Giáo trình môn Kinh tế quốc tế

127 trang vanle 3530

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình môn Kinh tế quốc tế", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_mon_kinh_te_quoc_te.pdf

Nội dung text: Giáo trình môn Kinh tế quốc tế

PGS.TS DO DU’C BINH G I A O T R l N H KINH TE QUOC TE DAI HOC KINH TE QUOC DAN
Ldi noi dau Di kip thai p>huc vu cho yeu cau dao tao cac chuyen nganh kiah tc va quan tri kinh doanh thuoc cac he dai han tap trung, tai churc \a he b&ng dai hoc thu II, Bo mon Kinh te Quoc te thuoc Khoa 'fhuong mai va Kinh te quoc te 16 chirc b 6 sung, n<mg cap va tai ban Giao trinh Kinh te quoc te theo chuang trinh ca sa vai 3 dcm vi hoc trinh. Cuon giao trinh nay ke thua, b6 sung va phat tri^n tiep cac no dung ciia Giao trinh Kinh te quoc te do Bo mon bien soan. K nh te quoc te la mon khoa hoc kinh te nghien cuu tmh qui luat ci a sir phu thuoc \kn nhau vt mat kinh te giura cac quoc gia, nghien cuu su trao d6i hang hoa, dich vu, sir van dong cua cac yeu to san xuat, sir chuy6n d6i tien te va can can thanh toan gitra cac quoc gia, nghien ciru cac chfnh sach dieu chinh qua trinh van dong va trao d6i. Sir hinh thanh va phat tri6n cua quan he kinh te quoc te la mot tat yet khach quan. Ban dau do la sir trao doi san pham giua cac quoc gia do sir khac biet ve dieu kien tir nhien nhir dat dai, khoang san, tai nguyen rung, tai nguyen bien, khi hau v.v Tiep theo, do sir phat trien cua khoa hoc va cong nghe, giua cac nuoc con nay sinh su khac biet vc trinh do ky thuat, bi quyet cong nghe, nguon von tich luy, nguon lao dong, trinh do quan ly Dieu do din tcfi su trao doi cac yeu to cua qua trinh tai san xuat, tuc la lam cho trao d6i qu^c te phat trien ca vÊ chieu rong va chi^u sau. Ca sa cua viec hinh thianh va phat trien cac quan he kinh te quoc te con do loi ich trong chuyen mon hoa, trong viec dat tai qui mo toi uu cua tung nganh san xuat, trong viec da dang hoa nhu cÊu tieu dung cua dan cu va su khac biet trong nhu cau va kha nang thanh toan cua ho
m m liiiiii ■liiiiii!!: mm MMHii i i i i IHHn | i ! ■mm lllllll p ifl Trong dieu kien toan cau hoa va h6i nhap kinh te quoc te diÊn ra ngay cang manh me, m6i quoc gia can phai tich circ va chu dong tham gia de’ dat tori vi tri thuan lai trong n6n kinh te the gicrL Dieu do co nghla la m6i quoc gia can phat trien manh me ilnh virc kinh te doi ngoai, bao gom thuang mai quoc te, dau tir quoc te va di chuyen quoc te v& lao dong, hop tac ve kinh te va khoa hoc - cong nghe, cac dich vu thu ngoai te (van tai quoc te, du lich qu<5c te, thong tin lien lac quoc te v.v ). Tren y nghla do, viec nghien curu mon hoc kinh te quoc te la rat can thiet, co y nghla ca ve ly luan va phirang phap lu|n, tao dieu kien cho viec to chuc va quan ly ITnh virc kinh te doi ngoai cua nidi quoc gia dat hieu qua cao. Chung toi bay to lai cam on den Dang uy, Ban giam hieu trtxcmg Dai hoc Kinh