . 10
11. Hai tác gi này c ũng cho r ng c p đ c ng đ ng, hàng hoá công là khó ti p c n và trong m t s tr ưng h p không phù h p nhu c u. Trong khi đ ó, c p đ h , s phân tán và chênh l ch v tài s n là m t v n đ nghiêm tr ng. Stevens & Jabasa (1988) cho r ng t su t l i nhu n c a ngành nông nghi p nhìn chung là th p, do đ ó, không khuy n khích đ u t ư t ư nhân t bên ngoài. Braverman & Guasch (1986) t p trung nghiên c u v v n đ tín d ng nông thôn, đ ã tóm t t nh ng đ c đ i m chính c a th tr ưng tài chính nông thôn nh ư th y trong B ng 1. Bng 1: Đ c đ i m c a th tr ưng tài chính nông thôn Nh ững khi ếm khuy ết chính S y u kém c a các l c c nh tranh Kh n ă ng th c thi h p đ ng kém Nh ũng nhi u và thi u trách nhi m c a các th ch , s b o tr và các hình th c chuy n giao thu nh p, m t ph n có l do c ơ ch khuyên khích không t n t i ho c đ ưc thi t k kém làm gi m trách nhi m c a c hai phía trên th tr ưng Vn đ thông tin và b t tr c nghiêm tr ng liên quan đ n kh n ă ng th c hi n ngh ĩa v hoàn tr trong t ươ ng lai c a ng ưi đ i vay Không th giám sát vi c s d ng ngu n v n vay Thi u tài s n th ch p do quy n s d ng đ t ho c s h u không đ ưc xác đ nh rõ ràng Thi u các ch ưng trình huy đng ti t ki m tài chính c h u Chi phí c ơ h i c a v n cao h ơn trong các khu v c khác vì tr n lãi su t Các v ấn đ ề nan gi ải Tín d ng th ưng ch y vào các h giàu có, còn các h nghèo h ơn b lo i kh i th tr ưng tín dng Các kho n cho vay nông nghi p b phân tán sang các m c đ ích phi nông nghi p Các chính sách tín d ng khuy n khích tiêu dùng và làm gi m đ ng c ơ ti t ki m Cu trúc k ỳ h n c a các kho n vay nông nghi p b thu h p ho c không gia h n đ ưc T l ng d ng các công ngh ti t ki m chi phí trong nông nghi p và trong d ch v tài chính th p T l tr n th p S d ng tràn lan các h p đ ng tín d ng liên h p v i các h p đ ng đ t đ ai và lao đ ng Méo mó nghiêm tr ng trong vi c phân b t i ưu các ngu n l c trên các th tr ưng Ngu n: Braverman & Guasch (1986) c p đ t ng quát, Todaro (1998) nh n xét r t xác đ áng r ng s n xu t nông nghi p trên th gi i chia ra hai lo i rõ r t, m t bên là nông nghi p có n ă ng su t cao các n ưc phát tri n và mt bên là nông nghi p n ă ng su t th p, phi hi u qu các n ưc đ ang phát tri n (tr. 306). 11
12. Todaro c ũng d a trên lý lu n c a Weitz (1971) phân chia ra ba giai đ o n trong phát tri n nông nghi p v i nh ng đ c đ i m r t khác nhau, đ ó là: (1) t cung t c p v i nh ng r i ro và b t n, trong đ ó ng ưi dân ch s ng m c sinh t n, (2) nông nghi p h n h p và đ a d ng, và (3) nông nghi p chuyên môn hoá hay là n n nông nghi p th ươ ng m i hi n đ i. 4. Các lý thuy t và mô hình đu t ư trong khu v c nông nghi p 4.1. T ng quan th c t Velazco & Zepeda (2001) kh o sát tr ưng h p Peru cho th y kh n ă ng t đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p c a các h nông dân nhìn chung là y u, và s đ u t ư (t ư nhân) t bên ngoài h u nh ư không t n t i. Trong khi đ ó, m t s nghiên c u l i ghi nh n kh n ă ng t n t i đ u t ư t ư nhân vào các công trình nông nghip nh ư h th ng đ i n n ă ng Chile (Jadresic, 2000), h th ng cp n ưc nông thôn Vi t Nam và Cam-pu-chia (Salter, 2003). Nh ng s khác bi t nh ư th cho th y tính đ a d ng phong phú c a các nhân t chi ph i hành vi đ u t ư trong l ĩnh v c nông nghi p. 4.2. Cách ti p c n đ nh tính Reardon et al . (1996) xây d ng m t khuôn kh đ nh tính v các nhân t nh h ưng t i hành vi đu t ư c a h trong nông nghi p. Theo nhóm nghiên c u, thì hành vi đu t ư ph thu c tr c ti p vào hai nhóm nhân t chính. Th nh t là nhóm các đ ng l c (incentive) đ u t ư. Th hai là nhóm n ă ng l c (capacity) đ u t ư. Nhóm đ ng l c đ u t ư bao g m: - Các nhân t liên quan t i môi tr ưng: các đ i u ki n khí h u, môi tr ưng đ c thù đ a ph ươ ng s nh h ưng đ n đ ng l c đ u t ư vì nó nh h ưng t i m c sinh l i và r i ro ca kho n đ u t ư. - Li su t đ u t ư ròng: l i su t càng cao thì đng l c đ u t ư càng l n. - Li su t t ươ ng đ i: l i su t cao t ươ ng đ i so v i các ngành khác s t o đ ng l c cho đu t ư nhi u h ơn. - Đ r i ro (c tuy t đ i l n t ươ ng đ i): bao g m bi n đ ng v giá, n ă ng su t thu ho ch, bi n đ ng chính sách và chính tr , quy n s d ng đ t, v.v R i ro càng cao thì đng lc đ u t ư càng gi m. - “T l chi t kh u” c a t ng h gia đ ình, hay là m c đ s n sàng hy sinh l i ích hi n t i đ cho t ươ ng lai. Tham s này ph thu c nhi u vào thu nh p c a h . Các h giàu có hơn th ưng có “t l chi t kh u” cao h ơn, và do đ ó, có đ ng l c đ u t ư cao h ơn. 12
