›
›

Giáo trình Thực hành hóa vô cơ

pdf 75 trang vanle 3060
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Thực hành hóa vô cơ", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_thuc_hanh_hoa_vo_co.pdf

Nội dung text: Giáo trình Thực hành hóa vô cơ

  1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F 7 G GIAÙO TRÌNH THÖÏC HAØNH HOÙA VOÂ CÔ LEÂ THÒ HAÛI – HOÀ BÍCH NGOÏC 2000
  2. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -2- MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU 7 YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI SINH VIEÂN 8 Baøi 1: oxY - OZON. 9 I. Ñieàu cheá oxy 9 II. Thöû tính chaát cuûa oxy 10 III. Ñieàu cheá ozon 10 IV. Thöû tính chaát cuûa ozon 11 V. So saùnh khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vôùi O3 11 Baøi 2: HYDRO. NÖÔÙC OXYGEN 12 I. Ñieàu cheá hydro 12 II. Thöû tính chaát cuûa hydro 13 1- Phaûn öùng cuûa hydro vôùi oxyt ñoàng. 13 2- So saùnh hoaït ñoä cuûa hydro phaân töû vaø hydro nguyeân töû. 13 III. Ñieàu cheá nöôùc oxygen 13 IV. Thöû tính chaát cuûa nöôùc oxygen 14 Baøi 3: KIM LOAÏI KIEÀM 15 I. Tính chaát cuûa Na kim loaïi 15 II. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa cuûa caùc kim loaïi kieàm 15 III. Caùc muoái ít tan cuûa Na, K 15 IV. Ñieàu cheá Na2CO3 khan 16 1- Ñieàu cheá NaHCO3 16 2- Ñieàu cheá Na2CO3 khan 16 V. Natri sulphat vaø caùc hydrat cuûa noù 16 Baøi 4: KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ 18 I. Tính chaát cuûa Mg kim loaïi 18 II. Caùc hydroxyt cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå 18 III. Muoái cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå 19 1- Ñieàu cheá muoái keùp MgNH4PO4 19 2- Ñieàu cheá MgSO4.7H2O 19 3- Laáy vaøo oáng nghieäm 3 - 4 gioït dung dòch CaCl2; 19 4- Ñieàu cheá BaSO4 vaø SrSO4: 19 5- Laàn löôït laáy vaøo 3 oáng nghieäm dung dòch cuûa caùc muoái Ba2+, Sr2+ vaø Ca2+. 20 6- Caùc muoái oxalat 20 7- Caùc muoái cromat. 20 IV. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa. 20 Baøi 5: BO 21 I. Ñieàu cheá acid boric (H3BO3) 21 II. Phaûn öùng cuûa acid boric vôùi röôïu etylic 21 III. Ñieàu cheá anhydrit boric 21 IV. Ñieàu cheá Bo voâ ñònh hình vaø thöû tính chaát cuûa Bo 22 V. Ñieàu cheá ngoïc borat 22 Baøi 6: NHOÂM 23 Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  3. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -3- I. Tính chaát cuûa Al kim loaïi 23 II. Ñieàu cheá vaø thöû tính chaát cuûa Al(OH)3 23 III. Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái nhoâm 24 IV. Ñieàu cheá pheøn nhoâm - kali töø ñaát seùt 24 1- Ñieàu cheá dung dòch Al2(SO4)3 24 2- Ñieàu cheá dung dòch K2SO4 24 Baøi 7: CARBON 26 I. Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính haáp phuï cuûa than hoaït tính 26 II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa than 26 III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO2 27 IV. Acid carbonic vaø muoái carbonat 27 V. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO 28 1- Ñieàu cheá khí CO: laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 6) 28 2- Cho khí CO loäi qua dung dòch CuCl. Quan saùt hieän töôïng. 28 Baøi 8: SILIC 29 I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Si 29 II. Ñieàu cheá caùc daïng khaùc nhau cuûa acid silicic 29 III. Muoái cuûa acid silicic 30 1- Ñieàu cheá thuûy tinh tan. 30 2- Muoái ít tan cuûa acid silicic 30 3- Thuûy phaân thuûy tinh 30 Baøi 9: NITÔ 31 I. Ñieàu cheá khí N2 31 II. Amoniac 31 1- Caân baèng trong dung dòch amoniac. 31 2- Nhieät phaân caùc muoái amoni 32 + 3- Phaûn öùng cuûa NH4 vôùi thuoác thöû Nesler (K2[HgI4]) 32 III. Caùc oxyt cuûa nitô 32 1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa N2O. 32 2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO 32 IV. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO2 33 Baøi 10: Nitô (tieáp theo) vaø Phospho 34 I. Tính chaát cuûa acid HNO3 34 II. Caùc muoái nitrat 35 1- Nhieät phaân caùc muoái nitrat. 35 III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa P traéng 35 IV. Caùc acid phosphoric 35 1- Acid HPO3 35 2- Acid H4P2O7 36 3- Acid H3PO4 36 V. Muoái cuûa acid orthophosphoric 36 1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat 36 2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat. 36 Baøi 11: PHOSPHO VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT 38 Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  4. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -4- I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa phospho traéng 38 II. Ñieàu cheá P2O5 38 III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa caùc acid phosphoric 39 1- Acid metaphosphoric 39 2- Acid pyrophosphoric 39 3- Acid orthophosphoric 39 IV. Muoái cuûa acid orthophosphoric 40 1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat 40 2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat. 40 Baøi 12: LÖU HUYØNH VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT SULPHUA 41 I. Caùc daïng thuø hình vaø tính chaát vaät lyù cuûa löu huyønh 41 1- Ñieàu cheá löu huyønh hình thoi (Sα). 41 2- Ñieàu cheá löu huyønh ñôn taø (Sβ). 41 3- Löu huyønh deûo 41 II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa löu huyønh 42 III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa hydrosulphua 42 1- Ñieàu cheá H2S 42 2- Tính chaát cuûa H2S 43 IV. Caùc sulphua kim loaïi 43 Baøi 13: CAÙC HÔÏP CHAÁT ÔÛ MÖÙC OXY HOÙA DÖÔNG CUÛA LÖU HUYØNH 45 I. Khí sulphurô - Acid sulphurô - Sulphit 45 1- Khí sulphurô. 45 2- Acid sulphurô. 46 3- Natri sulphit vaø natri hydrosulphit. 47 II. Acid sulphuric 47 1- Ñieàu cheá acid sulphuric baèng phöông phaùp tieáp xuùc. 47 2- Ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp nitro hoùa. 48 3- Tính chaát cuûa H2SO4 49 III. Natri thiosulphat (Na2S2O3) 49 1- Ñieàu cheá Na2S2O3 49 2- Tính chaát cuûa Na2S2O3 49 IV. Kali pesulphat (K2S2O8) 49 1- Ñieàu cheá K2S2O8 49 2- Tính chaát cuûa K2S2O8. 50 Baøi 14: halogen vaø hôïp chaát halogenua 52 I. Ñieàu cheá caùc halogen 52 1- Ñieàu cheá Clo 52 2- Ñieàu cheá Broâm. 52 3- Ñieàu cheá Iod. 53 II. Tính chaát cuûa caùc halogen 53 1- Tính chaát cuûa khí Clo 53 2- Tính chaát cuûa Broâm vaø Iod. 54 3- So saùnh tính oxy hoùa cuûa caùc halogen 55 III. Hôïp chaát halogenua 55 Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  5. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -5- 1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HCl 55 2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HF. 56 3- Ñieàu cheá HI. 56 4- Ñieàu cheá KI. 56 5- So saùnh tính khöû cuûa caùc ion halogenua 57 Baøi 15: CAÙC HÔÏP CHAÁT COÙ OXY CUÛA CLO 58 I. Nöôùc clo 58 II. Nöôùc Javel 58 III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa KClO3 58 1- Ñieàu cheá. 58 2- Tính chaát 58 Baøi 16: ÑOÀNG - BAÏC 60 I. Ñoàng 60 1- Tính chaát cuûa ñoàng kim loaïi. 60 2- Caùc hôïp chaát Cu (II). 60 3- Caùc hôïp chaát Cu (I). 60 II. Baïc 61 1- Ñieàu cheá baïc kim loaïi 61 2- Caùc halogenua baïc. 61 Baøi 17: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IIB & CAÙC HÔÏP CHAÁT 63 I. Keõm 63 1- Keõm kim loaïi 63 2- Keõm hydroxyt 63 3- Keõm sulphua 63 II. Cadimi 64 1- Cadimi kim loaïi. 64 2- Cadimi hydroxyt 64 3- Phöùc chaát cuûa Cadimi. 64 III. Thuûy ngaân 64 1- Caùc muoái cuûa Hg(II) 64 2- Hoãn hoáng amoni. 65 Baøi 18: CROM VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT 66 I. Ñieàu cheá crom kim loaïi 66 II. Ñieàu cheá Cr(CH3COO)2 66 III. Caùc hôïp chaát Cr(III) 67 IV. Caùc hôïp chaát Cr(VI). 67 1- Ñieàu cheá K2 CrO4. 67 2- Tính chaát cuûa K2CrO4 68 3- Ñieàu cheá CrO3. 68 4- Tính chaát cuûa CrO3. 68 5- Caùc hôïp chaát peroxyt cuûa crom. 68 Baøi 19: MANGAN VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT 70 I. Ñieàu cheá KMnO4 70 II. Tính chaát KMnO4 70 Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  6. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -6- III. Caùc hôïp chaát Mn(II). 70 1- Mangan (II) hydroxyt. 70 2- Tính khöû cuûa Mn(II). 71 Baøi 20: Fe - Co - Ni 72 I- Saét vaø caùc hôïp chaát. 72 1- Ñieàu cheá saét kim loaïi 72 2- Söï aên moøn saét vaø baûo veä saét khoûi aên moøn. 72 3- Caùc hôïp chaát Fe(II) 73 4- Caùc hôïp chaát Fe(III). 73 5- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa ferat 74 II. Caùc hôïp chaát cuûa Cobalt vaø Niken 74 1- Caùc hôïp chaát Co(II) vaø Ni(II). 74 2- Caùc hôïp chaát cuûa Cobalt vaø Niken. 75 Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  7. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -7- MÔÛ ÑAÀU Giaùo trình Thöïc taäp Hoùa Voâ cô duøng cho sinh vieân ngaønh Hoùa, Tröôøng Ñaïi hoïc Ñaølaït. Ñaây laø moät phaàn quan troïng cuûa toaøn boä giaùo trình Hoùa Voâ cô noùi rieâng vaø caùc giaùo trình hoùa hoïc noùi chung. Trong hoùa hoïc, thöïc nghieäm laø moät boä phaän raát quan troïng vì baûn thaân hoùa hoïc laø moät ngaønh khoa hoïc coù moái quan heä lyù thuyeát - thöïc nghieäm chaët cheõ. Hoùa hoïc coù cô sôû lyù luaän khoa hoïc nhöng nhöõng cô sôû lyù thuyeát ñoù ñeàu ñöôïc ñuùc keát vaø phaùt trieån qua nhöõng coâng trình thöïc nghieäm ñöôïc tích luõy laïi; cho neân phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu trong hoùa hoïc laø phöông phaùp thöïc nghieäm. Trong quaù trình hoïc taäp, thöïc nghieäm hoùa hoïc giuùp cho sinh vieân laøm quen vôùi thöïc teá, keát hôïp giöõa lyù thuyeát ñaõ hoïc vôùi thöïc nghieäm; boài döôõng cho sinh vieân caùch nhaän xeùt nhaïy vaø chính xaùc caùc hieän töôïng; boài döôõng cho sinh vieân phöông phaùp lyù luaän khoa hoïc, taùc phong caån thaän, chính xaùc, tæ mæ; reøn luyeän cho sinh vieân caùc thao taùc cô baûn cuûa coâng vieäc thöïc nghieäm. Ñoù laø nhöõng ñöùc tính vaø kyõ naêng raát caàn thieát cuûa ngöôøi caùn boä kyõ thuaät trong nghieân cöùu khoa hoïc cuõng nhö quaûn lyù kyõ thuaät sau naøy. Maët khaùc, thöïc nghieäm hoùa hoïc giuùp cho sinh vieân oân taäp vaø kieåm tra laïi caùc vaán ñeà lyù thuyeát ñaõ hoïc, treân cô sôû ñoù hieåu saâu saéc vaø nhôù laâu nhöõng noäi dung cô baûn cuûa giaùo trình lyù thuyeát. Caùc baøi Thöïc taäp Hoùa Voâ cô goàm hai noäi dung chính: toång hôïp caùc chaát vaø thöû tính chaát cuûa caùc chaát. + Phaàn toång hôïp bao goàm caùc baøi toång hôïp töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp seõ giuùp cho sinh vieân coù khaû naêng ñoäc laäp, chuû ñoäng, saùng taïo khi laøm vieäc; reøn luyeän cho sinh vieân tính caån thaän, chính xaùc vaø kheùo leùo. Ñeå laøm caùc baøi toång hôïp, sinh vieân phaûi töï mình pha laáy moät soá dung dòch caàn thieát, töï mình laáy caùc duïng cuï thí nghieäm vaø tieán haønh thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa caùn boä giaûng daïy. + Phaàn thöû tính chaát cô baûn cuûa caùc chaát voâ cô coù tính chaát moâ taû; do ñoù khoâng traùnh khoûi ñôn ñieäu nhöng laø nhöõng kieán thöùc maø ngöôøi laøm hoùa hoïc khoâng theå khoâng bieát. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  8. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -8- YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI SINH VIEÂN Chuaån bò baøi. Ñeå laøm thí nghieäm ñöôïc toát, sinh vieân phaûi chuaån bò baøi ôû nhaø: tính toaùn caùc soá lieäu caàn thieát khi laøm baøi thí nghieäm, xem laïi phaàn lyù thuyeát vaø caùc taøi lieäu tham khaûo coù lieân quan, saép xeáp moät caùch khoa hoïc keá hoaïch tieán haønh thöïc nghieäm trong giôø thí nghieäm Tieán haønh thí nghieäm. - Sau khi nhaän duïng cuï, sinh vieân phaûi röûa saïch caùc duïng cuï vaø saáy khoâ nhöõng duïng cuï ñoøi hoûi saáy khoâ. - Caùc sinh vieân caàn löu yù laø khi tieán haønh caùc baøi toång hôïp caàn laáy löôïng hoùa chaát chính xaùc theo baøi höôùng daãn. Vôùi caùc thí nghieäm thöû tính chaát ñöôïc tieán haønh theo phöông phaùp löôïng nhoû, vì vaäy löôïng dung dòch caàn söû duïng laáy vaøo oáng nghieäm khoâng bao giôø quaù 1/3 oáng. - Khi laøm thí nghieäm phaûi chuù yù quan saùt, suy nghó vaø giaûi ñaùp caùc hieän töôïng xaûy ra roài ghi cheùp vaøo vôû ”Nhaät kyù thöïc nghieäm”. - Moãi nhoùm (hai ñeán ba sinh vieân) laøm thí nghieäm ôû moät choã; traùnh ñi laïi loän xoän; khi caàn di chuyeån töø nôi naøy ñeán nôi khaùc phaûi baûo ñaûm traät töï: khoâng chaïy, khoâng vung vaåy duïng cuï, khoâng noùi cöôøi oàn aøo. - Caùc loï hoùa chaát phaûi ñeå treân giaù, khoâng ñeå xuoáng maët baøn, khoâng di chuyeån ñi nôi khaùc. Khi laáy hoùa chaát xong phaûi ñaäy naép loï ngay; tuyeät ñoái khoâng caém nhaàm oáng nhoû gioït cuûa loï nay sang loï khaùc; tuyeät ñoái khoâng cho caùc duïng cuï laáy hoùa chaát khoâng saïch vaøo caùc loï hoùa chaát. - Tuyeät ñoái khoâng neám, ngöûi hoùa chaát. Neáu bò hoùa chaát vaêng vaøo ngöôøi (maët, maét ) phaûi baùo vôùi giaùo vieân ñeå ñöôïc höôùng daãn sô cöùu kòp thôøi. - Khi laøm thí nghieäm vôùi caùc hoùa chaát ñoäc, bay hôi (khí Cl2, NO2, H2S ) phaûi laøm trong tuû hoát hoaëc oû choã thoaùng gioù theo quy ñònh cuûa phoøng thí nghieäm. Hoùa chaát deã chaûy (KOH, CaCl2 ), deã bay hôi (NH3 ñaëc, HCl ñaëc, HNO3 ñaëc, nöôùc Broâm ) phaûi laáy nhanh vaø nuùt loï laïi ngay. - Khi söû duïng caùc maùy moùc phaûi ñöôïc caùn boä höôùng daãn tröôùc môùi laøm; khoâng töï ñoäng vaën, môû lung tung. Khi thí nghieäm xong. - Röûa duïng cuï; thu doïn saïch seõ, traät töï choã laøm vieäc roài baùo caùo vôùi caùn boä phuï traùch. Neáu trong quaù trình laøm bò hö, vôõ nhöõng duïng cuï gì phaûi baùo laïi. - Laøm baùo caùo thí nghieäm goàm caùc muïc: * Muïc ñích vaø nguyeân taéc thí nghieäm. * Moâ taû moät caùch thaät ngaén goïn phöông phaùp thí nghieäm; neâu hieän töôïng xaûy ra; giaûi thích hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng vôùi töøng thí nghieäm. * Nhaän xeùt vaø keát luaän veà nhöõng vaán ñeà ñaõ nghieân cöùu. * Neáu thí nghieäm thaát baïi cuõng phaûi baùo caùo roõ; tìm ra nguyeân nhaân thaát baïi; ñeà xuaát höôùng khaéc phuïc. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc bòa ñaët keát quaû. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  9. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -9- BAØI 1: OXY - OZON. Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa oxy. - Caùc phöông phaùp ñieàu cheá oxy trong phoøng thí nghieäm. - Tính chaát cuûa ozon - So saùnh vôùi oxy. - Caùc phöông phaùp ñieàu cheá ozon trong phoøng thí nghieäm. Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá oxy 1- Laáy 3 oáng nghieäm khoâ, cho vaøo moãi oáng laàn löôït: * OÁng 1: mangandioxyt (MnO2) * OÁng 2: baripeoxyt (BaO2) * OÁng 3: thuûy ngaân oxyt (HgO) Duøng caëp caëp oáng nghieäm roài laàn löôït ñun treân ngoïn löûa ñeøn khí. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Laøm theá naøo ñeå bieát laø khi ñun noùng caùc oáng nghieäm thì coù khí oxy thoaùt ra? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 2- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå kali dicromat (K2Cr2O7). Theâm vaøo ñoù vaøi gioït H2SO4 ñaäm ñaëc. Ñun nheï oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát phöông trình phaûn öùng. 3- Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 1) 1. Giaù giöõ; 2. Ñeøn coàn; 3. Bình caàu ñaùy troøn chòu nhieät chöùa hoãn hôïp (KClO3 + MnO2); 4. OÁng daãn khí; 5. Chaäu chöùa nöôùc; 6. OÁng nghieäm chöùa ñaày nöôùc ñeå thu khí O2 baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc. Hình 1: Duïng cuï ñieàu cheá khí O2. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  10. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -10- Troän ñeàu khoaûng 4 g kaliclorat (KClO3) vôùi khoaûng 1 g mangandioxyt (MnO2). Cho hoãn hôïp vaøo bình caàu. Ñaäy bình caàu baèng nuùt coù oáng daãn khí. Duøng ñeøn coàn ñun noùng bình caàu (luùc ñaàu ñun nheï khaép ñaùy bình, sau ñoù ñun taäp trung ôû phaàn coù hoãn hôïp phaûn öùng). Thu khí thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc, thu ñaày 2 oáng nghieäm, nuùt chaët ñeå laøm thí nghieäm sau. Vieát phöông trình phaûn öùng. MnO2 ñoùng vai troø gì trong phaûn öùng? Löu yù: Khi ngöøng ñun phaûi nhaác oáng daãn khí ra khoûi chaäu nöôùc roài môùi taét ñeøn! Giaûi thích ñieàu ñoù? II. Thöû tính chaát cuûa oxy 1- Duøng thìa kim loaïi laáy moät ít löu huyønh roài ñoát chaùy. Quan saùt maøu ngoïn löûa. Ñöa thìa löu huyønh ñang chaùy vaøo mieäng oáng thöû chöùa oxy. Quan saùt, so saùnh vôùi ngoïn löûa löu huyønh tröôùc khi ñöa vaøo oáng thöû chöùa oxy. Giaûi thích hieän töôïng. 2- Ñoát moät ngoïn neán vaø laøm töông töï thí nghieäm treân. 3- Thu hydro baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc (töø boä ñieàu cheá khí H2) ñeán 2/3 theå tích oáng nghieäm., sau ñoù thu tieáp khí oxy (töø boä ñieàu cheá khí O2) ñeán khi toaøn boä nöôùc trong oáng nghieäm bò ñaåy ra heát. Duøng ngoùn tay bòt chaët mieäng oáng nghieäm, caàm chaéc trong tay, ñöa mieäng oáng thöû laïi gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn, môû ngoùn tay bòt mieäng oáng ra. Coù hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. III. Ñieàu cheá ozon 1. Giaù ñôõ; 2. Ñeøn coàn; 3. OÁng nghieäm chòu nhieät, coù nhaùnh,chöùa (NH4)2S2O8; 4. Pheãu chieát chöùa H2SO4 ñaëc; 5. OÁng daãn khí; 6. OÁng nghieäm chöùa dung dòch KI 0,1 N. Hình 2: Duïng cuï ñieàu cheá khí O3. Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 2). Cho vaøo oáng nghieäm chòu nhieät khoaûng 3 g amonipesulphat (NH4)2S2O8 vaø vaøo pheãu chieát khoaûng 10 ml H2SO4 ñaëc. OÁng daãn khí ñöôïc nhuùng vaøo oáng nghieäm chöùa dung dòch KI. Môû khoùa pheãu chieát cho acid töø töø chaûy xuoáng oáng nghieäm chöùa (NH4)2S2O8; ñoàng thôøi ñun nheï oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá O3. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  11. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -11- IV. Thöû tính chaát cuûa ozon 1- OÁng nghieäm ñöïng dung dòch KI (6), sau khi cho O3 chaïy qua, laáy ra ñeå nhoû vaøo vaøi gioït dung dòch hoà tinh boät. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng giöõa O3 vaø KI. 2- Laáy vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 ml dung dòch MnSO4, cho doøng khí O3 (töø boä ñieàu cheá O3) chaïy qua. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. V. So saùnh khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vôùi O3 Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng khoaûng 1 ml dung dòch KI 0,1N. * OÁng 1 cho khí O2 (töø boä ñieàu cheá O2) chaïy qua. Quan saùt hieän töôïng. Laáy ra nhoû vaøi gioït hoà tinh boät. * OÁng 2 cho theâm 1 ml H2SO4 loaõng, sau ñoù cho khí O2 chaïy qua. Quan saùt hieän töôïng. Laáy ra nhoû vaøi gioït hoà tinh boät. Vieát phöông trình phaûn öùng. Nhaän xeùt veà khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 trong dung dòch. Töø thí nghieäm naøy vaø thí nghieäm 1- ôû phaàn IV., haõy ruùt ra nhaän xeùt veà khaû naêng oxy hoùa cuûa O2 vaø O3. Caâu hoûi 1- Laøm theá naøo ñeå phaân bieät O2 vôùi O3? 2- Taïi sao O3 laïi oxy hoùa maïnh hôn O2? Neâu caùc öùng duïng vaø vai troø cuûa O3 trong ñôøi soáng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  12. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -12- BAØI 2: HYDRO. NÖÔÙC OXYGEN. Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa hydro. - Caùc phöông phaùp ñieàu cheá hydro trong phoøng thí nghieäm. - Tính chaát cuûa nöôùc oxygen. - Caùc phöông phaùp ñieàu cheá H2O2 trong phoøng thí nghieäm. Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá hydro 1- Laáy vaøo oáng nghieäm moät ít phoi nhoâm, roùt vaøo ñoù moät ít dung dòch NaOH 20%. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Caùc kim loaïi naøo coù theå taùc duïng vôùi kieàm giaûi phoùng hydro? 2- Laép duïng cuï nhö hình veõ (Hình 3). 1. Giaù ñôõ; 2. Ñeøn coàn; 3. OÁng nghieän chòu nhieät coù nhaùnh, chöùa Zn haït; 4. Pheãu chöùa H2SO4 loaõng; 5. OÁng daãn khí; 6. Chaäu chöùa nöôùc; 7. OÁng nghieäm chöùa ñaày nöôùc ñeå thu H2 Hình 3: Duïng cuï ñieàu cheá khí H2. Cho khoaûng 5 g Zn haït vaøo oáng nghieäm coù nhaùnh chòu nhieät. Môû khoùa pheãu chieát cho H2SO4 10% xuoáng vaø ñun nheï. Thu khí H2 thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá H2. * Thöû ñoä tinh khieát cuûa H2 (phaûn öùng noå cuûa hydro). Khi khí thoaùt ra, ñaåy heát nöôùc trong oáng nghieäm (6), duøng ngoùn tay bòt chaët mieâng oáng nghieäm, caàm chaéc oáng nghieäm, gheù mieäng oáng nghieäm vaøo ngoïn löûa ñeøn coàn, boû ngoùn tay ra; seõ nghe tieáng noå maïnh, laëp laïi vaøi laàn tieáng noå seõ giaûm vaø khi seõ coøn raát nheï thì coi nhö hydro ñaõ tinh khieát. Giaûi thích hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Ñoát doøng khí hydro tinh khieát (phaûn öùng chaùy cuûa hydro). Sau khi thöû bieát hydro ñaõ tinh khieát, chaâm löûa ñoát doøng khí hydro ôû ñaàu oáng daãn. Quan saùt maøu ngoïn löûa. UÙp thaønh pheãu khoâ leân ngoïn löûa. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Taïi sao phaûi thöû, bieát doøng khí hydro ñaõ tinh khieát môùi ñöôïc chaâm löûa ñoát doøng khí thoaùt ra? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  13. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -13- II. Thöû tính chaát cuûa hydro 1- Phaûn öùng cuûa hydro vôùi oxyt ñoàng. Laép duïng cuï nhö Hình 4 1. Giaù giöõ; 2. OÁng nghieäm chòu nhieät, coù nhaùnh chöùa Zn haït; 3. Pheãu chieát chöùa H2SO4 loaõng; 4. OÁng chöõ U chöùa chaát laøm khoâ khí; 5. OÁng coù baàu troøn chöùa CuO; 6. OÁng daãn khí thoaùt ra. Hình 4: Boä ñieàu cheá H2 vaø thöû tính chaát cuûa H2 vôùi CuO. Môû khoùa pheãu chieát cho H2SO4 xuoáng phaûn öùng vôùi Zn haït ôû oáng nghieäm chòu nhieät. Doøng khí H2 sinh ra ñöôïc cho ñi qua boä phaän laøm khoâ (4). Khí thoaùt ra ôû oáng daãn khí (6), thöû ñoä tinh khieát cuûa hydro. Sau khi bieát chaéc chaén khí hydro ñaõ tinh khieát, duøng ñeøn coàn ñoát noùng baàu chöùa CuO (5). Quan saùt söï ñoåi maøu cuûa CuO. Khi phaûn öùng ñaõ keát thuùc, taét ñeøn, laøm nguoäi heä thoáng. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa CuO vôùi H2. Trong phaûn öùng naøy H2 theå hieän tính chaát gì? 2- So saùnh hoaït ñoä cuûa hydro phaân töû vaø hydro nguyeân töû. Laáy 8 ml dung dòch H2SO4 10% vaø 1 ml dung dòch KMnO4 0,1 N vaøo moät oáng nghieäm lôùn, laéc kyõ. Chia dung dòch thaønh 3 phaàn baèng nhau vaøo 3 oáng nghieäm. * OÁng 1: ñeå laøm moác so saùnh. * OÁng 2: Cho doøng khí H2 töø boä ñieàu cheá khí H2 loäi qua. * OÁng 3: Cho vaøo moät, hai maåu Zn. Löu yù: Cho doøng khí H2 loäi qua oáng 2 vaø Zn vaøo oáng 3 ñoàng thôøi. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra? So saùnh maøu cuûa hai oáng nghieäm 2 vaø 3 vôùi oáng 1. OÁng naøo maát maøu nhanh hôn? Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong caùc oáng 2 vaø 3. Giaûi thích veà toác ñoä khaùc nhau cuûa caùc phaûn öùng trong oáng 2 vaø 3. III. Ñieàu cheá nöôùc oxygen Cho töø töø khoaûng 3 g BaO2 vaøo oáng nghieäm to chöùa khoaûng 8 ml H2SO4 loaõng ngaâm trong nöôùc ñaù. (Chuù yù: cho thaät töø töø ñeå dung dòch trong oáng nghieäm khoâng bò noùng leân). Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy nheï, sau ñoù loïc laáy dung dòch. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  14. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -14- Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Taïi sao phaûi tieán haønh phaûn öùng ôû nhieät ñoä thaáp? IV. Thöû tính chaát cuûa nöôùc oxygen 1- Laáy vaøo hai oáng nghieäm, moãi oáng ñoä 1 ml dung dòch nöôùc oxygen vöøa ñieàu cheá ñöôïc. * OÁng 1: ñem ñun noùng. * OÁng 2: theâm vaøo moät ít boät MnO2. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Khí bay leân laø khí gì? Caùch nhaän bieát noù? Giaûi thích hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Trong oáng 2, MnO2 ñoùng vai troø gì? Coù theå thay MnO2 baèng nhöõng chaát naøo? Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Ruùt ra nhaän xeùt veà ñoä beàn cuûa dung dòch H2O2. 2- Cho vaøo oáng nghieäm 1 ml dung dòch H2O2, theâm vaøo 1 ml dung dòch KI loaõng. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 3- Ñieàu cheá moät ít PbS baèng taùc duïng cuûa dung dòch Pb(CH3COO)2 vôùi khí H2S, röûa saïch keát tuûa baèng phöông phaùp röûa, gaïn. Laáy moät ít tuûa vaøo oáng nghieäm roài theâm vaøo moät ít dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 4- Laáy vaøi gioït dung dòch Cr2(SO4)3 vaøo oáng nghieäm, theâm töø töø töøng gioït dung dòch NaOH ñeán khi tuûa tan heát. Theâm vaøo ñoù vaøi gioït dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Trong caùc thí nghieäm (2), (3) vaø (4) ôû treân, H2O2 theå hieän tính chaát gì? 5- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch KMnO4 loaõng vaø vaøi gioït H2SO4 ñaëc, theâm vaøo ñoä 1 ml dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 6- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch AgNO3. Theâm vaøo ñoù moät ít dung dòch NaOH; sau ñoù theâm vaøo moät ít dung dòch H2O2. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Trong caùc thí nghieäm (5) vaø (6) ôû treân, H2O2 theå hieän tính chaát gì? Caâu hoûi 1- Phöông phaùp nhaän bieát khí H2? 2- Laøm theá naøo ñeå phaân bieät nöôùc vôùi nöôùc oxygen? 3- Taïi sao H2O2 vöøa theå hieän tính oxy hoùa laïi vöøa theå hieän tính khöû? Nöôùc (H2O) coù theå hieän tính oxy hoùa vaø khöû khoâng? So saùnh chuùng? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  15. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -15- BAØI 3: KIM LOAÏI KIEÀM Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa caùc kim loaïi kieàm. - Caùc hôïp chaát cuûa caùc kim loaïi kieàm: tính chaát vaø ñieàu cheá (Na2CO3, Na2SO4, caùc muoái ít tan cuûa Na, K ) Tieán haønh thí nghieäm I. Tính chaát cuûa Na kim loaïi Cho nöôùc caát vaøo coác söù hoaëc baùt söù ñeán 1/3 theå tích. Duøng caëp saét laáy moät maåu nhoû Na (baèng haït gaïo), neáu beân ngoaøi maåu Na coù baùm daàu löûa thì duøng giaáy loïc thaám khoâ. Boû maåu Na vaøo baùt nöôùc. Quan saùt hieän töôïng. Sau khi phaûn öùng keát thuùc, theâm vaøo dung dòch vaøi gioït phenolphtalein, thaáy hieän töôïng gì? Giaûi thích hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa Na vôùi nöôùc. II. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa cuûa caùc kim loaïi kieàm Laáy 3 ñuõa thuûy tinh ôû ñaàu coù gaén daây platin hoaëc ferroniken, hô leân ngoïn löûa ñeøn khí, vöøa hô vöøa ñaäp nheï cho caùc chaát baån hoaëc lôùp oxyt rôi ra heát. Neáu thaáy ngoïn löûa choã tieápxuùc vôùi ñaàu daây vaãn coù maøu thì nhuùng ñaàu daây vaøo HCl ñaëc roài laïi hô treân ngoïn löûa cho ñeán khi thaáy ngoïn löûa khoâng coù maøu thì thoâi. Nhuùng ñaàu daây vaøo dung dòch baõo hoøa caùc muoái: * daây 1: muoái LiCl; * daây 2: muoái KCl; * daây 3: muoái NaCl; roài laàn löôït hô leân ngoïn löûa. Quan saùt maøu ngoïn löûa. Giaûi thích hieän töôïng. Hieän töôïng naøy ñöôïc öùng duïng ñeå laøm gì? III. Caùc muoái ít tan cuûa Na, K 1- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch trung tính cuûa moät muoái Na naøo ñoù, theâm vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch uranylacetat UO2(CH3COO)2. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch muoái trung tính cuûa Na (nhö treân), theâm vaøo ñoù vaøi gioït muoái Zn2+. Sau ñoù theâm vaøi gioït dung dòch uranylacetat. Quan saùt hieän töôïng vaø so saùnh ñoä nhaïy cuûa phaûn öùng vôùi thí nghieäm treân. Vieát phöông trình phaûn öùng. Neâu öùng duïng cuûa phaûn öùng. 2- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch muoái KCl baõo hoøa, theâm vaøi gioït dung dòch CH3COOH, cuoái cuøng theâm vaøi gioït dung dòch natri hexanitrocoban Na3[Co(NO2)6]. Quan saùt hieän töôïng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  16. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -16- Vieát phöông trình phaûn öùng. Neâu öùng duïng cuûa phaûn öùng. IV. Ñieàu cheá Na2CO3 khan 1- Ñieàu cheá NaHCO3 Caân moät löôïng muoái aên NaCl ñaõ saáy khoâ ñuû ñeå hoøa tan trong 200 ml nöôùc taïo thaønh dung dòch baõo hoøa ôû nhieät ñoä phoøng (khoaûng 25oC). Theâm daàn löôïng muoái naøy vaøo 20 ml dung dòch NH4OH ñaëc, vöøa theâm vöøa khuaáy ñeàu cho ñeán khi ñöôïc dung dòch baõo hoøa. Loïc dung dòch vaøo moät oáng nghieäm lôùn, nuùt mieäng oáng nghieäm baèng boâng goøn. Cho khí CO2 töø bình Kiff (xem hình 5) loäi qua cho ñeán khi khoâng thaáy xuaát hieän theâm keát tuûa nöõa. Loïc laáy keát tuûa, röûa keát tuûa treân pheãu loïc baèng moät ít nöôùc laïnh (toát nhaát laø nöôùc ñaõ laøm laïnh baèng caùch ngaâm trong nöôùc ñaù) hay röôïu etylic roài eùp khoâ giöõa caùc tôø giaáy loïc. Keát tuûa laø chaát gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. Laáy moät ít keát tuûa, hoøa tan vaøo 1 ml nöôùc caát, xaùc ñònh pH cuûa dung dòch baèng chæ thò vaïn naêng. I- Bình Kiff: 1- Baàu chöùa ñaù voâi (CaCO3); 2- Pheãu chöùa acid thoâng xuoáng baàu (3); 4- OÁng daãn khí; 5- Pheãu thuûy tinh. II- OÁng nghieäm chöùa dung dòch NaCl/NH4OH ñaëc. Hình 5: Duïng cuï ñieàu cheá NaHCO3. 2- Ñieàu cheá Na2CO3 khan Cho phaàn keát tuûa coøn laïi ôû treân vaøo moät cheùn söù saïch, ñem nung ôû 400oC cho ñeán troïng löôïng khoâng ñoåi (Chuù yù: naâng nhieät ñoä loø nung leân töø töø). Chaát coøn laïi trong cheùn laø chaát gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. Laáy moät ít saûn phaåm, hoøa tan vaøo nöôùc caát; xaùc ñònh pH cuûa dung dòch baèng chæ thò vaïn naêng. So saùnh pH cuûa dung dòch caùc muoái tröôùc vaø sau khi nung. Giaûi thích. Haõy tra caùc giaù trò veà ñoä tan cuûa caùc muoái trong Soå tay Hoùa hoïc roài traû lôøi xem coù theå ñieàu cheá muoái K2CO3 theo phöông phaùp treân ñöôïc khoâng? V. Natri sulphat vaø caùc hydrat cuûa noù Tính toaùn löôïng muoái Na2SO4 (hoaëc Na2SO4.10H2O) caàn thieát ñeå ñieàu cheá ñöôïc 20 ml dung dòch baõo hoøa trong nöôùc ôû 32oC. Hoøa tan löôïng muoái ñaõ caân vaøo löôïng nöôùc caát vöøa ñuû ôû 32oC. Loïc dung dòch vaøo 3 oáng nghieäm lôùn, khoâ. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  17. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -17- 1- Ñun soâi dung dòch trong oáng nghieäm thöù nhaát ñeán khi coù tinh theå taùch ra. Taùch tinh theå ra khoûi nöôùc caùi, quan saùt tinh theå döôùi kính hieån vi. Muoái gì taùch ra? Hình daïng quan saùt ñöôïc cuûa noù döôùi kính hieån vi? 2- Ñem haï töø töø nhieät ñoä oáng nghieäm thöù hai xuoáng tôùi nhieät ñoä phoøng; neáu khoâng coù keát tuûa xuaát hieän thì laéc nheï oáng nghieäm hoaëc duøng ñuõa thuûy tinh saïch coï nheï vaøo thaønh oáng nghieäm. Khi coù tinh theå taùch ra, taùch tinh theå ra khoûi nöôùc caùi, quan saùt tinh theå döôùi kính hieån vi. Muoái gì taùch ra? Hình daïng quan saùt ñöôïc cuûa noù döôùi kính hieån vi? 3- Ñem ngaâm oáng nghieäm thöù ba vaøo nöôùc aám (khoaûng 32oC) cho ñeán khi dung dòch trôû neân trong suoát, khoâng laéc oáng nghieäm, ñaët noù vaøo coác thuûy tinh ñöïng hoãn hôïp nöôùc ñaù troän muoái aên. Sau 10 -15 phuùt, caån thaän roùt phaàn dung dòch ôû treân ñi, laáy tinh theå ra quan saùt döôùi kính hieån vi. Muoái gì taùch ra? Hình daïng quan saùt ñöôïc cuûanoù döôùi kính hieån vi? Caâu hoûi 1- Kim loaïi kieàm vaø caùc hôïp chaát deã bay hôi cuûa chuùng coù khaû naêng nhuoäm maøu ngoïn löûa. Ñieàu ñoù theå hieän khaû naêng gì cuûa caùc kim loaïi kieàm? Ngoaøi kim loaïi kieàm coøn nhöõng kim loaïi naøo coù khaû naêng naøy? 2- Neâu teân goïi cuûa phöông phaùp ñieàu cheá Na2CO3 ôû treân? Hieäu suaát cuûa phöông phaùp coù cao khoâng? Phöông phaùp coù ñöôïc öùng duïng vaøo saûn xuaát trong thöïc teá khoâng? Taïi sao? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  18. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -18- BAØI 4: KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå. - Caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm thoå: tính chaát vaø ñieàu cheá (caùc hydroxyt, muoái keùp MgNH4PO4, caùc muoái sulphat, muoái carbonat, muoái oxalat, muoái cromat ) Tieán haønh thí nghieäm I. Tính chaát cuûa Mg kim loaïi 1- Thöû taùc duïng cuûa Mg vôùi caùc acid HCl, HNO3 , H2SO4 ñaëc vaø loaõng. Quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt veà khaû naêng phaûn öùng khaùc nhau cuûa acid loaõng vaø ñaëc. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. 2- Laáy 2 maûnh Mg kim loaïi, duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch beà maët roài cho vaøo hai oáng nghieäm: * OÁng 1: cho khoaûng 2 - 3 ml nöôùc caát; * OÁng 2: cho khoaûng 2 - 3 ml dung dòch NH4Cl. Quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù ñun noùng caû hai oáng nghieäm vaø tieáp tuïc quan saùt. Giaûi thích caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. II. Caùc hydroxyt cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå 2+ 1- Ñieàu cheá Mg(OH)2 baèng taùc duïng cuûa dung dòch muoái Mg vôùi dung dòch NaOH. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Thöû hoøa tan Mg(OH)2 trong caùc dung dòch: - HCl 2 N; - NH4Cl 2 N; - NaOH dö. Quan saùt hieän töôïng. Duøng quy taéc tích soá tan giaûi thích söï hoøa tan Mg(OH)2. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Neáu hoøa tan Mg(OH)2 trong caùc dung dòch (NH4)2SO4 vaø KCl thì Mg(OH)2 coù tan khoâng? Taïi sao? 2- Cho moät cuïc nhoû CaO (ñaõ saáy khoâ) vaøo cheùn söù; thaám öôùt noù baèng vaøi gioït nöôùc. Quan saùt hieän töôïng (sôø tay vaøo cheùn ñeå kieåm tra nhieät ñoä tröôùc vaø sau phaûn öùng). Giaûi thích hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Roùt vaøo cheùn moät ít nöôùc, duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy kyõ vaø loïc laáy nöôùc trong. Duøng giaáy quyø thöû moâi tröôøng, sau ñoù cho doøng khí CO2 (töø bình Kiff) chaïy qua. Quan saùt hieän töôïng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  19. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -19- Vieát phöông trình phaûn öùng. 2+ 2+ 3- Ñieàu cheá Ba(OH)2, Sr(OH)2 baèng caùch cho caùc dung dòch muoái Ba , Sr taùc duïng vôùi dung dòch kieàm. Quan saùt hieän öôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Thöû hoøa tan Ba(OH)2 vaø Sr(OH)2 trong nöôùc. Nhaän xeùt veà khaû naêng hoøa tan trong nöôùc cuûa Ba(OH)2 vaø Sr(OH)2. III. Muoái cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå 1- Ñieàu cheá muoái keùp MgNH4PO4. Laáy vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 ml dung dòch MgCl2, theâm vaøo ñoù 1 ml dung dòch NH4OH 2 N. Theâm töøng gioït NH4Cl baõo hoøa ñeán khi keát tuûa tan hoaøn toaøn. Theâm vaøo dung dòch thu ñöôïc 0,5 ml dung dòch Na3PO4. Quan saùt söï taïo thaønh keát tuûa tinh theå muoái keùp MgNH4PO4. Laáy tinh theå ra soi döôùi kính hieån vi, tinh theå coù hình daïng nhö theá naøo? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. NH4OH vaø NH4Cl ñoùng vai troø gì trong phaûn öùng? Thöû hoøa tan keát tuûa baèng dung dòch HCl. Hieän töôïng xaûy ra? 2- Ñieàu cheá MgSO4.7H2O. Caân 5 g MgO kyõ thuaät; cho töø töø vaøo coác chöùa dung dòch H2SO4 30% (vôùi löôïng ñaõ tính ñuû ñeå phaûn öùng heát vôùi 5 g MgO). Ñun noùng hoãn hôïp, loïc boû phaàn khoâng tan heát. Coâ nöôùc loïc ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Laøm laïnh roài loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busner. Röûa tinh theå baèng moät ít nöôùc laïnh. Laøm khoâ giöõa nhöõng tôø giaáy loïc. Caân, tính hieäu suaát theo löôïng MgO ñaõ duøng. Quan saùt tinh theå MgSO4.7H2O döôùi kính hieån vi. Hình daïng tinh theå? Töø MgSO4.7H2O laøm theá naøo ñeå thu ñöôïc MgSO4 khan? 3- Laáy vaøo oáng nghieäm 3 - 4 gioït dung dòch CaCl2; Theâm 5 - 6 gioït dung dòch Na2SO4. Quay ly taâm (hoaëc ñeå laéng), duøng pipette laáy moät ít dung dòch beân treân sang moät oáng nghieäm khaùc. * Laáy moät ít tinh theå quan saùt döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng nhö theá naøo? * Phaàn dung dòch ñeå bieát chaéc ñaõ tuûa heát CaSO4 hay chöa; ta theâm 1 - 2 gioït Na2SO4, neáu coøn tuûa thì tieáp tuïc ly taâm, duøng pipette laáy phaàn dung dòch. Khi phaàn dung dòch khoâng tuûa CaSO4 nöõa, ta theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3 1 N. Quan saùt hieän töôïng. Söû duïng quy taéc tích soá tan ñeå giaûi thích hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. 4- Ñieàu cheá BaSO4 vaø SrSO4: 2+ 2+ Baèng taùc duïng cuûa dung dòch muoái Ba , Sr vôùi dung dòch Na2SO4. Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  20. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -20- Thöû taùc duïng cuûa acid HCl 2 N vôùi caùc keát tuûa ñieàu cheá ñöôïc. Hieän töôïng? Söû duïng quy taéc tích soá tan ñeå giaûi thích vì sao BaCO3, SrCO3 tan ñöôïc trong acid HCl loaõng, coøn caùc muoái sulphat laïi khoâng tan? 5- Laàn löôït laáy vaøo 3 oáng nghieäm dung dòch cuûa caùc muoái Ba2+, Sr2+ vaø Ca2+. Theâm vaøo moãi oáng 5 - 6 gioït dung dòch CaSO4 baõo hoøa. Hieän töôïng xaûy ra? So saùnh möùc ñoä taïo keát tuûa. Ruùt ra nhaän xeùt veà ñoä tan cuûa caùc muoái CaSO4, SrSO4 vaø BaSO4 (caùc muoái ñoù seõ coù giaù trò tích soá tan bieán ñoåi nhö theá naøo?). 6- Caùc muoái oxalat. Ñieàu cheá CaC2O4, SrC2O4 vaø BaC2O4 baèng taùc duïng cuûa dung dòch (NH4)2C2O4 vôùi caùc dung dòch muoái Ca2+, Sr2+ vaø Ba2+. Quan saùt hieän töôïng. Ñeå laéng, gaïn laáy keát tuûa, thöû hoøa tan keát tuûa trong acid HCl 2 N. Hieän töôïng? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 7- Caùc muoái cromat. Laáy vaøo 3 oáng nghieäm dung dòch cuûa caùc muoái Ca2+, Sr2+ vaø Ba2+. Theâm vaøo moãi oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch K2CrO4. Quan saùt hieän töôïng. Ñeå laéng, gaïn laáy keát tuûa, thöû hoøa tan caùc keát tuûa trong dung dòch acid HCl 2 N vaø dung dòch acid CH3COOH 2 N. Hieän töôïng? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng vaø giaûi thích hieän töôïng tan cuûa caùc muoái trong caùc dung dòch acid. IV. Phaûn öùng nhuoäm maøu ngoïn löûa. Duøng ñuõa thuûy tinh ñaàu coù gaén daây platin nhuùng vaøo caùc dung dòch baõo hoøa cuûa: * BaCl2; * SrCl2; * CaCl2. Laàn löôït nung treân ngoïn löûa ñeøn khí khoâng maøu. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích hieän töôïng. ÖÙng duïng cuûa hieän töôïng. Caâu hoûi 1- Töø caùc thí nghieäm ñaõ laøm ôû treân, vaän duïng ñeå taùch rieâng ba ion Ca2+, Sr2+ vaø Ba2+ ra khoûi dung dòch chöùa hoãn hôïp caùc ion ñoù. 2- Taïi sao ña soá caùc muoái cuûa kim loaïi kieàm thoå laïi ít tan hôn nhieàu so vôùi caùc muoái cuûa kim loaïi kieàm? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  21. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -21- BAØI 5: BO Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa B. - Phöông phaùp ñieàu cheá Bo voâ ñònh hình. - Caùc hôïp chaát cuûa Bo: tính chaát vaø ñieàu cheá (anhydrit boric, acid boric, caùc muoái borat ) Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá acid boric (H3BO3) Caân 10 g borac (Na2B4O7.10H2O) hoøa tan trong moät löôïng nöôùc ñaõ tính tröôùc ñeå ñöôïc dung dòch 20%. 1- Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch vöøa ñieàu cheá ñöôïc, theâm vaøo 3 - 4 gioït phenolphtalein. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng. Vieát phöông trình thuûy phaân cuûa muoái borac. 2- Ñun noùng dung dòch muoái borac, cho dung dòch HCl 25% vaøo vaø khuaáy ñeàu, thöû moâi tröôøng dung dòch baèng quyø xanh , khi naøo thaáy giaáy quyø chuyeån ñoû thì ngöøng cho acid HCl. Ñun caùch thuûy dung dòch thu ñöôïc ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busner, röûa vaøi laàn baèng moät ít nöôùc laïnh. Laøm khoâ tinh theå ngoaøi khoâng khí hoaëc trong tuû saáy ôû 70oC. * Caân saûn phaåm; tính hieäu suaát theo löôïng muoái borac ñaõ duøng. * Xaùc ñònh pH cuûa dung dòch nöôùc baõo hoøa acid boric baèng chæ thò vaïn naêng. Trong nöôùc, acid boric phaân ly nhö theá naøo? * Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá acid boric. II. Phaûn öùng cuûa acid boric vôùi röôïu etylic Cho vaøi tinh theå acid boric vaøo cheùn söù, theâm vaøi gioït H2SO4 ñaëc; roài cho vaøo ñoù ñoä 1 ml röôïu etylic. Ñoát chaùy hôi thoaùt ra. Quan saùt maøu ngoïn löûa. Neâu öùng duïng cuûa hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa acid boric vaø röôïu etylic. H2SO4 ñaëc ñoùng vai troø gì trong phaøn öùng? III. Ñieàu cheá anhydrit boric Cho phaàn coøn laïi cuûa acid boric ñieàu cheá ñöôïc töø thí nghieäm treân vaøo cheùn saét. Ñoát noùng treân ngoïn löûa ñeøn khí (Löu yù: vì acid boric soâi suûi boït maïnh neân chæ nung töøng phaàn nhoû vaø sau khi phaàn tröôùc ñaõ phaân huûy hoaøn toaøn môùi cho löôïng acid môùi); tieán haønh nung cho ñeán khi thu ñöôïc moät khoái raén, trong suoát nhö thuûy tinh. Khi thoâi nung, nhuùng ngay ñaùy cheùn vaøo chaäu nöôùc laïnh ñeå anhydrit boric taùch khoûi cheùn nung. Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  22. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -22- Ñaäp laáy moät maûnh nhoû saûn phaåm, cho vaøo tôø giaáy loïc ñeå ñeán cuoái buoåi thí nghieäm laáy quan saùt, so saùnh vôùi luùc môùi ñieàu cheá ñöôïc. Giaûi thích hieän töôïng. Caàn baûo quaûn anhydrit boric nhö theá naøo? IV. Ñieàu cheá Bo voâ ñònh hình vaø thöû tính chaát cuûa Bo 1- Nhieàn nhoû anhydrit boric vöøa ñieàu cheá ñöôïc, troän ñeàu vôùi moät löôïng Mg boät nhieàu gaáp hai laàn. Cho hoãn hôïp vaøo cheùn saét, duøng caëp saét laáy moät sôïi daây Mg ñoát chaùy roài boû nhanh vaøo cheùn saét ñöïng hoãn hôïp. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Ñeå nguoäi hoãn hôïp phaûn öùng roài cho töøng löôïng nhoû vaøo trong moät coác thuûy tinh chöùa HCl loaõng (Löu yù: laøm trong tuû hoát hoaëc ôû nôi thoaùng coù gioù thoåi). Caàn tieán haønh giai ñoaïn naøy ñeå laøm gì? Taïi sao phaûi tieán haønh giai ñoaïn naøy trong tuû hoát? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. * Röûa phaàn keát tuûa khoâng tan baèng nöôùc caát vaø ñem saáy khoâ. Quan saùt maøu saéc cuûa saûn phaåm. 2- Thöû taùc duïng cuûa B ñieàu cheá ñöôïc vôùi caùc dung dòch H2SO4, HNO3, KOH ñaëc vaø loaõng. Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. V. Ñieàu cheá ngoïc borat 1- Laáy moät ñuõa thuûy tinh ñaàu coù gaén daây platin hoaëc theùp khoâng gæ, hô noùng treân ngoïn löûa ñeøn khí roài nhuùng ngay vaøo boät borac sao cho moät ít boät borac dính vaøo ñaàu daây. Hô cho borac noùng chaûy. Neáu löôïng borac dính vaøo ñaàu daây coøn quaù ít thì coù theå laëp laïi giai ñoaïn treân vaøi laàn ñeå ñöôïc moät haït troøn coù ñöôøng kính côõ 1,5 ÷ 2,0 mm. Ñoát noùng treân ngoïn löûa cho ñeán khi khoâng coøn hôi nöôùc thoaùt ra vaø borac taïo thaønh moät haït troøn trong suoát. Ñeå cho haït borac nguoäi bôùt roài nhuùng vaøo dung dòch muoái Co(NO3)2, sau ñoù laïi hô noùng treân ngoïn löûa. Ñeå nguoäi, quan saùt maøu saéc cuûa ngoïc taïo thaønh. 2- Tieán haønh thí nghieäm töông töï nhö treân nhöng thay muoái Co(NO3)2 baèng muoái Cr(NO3)3. Ngoïc coù maøu gì? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Maøu saéc cuûa ngoïc phuï thuoäc vaøo yeáu toá naøo? Caâu hoûi 1- Töø caùc thí nghieäm ñaõ laøm ruùt ra nhaän xeùt veà B: B laø kim loaïi hay nguyeân toá khoâng kim loaïi? 2- Taïi sao khi cho acid HCl taùc duïng vôùi dung dòch natri tetraborat laïi thu ñöôïc acid H3BO3 chöù khoâng phaûi acid tetraboric? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  23. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -23- BAØI 6: NHOÂM Chuaån bò lyù thuyeáøt - Tính chaát Al kim loaïi. - Tính chaát cuûa Al(OH)3; ñieàu cheá Al(OH)3. - Tính chaát vaø ñieàu cheá muoái sulphat nhoâm; pheøn nhoâm - kali. Tieán haønh thí nghieäm I. Tính chaát cuûa Al kim loaïi 1- Thöû taùc duïng cuûa Al vôùi caùc dung dòch HNO3, H2SO4, HCl, NaOH ñaëc vaø loaõng. Laàn löôït tieán haønh caùc thí nghieäm ôû nhieät ñoä thöôøng vaø khi ñun noùng. Quan saùt vaø nhaän xeùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 2- Laáy moät maûnh Al nhoû coù dieän tích beà maët khoaûng 1 cm2. Duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch beà maët, röûa baèng nöôùc caát roài lau khoâ baèng giaáy loïc. Nhoû leân mieáng Al 1 gioït dung dòch Hg(NO3)2. Sau 2 - 3 phuùt duøng giaáy loïc thaám khoâ dung dòch Hg(NO3)2. Laáy dao saïch raïch 2, 3 vaïch treân beà maët mieáng nhoâm; ñeå yeân trong vaøi phuùt. Quan saùt vaø nhaän xeùt söï phaù huûy beà maët nhoâm bôûi khoâng khí. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. II. Ñieàu cheá vaø thöû tính chaát cuûa Al(OH)3 1- Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng 5 - 6 gioït dung dòch muoái Al3+. * Theâm töø töø töøng gioït dung dòch NH4OH vaøo oáng thöù nhaát; * Theâm töø töø töøng gioït dung dòch NaOH vaøo oáng thöù hai. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong hai oáng nghieäm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Töø caùc thí nghieäm treân ruùt ra nhaän xeùt neân duøng dung dòch NH4OH hay dung dòch NaOH ñeå keát tuûa Al(OH)3? 2- OÁng nghieäm theâm NaOH ôû treân ñem chia laøm 2 phaàn: * Moät phaàn cho khí CO2 (töø bình Kiff) loäi qua; * Moät phaàn cho theâm 2 ml dung dòch NH4Cl baõo hoøa. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. 3- OÁng nghieäm theâm NH4OH ôû treân thu ñöôïc tuûa Al(OH)3. Chia tuûa thaønh 3 phaàn: * Moät phaàn thöû hoøa tan trong dung dòch HCl; * Moät phaàn thöû hoøa tan trong dung dòch NH4Cl baõo hoøa; * Moät phaàn thöû hoøa tan trong dung dòch NH4OH ñaëc. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  24. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -24- Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Töø caùc thí nghieäm treân ruùt ra nhaän xeùt veà tính chaát cuûa Al(OH)3. III. Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái nhoâm 1- Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng moät ít tinh theå muoái AlCl3; Al2(SO4)3. Cho nöôùc caát vaøo laéc cho muoái tan heát. Quan saùt hieän töôïng. Dung dòch thu ñöôïc coù trong suoát khoâng? Duøng giaáy quyø thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng thuûy phaân daïng phaân töû vaø ion cuûa caùc muoái treân. 2- Duøng dung dòch muoái Al3+ vaø dung dòch NaOH loaõng ñieàu cheá dung dòch muoái aluminat. Pha loaõng dung dòch baèng vaøi gioït nöôùc caát. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng thuûy phaân cuûa muoái aluminat. IV. Ñieàu cheá pheøn nhoâm - kali töø ñaát seùt Caân khoaûng 5 g boät ñaát seùt ñaõ ñöôïc nung tröôùc ôû 700 - 800oC. Cho taùc duïng vôùi acid H2SO4 65% (vôùi löôïng laáy dö gaáp khoaûng 2 laàn so vôùi tính toaùn lyù thuyeát) trong coác hoaëc cheùn söù. Ñun hoãn hôïp treân beáp caùch caùt khoaûng 1 giôø. Vöøa ñun vöøa khuaáy ñeàu. Trong quaù trình ñun thænh thoaûng theâm vaøi ml nöôùc caát (ñaõ ñun soâi) ñeå buø löôïng nöôùc ñaõ bay hôi. Sau khi keát thuùc quaù trình ñun ta theâm khoaûng 50 ml nöôùc soâi, khuaáy ñeàu roài loïc laáy nöôùc loïc. Duøng KOH raén trung hoøa ñeán pH = 12. Ñeå nguoäi, loïc treân pheãu loïc. Giöõ laïi caû keát tuûa vaø nöôùc loïc. Trong nöôùc loïc vaø keát tuûa coù nhöõng chaát gì? Muïc ñích cuûa töøng giai ñoaïn thí nghieäm? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 1- Ñieàu cheá dung dòch Al2(SO4)3 Theâm töøng gioït H2SO4 ñaëc vaøo nöôùc loïc cho ñeán khi tan heát keát tuûa taïo thaønh. Coâ dung dòch cho ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy 1 gioït dung dòch chaát loûng naøy leân lamel kính hieån vi. Quan saùt tinh theå Al2(SO4)3.18H2O döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng gì? Giöõ laáy dung dòch Al2(SO4)3 vöøa ñieàu cheá ñöôïc ñeå laøm tieáp ôû giai ñoaïn sau. 2- Ñieàu cheá dung dòch K2SO4 Phaàn keát tuûa taùch ra ôû treân ñem hoøa tan trong 50 ml nöôùc soâi, K2SO4 keát tuûa cuøng Fe(OH)3 seõ bò tan ra vì K2SO4 ít tan trong moâi tröôøng kieàm. Theâm töøng gioït H2SO4 ñeán khi coù moâi tröôøng kieàm yeáu (traùnh theâm nhieàu H2SO4 væ trong moâi tröôøng acid, Fe(OH)3 seõ tan ra). Loïc boû keát tuûa. Ñun coâ nöôùc loïc ñeán khi xuaát hieän vaùng tinh theå. Laáy 1 gioït nöôùc loïc cho leân lamel kính hieån vi. Quan saùt hình daïng tinh theå K2SO4 döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng gì? Sau khi ñöôïc dung dòch baõo hoøa cuûa 2 muoái K2SO4 vaø Al2(SO4)3, ñem ñun noùng caû 2 dung dòch naøy ñeán khoaûng 50oC roài troän laãn 2 dung dòch ñoù theo tyû leä theå tích: V:V= 3:5 Al24(SO )3 K 2SO4 Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  25. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -25- Neáu moâi tröôøng cuûa dung dòch coøn hôi kieàm thì theâm moät ít H2SO4 cho ñaït ñeán pH = 6 ñeå traùnh Al(OH)3 keát tuûa laãn theo. Laøm laïnh dung dòch, tinh theå pheøn nhoâm - kali seõ taùch ra. Loïc huùt tinh theå treân pheãu loïc Busne. Laøm khoâ tinh theå giöõa nhöõng tôø giaáy loïc. Quan saùt tinh theå pheøn döôùi kính hieån vi. Tinh theå coù hình daïng gì? Hoøa tan vaøi tinh theå pheøn trong nöôùc caát, thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch. Dung dòch coù moâi tröôøng gì? Haõy giaûi thích ñieàu ñoù. Trong nöôùc, pheøn phaân ly nhö theá naøo? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong 2 giai ñoaïn ñieàu cheá dung dòch Al2(SO4)3, K2SO4 vaø tuûa pheøn. Caâu hoûi 1- Töø caùc thí nghieäm ñaõ laøm ruùt ra nhaän xeùt veà tính chaát cuûa Al, cuûa Al(OH)3. 2- Neâu öùng duïng cuûa pheøn nhoâm - kali. Taïi sao pheøn laïi coù nhöõng öùng duïng ñoù? Pheøn nhoâm - kali laø moät muoái keùp coù coâng thöùc K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O. Anh (chò) hieåu ñieàu ñoù nhö theá naøo? Neáu ñun soâi laâu dung dòch pheøn seõ coù hieän töôïng gì xaûy ra? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  26. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -26- BAØI 7: CARBON Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa C. Khaû naêng haáp phuï cuûa than hoaït tính. - Caùc hôïp chaát cuûa carbon: ñieàu cheá, tính chaát (CO2, caùc muoái carbonat, CO ) Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính haáp phuï cuûa than hoaït tính 1- Laáy khoaûng 6 g than goã (choïn loaïi ñen vaø nheï), caét thaønh nhöõng maûnh nhoû. Chia ñoâi löôïng than naøy: moät nöûa ñeå laïi, moät nöûa ñeå ñieàu cheá than hoaït tính. Cho than vaøo moät coác ñöïng 100 ml nöôùc caát. Ñun soâi nöôùc cho ñeán khi caùc maûnh than chìm xuoáng. Vôùt than ra, duøng giaáy loïc thaám khoâ roài cho vaøo cheùn söù coù naép, nung ôû 500oC trong khoaûng 30 phuùt. Ñeå cheùn nguoäi trong bình phoøng aåm. So saùnh maøu saéc, tyû troïng cuûa than vöøa ñieàu cheá ñöôïc so vôùi than goã luùc ñaàu. Giaûi thích muïc ñích cuûa töøng giai ñoaïn ñieàu cheá than hoaït tính. 2- So saùnh khaû naêng haáp phuï cuûa than hoaït tính vaø than thöôøng. * Thu NO2 töø boä ñieàu cheá NO2 (hình ) vaøo 2 loï nhoû, khoâ ñeán khi 2 bình coù maøu nhö nhau, ñaäy chaët mieäng bình. * Caân 1 g than goã vaø 1 g than hoaït tính. Cuøng moät luùc ñoå than hoaït tính vaøo moät loï chöùa NO2 vaø ñoå than goã vaøo loï kia. Ñaäy nuùt vaø laéc ñeàu. Nhaän xeùt toác ñoä vaø möùc ñoä maát maøu ôû 2 loï. Giaûi thích hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Theá naøo laø hieän töôïng haáp phuï? Giaûi thích cô cheá haáp phuï. Coù caùc daïng haáp phuï naøo? ÖÙng duïng cuûa hieän töôïng haáp phuï trong thöïc teá? II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa than 1- Laáy 2 oáng nghieäm: moät oáng cho khoaûng 1 ml dung dòch H2SO4 ñaëc, moät oáng cho 1 ml dung dòch HNO3 ñaëc. Cho vaøo moãi oáng moät ít than. Quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù ñun nheï caùc oáng nghieäm vaø tieáp tuïc quan saùt. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. 2- Laáy ñoä 0,5 g boät CuO vaø cuõng chöøng aáy boät than. Troän kyõ hoãn hôïp roài cho vaøo moät oáng nghieäm chòu nhieät khoâ. Duøng caëp saét caëp oáng nghieäm roài ñoát noùng ñeàu oáng nghieäm, sau ñoù ñoát noùng maïnh phaàn coù hoãn hôïp. Sau 15 - 20 phuùt thoâi ñoát, ñeå nguoäi. Ñoå saûn phaåm ra moät tôø giaáy traéng. Quan saùt maøu cuûa saûn phaåm so vôùi tröôùc khi chöa ñoát. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  27. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -27- III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO2 1- Ñieàu cheá khí CO2 baèng bình Kiff (hình 5) vôùi caùc hoùa chaát: ñaù voâi (CaCO3) vaø dung dòch HCl. Vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Thu ñaày khí CO2 vaøo 2 loï chöùa khí, ñaäy chaët nuùt. * Moät loï ñem uùp nhanh leân ngoïn neán ñang chaùy. Hieän töôïng xaûy ra? Giaûi thích? * Duøng caëp saét ñoát chaùy moät sôïi daây Mg roài ñöa vaøo loï khí CO2 coøn laïi. Hieän töôïng xaûy ra? Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng. IV. Acid carbonic vaø muoái carbonat 1- Suïc khí CO2 vaøo moät oáng nghieäm lôùn chöùa ñoä 5 ml nöôùc caát trong khoaûng 5 phuùt. Thöû moâi tröôøng dung dòch baèng vaøi gioït röôïu quyø, sau ñoù chia laøm 3 phaàn vaøo 3 oáng nghieäm lôùn: * OÁng 1: ñeå laøm chuaån; * OÁng 2: ñem ñun soâi, quan saùt maøu so vôùi oáng chuaån; * OÁng 3: nhoû theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3 0,5 N. Quan saùt so maøu vôùi oáng chuaån. Giaûi thích caùc hieän töôïng xaûy ra. Khi cho CO2 loäi vaøo nöôùc, ñaõ xaûy ra quaù trình gì? Thieát laäp caùc caân baèng toàn taïi trong dung dòch nöôùc cuûa khí CO2. 