te Quoc dan, Phong Quan ly dao tao, Nha xuat ban Dai hoc Kinh te Quoc d&n va cac dan vi trong trircrng da tao moi dieu kien thuan lai cho lan tai ban giao trinh duoc thirc hien thuan lai. Cuon sach nay trinh bay nhtfng noi dung chu yeu cua mon hoc Kinh te quoc te thuoc chuang trinh ca sa. Cuon sach bao gom 5 chuang do GS.TS. D6 Dure Binh va PGS.TS. Nguydn Thuong Lang dong chu bien: Chuang 1 - Tong quan ve nen kinh te the gidi va giai thieu mon hoc kinh te quoc te do GS.TS . Do Di'tc Binh bien soan. Chuang 2 - Thuong mai quoc te do Ths. Nguyen Thi Thity Hong bien soan. Chuang 3 - Dau tu quoc te va di chuyen lao dong quoc te do TS. Do Thi Huang (phdn dau tu quoc te) vd PGS.TS. Nguyen Thuang Lang (Phdn di chuyen lao dong quoc te) bien soan TRl/dNGOAi^CKiNHTgOi^lCOAN
Chuang 4- He thong tien te va can can thanh toan quoc te do TS. Ngo Thi Tuyet Mai bien soan♦ Chuang 5 - Lien ket va hoi nhap kinh te quoc te do PGS.TS. Nguyen Thu&ng Lang bien soan. Do diÊu kien thcfi gian va trinh do co han, cuon sach nay khong tranh khoi thieu sot va nhtfng han che. Xin trÊn trong gioi thieu voi ban doc xa gÊn va mong nhan dirge nhung y kien dong gop. Cac y kien dong gop xin gui ve cho chung toi theo dia chi: Khoa Thtfcrng mai va Kinh te quoc tÊ Dai hoc Kinh t€ quoc dan 207 - Duong Giai Phong, Ha N6i Dien thoai: (04) 6280280 (5773) Ngay 05 thang 09 nam 2010 Bo mon Kinh te quoc te
Ts) V .
Chtfdng 1 TONG QUAN VE NEN KINH TE THE GIOI VA G l6l THIEU MON HOC KINH TE QUOC TE 1.1. QUA TRINH HINH THANH VA PHAT TRlfiN CUA n Ê n KINFi Tfi THE GlOl Cling vai sir phat tridn cua ljch sir loai nguai, cac hoat dong kinh te didn ra vai quy mo ngay cang ldn, pham vi cac quan he kinh te ngay cang rong, tmh chat cua chung ngay cang phuc tap, trinh do phat tridn cua chung ngay cang cao. Tir khi phirang thuc san xuat tu ban chu nghla ra dai, quan he thuang mai giua cac quoc gia ngay cang phat trien ca ve chidu rong va chieu sau, sir phan cong lao dong di6n ra a tam quoc te, cac doanh nghiep tim cach me rong thi truang ra nuac ngoai, cac quan he kinh te quoc te diln ra khong nhung tren llnh virc thuang mai ma ca tren linh vuc dau tu, linh vuc chuyen giao cong nghe, llnh virc di chuyen quoc te sue lao d(>ng va nhieu linh vuc khac. Do sir phat trien cua cac hoat dong thuang mai quoc te va cac hoat dong trao d6i quoc te khac, thi truang the giai duac hinh thanh. Nhung kh6ng phai khi hinh thanh thi trucmg the giai la da xuat hien khai niem n6n kinh te the giai. ihai niem ndn kinh te the gidi chi ra dai tren ca sa su phat tiidn ôien mot trinh do nhat dinh khong nhung cua cac nen kinh te quoc gia ma quan trong han la sir phat tri6n dang k i cua cac quan he kinh tÊ quoc te, vi chinh cac quan he kinh te quoc te nay mai lam cho cac nen kinh te qu6c gia lien he va phu thuoc \in nhau, tac dong qua lai va thuc day I5n nhau, tao nen tmh thong nhat, tmh chinh the cua nÊn kinh te the giai.
1-1,1. Khiu niem va c aca u nen kinh te the giai l.LIJ. Ehtii niem ;\Vn kinh te the giai la long the car nen kinh te cuu cac quoc gia ti cn trdi dat co moi lien he Iu7u ca ra tdc dong qua led Ian nhau thong qua sif phdn cong lao dong quoc te cung vai cac quan he kinh te quoc te cua chung. Su phat trien cua nen kinh te the giai phu thuoc truac het vao trinh do phat trien cua lire luong san xuat, cua phan cong lao dong quoc te va cua viec phat trien quan he kinh te quoc te. Ngay nay, nen kinh te the giai la mot thuc the kinh te dac thu, duy nhat, co ca cau nhieu tang nac, nhi6u cap do quan he vai nhung pham vi hoat dong khac nhau. Cac bo phan cau thanh nen kinh te the giofi tac dong qua lai, nhieu chieu trong su van dong khong ngtrng ca ve mat lirong va mat chat. N6n kinh te the giai, theo cach tiep can he thong bao gom hai bo phan ca ban sau day: * Bo phan thti nhat la cac chu the kinh te quoc te: Day la nhung nguai dai dien cho nen kinh te the gidi va la nai phat sinh ra nhung quan he kinh te quoc te. Sir tach biet ve sa huu va dia vi phap lv trong cac quan he kinh te quoc te la ca sa hinh thanh cac chu the kinh te quoc te doc lap. Cac chu the kinh te quoc te tac dong qua iai lln nhau lam xuat hien cac moi quan he kinh te quoc te. Cac chu the kinh te qudc te bao gom cac thuc the kinh te vai cac cap do khac nhau: ^ - Cac nen kinh te quoc gia doc lap tren the gidi (ke cd cac vung lanh tho): Vai khoang tren 170 qudc gia va tr6n 30 vung lanh tho tham gia vao nen kinh tS' the giai, cac chu the kinh te qu6c te nay duac coi la cac chu the d&y du xet ve mat chinh tri, cung nhu va mat kinh te va luat phap. Ngay nay, cac quoc gia va vung lanh tho deu la cac chu thÊ d6c lap. Quan he giua cac chu thÊ nay dugc bao dam bang cac hiep dinh quoc tÊ ky k6t theo nhung dieu khoan cua c6ng phap qu6c te. Cac chu the nay theo trinh d6 phat trien kinh te gom co cac nude phat trien, cac nude dang phat trien va cac nuac cham phat triÊn. &Mmm\mmiTRUONG âAl HOCRINHTEQUi ill! illjij • ' •
- Cdc chu the kinh te d cap do thap hem pham vi qud'c gia: Day la nhQng cdng ty, xi nghi€p, tap doan, don vi kinh doanh tham gia viio nÊn kinh te thÊ gidi thudng la & mure dd tha'p va pham vi hep ca v i khd'i luong bu6n ban va ddu tu cung nhu sd' luong cac chi nhanh hoat ddng c> nude ngoai. Cac chu thS nay khdng duoc coi la nhung chu th6 day du tir khi'a canh chinh tri va phap ly ciong nhu chu th& la cac qudc gia ddc lap. Cac chu th6 nay tham gia vao cac hoat dong kinh te quoc te dua tren nhQng hop ddng thuong mai hoac cMu tu duoc thoa thu&n giua cac ben trong khuon khd cua nhOrn; hiep djnh ky ket giua cac chu th6 nha nude neu tren. Cac cong ty xuyen qudc gia la loai hinh to chuc kinh doanh dac biet, chung co tdm hoat dong rong 1cm 6 nhieu quoc gia khac nhau, tham chi vi rot khoi su ki6m soat cua mot nha nude nhat dinh va trd thanh loai c iu the thu ba. - Cdc chu the d cap do vtfcrt ra ngoai khuon kho quoc gia: Day la nhung thiet che quoc te, cac td chitc qu6c te hoat dong vdi tu cac h la nhung thuc the ddc lap co dia vi phap ly rdng hon dja vi phap ly cua chu the quoc gia. Cac td chuc qud'c te xua't hien do qua trinh quoc te hoa doi sd'ng kinh te va su phat trien cua lien ket kinh te quoc te nhu td churc