13. Nhóm n ă ng l c đ u t ư bao g m: - Ch t l ưng đ t đ ai s h u: Ch t l ưng đ t cao h ơn khi n kho n đ u t ư có l i su t cao hơn, và do đ ó t o ra n ă ng l c đ u t ư l n h ơn. - Quy mô đ t đ ai s h u: nhi u quan đ i m cho r ng đ t đ ai (tài s n) nhi u h ơn khi n ch h có đ i u ki n th ch p và ti p c n các kho n v n tài chính nhi u h ơn. - Vn có s n: v n d ưi các hình th c, dù t ti n và các tài s n tài chính, cho t i v t nuôi có th bán đ i đ l y ti n đ u t ư, hay các ph ươ ng ti n s n xu t khác. - Lao đ ng: S l ưng (quy mô h ) và ch t l ưng (trình đ giáo d c, s c kho c a các thành viên). Ngoài ra, các đ i u ki n khách quan khác c ũng có ý nghĩa r t quan tr ng trong vi c k t n i đ ng lc đ u t ư và n ă ng l c đ u t ư: - Công ngh hi n hành, - Chính sách v ĩ mô nói chung và chính sách nông nghi p nói riêng c a chính ph , - Cơ s h t ng và môi tr ưng th ch , - n đ nh chính tr . 4.3. Cách ti p c n l ch s Nh ư đ ã đ c p trên, Weitz (1971) đ xu t mô hình v ba giai đ o n phát tri n nông nghi p, trong đ ó, m i giai đ o n, trình đ phát tri n có m c đ và tính ch t đ u t ư khác nhau (xem B ng 2). Bng 2: Ba giai đ o n phát tri n nông nghi p và đ c đ i m c a đ u t ư Ba giai đ o n phát tri n nông nghi p Đc đ i m T cung t c p Hn h p Chuyên môn hoá Thành ph n s n ph m Mt cây tr ng chính Đ a d ng Mt cây th ươ ng ph m ph bi n và các lo i ph bi n và các lo i cây ph cây ph Mc đ ích s n xu t Đ áp ng nhu c u c a Cho gia đ ình và bán Ch đ bán gia đ ình Th i gian làm vi c Theo mùa v Cân b ng Theo mùa v Đu t ư v n Th p Trung bình Cao Mc thu nh p Th p Trung bình Cao Tính n đ nh c a thu Th p Cao Trung bình (theo nh p bi n đ ng giá c ) T l gi a thu nh p và Cao Kho ng m t n a Th p giá tr s n ph m 13
14. Ph ươ ng pháp s n xu t Chuyên môn hoá Đ a d ng Chuyên môn hoá ca nông dân Mc đ ph thu c vào Không ph thu c Mt ph n Hoàn toàn mt h th ng h tr Ngu n: Weitz (1971): 20 (d n l i theo Todaro (1998): 325) Hai cách ti p c n nêu trên đ c p t i nhi u nhân t nh h ưng đ n đ u t ư, nh ưng v m t lý lu n, chúng còn thi u nh ng c ơ s phân tích (analytical) ch t ch . Đ i u này ph i đ ưc kh c ph c thông qua vi c xây d ng các mô hình nông h (farm household model) trên n n t ng kinh t vi mô truy n th ng. Ph n ti p theo s gi i thi u các mô hình nông h nh ư v y. 4.3. Các nhóm mô hình lý thuy t v nông h Theo Mendola (2007), hi n nay có ba nhóm mô hình nông h chính đ ã và đ ang đ ưc s d ng nhi u trong các nghiên c u: (1) nhóm mô hình s ơ k ỳ ch bao g m s n xu t (mô hình t i đ a hoá li nhu n), (2) nhóm mô hình nông h tân c đ i n h n h p s n xu t và tiêu dùng (mô hình t i đ a hoá l i ích), và (3) nhóm mô hình nông h s r i ro. 4.3.1. Nhóm mô hình nông h t i đ a hoá l i nhu n Đi đ a s các nhà kinh t phát tri n tr ưc th p niên 1960 đ u cho r ng các h nông dân có đ c đ i m là nghèo, l c h u và kém hi u qu (Mendola 2007). Vi c gi đ nh nh ư v y khi n vi c mô hình hoá tr nên m ơ h và ít ý ngh ĩa. Tuy nhiên, vi c Schultz (1964) cho rng các h nông dân các n ưc đ ang phát tri n là “nghèo nh ưng hi u qu ,” đ ã kh ơi d y nhi u cu c tranh lu n và nh ng nghiên c u th c nghi m m i (Sen 1966, Hopper 1965, Lipton 1968, Bliss & Stern 1982, v.v ). Ph ươ ng pháp c a Schultz là coi các h nh ư nh ng doanh nghi p nh , quy t đ nh phân b ngu n l c c a h theo tín hi u th tr ưng nh ư giá c a các nguyên li u đ u vào, giá s n ph m, giá thuê đ t và giá nhân công, v.v Nhóm mô hình này th ưng b phê phán là ch ưa làm rõ đưc khía c nh đ c thù c a các h là hành vi t s n t tiêu. Đ i u này s đ ưc các mô hình th h th hai kh c ph c. 4.3.2. Nhóm mô hình nông h t i đ a hoá l i ích Đ i m khác bi t chính và c ũng là đ óng góp quan tr ng c a nhóm mô hình này là ph i k t đ ưc tính l ưng th t s n t tiêu c a h nông thôn, ngh ĩa là các h v a đ óng vai trò ng ưi tiêu dùng va đ óng vai trò doanh nghi p. Đ làm đ ưc đ i u này, ng ưi ta gi đ nh các h t i đ a hoá l i ích, thay vì t i đ a hoá l i nhu n. Singh et al. (1986) cung c p m t nghiên c u t ng quan r t hu ích v các lo i mô hình trong nhóm này. 14
15. Các h gia đ ình đưc coi là tiêu dùng ba lo i hàng hoá: s n ph m t làm ra, s n ph m mua trên th tr ưng và s nhàn h , ngh ng ơi (leisure). Nh ư v y, có ít nh t hai ràng bu c đ i v i h , đ ó là t ng ngân sách (c d ng ti n m t và hi n v t) và t ng qu th i gian (g m c ngh ng ơi và làm vi c). Các h t i đ a hoá hàm l i ích, mà giá tr đ ưc quy t đ nh b i ba lo i hàng tiêu dùng nêu trên. Janvry et al. (1991) phát tri n m t mô hình trong đ ó h có thêm các ràng bu c v s thi u v ng m t s th tr ưng. Nhìn chung, các mô hình này cho phép lý gi i t ươ ng đ i t t hành vi tiêu dùng và s n xu t c a h v i nh ng đ c tr ưng c a khu v c nông nghi p. Tuy nhiên, các mô hình này ch ưa gi i thích đ ưc vì sao m c đ u t ư các h nông thôn th ưng th p m t cách bt th ưng. 4.3.3. Nhóm mô hình nông h s r i ro Có nhi u l p lu n cho r ng vì các h nông dân th ưng nghèo và ch trong đ i u ki n trên m c sng sót m t chút, do đ ó, h có khuynh h ưng gi nguyên cách s ng và s n xu t đ duy trì đ i u ki n này, thay vì th áp d ng các ph ươ ng ti n hay cách th c canh tác m i, nh ng th có ri ro và khi n h có th b đ y ngay xu ng d ưi m c sinh t n. Do đ ó, ngay c khi l i nhu n kỳ v ng c a m t ho t đ ng đ u t ư có th l n h ơn l i nhu n hi n th