Kiểm soát chuyển giá đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trên địa bàn Thành phố Hà Nội

Nội dung text: Kiểm soát chuyển giá đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài trên địa bàn Thành phố Hà Nội

1. Kinh tÕ vμ qu¶n lý KIỂM SOÁT CHUYỂN GIÁ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Nguyễn Tuấn Anh Trường Đại học Thương mại Email: anhnguyenhp2903@gmail.com Ngày nhận: 01/03/2019 Ngày nhận lại: 15/03/2019 Ngày duyêt đăng: 19/03/2019 iện tượng chuyển giá và quản lý nhà nước đối với hoạt động chuyển giá của Hdoanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại Việt Nam đã được nhiều nhà quản lý, nhà nghiên cứu cũng như các phương tiện truyền thông bình luận, phân tích và cho thấy, đấu tranh nhằm ngăn chặn, đẩy lùi hành vi chuyển giá không hề dễ dàng. Mặc dù, các văn bản pháp lý (Thông tư 66/2010/TT-BTC, Nghị định 20/2017/NĐ-CP, Thông tư 41/2017/TT-BTC) đã được ban hành, tạo cơ sở pháp lý cho các cơ quan quản lý nhà nước thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động chuyển giá, nhưng kết quả đạt được còn khiêm tốn. Thực tế có những DN FDI báo cáo thua lỗ liên tục trong nhiều năm liền nhưng vẫn đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh. Hiện ở Việt Nam có khoảng hơn 17.000 DN FDI, riêng địa bàn thành phố Hà Nội có trên 6.400, trong đó số lượng DN có kê khai giao dịch liên kết là hơn 1.100. Trên cơ sở nguồn thông tin thứ cấp về DN FDI và thực trạng kiểm soát chuyển giá đối với nhóm doanh nghiệp này, tác giả bài viết phân tích, đánh giá những khó khăn, vướng mắc trong thanh tra giá chuyển nhượng (chuyển giá) của DN FDI trên địa bàn Hà Nội, từ đó đề xuất một vài giải pháp nhằm tăng cường và hoàn thiện hoạt động kiểm soát chuyển giá của các cơ quan quản lý nhà nước thời gian tới. Từ khóa: doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, chuyển giá, giá chuyển nhượng, giao dịch liên kết, kiểm soát chuyển giá. 1. Thực trạng DN FDI trên địa bàn Hà Nội hạn, chuyển cơ quan thuế quản lý, không hoạt Đến cuối năm 2018, tổng số DN FDI trên động tại địa chỉ đã đăng ký). Tuy nhiên, kết địa bàn Hà Nội đã được cấp mã số thuế là quả kinh doanh của khối DN FDI trên địa bàn 8.688 DN, trong đó số DN đang hoạt động là không mấy khả quan. Theo số liệu thống kê 6.423 DN, chiếm 73,9% (2.265 DN còn lại ở từ báo cáo tài chính của các DN FDI do Cục trạng thái ngừng hoạt động, đã chấm dứt hiệu thuế TP Hà Nội quản lý, số DN lỗ năm 2016 lực mã số thuế, tạm ngừng kinh doanh có thời - 2017 nhiều hơn DN lãi, chiếm tới 55 - khoa học  Sè 127/2019 thương mại 23
2. Kinh tÕ vμ qu¶n lý Bảng 1: Số lượng DN FDI trên địa bàn Hà Nội Chæ tieâu 2016 2017 2018 Soá löôïng DN ñaõ caáp maõ soá thueá* 7.417 8.259 8.688 Soá löôïng DN thöïc teá ñang hoaït ñoäng* 5.180 5.999 6.423 * Số liệu lũy kế đến cuối các năm Nguồn: Cục Thuế TP Hà Nội 57%/tổng số DN (xem bảng 2). Thời gian gần hành Quyết định số 141/QĐ-TCT ngày đây, công tác quản lý thuế của Cục cho thấy 15/02/2012 thành lập Tổ Quản lý thuế đối với hàng loạt DN FDI đang hoạt động trên địa hoạt động chuyển giá thuộc Tổng cục thuế. bàn thành phố Hà Nội có kê khai kết quả kinh Đây là bộ phận đầu tiên chuyên trách tư vấn doanh lỗ liên tục, nhưng vẫn tiếp tục đầu tư, tham mưu cho TCT. Ngày 12/06/2012, Cục mở rộng SXKD tăng doanh thu; nhiều DN có Thuế TP Hà Nội ban hành Quyết định số lỗ cộng dồn lớn hơn số vốn đầu tư ban đầu. 14373/QĐ-CT-TCCB thành lập Tổ công tác Có những DN FDI đầu tư 10 năm lỗ, 15 năm triển khai chuyên đề Quản lý giá chuyển cũng lỗ, cá biệt có trường hợp hơn 20 năm lỗ nhượng đối với lĩnh vực xây dựng và kinh liên tục nhưng vẫn đầu tư mở rộng sản xuất doanh bất động sản. Năm 2014, Cục