Lien hop quoc va cac t6 chuc chuy6n mdn cua no (Quy tien te quoc te - IMF, Ngan hang the gidi - WB ), cac lien ket kinh te quoc te khu vuc nhu: Lien minh Chau Au (EU), Khu vuc mflu dich tu do Bac My (NAFTA), Hiep hdi cac nude Dong Nam A (ASEAN) Ngoai ra con co cac hiep hdi nganh hang nhu: hiep hdi che thÊ gidi, hiep h6i to tarn thd' gidi Ngoai ba loai chu the ndu trfen, trong nen kinh tS' the gidi ngay nay con cd mdt loai chu the? dac biet, do la cac cdng ty xuydn quoc gia, cong ty da quoc gia va cdng ty sieu qud'c gia. Cho den nay cac thuat ngu noi tren chua duoc sir dung mot cach thd'ng nhat, tuy thuoc vao ndi dung kinh te cu th6 cua timg truang hop. ITiuat ngu “cdng ty da qudc gia” thudng duoc dung d6 chi cac
cong ty ma von cua no thuoc su huu cua cac doanh nghiep hoac ca nhan thuoc nhieu quoc tich khac nhau, va do do pham vi hoat dong kinh doanh cua no cung diln ra d tren lanh tho nhieu quoc gia khac nhau. Trong trucmg hap nay, ngudi ta chua chu y den ty trong von dong gop cua tung ben va cung chua quan tam den sure manh kinh te cua car cong ty do. Thuat ngu “cong ty xuyen quoc gia” duac sir dung mot cach urang doi pho bien trong cac sach bao kinh te. No dung de chi nhung cong ty co tru sd chinh d mot quoc gia nao do, tam hoat dong cua cac cong ty nay vuon sang nhieu quoc gia khac (co cac cong ty con, cac chi nhanh, cac van phong dai dien d cac quoc gia ay ). Cac cong ty nay co sue manh kinh te to Idn, giu vai tro chi •w phoi mot llnh vuc thi trucmg lien quan den nhiÊu quoc gia. Bdi vay, nhung cong ty xuyen quoc gia co kha nang nam ngoai tam ki&m soat cua mot chinh phu. Nhung cong ty nay duac phat trien mot cach manh me trong han 3 thap ky gdn day va ngay cang giu vai tro co tfnh chat chi phoi den cac quan he kinh te quoc te. Con thuat ngu “cong ty sieu quoc gia” cung duac sir dung trong mot sd truang h op, chu yeu am chi tam hoat dong cua nhung cong ty nay vuat ra ngoai lanh th6 cua mot quoc gia ma khong quan tam den viec hinh thanh va to chuc bo may cua no. Cac loai cong ty ndi trÊn la mot loai chu the kinh tÊ quoc te quan trong vi no chiem ty trong ldn trong cac hoat ddng thuang mai quoc te, dau tu quoc tÊ, chuyen giao c6ng nghe. Nhung khi phan nhom, khong the coi cac loai cong ty nay la nhung chu thi kinh a cap do tha'p han pham vi quoc gia, ddng thdi cung khong the khing dinh no la cac chu the d cap dd vuat ra ngoai khudn kh6 quoc gia. * Bo phan thu: hai Id cdc quan he kinh te quoc te: Day la bo phan cot loi cua n^n kinh te#the gidi, chung la ktft qua tat yeu cua sir tac dong qua lai giua cac chu th6 kinh te quoc te da ndi d tren. Quan he kinh te quoc te ra ddi tren ca sd phat trien cac hoat dong
thucm | mai qu6c te', hoat ddr.*g dlu ttf qu6c te, hoat d6ng xuat va nhSp khau stfc lao ddng, cac hoat ôJ6ng dich vu qudc te', hoat d6ng chuyen giao c6ng nghe, hoat ddng tai chinh va tin dung qud'c te N6i dung cua cac quan he kinh te' qu6c ngay cang phong phu va da dang, no co lien quan den tat ca cac g*,iai doan cua qua trinh tai san xua't, no dien ra a moi doanh nghie^p, moi dia phuong, moi nganh kinh te' qudc d&n. Can cur vao doi tucmg van dong, cac qii?an he kinh te' quoc te gom co: v - Cdc quan he ve di chuyen quoc te hang hoc\ va dich vu: Do chfnh la viec mua