i, nh ưng vi c e ng i nh ng hu qu n ng n c a r i ro khi n h không dám ch p nh n đ u t ư (Dasgupta 1993). Cách ti p cn này th ưng đ ưc g i là cách l a ch n “an toàn là b n” (safety fist) trong môi tr ưng r i ro (Mendola 2007). Nhóm mô hình này c ũng nh n m nh tính r i ro b t tr c r t cao trong l ĩnh v c nông nghi p, đng th i đ ây l i là n ơi th tr ưng b o hi m phát tri n th p, nên tác đ ng c a r i ro là r t l n. Đng th i, nhi u v n đ liên quan đ n y u t tâm lý c a ng ưi nông dân trong môi tr ưng th ch đ c thù c a khu v c nông thôn, đ ưc cho là t o ra nh ng l c c n cho s thay đ i hay làm ch m ho t đ ng đ u t ư m r ng s n xu t. Ví d , Goldstein & Urdy (1990) nh n th y r ng m c dù tr ng d a Ghana có th mang l i l i nhu n cao h ơn, nh ưng ng ưi nông dân đ ây đ ã dành nhi u th i gian đ quan sát các h khác tr ưc khi chuy n sang tr ng lo i s n ph m này. Vì th , bên c nh cách ti p c n tân c đ i n, nhi u n l c ti p c n theo h ưng th ch (institutional) và hành vi (behavioral) đ ã đưc th c hi n đ làm giàu thêm nh ng nghiên c u trong nhóm này (Lipton & Longhurst 1989, Morduch 1994, 1995, Duflo 2003). Các nhóm mô hình c ă n b n trên, đ c bi t là nhóm (2) và (3), có th coi là các khung kh lý thuy t làm n n t ng h u ích cho các phân tích chi ti t, đ i sâu vào các khía c nh c th c a môi tr ưng nông thôn. 15
16. Trong ph n ti p theo, chúng tôi s t ng k t các nhóm nghiên c u v hành vi đ u t ư d ưi nh hưng c a t ng khía c nh đ c tr ưng quan tr ng trong khu v c kinh t nông thôn. 4.4. Các v n đ nh h ưng đ n đ u t ư trong khu v c nông nghi p 4.4.1. V n đ ti p c n th tr ưng Theo Griffon et al. (2001), có b y v n đ l n khi n th tr ưng trong khu v c kinh t nông nghi p kém phát tri n: 1. Khó kh ă n trong ti p c n th tr ưng vì vùng xâu vùng xa, dân c ư th ưa th t, kh i l ưng giao d ch l i ít, khi n chi phí giao d ch bình quân t ă ng cao. 2. Tính c ng nh c (rigidity) trong ngu n cung nông s n, xu t phát ch y u t tính d h ng ca chúng và nhu c u thanh kho n c a nông dân. 3. Giá nông s n không n đ nh do tính c ng nh c c a ngu n cung, nhu c u theo mùa v , các chính sách d tr c a t ư nhân và nhà n ưc bi n đ ng. 4. Giá c b t bình đng do b cô l p, vì ít có l a ch n, và ng ưi s n xu t thi u thông tin. 5. Th ưng b l a g t v ch t l ưng đ u vào nh ư là thi u b o đ m v ch t l ưng các lo i thu c, hoá ch t hay phân bón. 6. Ti m n ă ng n ă ng su t th p do thi u đ u t ư và tâm lý s r i ro c a nông dân tr ưc nhu cu thay đ i l n c a m t ph ươ ng th c canh tác. 7. Có ít kh n ă ng t ă ng ch t l ưng vì thi u nh ng tho ưc gi a các bên liên quan đ b o hành ch t l ưng và b o đ m quy n l i c a t t c các bên. Vì nh ng tính ch t trên mà th tr ưng trong khu v c nông nghi p t nó khó phát tri n, và nông dân vì th càng khó có đ i u ki n ti p c n các th tr ưng và môi tr ưng th ch thân thi n th tr ưng. K t qu là, các nông h v a thi u ngu n l c cho s n xu t (thi u v n, thi u đ t, v n con ng ưi, v n xã h i, thi u đ i u ki n cho l i su t t ă ng theo quy mô), l i v a ph i đ i di n v i các đ i u ki n khó kh ă n trong khâu l ưu thông (rào c n gia nh p th tr ưng cao, r i ro cao, chi phí giao d ch cao, thông tin b t cân x ng, thi u quy n m c c và đ àm phán) (Bienabe et al. , 2004). 4.4.2. V n đ quy n tài s n (quy n s h u và quy n s d ng đ t) Nghiên c u c a Besley (1995) v n đ ưc coi là m t công trình kinh đ i n v vai trò c a quy n tài s n đ i v i đ u t ư, c v khía c nh t ng h p lý lu n c ũng nh ư th c nghi m. Trong nghiên cu c a mình, Besley t ng k t các nhóm lý thuy t trong l ĩnh v c này, và chia thành b n nhóm nh ư đ ưc trình bày d ưi đ ây. 16
17. Tr ưc h t, c n mô hình hoá bài toán c t lõi c a v n đ. Gi s m t ng ưi quy t đ nh vào th i đ i m t là s đ u t ư bao nhiêu vào đ t đ ai c a mình, ký hi u là kt. Hàm doanh thu th i đ i m t+1 là V(k t, R t+1 ) trong đ ó Rt+1 là quy n tài s n vào th i đ i m t. Gi đ nh r ng V là hàm t ă ng trên c k và R, và là hàm lõm (concave) đi v i k. Chi phí đ u t ư c(k t, R t+1 ) gi đ nh là t ă ng d n trên k và không gi m trên Rt+1 . L a ch n đ u t ư t i ưu tho mãn bài toán sau: max {W(kt , Rt+1 )}≡ V (kt , Rt+1 )− c(kt , Rt+1 ) (11) kt D dàng suy ra: ∂k W (k , R ) t = − 12 t t+1 (12) ∂Rt+1 W11 ()kt , Rt+1 Vì W11 0 . Cách gi i quy t v n đ d u c a W12 khác nhau s n sinh ra nh ng mô hình khác nhau, có th đ ưc tóm t t nh ư sau: (i) Lý thuy t v đ an toàn Gi s vào th i đ i m t+1 , có m t kh n ă ng tài s n s b tr ưng thu ho c t ưc đ o t, và xác su t đ đ xy ra i u này τ ∈ ]1,0[ là hàm gi m i v i Rt+1 , hay là: τ (' Rt+1) 0 Nu chi phí không ph thu c vào Rt+1 thì rõ ràng W12 >0 . (ii) Lý thuy t tài s n th ch p Quan đ i m này do Feder et al. (1988) đ xu t, v i ý t ưng chính là ng ưi nông dân có th th ch p chính m nh đ t c a mình đ đ i vay ti n đu t ư. Khi đ ó, quy n v tài s n càng rõ ràng thì chi phí xác minh c a ngu i cho vay càng th p. K t qu là lãi su t