2- Suïc khí CO2 qua moât oáng nghieäm lôùn chöùa 1 - 2 ml nöôùc voâi trong. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 3- Suïc khí CO2 vaøo moât oáng nghieäm lôùn chöùa 1 - 2 ml dung dòch NaOH 2 N cho ñeán khi dung dòch haàu nhö trung tính (thöû baèng giaáy quyø). Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra. Ñem ñun noùng oáng nghieäm. Coù hieän töôïng gì xaûy ra? Thöû laïi moâi tröôøng dung dòch. Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng. 4- Nhieät phaân caùc muoái: * (NH4)2CO3 * CaCO3 * Na2CO3 * NaHCO3 Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Nhaän bieát caùc khí bay ra? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  28. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -28- V. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa CO 1- Ñieàu cheá khí CO: laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 6) 1. Giaù giöõ; 2. Ñeøn coàn; 3. Bình caàu ñaùy troøn, coù nhaùnh chöùa H2SO4 ñaëc; 4. Pheãu chieát chöùa acid formic; 5. OÁng daãn khí; 6. OÁng nghieäm chöùa dung dòch AgNO3/NH4OH. Hình 6: Boä ñieàu cheá khí CO. Ñun noùng bình caàu chöùa H2SO4 ñaëc; roài môû khoùa pheãu chieát cho acid formic töø töø chaûy xuoáng. Khí gì sinh ra? Quan saùt hieän töôïng trong oáng nghieäm chöùa dung dòch AgNO3 trong NH4OH. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 2- Cho khí CO loäi qua dung dòch CuCl. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Sau ñoù ñem ñun noùng oáng nghieäm chöùa dung dòch CuCl vöøa cho khí CO loäi qua. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng. 3- Thay oáng daãn khí (5) baèng moät oáng daãn khí coù ñaàu thuûy tinh vuoát nhoïn. Ñoát khí bay ra ôû ñaàu oáng daãn. Quan saùt maøu ngoïn löûa. Vieát phöông trình phaûn öùng chaùy cuûa CO. Caâu hoûi 1- Taïi sao than (ñaëc bieät laø than hoaït tính) laïi coù tính haáp phuï? 2- Trong caùc thí nghieäm ôû phaàn II, carbon theå hieän tính chaát gì? Ngoaøi ra coøn coù tính chaát gì? Tính chaát naøo ñaëc tröng hôn? Taïi sao? 3- CO taùc duïng vôùi kim loaïi chuyeån tieáp taïo ra hôïp chaát gì? Neâu phöông phaùp ñieàu cheá caùc hôïp chaát ñoù? Ñieàu gì xaûy ra khi ñun noùng caùc hôïp chaát ñoù? Neâu öùng duïng cuûa hieän töôïng naøy. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  29. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -29- BAØI 8: SILIC Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa Si. - Phöông phaùp ñieàu cheá Si trong phoøng thí nghieäm. - Caùc hôïp chaát cuûa Si: tính chaát vaø ñieàu cheá (SiO2, acid silicic, muoái cuûa acid silicic). Tieán haønh thöïc nghieäm I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Si. 1- Ñieàu cheá Si: Laáy khoaûng 2 g caùt traéng (SiO2) nghieàn nhoû trong coái söù. Cho vaøo khoaûng 2,5 g boät Mg, troän kyõ vôùi nhau roài cho vaøo cheùn saét. Duøng caëp saét ñoát chaùy moät sôïi daây Mg roài boû nhanh vaøo cheùn ñöïng hoãn hôïp treân. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Ñeå nguoäi cheùn, ñoå saûn phaåm vaøo coác coù ñöïng saün dung dòch HCl 25% (Löu yù: giai ñoaïn naøy laøm trong tuû hoát). Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy cho ñeán khi chaát raén coøn laïi khoâng phaûn öùng vôùi acid nöõa. Röûa baõ raén baèng phöông phaùp laéng gaïn, sau ñoù chuyeån leân giaáy loïc vaø thu saûn phaåm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng xaûy ra trong caùc giai ñoaïn ñieàu cheá Si. Giaûi thích caùc hieän töôïng xaûy ra. Taïi sao khi cho hoãn hôïp sau khi ñoát taùc duïng vôùi acid HCl phaûi laøm trong tuû hoát? Si ñieàu cheá ñöôïc coøn laãn taïp chaát gì? 2- Thöû taùc duïng cuûa Si ñieàu cheá ñöôïc vôùi caùc dung dòch H2SO4, HNO3, NaOH ñaëc vaø loaõng. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Nhaän xeùt veà tính chaát cuûa Si. II. Ñieàu cheá caùc daïng khaùc nhau cuûa acid silicic 1- Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moãi oáng 2 ml dung dòch Na2SiO3 loaõng: * Moät oáng cho theâm töøng gioït HCl 2 N; * Moät oáng cho khí CO2 (ñieàu cheá baèng bình Kiff) chaïy qua. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra trong 2 oáng nghieäm. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 2- Sol vaø hydrogel cuûa acid silicic. Laáy vaøo 3 oáng nghieäm moãi oáng 1 ml acid HCl ñaäm ñaëc. Sau ñoù theâm vaøo moãi oáng 2 - 3 gioït dung dòch Na2SiO3 baõo hoøa. * Moät oáng ñeå yeân trong giaù sau 30 phuùt ñem ra quan saùt. Nhaän xeùt veà ñoä linh ñoäng cuûa dung dòch so vôùi khi vöøa ñieàu cheá. * Moät oáng ñun cho ñeán gaàn soâi, sau ñoù ñeå nguoäi. Quan saùt gel taïo thaønh. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  30. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -30- * Moät oáng duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy dung dòch thaät caån thaän, sau ñoù ñeå yeân trong giaù. Quan saùt gel taïo thaønh. Vieát coâng thöùc cuûa sol vaø gel. Giaûi thích cô cheá taïo sol, gel cuûa acid silicic. III. Muoái cuûa acid silicic 1- Ñieàu cheá thuûy tinh tan. Cho vaøo cheùn saét khoaûng 1 g NaOH raén. Ñaët cheùn leân beáp cho NaOH noùng chaûy heát roài cho vaøo ñoù khoaûng 0,2 g boät SiO2 nghieàn. Tieáp tuïc ñun cho ñeán khi SiO2 tan heát. Quan saùt saûn phaåm taïo thaønh. Vieát phöông trình phaûn öùng. Thöû hoøa tan saûn phaåm taïo thaønh trong nöôùc. 2- Muoái ít tan cuûa acid silicic. 2+ 2+ 2+ Cho dung dòch Na2SiO3 taùc duïng vôùi caùc dung dòch muoái Ca , Fe , Co . Quan saùt caùc keát tuûa taïo thaønh. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 3- Thuûy phaân thuûy tinh. Duøng caëp saét caëp moät maûnh thuûy tinh nhoû, ñoát noùng ñoû treân ngoïn löûa roài boû nhanh vaøo coái söù chöùa saün 2 - 3 ml nöôùc caát vaø vaø vaøi gioït phenolphtalein Duøng chaøy söù saïch nghieàn nhoû maûnh thuûy tinh. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng xaûy ra. Vieát phöông trình phaûn öùng thuûy phaân thuûy tinh. Caâu hoûi 1- Vieát coâng thöùc hoùa hoïc thoâng duïng cuûa acid silicic trong nöôùc? Daïng tuûa? Daïng sol? Daïng gel? Gel cuûa acid silicic thöôøng ñöôïc öùng duïng laøm gì? Taïi sao noù laïi coù öùng duïng ñoù? 2- Taïi sao Na2SiO3 ñöôïc goïi laø thuûy tinh tan? Laøm theá naøo ñeå chöùng minh ñöôïc saûn phaåm trong thí nghieäm III.1- laø muoái cuûa acid silicic? Neâu caùc öùng duïng cuûa thuûy tinh tan. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  31. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -31- BAØI 9: NITÔ Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa N2. - Ñieàu cheá N2 trong phoøng thí nghieäm. - Amoniac vaø muoái amoni. - Caùc oxyt cuûa nitô: ñieàu cheá vaø tính chaát. Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá khí N2 1- Laáy vaøo oáng thöû ñoä 5 gioït NH4Cl baõo hoøa vaø ñoä 5 gioït dung dòch NaNO2 baõo hoøa. Ñun nheï oáng nghieäm cho ñeán khi phaûn öùng xaûy ra maõnh lieät (Hieän töôïng nhö theá naøo?), bôùt ñun vaø ñöa moät que dieâm ñang chaùy vaøo mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 7) 1. Giaù giöõ; 2. OÁng nghieäm chòu nhieät coù nhaùnh chöùa clorua voâi; 3. Pheãu chieát chöùa NH4OH ñaëc; 4. OÁng daãn khí; 5. OÁng nghieäm thu N2 baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc; 6. Chaäu ñöïng nöôùc Hình 7: Boä ñieàu cheá khí N2 Cho töø töø NH4OH töø pheãu chieát xuoáng oáng nghieäm chöùa clorua voâi. Thu khí thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc. Vieát phöông trình phaûn öùng. Laøm theá naøo ñeå phaân bieät khí N2 vaø khí CO? II. Amoniac 1- Caân baèng trong dung dòch amoniac. Laáy ñoä 2 ml dung dòch amoniac loaõng vaøo moät oáng nghieäm; theâm 2 - 3 gioït phenolphtalein. Chia dung dòch thaønh 4 phaàn ñeàu nhau vaøo caùc oáng nghieäm: * OÁng 1: giöõ laøm moác so saùnh; * OÁng 2: theâm vaøi tinh theå NH4Cl laéc cho tan; * OÁng 3: theâm vaøi gioït H2SO4; * OÁng 4: ñun nheï. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  32. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -32- Quan saùt; so saùnh maøu cuûa caùc oáng 2, 3 vaø 4 vôùi oáng 1. Giaûi thích hieän töôïng. Trong dung dòch amoniac toàn taïi caân baèng naøo? 2- Nhieät phaân caùc muoái amoni. Laáy vaøo 4 oáng nghieäm khoâ tinh theå caùc muoái NH4Cl, (NH4)2CO3, NH4HCO3, (NH4)2SO4. Ñun caån thaän caùc oáng nghieäm. Thöû khí bay ra baèng giaáy quyø taåm öôùt. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng nhieät phaân. + 3- Phaûn öùng cuûa NH4 vôùi thuoác thöû Nesler (K2[HgI4]). Laáy vaøo oáng nghieäm 1 ml dung dòch muoái amoni baát kyø, theâm vaøi gioït thuoác thöû Nesler. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Phaûn öùng ñöôïc öùng duïng ñeå laøm gì? III. Caùc oxyt cuûa nitô 1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa N2O. Laáy vaøo oáng nghieäm khoâ khoaûng 0,5 g muoái NH4NO3. Ñun oáng nghieäm. Ñöa moät que dieâm chaùy dôû vaøo mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng ñieàu cheá N2O. Neáu thôû phaûi moät löôïng ít N2O thì coù hieän töôïng gì? Neâu öùng duïng cuûa khí N2O trong y hoïc. 2- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO. a/ Laép duïng cuï nhö hình veõ (hình 8) 1. Giaù ñôõ; 2. Ñeøn coàn; 3. Bình caàu ñaùy troøn coù nhaùnh chöùa Cu maûnh; 4, Pheãu chieát chöùa dung dòch HNO3 loaõng; 5. Bình röûa ñöïng dung dòch NaOH; 6. OÁng daãn khí; 7. OÁng nghieäm thu NO; 8. Chaäu nöôùc. Hình 8: Boä ñieàu cheá khí NO. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  33. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -33- Môû khoùa pheãu chieát cho acid HNO3 loaõng (thaáp hôn 32%) nhoû gioït xuoáng bình caàu chöùa Cu maûnh, ñoàng thôøi ñun nheï bình caàu. Khí sinh ra ñöôïc daãn qua bình röûa ñöïng dung dòch NaOH 10%. Thu khí thoaùt ra baèng phöông phaùp ñaåy nöôùc vaøo 2 bình thu khí. Vieát phöông trình phaûn öùng. Taïi sao phaûi cho khí ñi qua bình röûa ñöïng dung dòch NaOH loaõng? b/ Ñöa sôïi daây Mg ñang chaùy dôû vaøo loï chöùa NO. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. No theå hieän tính chaát gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. Ñöa maåu neán ñang chaùy dôû vaøo loï chöùa NO. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. c/ Cho doøng khí NO suïc qua oáng nghieäm chöùa dung dòch muoái FeSO4 0,1 N. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. NO theå hieän tính chaát gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. d/ Cho doøng khí NO loäi qua caùc dung dòch: * KMnO4 ñaõ ñöôïc acid hoùa; * HNO3 ñaëc. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích. NO theå hieän tính chaát gì trong caùc phaûn öùng naøy? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. e/ Thu NO vaøo moät oáng nghieäm nhoû ñeán 3/4 theå tích vaø thu tieáp O2 (töø boä ñieàu cheá O2) vaøo. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. NO theå hieän tính chaát gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. Töø caùc thí nghieäm treân, haõy keát luaän veà tính chaát cuûa NO. IV. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa NO2 1- Laép duïng cuï nhö khi ñieàu cheá NO nhöng treân pheãu nhoû gioït ñöïng dung dòch HNO3 ñaëc vaø trong tröôøng hôïp naøy khoâng caàn cho khí qua bình röûa (Giaûi thích taïi sao?). Khí bay ra ñöôïc thu tröïc tieáp vaøo bình thu khí. Khí coù maøu gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Laøm laïnh bình chöùa khí NO2 baèng hoãn hôïp nöôùc ñaù vaø muoái aên. Quan saùt söï thay ñoåi maøu saéc trong bình. Sau ñoù laáy bình ra ngaâm vaøo nöôùc noùng vaø quan saùt. Giaûi thích hieän töôïng xaûy ra. Caâu hoûi 1- Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa N2. Taïi sao tính chaát hoùa, lyù cuûa N2 khaù gioáng vôùi CO? 2- Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa NH3. 3- So saùnh caùc muoái amoni vôùi caùc muoái cuûa kim loaïi kieàm. 4- Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa NO2. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa NO2 vôùi nöôùc. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  34. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -34- BAØI 10: NITÔ (TIEÁP THEO) VAØ PHOSPHO Chuaån bò lyù thuyeát - Tính chaát cuûa acid HNO3. - Nöôùc cöôøng thuûy. - Tính chaát cuûa caùc muoái nitrat. - Tính chaát cuûa P. - Ñieàu cheá P traéng töø P ñoû. - Caùc acid metaphosphoric, pyrophosphoric, orthophosphoric vaø caùc muoái phosphat. Tieán haønh thí nghieäm I. Tính chaát cuûa acid HNO3 1- Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moãi oáng 2 - 3 gioït HNO3 ñaëc: * OÁng thöù nhaát theâm vaøo moät maûnh Zn; * OÁng thöù hai theâm vaøo moät maûnh Cu. Quan saùt hieän töôïng. Cuõng laøm thí nghieäm töông töï nhöng thay HNO3 ñaëc baèng HNO3 loaõng. Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Töø caùc thí nghieäm treân, haõy ruùt ra nhaän xeùt veà khaû naêng oxy hoùa cuûa acid HNO3 ôû caùc noàng ñoä khaùc nhau vaø giaûi thích ñieàu ñoù. 2- Thu ñaày khí H2S (töø bình Kiff) vaøo moät bình thu khí vaø ñaäy nuùt laïi. Môû nhanh nuùt cho vaøo vaøi gioït HNO3 ñaëc. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 3- Theâm töø töø töøng gioït acid HNO3 50% vaøo dung dòch FeSO4 baõo hoøa ñaõ ñöôïc acid hoùa baèng H2SO4. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. 4- Nöôùc cöôøng thuûy. 