Thuế TP kinh doanh. Hà Nội thành lập Tổ triển khai công tác thanh Bảng 2: Kết quả kinh doanh của DN FDI trên địa bàn Hà Nội tra các DN liên kết có dấu hiệu chuyển giá. Ngày Chæ tieâu 2016 2017 16/11/2015, Cục thuế TP Soá DN kinh doanh coù laõi (%) 45 43 Hà Nội tổ chức hội nghị Soá DN kinh doanh loã (%) 55 57 công bố Quyết định số Soá loã cuûa DN (tyû ñoàng) 10.601 6.785 1483/QĐ-BTC ngày Toång Nôï phaûi traû (tyû ñoàng) 172.497 495.068 29/7/2015 của Bộ Tài Voán chuû sôû höõu (tyû ñoàng) 746.610 216.517 chính và công bố nhân sự. Phòng Thanh tra giá Nguồn: Báo cáo sức khỏe doanh nghiệp - Cục thuế TP Hà Nội chuyển nhượng (GCN) chính thức đi vào hoạt 2. Thực trạng tổ chức thanh tra và động từ ngày 16/11/2015, thực hiện chức những khó khăn, vướng mắc trong kiểm năng nhiệm vụ theo quy định tại Quyết định soát chuyển giá đối với DN FDI trên địa số 1574/QĐ-TCT ngày 01/9/2015 của Tổng bàn Hà Nội cục Thuế. Ban đầu thành lập, Phòng thanh tra * Thực trạng tổ chức thanh tra giá chuyển GCN có 14 người, trong đó có 1 trưởng nhượng phòng, 2 phó phòng và 11 thanh tra viên. Đến Trước năm 2011, Cục Thuế TP Hà Nội tháng 8/2018, Phòng thanh tra GCN có 17 chưa có bộ phận chuyên trách nào về chuyển người và thành lập 6 Đoàn thanh tra (xem giá. Năm 2012 Tổng Cục Thuế (TCT) ban Hình 1). Nhân sự của Phòng được điều động khoa học  24 thương mại Sè 127/2019
3. Kinh tÕ vμ qu¶n lý từ các phòng thanh tra, kiểm tra, kê khai và kế - Tổ chức thu thập thông tin liên quan đến toán thuế, tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế việc xác định nghĩa vụ thuế của các DN có (NNT), quản lý và cưỡng chế nợ thuế. quan hệ liên kết. CUÏC TRÖÔÛNG 1 PHOÙ CUÏC TRÖÔÛNG PHUÏ TRAÙCH 2 PHOÙ CUÏC TRÖÔÛNG PHUÏ TRAÙCH KHOÁI THANH TRA, KIEÅM TRA CAÙC MAÛNG COÂNG VIEÄC KHAÙC PHOØNG THANH TRA GIAÙ CHUYEÅN 4 PHOØNG THANH TRA, 6 PHOØNG NHÖÔÏNG KIEÅM TRA TUAÂN THUÛ (01 TRÖÔÛNG PHOØNG) 01 PHOÙ TRÖÔÛNG 01 PHOÙ TRÖÔÛNG PHOØNG PHUÏ 01 PHOÙ TRÖÔÛNG PHOØNG PHOØNG PHUÏ TRAÙCH TRAÙCH MAÛNG CHÍNH SAÙCH, PHUÏ TRAÙCH MAÛNG BAÙO MAÛNG CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU QUY TRÌNH, PHOÁI HÔÏP CAÙO, ÑAÛNG ÑOAØN, THI ÑUA KHEN THÖÔÛNG Ñoaøn thanh Ñoaøn thanh Ñoaøn thanh Ñoaøn thanh Ñoaøn thanh Ñoaøn thanh tra thueá 1 tra thueá 2 tra thueá 3 tra thueá 4 tra thueá 5 tra thueá 6 Nguồn: Cục thuế TP Hà Nội Hình 1: Bộ máy quản lý hoạt động thanh tra giá chuyển nhượng tại Cục thuế TP Hà Nội Thời gian đầu đi vào hoạt động, với nguồn - Tổ chức thực hiện công tác thanh tra giá nhân lực còn hạn chế, Phòng Thanh tra giá chuyển nhượng theo chương trình kế hoạch chuyển nhượng triển khai đồng bộ các nhiệm thanh tra của Cục Thuế; thanh tra giá chuyển vụ được giao, đồng thời chú trọng đến hoàn nhượng các trường hợp do Phòng Thanh tra thành các nhiệm vụ cơ bản sau: thuế, Phòng Kiểm tra thuế, Chi cục Thuế đề - Tham gia biên soạn tài liệu đào tạo và nghị hoặc theo yêu cầu của CQT cấp trên và tham gia đào tạo công chức thuế về giá cơ quan nhà nước có thẩm quyền. chuyển nhượng thuộc phạm vi quản lý của - Phối hợp với các phòng chức năng của Cục Thuế. Cục Thuế và các cơ quan chức năng khác trong việc thanh tra giá chuyển nhượng. khoa học  Sè 127/2019 thương mại 25