cân b ng s gi m. Và vì lãi su t ngang b ng l i su t biên c a đ u t ư, nên đ u t ư s t ă ng. Feder & Feeny (1991) phát tri n thêm mô hình này trong đ i u ki n có h n m c tín d ng, c ũng đ em l i k t qu t ươ ng t . (iii) Lý thuy t thu l i t th ươ ng m i Trong nhóm mô hình này, ng ưi nông dân đ ưc gi đ nh là có th g p r i ro trong th i k ỳ t+1 , ch ng h n nh ư ph i đ i m t v i m t cú s c v s c kho , r i ro, hay giá đ u vào t ă ng đ t bi n. Nh ư th , có m t kh n ă ng là anh ta s bán m nh đ t và ra kh i ngành. Lúc này, quy n tài s n có ý ngh ĩa quan tr ng trong vi c xác đ nh chi phí giao d ch. N u quy n tài s n càng m ơ h , thì chi phí càng cao, và có th lên đn vô h n khi ng ưi nông dân không có quy n gì c (giao d ch 17
18. không th di n ra). Nh ư v y, đ i u ki n v quy n tài s n càng t t, l i ích thu đ ưc t vi c phát mi càng cao. Nh ư th , doanh thu k ỳ v ng t i k ỳ t s t ă ng. K t qu là, đ u t ư trong giai đ o n t s t ă ng. (iv) Gi thuy t v quan h n i sinh gi a quy n tài s n và đ u t ư Besley (1995) đ xu t m t mô hình m r ng, trong đ ó quy n tài s n trong t ươ ng lai không nh ng ph thu c vào quy n hi n t i, mà c vào kho n đ u t ư hi n t i. Ngh ĩa là, có th bi u đ ă đ di n Rt+1 =ψ (λkt , Rt ), trong ó ψ là hàm t ng trên c kt và Rt. Nh ư v y, i u ki n b c nh t ca (11) tr thành m t ph ươ ng trình mà m t v ch g m Rt và kt vì có th tính R t+1 qua hai bi n đ ó, còn v kia là zero. Đ i u y c ũng đ ng ngh ĩa v i vi c có th bi u di n kt nh ư là m t hàm c a Rt. Đã có r t nhi u nghiên c u th c nghi m đ ki m đ nh các gi thuy t v t m quan tr ng c a quy n tài s n đ i v i đ u t ư, trong đ ó có th k t i các nghiên c u c a Feder & Onchan (1987) v Thái Lan, Feder et al. (1992) và Li, Rozelle & Brandt (1998) v tr ưng h p Trung Qu c sau ci cách, Barrows & Roth (1990) cho tr ưng h p s h u h n h p Châu Phi. Brassalle et al. (2002) đ i v i Burkina Faso, Do & Iyer (2003) cho Vi t Nam, Laiglesia (2004) v Nicaragua, Besley (1995) và g n đ ây là Goldstein & Udry (2005) đ i v i tr ưng h p Ghana, Deininger & Jin (2006) đ i v i tr ưng h p Ethiopia, v.v Nhìn chung, các nghiên c u cho th y t m quan tr ng c a vi c xác đ nh và c i thi n quy n tài s n Châu Á trong vi c khuy n khích đ u t ư c a nông h , đ c bi t là đ u t ư dài h n. Trong khi đ ó, khuynh h ưng này Châu Phi là không rõ ràng. 4.4.3. V n đ c ơ s h t ng Cơ s h t ng kém phát tri n khu v c nông thôn c a các n ưc đ ang phát tri n c ũng là m t vn đ đ c thù, và đ i u này h n ch hi u qu và n ă ng su t c a s n xu t nông nghi p. Hi u qu và n ă ng su t th p, nh ư trên đ ã trình bày, l i là m t nhân t kìm hãm đu t ư. Nh ư v y, có th nói c ơ s h t ng kém phát tri n là m t nhân t kìm hãm đu t ư vào khu v c nông nghi p. Pinstrup-Andersen & Shimokawa (2006) th o lu n chi ti t v v n đ này và cung c p nhi u ngu n tài li u tham kh o có giá tr . Hình 1 minh ho quan đ i m c a hai tác gi trên v nh hưng c a c ơ s h t ng đ n s n xu t nông nghi p nói chung và đ u t ư trong khu v c này nói riêng, trong m t b i c nh r ng l n đ an xen v i các nhân t khác. Mt ví d v phát tri n c ơ s h t ng là xây d ng các tuy n giao thông ch t l ưng cao, nh ư đưng cao t c. Brown (1999) h th ng hoá nh ng nghiên c u quan tr ng v nh h ưng ca vi c xây d ng đ ưng cao t c lên s phát tri n kinh t c a khu v c nông thôn. 18
19. Cơ s h t ng h u hình - Thu l i Nghiên c u và phát tri n - C p n ưc - N ă ng l ưng trong nông nghi p - V sinh - Thông tin liên l c - Giao thông - Công ngh - Tri th c Th ch T ch c xã h i dân s - Th tr ưng - Các t ch c d a - Ngân hàng trên c ng đ ng Nông dân N ă ng su t n i Tp l a ch n ti, s c kho kh thi cho SX Sn ph m và ă Hành vì n ng su t nông - du nh p công ngh nghi p - đ u t ư mua đ u vào Các nhân t b ên ngoài (h sinh thái, khí h u, v ă n hoá, lu t pháp, chính tr , và xã h i) Hình 1: C ơ ch đ c ơ s h t ng thúc đ y phát tri n nông nghi p Ngu n: Pinstrup-Andersen & Shimokawa (2006) 4.4.4. V n đ th tr ưng tài chính-tín d ng Mt trong nh ng th tr ưng quan tr ng nh t nh ưng c ũng kém hoàn h o và không đ y đ nh t là th tr ưng tài chính và tín d ng nông thôn. Đ ã có r t nhi u nghiên c u lý thuy t và th c nghi m v ch đ này. Conning & Udry (2007) th c hi n m t đ i u tra t ng quan r t chi ti t và cp nh t v các nghiên c u nh ư v y. Hai tác gi cho r ng th tr ưng tài chính nông thôn có hai đc đ i m quan tr ng là (i) tính r i r c hay nhi u lúc hoàn toàn tr ng v ng, và (ii) s can thi p rt sâu c a chính ph . 19
20. Th tr ưng tài chính kém phát tri n trong khu v c nông thôn đ ã c n tr quá trình bình n (smoothing) thu nh p c a ng ưi dân nh ư trong các mô hình lý thuy t chu n v i th tr ưng tài chính đ y đ và hoàn h o. Do đ ó, ng ưi nông dân th ưng l a ch n quy t đ nh đ a d ng hoá đ gi m r i ro h ơn là chuyên môn hoá, b t k là chi n l ưc th nh t đ em l i l i nhu n k ỳ v ng th p h ơn. Ch ng h n, Rosenzweig & Stark (1998) ch ra r ng ng ưi dân có th ch n hình th c di c ư ra thành th nh ư là m t cách phân tán r i ro kh i ho t đ ng nông nghi p thu n tuý. Đ i u tươ ng t nh ư v y đ i v i đ u t ư là có th hi u đ ưc. Theo Egger (2005), trong khi nhu c u c a ng ưi nông dân v các công c b o hi m tài chính là rt cao, thì ngu n cung l i r t h n ch do đ c thù c a khu v c nông thôn khi n chi phí thông tin và giám sát th ưng cao. Vi mong mu n h ưng t i các công c tài chính m i cho khu v c nông thôn, WB (2005b) cho rng vi c cung c p các công c tài chính phù h p v i đ c thù t ng giai đ o n c a chu i giá tr trong khu v c nông nghi p là r t c n thi t. Thêm vào đ ó, IFAD (2003) c ũng cho r ng nên xem xét các công ty th ươ ng m i khu v c nông thôn nh ư là nh ng ngu n tín d ng đ áng đ ưc khai thác. Ngoài ra, nhi u tác gi c ũng cho r ng trong th i gian g n đ ây, ti n g i v t ng ưi di c ư ra thành th ho c n ưc ngoài đ ang ngày càng tr thành m t ngu n tài chính quan tr ng đ i v i khu v c nông thôn. Do đ ó, chi phí di c ư c ũng nh ư chuy n ti n đ u có th tác đ ng đ n ngu n tài chính mà các nông h đ ưc h ưng. 4.4.5. V n đ nghiên c u phát tri n (t khu v c t ư nhân) Các lý thuy t t ă ng tr ưng chung đ u đ cao s phát tri n c a tri th c và công ngh v i t ư cách là đ ng l c chính cho quá trình t ă ng tr ưng dài h n. L ĩnh v c nông nghi p c ũng không ph i là ngo i l . Do đ ó, vi c thúc đ y phát tri n nghiên c u trong l ĩnh v c nông nghi p có vai trò s ng còn đi v i các n ưc đ ang phát tri n còn d a nhi u vào n n kinh t nông nghi p. Đ thúc đ y nghiên c u t khu v c t ư nhân, Wright et al. (2007) đ cao vai trò c a ch đ b n quy n trong vi c t o ra đ ng l c đ u t ư cho nghiên c u. Pray et al. (2007) nh n m nh đ n vai trò t ươ ng h gi a nghiên c u c a khu v c công và khu v c t ư. Pray & Guglie (2001) kh o sát chi ti t quy mô và c ơ ch th c hi n các nghiên c u trong nông nghi p c a khu v c t ư Châu Á. 4.4.6. V nh h ưng c a thu Tác đ ng c a thu đ n hành vi đ u t ư, không nh ng v quy mô mà c v c u trúc, là khá d hi u và đ ã đưc minh ch ng qua r t nhi u các nghiên c u v nh h ưng c a thu nói chung. Riêng trong l ĩnh v c nông nghi p, LeBlanc & Hrubovcak (1986) và Halvorsen (1991) là nh ng 20
21. tác gi có n l c xác đ nh s nh h ưng c a chính sách thu lên đ u t ư trong khu v c này M. Halvorsen (1991) s m t mô hình kinh t l ưng đ ưc l ưng nh h ưng c a Đ o lu t Cái cách Thu M n ă m 1986 lên đ u t ư trong nông nghi p n ưc này. K t qu cho th y vi c bãi b hình th c tín d ng thu đ u t ư qua Đ o lu t C i cách Thu 1986 đ ã làm gi m t ng đ u t ư trong khu v c nông nghi p, đ ng th i t o ra s d ch chuy n đ u t ư vào công c s n xu t sang nhà xu ng. Hi u ng này có th xem là gi ng nh ư k t qu c a vi c t ă ng thu đ ánh vào đ u t ư nông nghi p. 5. Nh ng nh n xét k t lu n Trong bài nghiên c u này, chúng tôi đ ã th c hi n rà soát và t ng k t các lý thuy t và mô hình đu t ư nói chung và đ u t ư trong nông nghi p nói riêng. M c đ ích chính c a bài vi t là tìm và h th ng hoá các nhân t nh h ưng đ n đ u t ư trong nông nghi p t các nghiên c u đ i tr ưc. Kt qu c a nghiên c u đ ưc tóm t t trong B ng 3 d ưi đ ây. Bng 3: Tóm t t t ng h p các nhân t nh h ưng đ n đ u t ư trong nông nghi p Cơ s lý lu n Nhân t nh h ưng nh Ví d th c t hưng Lý thuy t đ u t ư chung Lãi su t - Lãi su t cho vay c a ngân hàng, k c phí su t đ a ph ươ ng Giá đ u vào - Khuynh h ưng giá gi ng, phân bón, hoá ch t, phí thu l i v.v Giá đ u ra (Khuynh + Khuynh h ưng giá nông s n, ngành hưng c a ngành) hàng trên th gi i ho c trong n ưc Khuynh h ưng n ă ng su t + Khuynh h ưng t ă ng n ă ng su t, kh ca ngành n ă ng luân canh, v.v Cu c a ngành trong dài + Cu v ngành hàng nhìn v t ng th so hn vi các ngành khác Mc r i ro, b t tr c - Mc phù h p và ph thu c vào th i ti t chung c a ngành ca s n ph m, m c đ thích nghi v i môi tr ưng kinh doanh hi n th i, v.v Thu - Cu trúc các lo i thu c ơ b n hi n th i áp d ng cho ngành, tính ch t, m c đ ph c t p, m c thu t ươ ng đ i so v i t su t l i nhu n, v.v Lý thuy t đ u t ư trong nông nghi p Đc đ i m đ a ph ươ ng Kh n ă ng ti p c n th + Có g n các th tr ưng (ch ) l n hay tr ưng không, t n su t phiên ch Mc n đ nh và rõ ràng + Có s đ ch ưa, các gi y t c n thi t đ v quy n tài s n th ch p ho c chuy n nh ưng, th t c chuy n tên đ a ph ươ ng khó hay d , mc chi phí v.v Kh n ă ng ti p c n ngu n + Có ngu n tín d ng t ngân hàng hay tín d ng và công c tài không, s các h đ óng vai trò ng ưi 21