2+ * Ñieàu cheá HgS baèng taùc duïng cuûa dung dòch muoái Hg vôùi khí H2S (töø bình Kiff). * Laáy vaøo 3 oáng nghieäm: oáng 1 khoaûng 1 ml HNO3 ñaëc; oáng 2 khoaûng 1 ml HCl ñaëc vaø oáng 3 khoaûng 1 ml nöôùc cöôøng thuûy (Laáy khoaûng 3 gioït HNO3 ñaëc vaø 9 gioït HCl ñaëc). Theâm vaøo moãi oáng moät ít HgS. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra ôû 3 oáng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  35. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -35- II. Caùc muoái nitrat 1- Nhieät phaân caùc muoái nitrat. Laáy 3 oáng nghieäm khoâ, cho vaøo caùc muoái Pb(NO3)2, Cu(NO3)2, KNO3. Duøng caëp saét caëp caån thaän töøng oáng nghieäm; ñoát noùng oáng nghieäm. Ñöa que dieâm ñang chaùy dôû vaøo mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng nhieät phaân caùc muoái nitrat. 2- Laáy vaøo moät oáng nghieäm lôùn khoaûng 5 ml dung dòch KOH 5%, theâm vaøo ñoù 2 ml dung dòch KNO3; sau ñoù theâm vaøo dung dòch moät ít boät nhoâm. Quan saùt hieän töôïng. * Laáy moät ít dung dòch sau phaûn öùng vaøo moät oáng nghieäm khaùc; theâm vaøo ñoù vaøi gioït thuoác thöû Nesler. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. * Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa P traéng 1- Cho khoaûng 0,5 g P ñoû vaøo ñaùy moät oáng nghieäm daøi, khoâ (Löu yù: ñeå oáng nghieäm thaúng ñöùng vaø cho caån thaän P ñoû vaøo sao cho P khoâng dính vaøo thaønh oáng nghieäm). Laép moät oáng daãn khí CO2 vaøo oáng nghieäm (caàn phaûi cho ñaàu oáng daãn khí vaøo gaàn ñaùy oáng nghieäm). Khi oáng nghieäm ñaõ ñöôïc naïp ñaày CO2 thì laáy oáng daãn khí ra, nuùt mieäng oáng baèng moät ít boâng. Maéc oáng thöû theo chieàu naèm ngang. Duøng ñeøn coàn ñun nheï phaàn oáng thöû chöùa P. Quan saùt söï bay hôi cuûa P vaø söï taïo thaønh P traéng treân phaàn laïnh cuûa oáng nghieäm. 2- Thaùo oáng nghieäm ra, ñöa vaøo choã toái (toát nhaát laø vaøo buoàng toái), môû nhanh mieáng boâng ñaäy oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy moät ít saûn phaåm ôû thaønh oáng nghieäm ñöa ra ngoaøi khoâng khí. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. Baûo quaûn P traéng nhö theá naøo? 3- Thöû hoøa tan P traéng trong caùc dung moâi benzen, CS2. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng. 4- Thöû taùc duïng cuûa P traéng vôùi caùc dung dòch CuSO4 vaø AgNO3. Quan saùt hieän töôïng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. IV. Caùc acid phosphoric 1- Acid HPO3 * Laáy moät ít P2O5 hoøa tan trong moät löôïng raát ít nöôùc. Thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch baèng giaáy chæ thò vaïn naêng. Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  36. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -36- * Thöû taùc duïng cuûa acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng. Thöû hoøa tan keát tuûa trong dung dòch HNO3 loaõng. Hieän töôïng? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. * Laáy moät ít loøng traéng tröùng vaøo moät cheùn söù nhoû, theâm töøng gioït acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc vaøo cheùn. Quan saùt vaø giaûi thích hieän töôïng. 2- Acid H4P2O7 * Cho vaøo cheùn söù 1 - 2 ml acid H3PO4 ñaäm ñaëc (95%). Ñun noùng treân noài caùch caùt ñeán khi chaát loûng trong cheùn ñaëc saùnh laïi nhö siroâ, tieáp tuïc ñun noùng ñeán 240oC. * Thöû taùc duïng cuûa acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng. * Kieàm hoùa acid vöøa ñieàu cheá ñöôïc baèng dung dòch NaOH ñeán moâi tröôøng gaàn trung tính (thöû baèng giaáy chæ thò vaïn naêng); sau ñoù cho dung dòch ñoù taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Thöû hoøa tan keát tuûa trong HNO3 loaõng. Hieän töôïng? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. 3- Acid H3PO4 * Thöû taùc duïng cuûa dung dòch H3PO4 vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng. * Kieàn hoùa acid H3PO4 baèng dung dòch NaOH ñeán moâi tröôøng gaàn trung tính; sau ñoù cho dung dòch taùc duïng vôùi dung dòch AgNO3. Quan saùt hieän töôïng vaø giaûi thích. Thöû hoøa tan keát tuûa trong HNO3 loaõng. Hieän töôïng? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Töø caùc thí nghieäm treân ruùt ra nhaän xeùt veà khaû naêng keát tuûa caùc chaát AgPO3, Ag4P2O7 vaø Ag3PO4 trong moâi tröôøng naøo laø thích hôïp. Laøm theá naøo ñeå phaân bieät 3 acid meta- , pyro- vaø orthophosphoric? V. Muoái cuûa acid orthophosphoric 1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat. Duøng chæ thò vaïn naêng ñeå xaùc ñònh pH cuûa caùc dung dòch Na2HPO4, NaH2PO4 vaø Na3PO4. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng thuûy phaân vaø giaûi thích taïi sao caùc dung dòch muoái treân coù moâi tröôøng khaùc nhau? 2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat. Cho vaøo 2 oáng nghieäm khoâ vaøi tinh theå muoái NaH2PO4 vaø Na2HPO4. Ñun cho ñeán khi muoái bò nhieät phaân hoaøn toaøn (Xaùc ñònh ñieàu ñoù nhö theá naøo?). Laøm laïnh saûn phaåm nung, hoøa tan trong nöôùc, xaùc ñònh xem trong dung dòch coù muoái cuûa acid naøo? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Caâu hoûi Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  37. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -37- 1- Taïi sao nöôùc cöôøng thuûy laïi oxy hoùa maïnh hôn HNO3 ñaëc? Döïa vaøo quy taéc tích soá tan, giaûi thích taïi sao HgS tan trong nöôùc cöôøng thuûy vaø khoâng tan trong HNO3 ñaëc? 2- So saùnh acid HNO3 vaø acid H3PO4. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  38. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -38- BAØI 11: PHOSPHO VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT Chuaån bò lyù thuyeát - Phöông phaùp ñieàu cheá caùc daïng thuø hình cuûa phospho. Khaû naêng phaûn öùng cuûa chuùng. - Tính chaát vaø phöông phaùp ñieàu cheá anhydrit phosphoric. - Phöông phaùp ñieàu cheá caùc acid phosphoric (HPO3, H4P2O7, H3PO4). Caùch phaân bieät caùc acid naøy. - Tính chaát cuûa acid phosphoric vaø caùc muoái phosphat. Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa phospho traéng 1- Cho khoaûng 0,3 - 0,5 g phospho ñoû vaøo ñaùy moät oáng nghieäm daøi (Löu yù: ñeå oáng nghieäm thaúng ñöùng vaø cho phospho vaøo caån thaän sao cho thaønh oáng nghieäm vaãn saïch). Laép moät oáng daãn khí vaøo oáng nghieäm (ñaàu oáng daãn khí caàn phaûi cho vaøo ñeán gaàn ñaùy), roài cho doøng khí CO2 ñi qua. Khi oáng nghieäm ñaõ ñöôïc naïp ñaày khí CO2 thì laáy oáng daãn khí ra, nuùt nheï mieäng oáng nghieäm baèng moät ít boâng. Maéc oáng nghieäm theo chieàu naèm ngang, duøng ñeøn coàn ñun nheï phaàn oáng nghieäm chöùa phospho. Quan saùt söï bay hôi cuûa phospho vaø söï taïo thaønh phospho traéng treân phaàn laïnh cuûa oáng nghieäm. Thaùo oáng nghieäm ra, ñöa vaøo choã toái, môû nhanh mieáng boâng ñaäy mieäng oáng nghieäm, quan saùt hieän töôïng. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy moät ít saûn phaåm ôû thaønh oáng nghieäm ñöa ra ngoaøi khoâng khí. Hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Thöû taùc duïng cuûa phospho traéng vôùi caùc dung dòch CuSO4 vaø AgNO3. II. Ñieàu cheá P2O5 Laép duïng cuï nhö hình 9. 1. Bình phaûn öùng; 2. Thìa saét; 3. Bình röûa; 4. OÁng ñöïng CaCl2. Hình 9: Boä duïng cuï ñieàu cheá P2O5. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  39. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -39- Bình röûa ñöôïc noái vôùi nöôùc ñeå cho khoâng khí ñi qua heä. Trong oáng calci clorua vaø trong bình röûa caàn cho chaát gì? Caùc boä phaän cuûa duïng cuï ñieàu cheá caàn phaûi ñöôïc saáy khoâ caån thaän tröôùc khi laøm thí nghieäm. Kieåm tra laïi xem heä thoáng ñaõ kín chöa? Môû voøi nöôùc cho khoâng khí ñi qua heä thoáng. Cho moät ít phospho ñoû (côõ haït ngoâ) vaøo thìa saét, ñoát chaùy phospho roài ñöa nhanh vaøo bình. Nuùt kín bình laïi. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong bình vaø trong thìa saét. III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa caùc acid phosphoric 1- Acid metaphosphoric. * Laáy moät ít P2O5 hoøa tan trong moät löôïng nöôùc ít nhaát. Ñieàu gì xaûy ra? Thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch thu ñöôïc baèng giaáy chæ thò vaïn naêng. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Cho vaøi gioït dung dòch AgNO3 vaøo dung dòch natri metaphosphat. Nhaän xeùt maøu cuûa keát tuûa taùch ra. Thöû taùc duïng cuûa keát tuûa vôùi HNO3 loaõng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Acid pyrophosphoric. Cho vaøo cheùn söù 1 - 2 ml H3PO4 ñaäm ñaëc (95%). Ñun noùng treân noài caùch caùt ñeán khi chaát loûng trong cheùn ñaëc saùnh laïi nhö siroâ; sau ñoù ñun noùng ñeán 240oC. Thöû taùc duïng cuûa dung dòch acid ñieàu cheá ñöôïc vôùi dung dòch AgNO3. Vieát phöông trình phaûn öùng. Laøm theá naøo ñeå phaân bieät ñöôïc 3 acid: meta-; pyro- vaø orthophosphoric? (Duøng dung dòch AgNO3 vaø loøng traéng tröùng.) 3- Acid orthophosphoric. * Caân 1 g phospho ñoû cho vaøo cheùn söù, thaám öôùt baèng moät vaøi gioït nöôùc; sau ñoù theâm töøng löôïng nhoû HNO3 ñaëc, moãi laàn khoaûng 1 - 2 ml. Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy caån thaän hoãn hôïp. Ñun noùng nheï cheùn söù, khi naøo khí maøu naâu ngöøng thoaùt ra thì laïi theâm moät löôïng acid môùi. Khi phaûn öùng ñaõ keát thuùc, haõy ñun noùng cheùn theâm khoaûng 10 - 15 phuùt. Hoøa tan saûn phaåm thu ñöôïc baèng nöôùc caát. Loïc laáy dung dòch roài chuyeån vaøo bình ñònh möùc 100 ml. Theâm nöôùc ñeán vaïch möùc, laéc caån thaän. Duøng pipette laáy 10 ml dung dòch treân vaøo bình noùn vaø chuaån ñoä baèng dung dòch NaOH vôùi chaát chæ thò laø metyl da cam vaø phenolphtalein. Xaùc ñònh noàng ñoä cuûa dung dòch acid phosphoric ñieàu cheá ñöôïc. Tính löôïng acid orthophosphoric ñieàu cheá ñöôïc. Tính hieäu suaát theo löôïng P ñaõ duøng. * Laáy moät ít P2O5 ñem hoøa tan trong moät löôïng nhieàu nöôùc. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  40. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -40- Vieát phöông trình ñieän ly cuûa acid orthophosphoric vaø cho bieát caùc haèng soá phaân ly cuûa noù. * Roùt dung dòch amoni molybdat vaøo dung dòch H3PO4. Quan saùt ñöôïc hieän töôïng gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. IV. Muoái cuûa acid orthophosphoric 1- Söï thuûy phaân cuûa caùc muoái phosphat. Duøng giaáy chæ thò vaïn naêng ñeå xaùc ñònh pH cuûa dung dòch caùc muoái phosphat moät, hai vaø ba laàn theá (NaH2PO4; Na2HPO4; Na3PO4). Vieát phöông trình phaûn öùng vaø giaûi thích vì sao khi hoøa tan caùc muoái ñoù trong nöôùc laïi thu ñöôïc caùc dung dòch coù pH khaùc nhau? 2- Nhieät phaân caùc muoái phosphat. Cho vaøi tinh theå muoái NaH2PO4 vaø Na2HPO4 vaøo 2 oáng nghieäm khoâ. Nung treân beáp cho ñeán khi caùc muoái nhieät phaân hoaøn toaøn. Laøm laïnh saûn phaåm nung, hoøa tan vaøo nöôùc, xaùc ñònh xem trong dung dòch coù muoái cuûa daïng acid phosphoric naøo. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Caâu hoûi 1- Ñieàu kieän ñeå chuyeån P traéng thaønh P ñoû? Phöông phaùp baûo quaûn P traéng? So saùnh khaû naêng hoaït ñoäng cuûa P traéng vaø P ñoû. Giaûi thích söï khaùc nhau cuûa chuùng. 2- Khi cho NaH2PO4, Na2HPO4 vaø Na3PO4 taùc duïng vôùi AgNO3; saûn phaåm phaûn öùng coù khaùc nhau khoâng? Vì sao? 3- Khi phospho töông taùc vôùi oxy khoâng khí, coù theå taïo thaønh caùc oxyt naøo? Caùch phaân bieät caùc oxyt ñoù? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  41. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -41- BAØI 12: LÖU HUYØNH VAØ CAÙC HÔÏP CHAÁT SULPHUA Chuaån bò lyù thuyeát - Phöông phaùp ñieàu cheá caùc daïng thuø hình cuûa löu huyønh. - Tính chaát hoùa hoïc cuûa löu huyønh. - Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa H2S. - Tính chaát cuûa caùc sulphua kim loaïi. Tieán haønh thí nghieäm I. Caùc daïng thuø hình vaø tính chaát vaät lyù cuûa löu huyønh 1- Ñieàu cheá löu huyønh hình thoi (Sα). Laáy 1 ml CS2 vaøo moät oáng nghieäm khoâ, theâm vaøo ñoù khoaûng 0,2 g S boät. Duøng ñuõa thuûy tinh khoâ khuaáy nheï cho S tan heát, loïc dung dòch (Löu yù: khi loïc, khoâng ñöôïc thaám öôùt giaáy loïc baèng nöôùc caát!) Höùng nöôùc loïc vaøo cheùn söù khoâ. Nhoû moät gioït nöôùc loïc leân lamel kính hieån vi, raûi dung dòch moûng ñeàu, ñeå dung moâi CS2 bay hôi heát roài ñöa vaøo kính hieån vi quan saùt tinh theå. Veõ tinh theå quan saùt ñöôïc. Noù thuoäc loaïi tinh theå naøo? Dung dòch coøn laïi trong cheùn söù ñem ñaäy naép laïi roài cho bay hôi chaäm trong tuû hoát, cuoái buoåi thí nghieäm laáy ra quan saùt. 2- Ñieàu cheá löu huyønh ñôn taø (Sβ). Laáy moät cheùn söù nhoû, cho löu huyønh cuïc vaøo ñeán khoaûng 3/4 theå tích cheùn. Ñun noùng töø töø cho löu huyønh chaûy loûng vöøa heát. Ñeå nguoäi cheùn ñeán khi treân beà maët taïo thaønh moät maøng moûng tinh theå löu huyønh. Laáy ñuõa thuûy tinh khoeùt moät loã ôû giöûa cheùn vaø truùt nhanh phaàn löu huyønh loûng vaøo chaäu nöôùc. Quan saùt caùc tinh theå löu huyønh xuaát hieän ôû choã khoeùt. Hình daïng cuûa chuùng? Chuùng thuoäc loaïi maïng löôùi tinh theå naøo? Ñeå cheùn löu huyønh trong khoâng khí; khoaûng 2 - 3 giôø sau quan saùt laïi. Caùc tinh theå hình kim bò bieán ñoåi nhö theá naøo? 3- Löu huyønh deûo. Laáy vaøo moät oáng nghieäm ngaén khoaûng 4 - 5 g löu huyønh cuïc. Ñun noùng töø töø oáng nghieäm, vöøa ñun vöøa laéc ñeàu. Quan saùt söï bieán ñoåi maøu vaø ñoä linh ñoâng cuûa löu huyønh trong oáng nghieäm. Giaûi thích hieän töôïng xaûy ra. Khi löu huyønh soâi, roùt thaønh moät sôïi nhoû vaøo moät chaäu nöôùc laïnh. Laáy nhöõng sôïi löu huyønh ra khoûi nöôùc, laøm khoâ giöõa nhöõng tôø giaáy loïc; thöû tính deûo vaø ñoä tan cuûa noù trong CS2. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  42. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -42- II. Tính chaát hoùa hoïc cuûa löu huyønh 1- Laáy 3 g boät saét, troän kyõ vôùi 1,5 g boät löu huyønh raûi thaønh moät lôùp moûng treân moät maûnh söù. Caém vaøo hoãn hôïp moät sôïi daây Mg. Ñoát chaùy daây Mg. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích taùc duïng cuûa daây Mg. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Nhoû leân hoãn hôïp thu ñöôïc vaøi gioït HCl loaõng. Coù khí gì bay leân? Nhaän bieát khí bay leân baèng caùch naøo? Giaûi thích hieän töôïng vaø vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Cho moät ít löu huyønh (baèng nöûa haït gaïo) vaøo trong moät oáng nghieäm chöùa 1 ml HNO3 ñaëc. Ñun soâi dung dòch trong vaøi phuùt. Pha loaõng dung dòch roài theâm vaøo 1 -2 gioït dung dòch BaCl2. Nhaän xeùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 3- Cho moät ít löu huyønh vaøo oáng nghieäm chöùa 1 - 2 ml H2SO4 ñaäm ñaëc. Ñun nheï oáng nghieäm. Nhaän xeùt khí bay ra. Thöû taùc duïng cuûa khí bay ra baèng moät mieáng giaáy loïc taåm dung dòch Fuchsin loaõng. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. III. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa hydrosulphua 1- Ñieàu cheá H2S. * Laép duïng cuï nhö hình 10. 1. Bình Kiff; 2. Bình röûa; 3. Bình Wurtz; 4. OÁng nghieäm. Hình 10: Boä duïng cuï ñieàu cheá H2S. Maùy Kiff ñieàu cheá hydro, bình röûa ñöïng dung dòch H2SO4 ñaëc. OÁng nghieäm chòu nhieät, coù nhaùnh hoaëc bình Wurtz ñöïng khoaûng 1 - 2 g löu huyønh (Löu yù: ñaët oáng daãn khí hydro vaøo bình Wurtz cao hôn beà maët lôùp löu huyønh moät chuùt!) Bình Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  43. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -43- Wurtz ñöôïc noái vôùi oáng daãn khí hình chöõ L cho suïc vaøo moät oáng nghieäm chöùa dung dòch CuSO4. Tröôùc khi tieán haønh thí nghieäm phaûi kieåm tra xem heä thoáng ñaõ kín chöa vaø thöû xem khí hydro ñi qua ñaõ hoaøn toaøn tinh khieát chöa. * Sau khi chaéc chaén raèng khí hydro ñi ra ñaõ hoaøn toaøn tinh khieát thì giaûm toác ñoä doøng khí ñi qua, caån thaän ñun noùng bình phaûn öùng chöùa löu huyønh. Nhieït ñoä khoâng neân ñeå cao quaù 400oC (Taïi sao?). Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Ngöøng ñun, laøm laïnh heä thoáng trong doøng khí hydro. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Cho vaøo moät oáng nghieäm 1- 2 g saét sulphua vaø roùt vaøo ñoù 3 ml dung dòch HCl 20%. Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt coù gaén oáng daãn khí vuoát nhoïn. Ñeå khí thoaùt ra moät laùt roài chaâm löûa ñoát khí thoaùt ra. - Laáy moät maûnh giaáy quyø xanh taåm nöôùc hô leân treân ngoïn löûa. Quan saùt söï bieán ñoåi maøu cuûa noù. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. - Laáy moät cheùn söù, chaø ñaùy cheùn leân ngoïn löûa. Chaát gì taïo thaønh ôû ñaùy cheùn? Vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Tính chaát cuûa H2S. * Cho khí H2S loäi qua moät oáng nghieäm chöùa khoaûng 4 - 5 ml nöôùc caát.Thöû moâi tröôøng baèng giaáy quyø. * Roùt laàn löôït vaøo 5 oáng nhieäm caùc dung dòch sau: H2SO4 ñaëc, dung dòch KMnO4 ñaõ acid hoùa (baèng H2SO4 loaõng), dung dòch K2Cr2O7, dung dòch FeCl3 vaø dung dòch nöôùc broâm. Nhoû vaøo caùc oáng nghieäm töøng gioït dung dòch H2S vöøa ñieàu cheá ñöôïc ñeán khi ñoåi maøu dung dòch. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Trong caùc phaûn öùng naøy, H2S ñoùng vai troø gì? IV. Caùc sulphua kim loaïi 1- Cho löu huyønh cuïc vaøo moät oáng nghieäm ngaén sao cho löu huyønh chieám khoaûng 1/3 theå tích cuûa oáng. Ñun soâi löu huyønh ñeå hôi löu huyønh chieám toaøn boä theå tích oáng nghieäm. Duøng caëp saét caëp moät maûnh ñoàng hô noùng ñoû treân ñeøn coàn roâi ñöa nhanh vaøo khoaûng khoâng gian chöùa hôi löu huyønh. Ñieàu gì xaûy ra? Thöû taùc duïng cuûa CuS vôùi nöôùc vaø vôùi HCl. Giaûi thích caùc hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. 2- Laáy 2 g keõm boät vaø moät löôïng löu huyønh vöøa ñuû ñeå phaûn öùng, troän ñeàu roâi cho leân treân moät baûn kim loaïi ñun noùng (laøm trong tuû hoát). Hieän töôïng gì xaûy ra? Vieát phöông trình phaûn öùng. Thöû taùc duïng cuûa ZnS vôùi nöôùc vaø vôùi HCl. 3- Roùt laàn löôït vaøo caùc oáng nghieäm dung dòch caùc muoái sau: Fe2+, Fe3+, Mn2+, Zn2+, Cd2+, Pb2+, Cu2+. Theâm vaøo moãi oáng nghieäm 2 ml dung dòch (NH4)2S. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  44. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -44- Nhaän xeùt maøu cuûa caùc sulphua taïo thaønh. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Söû duïng khaùi nieäm veà tích soá tan ñeå giaûi thích nguyeân nhaân taïo thaønh keát tuûa. Laáy moät löôïng nhoû moãi sulphua taïo thaønh ñeå thöû hoøa tan trong HCl loaõng. Giaûi thích hieän töôïng phaûn öùng. 4- Laáy moät daõy dung dòch caùc muoái nhö thí nghieäm treân. Laàn löôït cho khí H2S suïc qua (Löu yù: moãi khi chuyeån oáng daãn khí töø oáng nghieäm naøy sang oáng nghieäm kia caàn phaûi röûa saïch noù baèng nöôùc caát). Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. 5- Natri sulphua. Laáy 2 g Na2SO4 troän ñeàu vôùi 1,5 g carbon roài cho vaøo cheùn söù, ñem nung chaûy trong loø nung ôû 800oC khoaûng 30 phuùt. Ñeå nguoäi hoãn hôïp, hoøa tan trong nöôùc caát roài thöû moâi tröôøng dung dòch. Haõy laøm caùc thí nghieäm ñeå chöùng toû raèng chaát taïo thaønh laø Na2S. 6- Natri polysulphua. Laáy vaøo oáng thöû 2 ml dung dòch Na2S baõo hoøa vaø 5 ml dung dòch löu huyønh hoøa tan trong röôïu Ñun caån thaän oáng nghieäm ñeán khi dung dòch ñoåi maøu. Loïc, taùch löu huyønh chöa phaûn öùng. Chia dung dòch thu ñöôïc vaøo 2 oáng nghieäm: * OÁng 1: theâm HCl vaøo cho ñeán khi coù moâi tröôøng acid. Hieän töôïng gì xaûy ra? * OÁng 2: cho töø töø vaøo moät oáng nghieäm ñöïng HCl ñaëc. Quan saùt ñöôïc hieän töôïng gì? Giaûi thích söï khaùc nhau giöõa 2 tröôøng hôïp thí nghieäm. Caâu hoûi 1- Giaûi thích söï thay ñoåi ñoä nhôùt vaø vaø maøu saéc cuûa löu huyønh noùng chaûy. 2- Taïi sao ôû nhieät ñoä thöôøng löu huyønh coù tính trô veà maët hoùa hoïc nhöng khi ñun noùng laïi toû ra hoaït ñoäng? Trong ñieàu kieän naøo thì löu huyønh theå hieän tính oxy hoùa, tính khöû? 3- Haõy phaân loaïi caùc sulphua kim loaïi theo ñoä tan trong nöôùc vaø trong acid. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  45. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -45- BAØI 13: CAÙC HÔÏP CHAÁT ÔÛ MÖÙC OXY HOÙA DÖÔNG CUÛA LÖU HUYØNH Chuaån bò lyù thuyeát - Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa khí sulphurô, acid sulphurô. - Phöông phaùp ñieàu cheá NaHSO3, Na2SO3 vaø khaû naêng nhieät phaân cuûa caùc muoái naøy. - Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa acid sulphuric. - Caáu taïo vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa Na2S2O3, K2S2O8. Tieán haønh thí nghieäm I. Khí sulphurô - Acid sulphurô - Sulphit 1- Khí sulphurô. * Ñieàu cheá SO2 töø Na2SO3: Cho vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå Na2SO3, theâm vaøo ñoù vaøi gioït H2SO4 40%. Caån thaän ngöûi muøi khí thoaùt ra vaø nhaän bieát noù baèng moät maûnh giaáy loïc taåm dung dòch Fuchsin. * Ñieàu cheá SO2 töø phoi ñoàng vaø H2SO4 ñaëc: Laép duïng cuï nhö hình 11: 1. Ñeøn coàn; 2. Bình caàu ñaùy troøn; 3. Pheãu nhoû gioït; 4. OÁng daãn khí; 5. Coác thuûy tinh; 6. Giaù ñôõ. Hình 11: Boä ñieàu cheá khí SO2. Cho vaøo bình caàu 10 g phoi ñoàng. Treân pheãu nhoû gioït cho khoaûng 20 ml H2SO4 ñaëc. Cho töøng gioït H2SO4 chaûy xuoáng. Duøng ñeøn coàn ñun noùng bình phaûn öùng. Hieän töôïng thí nghieäm? Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  46. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -46- * Tính chaát cuûa SO2. - Thu khí SO2 vaøo moät oáng nghieäm. Thöû xem noù coù baûo ñaûm söï chaùy khoâng? Giaûi thích. - Cho khí SO2 loäi qua coác chöùa 20 ml nöôùc caát trong khoûang vaøi phuùt. Thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch. (Giöõ dung dòch laïi ñeå laøm thí nghieâm sau.) - Laép duïng cuï nhö hình 12 döôùi ñaây: A. Bình phaûn öùng; B. Pheãu nhoû gioït; 1, 2, 3 - oáng daãn khí; 4, 5 ,6 - bình röûa. Hình 12: Boä duïng cuï thöû tính chaát cuûa SO2. Bình phaûn öùng A phaûi hoaøn toaøn khoâ; pheãu nhoû gioït B ñöïng nöôùc noùng. Hai oáng daãn khí 1 vaø 2 ñöôïc noái vôùi heä thoáng ñieàu cheá khí H2S vaø khí SO2. Hai khí naøy phaûi ñöôïc laøm khoâ tröôùc khi ñöôïc daãn vaøo bình phaûn öùng. (Phaûi duøng chaát gì ñeà laøm khoâ chuùng?). OÁng daãn khí 3 ñeå daãn khí H2S vaø SO2 dö. Bình röûa ñöïng dung dòch NaOH ñaäm ñaëc ñeå haáp thu caùc khí dö. Sau khi laép xong duïng cuï, môû khoùa cho caùc khí H2S vaø SO2 vaøo bình phaûn öùng. Quan saùt hieän töôïng trong bình phaûn öùng. Khi bình ñaõ ñaày khí thì ngöøng cho khí SO2 vaø H2S vaøo. Môû khoùa pheãu nhoû gioït cho vaøi gioït nöôùc noùng nhoû xuoáng. Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Vieát phöông trình phaûn öùng. Trong phaûn öùng naøy nöôùc ñoùng vai troø gì? SO2 theå hieän tính chaát gì trong phaûn öùng naøy? 2- Acid sulphurô. * Laáy vaøi gioït dung dòch Fuchsin vaøo moât oáng nghieäm nhoû; theâm vaøo ñoù töøng gioït dung dòch H2SO3 ñieàu cheá ñöôïc. Quan saùt hieän töôïng. Nhaän xeùt söï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch. * Laáy vaøo oáng nghieäm caùc dung dòch sau: nöôùc brom, dung dòch KMnO4 ñaõ acid hoùa, dung dòch FeCl3 vaø dung dòch K2Cr2O7. Theâm vaøo moãi oáng nghieäm 4 - 5 gioït dung dòch H2SO3 vöøa ñieàu cheá ñöôïc. Quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Trong caùc phaûn öùng naøy, H2SO3 theå hieän tính chaát gì? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  47. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -47- 3- Natri sulphit vaø natri hydrosulphit. Roùt vaøo moät oáng nghieäm lôùn 10 ml dung dòch NaOH 5% roài cho doøng khí SO2 loäi qua cho ñeán khi dung dòch coù moâi tröôøng acid. Chia dung dòch ra laøm 3 phaàn: * Phaàn 1: cho vaøo cheùn söù vaø ñem coâ treân noài caùch thuûy cho ñeán khoâ. Thu ñöôïc muoái gì? Thöû moâi tröôøng cuûa muoái taïo thaønh. * Phaàn 2: ñem cho vaøo moät cheùn söù khaùc; theâm töøng gioït dung dòch NaOH 5% cho ñeán khi coù moâi tröôøng kieàm yeáu. Ñem coâ dung dòch treân noài caùch thuûy ñeán khoâ. Thu ñöôïc muoái gì? * Phaàn 3: cho vaøo oáng nghieäm vaø theâm röôïu etylic vôùi theå tích baèng theå tích cuûa dung dòch. Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Giaûi thích? Röôïu etylic coù taùc duïng gì? Quay ly taâm thu keát tuûa. Duøng ñuõa thuûy tinh laáy keát tuûa sang moät oáng nghieäm saïch; hoøa tan trong moät ít nöôùc, thöû moâi tröôøng cuûa dung dòch. Muoái thu ñöôïc laø muoái gì? Neáu ñeå muoái ñoù ôû laâu ngoaøi khoâng khí thì seõ coù hieän töôïng gì xaûy ra? II. Acid sulphuric 1- Ñieàu cheá acid sulphuric baèng phöông phaùp tieáp xuùc. * Laép duïng cuï nhö hình 13: 1. OÁng nghieäm coù choã hôû ôû gaàn ñaùy cho khoâng khí vaøo, duøng ñeå ñoát löu huyønh; 2. Bình röûa ñöïng H2SO4 ñaëc; 3. OÁng thuûy tinh hoaëc oáng söù chòu nhieät trong ñöïng chaát xuùc taùc; 4. Bình roãng ñeå quan saùt söï taïo thaønh SO3; 5. OÁng nghieäm coù nhaùnh ñöïng dung dòch BaCl2 ñaõ ñöôïc acid hoùa baèng HCl. Hình 13: Boä duïng cuï ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp tieáp xuùc. * Chuaån bò chaát xuùc taùc: laáy boâng thuûy tinh hoaëc sôïi amian, taåm öôùt baèng dung dòch NH4VO3 baõo hoøa. Sau ñoù cho vaøo cheùn söù nung noùng ñeán khi vanadat phaân huûy ñöôïc: to 2NH4VO3 = V2O5 + 2NH3 ↑+ H2O Cho chaát xuùc taùc thu ñöôïc vaøo oáng 3. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  48. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -48- * Môû bôm huùt nöôùc, ñieàu chænh cho toác ñoä doøng khí sang töø töø. Kieåm tra xem heä thoáng ñaõ kín chöa. Caém loø hay duøng ñeøn khí ñoát noùng oáng 3 ñeán 450 - 500oC. Laáy khoaûng 2 g löu huyønh boät hay löu huyønh cuïc nhoû, cho vaøo oáng nghieäm 1. Ñoát chaùy löu huyønh. Quan saùt söï taïo thaønh SO3 trong bình 4. Chaát gì ñöôïc taïo thaønh trong bình 5? Tieán haønh phaûn öùng trong 20 phuùt thì ngöøng. Thaùo duïng cuï, theâm vaøo bình 4 chöøng 5 ml nöôùc caát, laéc maïnh. Thöû moâi 2− tröôøng dung dòch vaø nhaän bieát ion SO4 . 2- Ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp nitro hoùa. Laép duïng cuï nhö hình 14: A. Boä phaän ñieàu cheá SO2; B. Boä phaän ñieàu cheá NO2; C. Coác thuûy tinh; D. Bình phaûn öùng; 1, 2, 3, 4 - khoùa. Hình 14: Boä duïng cuï ñieàu cheá H2SO4 baèng phöông phaùp nitro hoùa. Boä phaän A ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá khí SO2 baèng phaûn öùng: Na2SO3 + H2SO4 = Na2SO4 + H2O + SO2↑ hay: Cu + H2SO4 (ñ) = CuSO4 + SO2↑ + H2O Boä phaän B ñöôïc duøng ñeå ñieàu cheá khí NO2 baèng phaûn öùng: Cu + 4HNO3 (ñ) = Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O Bình D: bình phaûn öùng (phaûi hoaøn toaøn khoâ). Boä phaän C: coác ñöïng nöôùc hay dung dòch NaOH loaõng ñeå haáp thuï khí dö. * Cho vaøo bình A 7 g Na2SO3 vaø vaøo pheãu nhoû gioït 15 ml H2SO4 40%. Trong bình B cho 2 g phoi ñoàng vaø 5 ml HNO3 ñaëc treân pheãu nhoû gioït. Luùc chöa laøm thí nghieäm, caùc khoùa 1, 2, 3 vaø 4 ñeàu ôû vò trí ñoùng. Môû khoùa 4 roài töø töø môû khoùa 1 cho HNO3 chaûy xuoáng töøng gioït moät. Khi NO2 taïo thaønh seõ traøn sang ñaày bình D. Khi bình D ñaõ coù maøu naâu ñaäm thì ñoùng khoùa 4 (Löu yù: neáu khoâng laøm ñoäng taùc naøy thì khí NO2 trong bình B tieáp tuïc sinh ra laøm baät nuùt raát nguy hieåm!). Môû khoùa 3 ñoàng thôøi môû khoùa 2 cho H2SO4 chaûy xuoáng töø töø. Khí SO2 taïo thaønh seõ traøn sang bình D. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  49. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -49- Quan saùt hieän töôïng xaûy ra trong bình D. Caùc tinh theå gì ñöôïc taïo thaønh treân thaønh bình? Cho SO2 sang ñeán khi laøm maát maøu khí NO2 thì ngöng. Thaùo bình D ra, theâm vaøo 3 ml nöôùc caát vaø laéc maïnh. Coù hieän töôïng gì? Thöû moâi tröôøng dung dòch vaø ion sulphat. 3- Tính chaát cuûa H2SO4. * Laáy moät maûnh giaáy vaø moät maûnh voû baøo. Duøng ñuõa thuûy tinh nhuùng vaøo H2SO4 ñaëc vieát leân 2 vaät naøy vaø hô noùng. Hieän töôïng gì xaûy ra? Giaûi thích. * Trong moät oáng nghieäm chöùa khoaûng 2 - 3 ml nöôùc; theâm vaøo ñoù vaøi gioït H2SO4 ñaëc; vöøa theâm vöøa laéc nheï oáng nghieäm. Nhaän xeùt söï thay ñoåi nhieät ñoä cuûa dung dòch. Giaûi thích. * Thöû taùc duïng cuûa H2SO4 ñaëc vôùi Fe, S, C. Ñun nheï. Trong caùc tröôøng hôïp ñoù, H2SO4 theå hieän tính chaát gì? Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. III. Natri thiosulphat (Na2S2O3) 1- Ñieàu cheá Na2S2O3. Duïng cuï ñeå ñieàu cheá goàm moät bình caàu ñaùy troøn dung tích 100 ml ñaây baèng moät caùi nuùt coù laép sinh haøn hoài löu hay moät oáng thuûy tinh daøi chöùng 50 - 60 cm. Tính toaùn löôïng Na2SO3.7H2O vaø löôïng löu huyønh caàn duøng ñeå coù theå ñieàu cheá ñöôïc 8 g Na2S2O3.5H2O. Cho Na2SO3 vaøo bình caàu, theâm vaøo ñoù moät löôïng nöôùc ñaõ tính ñeå taïo thaønh dung dòch baõo hoøa. Laéc cho Na2SO3 tan heát roài theâm löu huyønh boät ñaõ ñöôïc taåm öôùt baèng röôïu vaøo (löôïng löu huyønh laáy dö hôn löôïng ñaõ tính toaùn lyù thuyeát moät chuùt). Theâm vaøo bình phaûn öùng chöøng 5 ml coàn 90o (Ñeå laøm gì?). Ñaäy nuùt coù oáng sinh haøn hoài löu, ñun nheï bình caàu, vöøa ñun vöøa laéc toaøn boä heä thoáng cho ñeán khi phaûn öùng keát thuùc (Laøm theá naøo ñeå bieát phaûn öùng ñaõ keát thuùc?). Loïc dung dòch vaøo cheùn söù; ñem coâ treân noài caùch thuûy cho ñeán khi coù vaùng tinh theå. Ñeå nguoäi, ñem keát tinh baèng nöôùc ñaù. Loïc tinh theå treân pheãu loïc aùp suaát thaáp. Duøng giaáy loïc eùp khoâ tinh theå roài laøm khoâ ngoaøi khoâng khí. Caân, tính hieäu suaát theo löôïng Na2SO3 ñaõ duøng. 2- Tính chaát cuûa Na2S2O3. Hoøa tan vaøi tinh theå Na2S2O3 vaøo nöôùc. Thöû taùc duïng cuûa dung dòch ñoù vôùi HCl loaõng vaø vôùi nöôùc Iod. Caùc hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. IV. Kali pesulphat (K2S2O8) 1- Ñieàu cheá K2S2O8. * Laép duïng cuï nhö hình 15: Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  50. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -50- 1. OÁng nghieäm lôùn; 2. Chaäu ñöïng nöôùc ñaù; 3. Anod; 4. Catod; 5. Nguoàn ñieän moät chieàu; 6. Bieán trôû; 7. Ampe keá; 8. Volt keá. Hình 15: Boä duïng cuï ñieàu cheá K2S2O8. Tieán haønh ñieän phaân trong moät oáng nghieäm lôùn. Anod laø moät daây platin cho vaøo trong moät oáng thuûy tinh nhoû (ñöôøng kính 1 mm). Haøn oáng thuûy tinh laïi sao cho ñaàu daây platin chæ hôû ra moät ñoaïn daøi 1 - 2 cm. Catod laø moät daây platin ñöôïc uoán voøng troøn quanh anod. Maïch ngoaøi cuûa heä thoáng ñieän goàm: moät boä pin hay accu cung caáp doøng ñieän moät chieàu; moät bieán trôû; ampe keá ño cöôøng ñoä doøng ñieän vaø volt keá ño theá hieäu. * Cho vaøo oáng nghieäm chöøng 20 ml dung dòch KHSO4 baõo hoøa. Giöõ chaët oáng nghieäm trong chaäu ñöïng nöôùc ñaù (Taïi sao phaûi ñieän phaân ôû nhieät ñoä thaáp?) Ñoùng maïch ñieän, tieán haønh ñieän phaân trong khoaûng 1 giôø. Cöôøng ñoä doøng ñieän khoâng neân vöôït quaù 2 A; theá hieäu giöõa catod vaø anod cuûa bình ñieän phaân khoaûng 8 V. Nhieät ñoä cuûa dung dòch ñieän phaân phaûi thaáp hôn 8oC. Loïc huùt tinh theå taùch ra, röûa baèng röôïu. Quan saùt tinh theå döôùi kính hieån vi. 2- Tính chaát cuûa K2S2O8. Hoøa tan vaøi tinh theå K2S2O8 baèng nöôùc caát roài thöû caùc tính chaát sau: * Cho vaøi gioït dung dòch KI phaûn öùng vôùi 1 ml dung dòch K2S2O8 loaõng trong moâi tröôøng H2SO4. Hieän töôïng quan saùt ñöôïc. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Laáy 2 oáng nghieäm: moãi oáng chöùa 1 ml dung dòch FeSO4. Nhoû vaøo moät oáng 2 gioït dung dòch H2SO4 20% vaø vaøi gioït dung dòch K2S2O8. Cho vaøo caû hai oáng, moãi oáng 1 ml dung dòch NaOH loaõng. Nhaän xeùt keát tuûa ôû hai oáng nghieäm. Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Caâu hoûi 1- Khi hoøa tan SO2 vaøo nöôùc thì trong dung dòch coù toàn taïi caân baèng naøo? Caân baèng naøy seõ chuyeån dòch nhö theá naøo khi ñun noùng vaø khi theâm NaOH? Acid sulphurô laø acid maïnh hay yeáu? Trong ñieàu kieän naøo thì taïo ra caùc muoái hydrosulphit; caùc muoái sulphit? 2- Taïi sao khi pha loaõng H2SO4 ñaëc, ngöôøi ta phaûi cho töø töø töøng gioït acid vaøo nöôùc maø khoâng ñöôïc laøm ngöôïc laïi? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  51. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -51- 3- Taùc duïng cuûa H2SO4 ñaëc vaø loaõng vôùi caùc kim loaïi theå hieän khaùc nhau ôû choã naøo? Taïi sao? 4- Vieát coâng thöùc caáu taïo cuûa Na2S2O3 vaø K2S2O8. Töø ñoù cho bieát chuùng coù tính chaát hoùa hoïc gì ñaëc tröng? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  52. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -52- BAØI 14: HALOGEN VAØ HÔÏP CHAÁT HALOGENUA Chuaån bò lyù thuyeát - Phöông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm VII A. - Tính chaát hoùa hoïc cuûa halogenua. Caùch ñieàu cheá Tieán haønh thí nghieäm I. Ñieàu cheá caùc halogen 1- Ñieàu cheá Clo. * Laáy vaøo oáng nghieäm vaøi tinh theå MnO2. Theâm vaøi gioït HCl ñaäm ñaëc. Ñun nheï. Nhaän xeùt maøu vaø muøi cuûa khí sinh ra. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Cho vaøo oáng nghieäm moät ít clorua voâi roài theâm vaøi gioït dung dòch HCl 20%. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Ñieän phaân dung dòch NaCl: haõy laép duïng cuï nhö hình 16 döôùi ñaây: 1. OÁng chöõ U; 2. Nguoàn ñieän moät chieàu; 3. Bieán trôû; 4. Caàu dao ñieän. Hình 16: Boä duïng cuï ñieàu cheá Cl2. Trong oáng chöõ U ñöïng dung dòch NaCl baõo hoøa coù theâm vaøi gioït quyø trung tính hoaëc phenolphtalein. Nguoàn ñieän moät chieàu coù ñieän theá khoaûng 6 V. Ñoùng maïch, cho doøng ñieän chaïy qua dung dòch khoaûng 10 phuùt. Quan saùt hieän töôïng. Vieát phöông trình phaûn öùng xaûy ra taïi caùc ñieän cöïc. 2- Ñieàu cheá Broâm. Cho vaøo moät oáng nghieäm vaøi tinh theå KBr vaø cuõng moät löôïng nhö vaäy MnO2, troän ñeàu. Theâm 2 - 3 gioït H2SO4 ñaëc. Ñun nheï oáng nghieäm. Quan saùt hôi sinh ra. Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  53. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -53- 3- Ñieàu cheá Iod. Caân 0,5 g KI vaø cuõng moät löôïng nhö vaäy MnO2. Cho caû hai chaát vaøo moät cheùn söù, duøng ñuõa thuûy tinh troän ñeàu. Ñaët cheùn leân khung tam giaùc, theâm 3 - 4 gioït H2SO4 ñaëc roài ñaäy cheùn baèng moät bình caàu nhoû trong chöùa nöôùc laïnh. Keïp chaët bình caàu vaøo giaù. Ñun nheï ñaùy cheùn trong vaøi phuùt. Quan saùt ñöôïc hieän töôïng gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. II. Tính chaát cuûa caùc halogen 1- Tính chaát cuûa khí Clo. * Laép duïng cuï ñieàu cheá khí clo nhö hình 17: 1. Pheãu nhoû gioït; 2. Bình Wurtz; 3, 4 - Bình röûa; 5. Bình thu khí. Hình 17: Boä duïng cuï ñieàu cheá clo. Treân pheãu nhoû gioït cho dung dòch HCl ñaëc (d = 1,9 g/ml) coøn trong bình Wurtz cho KMnO4 raén. Khí clo ñieàu cheá ñöôïc cho loäi qua 2 bình röûa ñeå laøm saïch vaø laøm khoâ (Caàn phaûi duøng nhöõng chaát gì ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích ñoù?) Tính löôïng KMnO4 vaø HCl ñaëc caàn duøng ñeå coù theå ñieàu cheá ñöôïc 1 lit khí clo. Cho caån thaän KMnO4 vaøo bình. Môû khoùa pheãu nhoû gioït cho HCl töø töø chaûy xuoáng. Thu tröïc tieáp khí clo vaøo 4 loï. Ñaäy caùc loï baèng maët kính ñoàng hoà, laàn löôït laøm caùc thí nghieäm sau. * Duøng caëp goã caëp moät ñoaïn phoi ñoàng hô noùng moät luùc laâu treân ngoïn löûa; sau ñoù ñöa nhanh vaøo chính giöõa khoaûng khoâng gian cuûa loï ñaõ thu ñaày khí clo. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. Sau thí nghieäm cho vaøo loï 1 ml nöôùc caát ñeå traùng khaép thaønh loï. Dung dòch coù maøu gì? Vieát phöông trình phaûn öùng. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  54. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -54- * Phaûn öùng cuûa hydro vôùi clo: Noái vaøo bình Kiff ñieàu cheá hydro moät oáng daãn khí coù ñaàu vuoát nhoïn (xem hình 18). Kieåm tra laïi ñoä tinh khieát cuûa hydro. Sau khi chaéc chaén hydro ñaõ hoaøn toaøn tinh khieát, chaâm löûa ñoát chaùy hydro thoaùt ra ôû ñaàu oáng daãn khí vaø ñöa vaøo moät loï ñaõ thu ñaày khí clo. 1. Bình Kiff; 2. OÁng daãn khí; 3. Loï chöùa khí clo. Hình 18: Boä duïng cuï thöû tính chaát cuûa clo. Haõy so saùnh maøu ngoïn löûa hydro trong khoâng khí vaø trong clo. Nhuùng moät ñaàu ñuõa thuûy tinh vaøo dung dòch NH4OH ñaäm ñaëc; sau ñoù ñöa vaøo loï vöøa ñoát chaùy hydro trong clo. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. * Laáy moät maåu neán ngaén, caém vaøo muoãng saét, chaâm löûa ñoát cho neán chaùy xong roài ñöa thìa ñoù moät loï ñaõ thu ñaày khí clo. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. * Laáy moät maûnh giaáy loïc, taåm öôùt baèng moät vaøi gioït daàu hoûa (hay nhöïa thoâng). Duøng caëp goã caëp laáy maûnh giaáy loïc vaø cho vaøo loï ñöïng khí clo cuoái cuøng. Hieän töôïng quan saùt ñöôïc? Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. Töø taát caû caùc thí nghieäm treân, ruùt ra keát luaän gì veà tính chaát cuûa Clo? 2- Tính chaát cuûa Broâm vaø Iod. * Laáy vaøo 2 oáng nghieäm, moät oág cho 5 gioït nöôùc Broâm coøn oáng kia cho 5 gioït nöôùc Iod. Theâm vaøo moãi oáng 3 - 4 gioït CS2. Laéc kyõ oáng nghieäm. Quan saùt maøu cuûa 2 lôùp dung dòch. Laøm laïi thí nghieäm treân vôùi C6H6; CHCl3 vaø eter. * Laáy vaøo moät oáng nghieäm 5 gioït nöôùc Broâm, theâm töøng gioït NaOH 2 N ñeán khi maát maøu dung dòch. Taïi sao? Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc
  55. Thöïc Haønh Hoùa Voâ Cô -55- Laïi theâm töøng gioït dung dòch H2SO4 ñeán khi dung dòch coù phaûn öùng acid. Quan saùt söï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch. Vieát phöông trình phaûn öùng cuûa Broâm vôùi NaOH. Giaûi thích. * Cho moät tinh theå Iod vaøo oáng nghieäm. Theâm töøng gioït NaOH 2 N ñeán khi Iod tan heát. Taïi sao? Theâm töøng gioït H2SO4. Nhaän xeùt hieän töôïng. Giaûi thích. * Cho vaøo moät oáng nghieäm vaøi tinh theå Iod. Theâm vaøo ñoù 2- 3 ml nöôùc vaø laéc maïnh. Nhaän xeùt ñoä tan cuûa Iod trong nöôùc. Roùt dung dòch vaøo moät oáng nghieäm khaùc; theâm töøng gioït dung dòch hoà tinh boät. Quan saùt söï bieán ñoåi maøu cuûa dung dòch. Ñun noùng oáng nghieäm. Quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù laøm laïnh oáng nghieäm. Nhaän xeùt söï bieán ñoåi maøu vaø giaûi thích nguyeân nhaân. * Theâm vaøi tinh theå Iod vaøo moät oáng nghieäm vaø vaøi gioït dung dòch KI. Laéc maïnh. Nhaän xeùt hieän töôïng. Giaûi thích. Vieát phöông trình phaûn öùng. 3- So saùnh tính oxy hoùa cuûa caùc halogen. Laáy vaøo moät oáng nghieäm vaøi gioït dung dòch KBr vaø vaøo 2 oáng nghieäm khaùc 4 - 5 gioït dung dòch KI. Theâm vaøo caû 3 oáng nghieäm, moãi oáng 4 - 5 gioït benzen. Theâm vaøo 2 oáng nghieäm chöùa KBr vaø KI vaøi gioït nöôùc Clo; coøn cho vaøo oáng nghieäm chöùa KI coøn laïi vaøi gioït nöôùc Broâm. Laéc maïnh. Nhaän xeùt maøu cuûa lôùp benzen tröôùc vaø sau khi theâm nöôùc Clo vaø nöôùc Broâm. Giaûi thích. Vieát caùc phöông trình phaûn öùng. III. Hôïp chaát halogenua 1- Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa HCl. * Ñieàu cheá: Laép duïng cuï ñieàu cheá HCl goàm moät bình Wurtz moät caùi nuùt coù laép pheãu nhoû gioït. Cho vaøo bình Wurtz khoaûng 5 g muoái aên vaø vaøo pheãu nhoû gioït khoaûng 20 ml H2SO4 ñaëc. Môû khoùa pheãu nhoû gioït cho H2SO4 chaûy xuoáng töøng gioït moät. Khí gì seõ thoaùt ra? Caùch nhaän bieát? Vieát phöông trình phaûn öùng. * Tính chaát: Thu khí HC vaøo moät bình caàu nhoû (hoaøn toaøn khoâ) baèng caùch ñaåy khoâng khí ra. Ñaäy bình caàu baèng moät nuùt cao su coù oáng daãn khí vuoát nhoïn. OÁng daãn khí naøy daøi khoaûng 8 - 10 cm vaø phaàn caém vaøo trong bình khoaûng 5- 6 cm. Duøng ngoùn tay bòt ñaàu oáng daãn khí vaø uùp ngöôïc vaøo moät chaäu thuûy tinh ñöïng nöôùc coù theâm vaøi gioït phenolphtalein (Hình 19). Môû ngoùn tay ra. Quan saùt hieän töôïng. Giaûi thích. Leâ Thò Haûi – Hoà Bích Ngoïc Khoa Hoùa Hoïc