4. Kinh tÕ vμ qu¶n lý Trực tiếp đề xuất, tiếp nhận hỗ trợ của Tổng việc khó tìm được điểm chung, dẫn đến nhiều cục Thuế trong quá trình thanh tra giá cuộc thanh tra chuyển giá bị kéo dài. chuyển nhượng. Hai là, Cục thuế TP Hà Nội chưa xây dựng - Tổng hợp, báo cáo, đánh giá chất lượng được cơ sở dữ liệu về giá cả của các loại hàng công tác thanh tra giá chuyển nhượng; nghiên hóa được giao dịch giữa các công ty độc lập cứu đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả và các công ty liên kết với nhau. CQT khai công tác thanh tra giá chuyển nhượng. thác thông tin chủ yếu từ hồ sơ khai thuế và * Những khó khăn, vướng mắc trong các thông tin này chỉ hỗ trợ và đáp ứng một thanh tra giá chuyển nhượng đối với DN phần rất nhỏ của công tác quản lý thuế đối với FDI trên địa bàn Hà Nội hoạt động chuyển giá. Các ứng dụng về thông Khó khăn, vướng mắc từ Cục thuế TP tin NNT của ngành thuế còn phân tán không Hà Nội đầy đủ, không có sự kết nối thông tin giữa các Các DN FDI trên địa bàn thành phố Hà cơ quan quản lý nhà nước và các bên khác. Vì Nội là các công ty con được thành lập bởi các vậy, khi một hoạt động nghiệp vụ mua bán công ty mẹ ở nước ngoài, thuộc các công ty nội bộ xảy ra, giữa các công ty có giao dịch liên kết trong hệ thống công ty đa quốc gia. liên kết, công ty cùng tập đoàn xảy ra thì CQT Qua kiểm tra cho thấy, hầu hết các công ty rất khó khăn trong việc tìm kiếm một nghiệp này đều có các giao dịch liên kết trong hệ vụ mua bán tương đương để so sánh xem thống, có dấu hiệu chuyển giá. Tuy nhiên, nghiệp vụ mua bán nội bộ này của DN có trong quá trình thanh tra để xác định có hay đảm bảo tuân thủ theo nguyên tắc giá thị không hành vi chuyển giá của các DN này, trường hay không. Đặc biệt, qua thanh tra một Cục thuế TP Hà Nội đã gặp không ít khó số DN chỉ sản xuất một loại sản phẩm hàng khăn, vướng mắc. hóa bán cho bên liên kết, có DN sản xuất, gia Một là, cơ sở dữ liệu của Cục thuế TP Hà công cho duy nhất DN mẹ mà không có giá Nội còn thiếu và chưa đồng bộ, Cục thuế TP giao dịch độc lập trong nội bộ DN để so sánh Hà Nội chưa sử dụng cơ sở dữ liệu thương hoặc DN tự khai mục tiêu hoạt động SXKD mại để so sánh, ấn định tỷ suất lợi nhuận mà của DN không vì lợi nhuận sẽ khó khăn cho vẫn chủ yếu sử dụng cơ sở dữ liệu nội bộ của việc xác định tỷ suất lợi nhuận để yêu cầu kê ngành thuế (còn gọi là dữ liệu bí mật). Do hạn khai giao dịch độc lập. chế về kinh phí nên việc mua cơ sở dữ liệu Ba là, công tác tuyên truyền phổ biến cho thương mại của các công ty chuyên cung cấp DN và kiểm tra, kiểm soát việc thực hiện dữ liệu của nước ngoài đối với ngành thuế là theo Thông tư 66/2010/TT-BTC, Nghị định rất khó khăn, phải chờ Tổng cục Thuế (Vụ 20/2017/NĐ-CP, Thông tư 41/2017/TT-BTC hợp tác quốc tế) đấu thầu trong một thời gian của Bộ Tài chính còn hạn chế, chưa triệt để dài, đến nay vẫn chưa có kết quả. Trong đấu nên các DN hầu như không tự điều chỉnh đối tranh chống chuyển giá, mỗi bên (DN và với các trường hợp có quan hệ giao dịch CQT) sử dụng một dữ liệu riêng dẫn đến việc kinh doanh liên kết và CQT chưa đủ điều thiếu thống nhất và dễ gây tranh cãi về tỷ suất kiện để áp dụng các biện pháp mạnh đối với lợi nhuận thị trường. Cơ sở dữ liệu khác nhau các trường hợp không chấp hành. Do đó, sẽ cho ra kết quả tỷ suất lợi nhuận khác nhau, việc triển khai thực hiện Thông tư số bên nào cũng bảo vệ tỷ suất của mình nên 66/2010/TT-BTC, Nghị định 20/2017/NĐ- khoa học  26 thương mại Sè 127/2019
5. Kinh tÕ vμ qu¶n lý CP, Thông tư 41/2017/TT-BTC của Bộ Tài bộ phận khác của Cục Thuế hoặc đã chuyển chính thời gian qua chưa thực hiện được công tác ra khỏi ngành thuế nên ngành thuế nhiều do tính phức tạp của việc chuyển giá, càng gặp nhiều khó khăn hơn. hướng dẫn của các phương pháp điều chỉnh Khó khăn, vướng mắc từ môi trường giá giao dịch độc lập và giá giao dịch liên pháp lý kết còn chưa thực sự cụ thể nên chưa áp Thứ nhất, hiện nay, văn bản pháp luật hiện dụng được nhiều trong thực tiễn. hành chưa quy định rõ cơ chế phối hợp hoặc Bốn là, việc thanh tra các DN có dấu hiệu quy định trách nhiệm của các cơ quan chức chuyển giá thường phải phân tích số liệu, thu năng có liên quan