22. chính vi mô cho vay t i đ i ph ươ ng Kh n ă ng ti p c n các + Có các d ch v b o hi m hay không, công c b o hi m hi u bi t v v n đ này đ n m c nào, v.v Cơ s h t ng + Tình tr ng đ ưng sá, thu l i, c u cng, l ưi đ i n, tr ưng l p v.v Kh n ă ng ti p c n thông + Có các ph ươ ng ti n thu thanh, thu hình tin hay không, c ơ s thông tin, th ư vi n đa ph ươ ng, v.v Kh n ă ng ti p c n tri th c + Mc đ đ ưc ph bi n tri th c t các và công ngh cơ quan chuyên môn, kh n ă ng h c hi, ti p c n d ch v t ư v n Bn quy n phát minh + Đa ph ươ ng ng x ra sao v i các phát sáng ch minh, ý t ưng, cách làm m i, thân thi n hay không Truy n th ng c ng đ ng + Làng ngh hay không, truy n th ng (v n xã h i) hp tác nh ư th nào S t n t i và s c m nh + Có các t ch c đ oàn th , t m c toàn ca các t ch c xã h i qu c nh ư hi p h i b o v ng ưi tiêu dân s dùng (ki m soát ch t l ưng phân bón, hoá ch t ) và ng ưi s n xu t, các t ch c, hi p h i đ a ph ươ ng, hi u qu ch t c a ho t đ ng, v.v Thu , phí - Các lo i thu , phí đ a ph ươ ng, c u trúc, tính ch t, m c đ ph c t p, m c đ óng góp t ươ ng đ i là cao hay th p, v.v Đc đ i m c a h : Tâm lý truy n th ng + V th c a h trong c ng đ ng, quan đ i m ch quan v tình tr ng hi n th i Ngu n v n s n có c a h + Vn cho s n xu t nông nghi p hi n th i (thi t b , máy móc, trâu bò, v.v ) Ngu n đ t s n có c a h + Quy mô ru ng v ưn, trang tr i, ch t (quy mô, ch t l ưng) lưng đ t, v trí g n đ u ng và ch , Ngu n lao đ ng c a h + Có bao nhiêu lao đ ng kh d ng, t l ng ưi ph thu c (ông bà, tr em, ng ưi m đ au, m t s c) Vn con ng ưi + Trình đ h c v n các thành viên trong h, m c h c v n chung Thu nh p hi n th i c a + Thu nh p quy mô th nào, ngu n t h (quy mô, tính ch t) nông nghi p hay phi nông nghi p, có ti n g i v t thành th hay n ưc ngoài Mc ti t ki m hi n th i + Quy mô và t l ti t ki m có đ ưc t thu nh p hi n th i c a gia đ ình Các đ i u ki n bên ngoài khác Trình đ hi n th i c a + Nn nông nghi p vào giai đ o n nào toàn b n n nông nghi p theo phân lo i c a Weitz (1971) Đ i u ki n khí h u, th + Đ i u ki n khí h u và th nh ưng đ c nh ưng thù c a vùng (phù h p v i cây, con gì, v.v ), đ c tính c a ngành hàng đ ó Môi tr ưng chính tr , + Môi tr ưng hành chính đ a ph ươ ng, pháp lu t trình đ qu n lý hành chính công đ a ph ươ ng các c p 22
23. Kt qu nghiên c u c a bài vi t này có nh ng ý ngh ĩa th c ti n nh ư sau: (i) Hi u rõ h ơn đ ng l c c a hành vi đ u t ư t ư nhân trong l ĩnh v c nông nghi p, nhìn nh n nh ng y u t ng ă n c n và khuy n khích đ u t ư. (ii) T o đ i u ki n đ nh h ưng cho các ho t đ ng nghiên c u th c đ a, giúp xây d ng các ph ươ ng pháp đ i u tra đ xác minh, tìm hi u th c tr ng các đ a ph ươ ng và c ơ s s n xu t nông nghi p rõ ràng, có th th ng và s c nét h ơn. (iii) Nghiên c u này c ũng góp ph n xây d ng c ơ s cho các nghiên c u n i ti p liên quan đ n vi c xây d ng chính sách c a Nhà n ưc đ h tr khu v c nông nghi p. B i vì b n ch t c a chính sách h tr nông nghi p b n v ng, k c đ u t ư công, không ph i h ưng đ n nh ng k t qu ng n h n c a quá trình s n xu t, mà ph i h ưng t i vi c xây d ng m t n n t ng đ khuy n khích đ u t ư t ư nhân vào khu v c nông nghi p, c ũng nh ư khuy n khích ng ưi nông dân tái đ u tư trên chính m nh ru ng c a mình. Vi c phát hi n đ úng đ n nh ng khi m khuy t c a khu v c nông nghi p và kinh t nông thôn chính là c ơ s đ đ nh h ưng cho ho t đ ng c i cách v pháp lý, hành chính và tài chính công trong khu vc nông nghi p. Đ ng th i, nó c ũng góp ph n giúp quy ho ch, xác đ nh m c tiêu, cách th c và khuôn kh các d án đ u t ư công trong l ĩnh v c này. Vi c th o lu n chi ti t h ơn v nh ng v n đ nêu trên v ưt quá ch đ và khuôn kh c a bài nghiên c u này, nên chúng tôi hy v ng s có d p tri n khai trong m t chuyên đ k ti p. 23
24. Tài li u tham kh o Barrows, Richard and Michael Roth (1990), “Land Tenure and Investment in African Agriculture: Theory and Evidence,” The Journal of Modern African Studies , Vol. 28 (2): 265-297. Besley, Timothy (1995), “Property Rights and Investment Incentives: Theory and Evidence from Ghana,” Journal of Political Economy , Vol. 103 (5): 903-937. Blanchard, Oliver J. and Stanley Fischer (1989), Lectures on Macroeconomics, MIT Press. Bliss, C. J., and N. H. Stern (1982), Palanpur: The Economy of an Indian Village , Oxford University Press. Bienabe, Estelle, Célia Coronel, Jean-François le Coq and Laurent Liagre (2004), Linking Small Holder Farmers to Markets: Lessons Learned from Literature Review and Analytical Review of Selected Projects , World Bank, Washington, D.C. Brasselle, Anne-Sophie, Frederic Gaspart, Jean-Philippe Platteau (2002), “Land Tenure Security and Investment Incentives: Puzzling Evidence from Burkina Faso,” Journal of Development Economics , Vol. 67: 373-418. Braverman, A. and J. L. Guasch (1986), “Rural Credit Markets and Institutions in Developing Countries: Lessons for Policy Analysis from Practice and Modern Theory,” World Development , Vol. 14 (10-11): 1253-62. (Recited from Meier, Gerald M. and James E. Rauch (2000), Leading Issues in Economic Development , pp. 361-3, 7 th edition, Oxford University Press.) Brown, Dennis M. (1999), “Highway Investment and Rural Economic Development: An Annotated Bibliography,” Bibliographies and Literature of Agriculture No. 133, Food and