ban hang hoa va dich vu giua cacqudc gia. Viec mua ban hang hoa hieu theo nghla hep la cac hang hoa vat chat (hang hoa huu hinh), con hieu theo nghla rong thi nd gom ca cac hang hoa phi vat chat (hang hoa vo hinh). Trong thuc cac quan he di chuy6n quoc te ve hang hoa va dich vu dirge goi la boat dong thuang mai quoc te. * Cdc quan he ve di chuyen quoc te von dau tic. Day la viec dua cac ngu6n von tu nuac nay sang nude khac di thuc hien ^ c hoat dong dau tu, bao gom dau tu true tiep va dau tu gian tiep. O c quan he v& di chuyen qu6c te von dau tu trong thuc te duac goi (i hoat dong dau tu quoc te. - Cdc quan he ve di chuyen quoc te si(c lao dong: Do la viec di cu mot cach tam then mot bo phan dan cu trong d6 tu6i lao dong giua cac quoc gia vai nhau de’ dieu chinh quan he cung cau vÊ sue lao d5ng theo trinh d6 chuyen mon khac nhau giua cac quoc gia. Du chmh la hoat dong xuat va nhap khau sue lao dong. Thirc chat cua hoat dong xua't va nhap khau sue lao dong cung la mot loai hinh xuat - nhap khau dich vu qu6c t€ nhung do dac diem rieng cua d6i ttrong trao d6i nen no tra thanh m$t llnh virc rieng. - Cdc quan he ve di chuyen quoc te cdc phticfng tien tien te: Do la vK-c di chuy6n cac loai tidn mat, cac loai kim khi quy, cac loai
guy to co gia tri (trai phieu, cd phiieu, chung khoan, hdi phid'u ) giira cac qud'c gia nhSm phuc vu cho hoat ddng liru thong tiln te, hoat dong tin dung, hoat didng thanh-toan cung nhu hoat ddng dau tu Nhu vay, giQa viec di chuyen qud'c te c&c phuong tien ti6n te va viec di chuyen quoc 1:6' von d<Su tu co mdt bd phan trung hop vdi nhau, nhung giua chung van co su khac nhau quan trong. Khdng phai moi su di chuyen. qud'c te ve vd'n dfiu la sir di chuyen qudc te cac phuong tien ti^a td (vd'n khdng phai bang tidn) va ngtroc lai, khong phai moi si/ di chuyen qudc td' ve tien te deu co lien quan den su di chuye’n quoc ttf vi vd'n. Noi dung i;ac quan he kinh te qud'c te la rat phong phu va phuc tap. Theo da fjhat tri fen cua khoa hoc va cdng nghe, vdi nhu cflu cua con ngudi ngay cang da dang, ndi dung cua cac quan hd kinh te quoc te nc,| tren tiep tuc phat trien ve chidu rdng va chiÊu sau. Trong thuc te, ndi dung cua kinh td' qud'c te con bao gom hop tac va trao ddi quoc td' vd khoa hoc cdng nghd va nhieu hoat ddng qudc te khac. Chinh sir phong phu va chieu sau cua cac quan hd kinh te' qucJC te nay tao ndn cd't loi va danh da'u trinh dd phat tridn ngay c^ng cao cua nen kinh td' thd' gidi. Nen kinh td' thd' gidi la mdt thuc thÊ thdng nhat huu ccr cua 2 bd phan noi trdn, no van ddng theo nhQng quy luat khich quan cua qua trinh phan cdng lao ddng qudc td' va cua hoat ddng (Mu tu va thuong mai qudc td'. Co ca'u cua ndn kinh td' thd' gidi bidn ddi gan lidn vdi cac cuoc cach mang cdng nghidp. Ngay nay, vdi xu hudng khu vuc hoa va toan c&u hoa lam tang d&i ti'nh da dang cua cac mdi quan hd kinh td' qudc te' va lam tang tmh chinh thÊ cua ndn kinh td' thd' gidi. 1.1.1.2. Ca cau cua nen kinh te the gioi Co ca'u cua ndn kinh td' thd' gidi co thd’ duoc xem xet trdn nhidu goc do: - Theo he thong kinh te - xci hoi , ngudi ta chia ndn kinh td' thd' gidi ra thanh hd thdng kinh td' tu ban chu nghla, hd thdng kinh td' xa