trong việc phối hợp với thập thông tin chiếm nhiều thời gian so với CQT, hỗ trợ xác minh về thông tin của các thanh tra DN khác. Việc kiểm tra, thanh tra công ty ở nước ngoài tham gia giao dịch liên giá chuyển nhượng để có kết quả phải mất kết, giá cả thị trường khách quan (cơ quan nhiều thời gian đối chiếu, phân tích thông tin xuất nhập cảnh, cơ quan ngoại giao, đại sứ và phụ thuộc nhiều vào việc cung cấp thông quán, tham tán thương mại Việt Nam ở nước tin của các bên khi xác định giá thị trường, ngoài). Sự phối hợp trong cung cấp và trao trong khi thời gian thanh tra, kiểm tra theo đổi thông tin giữa CQT Việt Nam và CQT các quy định lại có giới hạn. nước còn hạn chế, nên việc tìm kiếm xác định Năm là, công chức thuế tham gia công tác giá thị trường rất khó khăn không đủ cơ sở để thanh tra chống chuyển giá còn nhiều hạn chế ấn định thuế. Do đó còn thu hẹp về đối tượng về kỹ năng thanh tra chống chuyển giá, chưa thực hiện là thuế và DN, chưa thu hút được sự có kinh nghiệm thanh tra, kiểm tra lĩnh vực “vào cuộc” của một số đơn vị có liên quan kể này, trình độ ngoại ngữ yếu kém. Các phương cả chính quyền địa phương (UBND tỉnh). pháp xác định giá thị trường rất phức tạp, đòi Hơn nữa, CQT vẫn chưa có chức năng điều hỏi cán bộ thuế phải có kỹ năng chuyên sâu tra thuế nên không xử lý được các trường nhưng hiện nay cán bộ thuế vẫn còn bỡ ngỡ, hợp vi phạm có tính phức tạp, phạm vi rộng chưa có kinh nghiệm nhiều trong lĩnh vực ngoài lãnh thổ Việt Nam. này; vừa nghiên cứu văn bản, vừa học hỏi, Thứ hai, chưa có chế tài đủ mạnh, nhằm vừa áp dụng thực tiễn và rút kinh nghiệm dần buộc các DN phải kê khai chính xác về giá dần. Số lượng cán bộ thanh tra không tăng, đối với các hoat động giao dịch liên kết (phạt nguồn nhân lực thực hiện công tác thanh tra về hành vi gian lận thuế, trốn thuế; truy cứu chống chuyển giá còn thiếu và hạn chế: qua 3 trách nhiệm hình sự; cấm hoạt động kinh năm biên chế của bộ phận thanh tra giá doanh tại Việt Nam ). Căn cứ pháp lý về chuyển nhượng của Cục thuế TP Hà Nội mới chống chuyển giá chưa hoàn thiện. Xét ở cấp chỉ tăng từ 14 (năm 2015) lên 17 cán bộ (năm độ văn bản luật thì quy định về chuyển giá và 2018). Đồng thời Cục thuế TP Hà Nội phải chống chuyển giá chưa thực sự đầy đủ và rõ huy động cán bộ thanh tra có trình độ nghiệp ràng; mới chỉ có Điểm e Khoản 1 Điều 37 vụ, hiểu biết về nghiệp vụ thanh tra chống Luật Quản lý thuế quy định một nội dung có chuyển giá hoặc đã qua nhiều lần được bồi liên quan có thể được vận dụng làm cơ sở để dưỡng kiến thức chống chuyển giá của ngành, đấu tranh chống chuyển giá. Vì vậy, chưa có hiện nay số cán bộ này qua công tác luân biện pháp chế tài đủ mạnh, nhằm ràng buộc phiên công việc đã được điều chỉnh sang các các DN phải kê khai chính xác khoa học  Sè 127/2019 thương mại 27
6. Kinh tÕ vμ qu¶n lý Khó khăn, vướng mắc từ DN FDI Về phương pháp thanh tra Một là, các DN FDI có dấu hiệu chuyển Triển khai, mở rộng công tác thanh kiểm giá chủ yếu rơi vào các DN có vốn đầu tư tra thuế chống chuyển giá theo hướng: lồng nước ngoài, đang được hưởng ưu đãi thuế và ghép công tác chống chuyển giá đối với các đa số có số lỗ lớn, do đó khi tiến hành thanh DN nằm trong kế hoạch thanh tra, kiểm tra tra thông thường theo quy trình thanh tra thuế hàng năm, xác định những giao dịch liên không mang lại hiệu quả về số thu nộp NSNN kết có khả năng thực hiện được (DN liên kết mà chủ yếu chỉ giảm lỗ. có giao dịch độc lập, kể cả đầu vào, đầu ra; Hai là, các DN FDI thường thuê công ty DN có giao dịch đơn giản, ít mặt hàng). kiểm toán làm hồ sơ xác định giá thị trường Thay đổi một số nội dung, phương pháp hết sức công phu với đầy đủ lập luận và lý lẽ trong công tác thanh tra, kiểm tra thuế nhằm để nguỵ biện cho kết quả kinh doanh lỗ hoặc có thể phát hiện và xử lý các hành vi chuyển tỷ suất lợi nhuận quá thấp của mình, điều này giá: cần đào sâu vào báo cáo xác định giá thị khiến cho cán bộ thanh tra hết sức khó khăn trường để tìm hiểu các nguyên nhân, những trong khâu phân tích, lập luận để bác các lập lập luận nguỵ biện cho các nguyên nhân lỗ luận trong hồ sơ xác định giá thị trường. lớn hoặc lãi không đáng kể. Kỹ năng bác hồ Ba là, một số DN FDI khi bị thanh tra giá sơ xác định giá thị trường là một trong những chuyển nhượng thường cố tình không ký vào kỹ năng quan trọng nhất mà cán bộ thanh tra Biên bản thanh tra vì tâm lý lo sợ: nếu một giá chuyển nhượng cần nắm vững. công ty ở Việt Nam bị kết luận là chuyển giá, Phương pháp và các bước cụ thể để có thể toàn bộ tập đoàn (hoặc công ty mẹ ở nước tiến hành cuộc thanh tra chống chuyển giá từ ngoài) sẽ bị mất uy tín, dẫn đến hiệu ứng lan khâu nhận dạng ban đầu đến các chứng cứ và truyền là các công ty con ở các quốc gia khác cơ sở pháp lý xác định được giá thị trường trong cùng tập đoàn cũng bị nghi ngờ là “có khách quan. vấn đề”, do đó việc đấu tranh của CQT đối Về công tác tuyên truyền với DN là hết sức khó khăn vì CQT thường có Tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền xu hướng ấn định trên cơ sở phải đạt được sự để tranh thủ sự đồng thuận của các cấp chính đồng thuận với DN. quyền, xã hội và cộng đồng các DN. Đồng 3. Các biện pháp hoàn thiện kiểm soát thời tích cực tuyên truyền để cho các DN biết chuyển giá đối với DN FDI trên địa bàn là CQT đang tiến hành các biện pháp trong Hà Nội công tác chống chuyển giá nhằm cảnh báo, Đối với Cục thuế TP Hà Nội phòng ngừa các hành vi chuyển giá. Quá trình Chống chuyển giá là công việc trọng tâm, thực hiện cần kịp thời tổng hợp các khó khăn, thường xuyên và lâu dài. Để thực hiện được vướng mắc báo cáo Tổng cục Thuế và Bộ Tài mục tiêu nâng cao tính hiệu lực, hiệu quả của chính theo dõi chỉ đạo. công tác thanh tra giá chuyển nhượng, Cục Về đôn đốc kê khai thuế thuế TP Hà Nội cần tập trung giải quyết các Tiếp tục theo dõi đôn đốc, kiểm tra xử lý vấn đề cơ bản sau: đối với các DN chưa thực hiện kê khai giao khoa học  28 thương mại Sè 127/2019
7. Kinh tÕ vμ qu¶n lý dịch liên kết theo Mẫu số 01 Nghị định thấy DN có những dấu hiệu bất thường về tỷ 20/2017/NĐ-CP. Đôn đốc, giám sát DN kê suất lợi nhuận như quá cao hay quá thấp so khai đầy đủ các giao dịch liên kết theo mẫu. với tỷ lệ bình quân ngành. Đối tượng kê khai không chỉ là các DN có Về tổ chức thu thập thông tin vốn đầu tư nước ngoài mà còn bao gồm cả Ngoài thông tin trong ngành Thuế, thông các DN có quan hệ liên kết trong nước. Đây tin ở DN cần phải thu thập thêm thông tin của là tiền đề quan trọng để CQT phân loại người các đối tác khác có liên quan ở trong nước và nộp thuế, từ đó nhận dạng và “định vị” chính nhất là ở nước ngoài. xác các trọng tâm cần thanh tra. Cục thuế TP Hà Nội cần xây dựng, thành Về cơ sở dữ liệu lập một bộ phận chuyên trách về thu thập Cần hoàn thiện và xây dựng hệ thống dữ thông tin phục vụ cho hoạt động thanh tra, liệu thông tin đầy đủ về NNT nói chung và kiểm tra thuế nói chung và chống chuyển giá phục vụ cho hoạt động chống chuyển giá nói nói riêng từ trung ương đến địa phương phục riêng; Xây dựng cơ sở dữ liệu về tỷ suất lợi vụ cho công tác quản lý thuế đối với hoạt nhuận và giá cả giao dịch để CQT, các cơ động chống chuyển giá. Nâng cao chức năng quan hữu quan và DN có thể tra cứu và làm nhiệm vụ của bộ phận thanh tra giá chuyển căn cứ khi xem xét giao dịch mua bán tại DN nhượng, đồng thời lập bộ phận chuyên thu có thực hiện thủ thuật chuyển