Rural Economics Division, Economic Research Service, U.S. Department of Agriculture. Case, Karl E. and Ray C. Fair (1996), Principles of Economics , 4 th edition, Prentice-Hall International. Dasgupta, P. (1993), An Inquiry into Well-Being and Destitution , Clarendon Press. Deininger, Klaus and Songqing Jin (2006), “Tenure security and land-related investment: Evidence from Ethiopia,” European Economic Review , Vol. 50 (5): 1245-77. Do Quy-Toan and Lakshmi Iyer (2003), “Land Rights and Economic Development: Evidence from Viet Nam,” mimeo. Duflo, E. (2003), “Poor but Rational,” Processed, Massachusetts Institute of Technology. Egger, Ruth (2005), “Rural Finance: What Is So Special about It?” Swiss Agency for Development and Cooperation. Eisner, Robert and Robert H. Strotz (1963), “Determinants of Business Fixed Investment,” in Commission on Money and Credit, Impacts of Monetary Policy , 59-337, Prentice-Hall. 24
25. Ellis, E. (1992), Peasant Economics , Cambridge University Press. Evenson, Robert and Prabhu Pingali (2007), Handbook of Agricultural Economics , Vol. 3, North- Holland. Feder, Gershon, and David Feeny (1991), "Land Tenure and Property Rights: Theory and Implications for Development Policy." World Bank Economic Review, Vol. 5: 135-53. Feder, Gershon, Lawrence J. Lau, Justin Y. Lin and Xiaopeng Luo (1992), “The Determinants of Farm Investment and Residential Construction in Post-Reform China,” Economic Development and Cultural Change , Vol. 41 (1): 1-26. Feder, Gershon, Tongroj Onchan, Yongyuth Chalamwong and Chira Hongladarom (1988), Land Policies and Farm Productivity in Thailand , Johns Hopkins University Press (for World Bank). Feder, Gershon and Tongroj Onchan (1987), “Land Ownership Security and Farm Investment in Thailand,” American Journal of Agricultural Economics , Vol. 69 (2): 311-320. Foley, Duncan K. and Miguel Sidrauski (1970), “Portfolio Choice, Investment and Growth,” American Economic Review , Vol. 60: 44-63. Goldstein, M., and C. Udry (1990), Agricultural Innovation and Resource Management in Ghana , Yale University and IFPRI Report, New Haven. Goldstein, Markus and Christopher Udry (2005), “The Profits of Power: Land Rights and Agricultural Investment in Ghana,” Discussion Paper No. 929, Economic Growth Center, Yale University. Gould, John P. (1968), “Adjustment Costs in the Theory of Investment of the Firm, ” Review of Economic Studies , Vol. 35: 47-55. Guerrien, Bernard (2007), T đ i n Phân tích Kinh t , NXB Tri Th c, Hà N i. (Nguy n Đ ôn Ph ưc d ch t Guerrien (2002), Dictionn ie d’Analyse Economique , La Décourverte.) Gutierrez, Luciano (2002), “Borrowing Constraints and the Agricultural Investment Decision Process,” Agribusiness , Vol. 18 (1): 101–114. Halvorsen, Robert (1991), “The Effects of Tax Policy on Investment in Agriculture,” The Review of Economics and Statistics , Vol. 73 (3): 393-400. Hopper, D. W. (1965), “Allocational Efficiency in Traditional Indian Agriculture,” Journal of Farm Economics , Vol. (): . Hunt, D. (1991), “Farm System and Household Economy as Frameworks for Prioritising and Apprising Technical Research: A Critical A Critical Appraisal of Current Approaches.” In D. H. M. Haswell, ed., Rural Households in Emerging Societies: Technology and Change in Sub-Saharan Africa, Oxford: Berg. 25
26. IFAD (2003), “Agricultural Marketing Companies as Sources of Smallholder Credit in Eastern and Southern Africa,” Eastern and Southern Africa Division, International Fund for Agricultural Development, Rome. IFAD (2004), Rural Finance Policy , International Fund for Agricultural Development, Rome. IFAD (2005), “Achieving the Millennium Development Goals: Rural Investment and Enabling Policy,” Panel discussion paper, IFAD Governing Council, 28 th session, 16-17 February 2005. IFAD (2007), IFAD Strategic Framework 2007-2010 , International Fund for Agricultural Development, Rome. Jadresic, Alejandro (2000), “Promoting Private Investment in Rural Electrification—The Case of Chile,” Viewpoint , World Bank, Washington D.C. Janvry, Alain de, M. Fafchamps, and E. Sadoulet (1991), “Peasant Household Behaviour with Missing Markets: Some Paradoxes Explained,” Economic Journal , Vol. 101(409): 1400–17. Janvry, Alain de, and Elisabeth Sadoulet (2000), “Making Investment in the Rural Poor into Good Business: New Perspectives for Rural Development in Latin America,” paper presented at the Conference on Developing the Rural Economy and Reducing Poverty in Latin America and the Caribbean, New Orleans,, March 24, 2000. Kavitha, N. and A. Ramachandran (2008), “Rural Finance in World Perspective (A Contempary Scenario)”, mimeo. Laiglesia, Juan R. de, (2004), “Investment and Credit Effects of Land Titling and Registration: Evidence from Nicaragua,” mimeo, London School of