giá hay không thập thông tin, dữ liệu để cung cấp và phục vụ hay tuân thủ theo nguyên tắc giá thị trường. cho công tác phân tích, so sánh xác định giá Về phối hợp nội ngành thị trường trong công tác thanh tra chống Để nâng cao hiệu quả thanh tra chống chuyển giá. chuyển giá, rất cần có sự phối hợp chặt chẽ Công tác đào tạo, phổ biến kinh nghiệm giữa bộ phận thanh tra và bộ phận quản lý Từ kết quả tiến hành thanh tra, kiểm tra thuế các DN có vốn đầu tư nước ngoài. Sự thuế một số DN FDI điển hình có dấu hiệu phối hợp này phải tập trung vào trao đổi chuyển giá, Cục Thuế TP Hà Nội nên xây thông tin để xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung dựng thành phương pháp, kinh nghiệm cho về NNT là các DN có vốn đầu tư nước ngoài. các cán bộ thanh tra, kiểm tra toàn ngành học Về công khai dữ liệu về giá thị trường tập, rút ra kinh nghiệm. Tổ chức một số cuộc Ngành thuế cần công khai tỷ suất lợi thanh tra thuế toàn diện đối với các DN FDI nhuận bình quân cho từng ngành vào các năm theo phân tích rủi ro để đúc kết những bài học khác nhau. Cục thuế TP Hà Nội và Tổng cục kinh nghiệm và phổ biến cho cán bộ thuế nắm Thống kê cần phải cùng nhau phối hợp xây và vận dụng vào tình hình thực tế ở mỗi địa dựng và công bố rộng rãi trên các phương tiện phương. Hỗ trợ 30 Chi cục thuế quận, huyện, thông tin để cho các cơ quan quản lý thuế cơ thị xã trên địa bàn về việc phân tích thu thập sở và các DN trên địa bàn Thành phố Hà Nội thông tin, làm rõ một số quan hệ giao dịch thống nhất áp dụng. Bảng tỷ suất lợi nhuận không được quy định cụ thể trong văn bản bình quân ngành là cơ sở pháp lý giúp cho cơ pháp luật; quan thanh tra thuế thực hiện thanh tra khi khoa học  Sè 127/2019 thương mại 29
8. Kinh tÕ vμ qu¶n lý Cục Thuế TP Hà Nội cần mở các lớp tập tự, thủ tục APA còn rất nhiều khó khăn, DN huấn chuyên đề về thanh tra chống chuyển giá và CQT cũng phải thống nhất về tỷ suất lợi cho công chức thuế nhằm nâng cao kỹ năng nhuận và lại quay lại bài toán về cơ sở dữ thanh tra, kiểm tra, chú trọng đào tạo theo liệu, CQT muốn 1 tỷ suất cao hơn nhưng DN từng kỹ năng chuyên sâu về phương pháp lại muốn 1 tỷ suất thấp hơn để giảm số thuế thanh tra chống chuyển giá, kỹ năng thanh tra (coi như thuế khoán) phải nộp. Số vụ APA một số chuyên ngành để đáp ứng được yêu không tăng nghĩa là gánh nặng lại đặt lên vai cầu nhiệm vụ công tác. Đồng thời Cục thuế bộ phận thanh tra chống chuyển giá. Vì vậy, TP Hà Nội cử một số đoàn thanh tra, kiểm tra càng làm tốt APA thì sẽ giảm tải được số chống chuyển giá làm điểm tại Chi cục thuế lượng cũng như mức độ phức tạp trong thanh (có tham gia của cán bộ kiểm tra chi cục thuế) tra chuyển giá. để các Chi cục Thuế học tập kinh nghiệm. Đối với Bộ Tài chính Bên cạnh đó, cần ban hành sổ tay nghiệp Sửa đổi các phương pháp xác định giá giao vụ thanh tra thuế theo chuyên đề chống dịch thị trường theo hướng ít phương pháp, chuyển giá để triển khai cho cán bộ làm gọn, dễ hiểu, dễ thực hiện và có căn cứ để công tác thanh tra, kiểm tra. Cục thuế TP Hà thực hiện. Nghị định 20/2017/NĐ-CP bản Nội thường xuyên tổ chức sơ kết, tổng kết chất là gộp 5 phương pháp trong thông tư 66 công tác thanh tra, kiểm tra chống chuyển vào thành 3 phương pháp, tuy nhiên tổng số giá để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm trong phương pháp thành phần để xác định giá thị toàn ngành. trường trong Nghị định 20/2017/NĐ-CP thì Đối với Tổng cục Thuế hầu như vẫn giữ nguyên. Cần rút gọn các Tổng cục Thuế (Vụ Thanh tra) cần chủ phương pháp và đơn giản hóa để DN dễ vận động trong công tác chống chuyển giá qua dụng trong thực tế, phù hợp với nguồn cơ sở việc phối hợp với Vụ Hợp tác Quốc tế, Vụ dữ liệu thương mại mà DN thu thập được, Doanh nghiệp lớn để thanh tra các DN lớn do đồng thời cũng thuận tiện cho CQT trong Tổng Cục Thuế trực tiếp quản lý hoặc Cục thanh kiểm tra. Thuế quản lý. Đề xuất với cơ quan nhà nước có thẩm Tổng Cục Thuế nên tích cực triển khai áp quyền để xử lý đối với các DN có số lỗ luỹ dụng hình thức thỏa thuận giá trước (APA) kế lớn hơn số vốn góp theo hướng yêu cầu cơ trong việc đấu tranh chống chuyển giá. quan cấp phép rút giấy phép đầu tư, yêu cầu Nghĩa là, trước khi DN đầu tư, DN và cơ DN làm thủ tục phá sản. Vì căn cứ Điều 84 quan thuế (CQT) thỏa thuận giá trước để hạn Bộ luật Dân sự 2005 quy định pháp nhân chế những vướng mắc sau này. CQT sẽ tính phải có đủ các điều kiện sau đây: “Được toán, tham khảo với CQT của nước ngoài để thành lập hợp pháp; có cơ cấu tổ chức chặt đưa ra mức thuế. Nhà đầu tư sẽ tính toán đầu chẽ; có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức vào, đầu ra và thấy mức thuế hợp lý thì chấp khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó; thuận hoặc trao đổi lại. Theo số liệu thống nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp kê, các vụ APA gần đây chưa nhiều vì trình luật một cách độc lập”. Căn cứ vào quy định khoa học  30 thương mại Sè 127/2019
9. Kinh tÕ vμ qu¶n lý đó, những DN lỗ hết vốn sẽ không còn tư năm hoặc lỗ quá vốn chủ sở hữu. Về chính cách pháp nhân. sách, cơ chế điều hành quản lý cần có những Cho phép cơ quan quản lý thuế được bổ sung và thay đổi: thu hẹp các ưu đãi thuế; quyền áp dụng những biện pháp tạm dừng bổ sung nội dung chống chuyển giá, quyền hoàn thuế GTGT đối với các DN khai báo điều tra cho CQT vào Luật Quản lý thuế kết quả kinh doanh lỗ quá vốn chủ sở hữu (trước mắt ở cấp Tổng cục Thuế); Nâng cao cho đến khi DN khắc phục được tình trạng tính pháp lý của chính sách thuế có liên quan liên tục kê khai lỗ, vừa phù hợp với thông lệ đến chống chuyển giá, ngoài nghiệp vụ để ấn quốc tế, vừa đồng bộ với Bộ Luật Dân sự định thuế cần có các quy định về thu thập của Việt Nam quy định về các điều kiện tồn thông tin, mối quan hệ giữa các ngành có liên tại pháp nhân kinh tế. Ban hành chính sách quan kể cả chính quyền địa phương. Trước đối với các trường hợp có quan hệ kinh hết, cần bổ sung một điều luật về chống doanh liên kết sau một thời gian nhất định chuyển giá vào Luật Quản lý thuế, về lâu dài không tự điều chỉnh, hoặc không phát sinh nên ban hành Luật Chống chuyển giá; xây thu nhập tính thuế trong thời gian 3 năm từ dựng các biện pháp chế tài đủ mạnh cho khi thành lập sẽ phải nộp theo một tỷ lệ nhất ngành thuế, xem chuyển giá là hành vi vi định theo từng ngành nghề lĩnh vực như đối phạm tương đương với trốn thuế để đảm bảo với thuế nhà thầu. tính răng đe, ngăn ngừa, trong đó có cả biện Thay đổi, bổ sung hoặc sửa đổi một số nội pháp xóa bỏ ưu đãi thuế thu nhập DN khi phát dung trong Thông tư số 66/2010/TT-BTC hiện chuyển giá nhằm buộc các DN phải kê ngày 22/04/2010 quy định về xử lý phạt vi khai chính xác về giá đối với các hoạt động phạm hành chính trong việc thực hiện kê khai giao dịch liên kết. giao dịch liên kết theo mẫu , Hiện tại chưa Đối với Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Tăng có quy định cụ thể xử lý trong trường hợp DN cường công tác quản lý đầu tư, thông qua việc chưa kê khai giao dịch liên kết. kiểm soát hiệu quả thực hiện dự án đầu tư và Thông báo về các thông tin giá cả thị áp dụng các biện pháp chế tài đối với các dự trường, tỷ suất lợi nhuận ngành nghề trên án không đạt mục tiêu đề ra (kết quả kinh phạm vi các vùng miền cả nước để các địa doanh lỗ lớn, không đảm bảo điều kiện hoạt phương có cơ sở pháp lý khi áp dụng các động liên tục). Có biện pháp quản lý đối với phương pháp điều chỉnh quy định tại Nghị các dự án đầu tư góp bằng tài sản, máy móc định 20/2017/NĐ-CP. Có giải pháp trong việc thiết bị theo hướng yêu cầu chủ đầu tư cam trao đổi thông tin với CQT các nước đã ký kết giá trị tài sản, máy móc thiết bị đem góp Hiệp định tránh đánh thuế 2 lần với Việt Nam. vốn được xác định theo giá thị trường. Tham mưu Chính phủ đề nghị bổ sung các Đối với Chính phủ: Có văn bản chỉ đạo luật liên quan như: Luật Đầu tư, Luật Doanh quy định nhiệm vụ cụ thể cho các ngành có nghiệp về các chế tài thu hồi giấy phép đầu liên quan như: hải quan, công an, viện kiểm tư/giấy chứng nhận đầu tư, chấm dứt hoạt sát, ngân hàng, thực hiện tốt việc phối hợp động khi các DN FDI có số lỗ kéo dài nhiều theo thẩm quyền với ngành thuế nhằm trao khoa học  Sè 127/2019 thương mại 31
10. Kinh tÕ vμ qu¶n lý đổi, cung cấp thông tin, nhằm kịp thời phát 5. Cục thuế TP Hà Nội, Báo cáo Tổng kết, hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm Tham luận thanh tra chuyên đề các doanh pháp luật trong hoạt động giao dịch liên kết nghiệp liên kết, có dấu hiệu chuyển giá năm và chuyển giá của các DN đầu tư nước ngoài. 2016, 2017, 2018. Kết luận: Chuyển giá tuy không mới nhưng vẫn là cách DN, đặc biệt là các DN Summary FDI, các tập đoàn lách luật phổ biến hiện nay. Kẽ hở của luật còn lớn và chế tài áp dụng Transfer Pricing and state administration chưa đủ mạnh, năng lực của thanh tra chuyển on transfer pricing of foreign-invested enter- giá còn chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi prises in Vietnam have been discussed and ngành thuế phải sớm chuyển đổi phương thức analyzed by many administrators, researchers quản lý thuế theo hướng chuyên nghiệp hóa, and media. It is illustrated that the struggle to hiện đại hóa để kiểm soát hình thức trốn - prevent and eliminate transfer pricing is by no tránh, gian lận thuế thông qua chuyển giá, means easy. Although legal documents chống thất thu thuế, đồng thời nâng cao tính (Circular No. 66/2010/TT-BTC, Decree No. tuân thủ của NNT và tạo môi trường cạnh 20/2017/NĐ-CP, Circular No. 41/2017/TT- tranh công bằng cho NNT. BTC) have been issued to create the legal framework for state administration agencies Tài liệu tham khảo: to supervise and control transfer pricing, the outcome remains limited. In fact, many FDI 1. Chính phủ (2017), Nghị định số enterprises report losses in many successive 20/2017/NĐ-CP ngày 24 tháng 02 năm 2017 years but keep expanding production activi- quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp ties. At present, Vietnam has a total of 17,000 có giao dịch liên kết. FDI enterprises, with 6,400 located in Hanoi, 2. Bộ Tài chính (2010), Thông tư số of which over 1,100 enterprises involve in 66/2010/TT-BTC ngày 22/04/2010 v/v hướng integration transaction declaration. dẫn thực hiện xác định giá thị trường trong Based on the secondary data on FDI enter- giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ prises and the reality of transfer pricing con- liên kết. trol on these enterprises, the article analyses 3. Tổng cục Thuế (2015), Quyết định số and evaluates the difficulties and barriers in 1574/QĐ-TCT ngày 01/09/2015 v/v quy định inspecting transfer pricing of FDI enterprises chức năng, nhiệm vụ phòng thanh tra giá in Hanoi, then proposes some solutions to chuyển nhượng thuộc cục thuế tỉnh, thành complete the controls of state administration phố: Hà Nội, Hồ Chí Minh, Bình Dương, agencies in the coming time. Đồng Nai. 4. Cục thuế TP Hà Nội, Kế hoạch thanh tra các doanh nghiệp liên kết, có dấu hiệu chuyển giá các năm 2016, 2017, 2018. khoa học 32 thương mại Sè 127/2019