Economics. LeBlanc, Michael and James Hrubovcak (1986), “The Effects of Tax Policy on Aggregate Agricultural Investment,” American Journal of Agricultural Economics , Vol. 68 (4): 767-777. Li, Guo, Scott Rozelle and Loren Brandt (1998), “Tenure, land rights, and farmer investment incentives in China,” Agricultural Economics , Vol. 19 (1-2): 63-71. Lipton, Micheal (1968), “The Theory of the Optimizing Peasant,” Journal of Development Studies , Vol (): Lipton, M., and R. Longhurst (1989), New Seeds and Poor People , Unwin Hyman, London. Lucas, Robert E., Jr (1967), “Adjusment Costs and the Theory of Supply,” Journal of Political Economy , Vol. 75: 321-334. Mankiw, Gregory (2007), Macroeconomics , 6 th edition, Worth Publisherrs. Mendola, Mariapia (2007), “Farm Household Production Theories: A Review of “Institutional” and “Behavioral” Responses,” Asian Develoment Review , Vol. 24 (1): 49-68. 26
27. Morduch, J. (1994), “Poverty and Vulnerability,” American Economic Review , Vol. 84 (2): 221–25. Morduch, J. (1995), “Income Smoothing and Consumption Smoothing,” Journal of Economic Perspectives , Vol. 9 (3): 103–14. Mussa, Micheal L. (1977), “External and Internal Adjustment Costs and the Theory of Aggregate and Firm Investment,” Economica , Vol. 44 (May): 163-178. OECD (2006), “Investment Priorities for Rural Development,” October 19-20, 2006, Edinburgh, Scotland. Pinstrup-Andersen, Per and Satoru Shimokawa (2006), “Rural Infrastructure and Agricultural Development,” Paper prepared for presentation at the Annual Bank Conference on Development Economics, Tokyo, Japan, May 29-30, 2006 Pray, Carl E. and Keith Fuglie (2001), “Private Investment in Agricultural Research and International Technology Transfer in Asia,” Agricultural Economic Report No. 805, United States Department of Agriculture (USDA). Pray, Carl E., Keith O. Fuglie and Daniel K.N. Johnson (2007), “Private Agricultural Research,” Chapter 49 in Evenson & Pingali (2007). Reardon, Thomas, Eric Crawford, Valerie Kelley and Bocar Diagana (1996), “Promoting Farm Investment for Sustainable Intensification of African Agriculture,” Techincal Paper No. 26, Bureau for Africa, U.S Agency for International Development. Romer, David (2001), Advanced Macroeconomics , Chapter 8, 2 nd edition, McGraw Hill. Rosenzweig, M. R. and O. Stark (1998), “Consumption Smoothing, Migration, and Marriage: Evidence from Rural India” in Economic Demography , Vol. 2. E. Elgar, Cheltenham, UK/Northampton, MA, pp. 592–613. Salter, Dan (2003), “Private Sector Financing of Rural Water Supply in Vietnam and Cambodia,” mimeo. Schultz, T. W. (1964), Transforming Traditional Agriculture , University of Chicago Press. Sen, Amartya K. (1966), “Peasants and Dualism With or Without Surplus Labor,” Journal of Polictical Economy , Vol. (): . Singh, Inderjit, Lyn Squire and John Strauss (1986), “A Survey of Agricultural Household Models: Recent Findings and Policy Implications,” World Bank Economic Review , Vol. 1 (1): 148-154. Stenvens & Cathy L. Jabasa (1988), Agricultural Development Principles: Economic Theory and Empirical Evidence , Johns Hopkins University Press. 27
28. Todaro, Micheal P. (1998 [1992]), Kinh t h c cho th gi i th ba: gi i thi u nh ng nguyên t c, v n đ và chính sách phát tri n, Ch ươ ng 15-16, NXB Giáo d c. (D ch t Todaro (1992), Economics for a Developing World: An Introduction to Principles, Problems and Policies , 3rd edition, Longman Publishing Group) Velazco, Jackeline and Lydia Zepeda (2001), “Determinants of Agricultural Investment by Small-Scale Producers in Peru,” Chapter 8 in Zepeda (2001). Weitz, Raanan (1971), From Peasant to Farmer: A Revolutionary Strategy for Development , Columbia University Press. World Bank (2005a), Agricultural Investment Sourcebook , World Bank, Washington D.C. World Bank (2005b), Rural Finance Innovations: Topics and Case Studies , Report No. 32726-GLB, World Bank, Washington D.C. World Bank (2007), World Development Report 2008: Agriculture for Development, World Bank, Washington D.C. Wright, Brian D., Philip G. Perdey, Carol Nottenburg and Bonwoo Koo (2007), “Agricultural Innovation: Investments and Incentives,” Chapter 48 in Evenson & Pingali (2007). Zepeda, Lydia, ed. (2001), Agricultural Investment and Productivity in Developing Countries , FAO Economic and Social Development Paper 148. 28
29. CEPR TRUNG TÂM NGHIÊN C ỨU KINH T Ế VÀ CHÍNH SÁCH LIÊN H : Trung tâm Nghiên cu Kinh t và Chính sách (CEPR) Tr ưng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Qu c gia Hà n i Đa ch : Phòng 704, Nhà E4, 144 Đ ưng Xuân Th y, Qu n C u Gi y Hà n i, Vi t nam Tel: (84) 4 754 7506 –704 Fax: (84) 4 704 1714 Email: Info@cepr.org.vn Website: www.cepr.org.vn © 2008 Trung tâm Nghiên c u Kinh t và Chính sách Tr ưng Đ i h c Kinh t , Đ i h c Qu c gia Hà N i 29