hoi chu nghla va he thong kinh te cua cac nude thudc the gidi thu ba. Thuc ra, sir phan chia nay chu yiu co y nghia vi mat nhan thuc chinh tri va tu tucmg, con tren thuc te no mang tfnh het sure tucmg ddi do su biin ddi va su dan xen giura cac m6 hinh kinh te - xa hoi khac nhau dang diin ra ngay cang manh me trong thi gioi hien dai. Ngay trong cac qudc gia tu ban chu nghla phat triin cao cung khdng phai chi t6n tai duy nha't loai hinh kinh te tu ban chu nghla. Ddi vdi cac nude thudc thi gidi thur ba cung dang diin ra su phoi hop va dan xen giffa nhieu md hinh kinh te - xa hdi va md hinh phat triin khac nhau. Su tan ra cua md hinh chu nghla xa hoi kiiu Lidn X6 (cu) va Ddng Au chi chung minh su yeu kem va khdng phu hop vdi thuc tiin cua mdt md hinh cting nhac nao dd, con phuong thuc san xua't xa hdi chu nghla vdi tu cach la mot chi do xa hoi uu viet van la muc tieu hudng tdi trong tuong lai va tren thuc te ngudi ta van dang tim cach bien no thanh hien thuc sao cho phu hap vdi dac diem va trinh do phat trien d mot sd qudc gia. - Theo trinh do phat frien kinh te, ngutdi ta chia nin kinh te the gidi t lanh 3 nhom qud'c gia: cac nude cdng nghiep phat trifin cao, cac nirde dang phat trien va cac nude cham phat tri6n. Theo cach phan chia nay, the gidi ngay nay cd khoang 30 qudc gia duoc xep vao nhom cac nude cdng nghiep phat triin cao vdi dac trung la ho da hoan thanh qua trinh cdng nghiep hoa nin kinh te qudc dan, dat duoc ca ca'u kinh te hien dai va cd muc GDP binh quan diiu ngudi mot nam hang chuc ngaui USD. Mdt sd nude cdng nghi6p mdi (NIG;) da dan dSn duoc chuyen len nhom cac nude cdng nghiep phat iriin cao nay. Nhom cac nude dang phat trien chiem dai bo phan sd luong cac qudc gia trong nen kinh te the gidi. NhQng qudc gia niy dang thuc hifin nhiiu bien phap khac nhau de tien hanh cdng nghiep hoa dat nude ho va budc dau cung dat duoc nhung ket qua nha't dinh trong viec day nhanh tdc do phat trien kinh te. Trong so ca: nude dang phat triin, cd mot sd nude dat duoc thanh cdng vdi sir tang trudng kinh te cao trong 3-4 thap ky gan day va ho duoc aajaei i! 1 * s-iV TRl/ONQB^f H<?0 M IliB illl! DAHII 13
xep thanh nhom cac nude cong nghiep m6i (NICs). Tren the giai ngay nay, con co mot so qu6c gia do diÊu kien kinh te, chinh tri, xa hoi va tu nhien cua ho kh6ng thuan Icri, mac du da gianh duac doc lap dan toe nhung vln 6 tinh trang ngheo doi va toe d6 phat tri^n kinh te rat thap, nen kinh te cua cac quoc gia nav duac xep vao nhom cac nen kinh te cham phat trien. Ngoai hai cach phan chia tren, nguai ta con co the xem xet ket cau cua ntn kinh te the gicfi theo nhieu tieu thuc khac nhu theo khu vuc dia ly, theo trinh do cong nghe, theo dac diem dan toe * van hoa - lich su, v.v 1.1.2. Cac giai doan phat trien cua nen kinh te the giori Theo tien trinh lich su cua su van dong cac quan he kinh te quoc te, nen kinh te the giai hinh thanh sau sir ra dcfi cua thi truang the giai. Bai vi, chi khi phan cong lao dong quoc te va cac quan he kinh te quoc te phat tridn den mot giai doan nhat dinh mai dat tdi v ^ di6u kien cua su hinh thanh nen kinh te the giai. O hinh thai ban dau, nen kinh te the giai mai chi thi hien qua nhung moi quan he buon ban diÊn ra co tmh chat tir nhien giua cac quoc gia tren the giai. Khi ay, phan c6ng lao d6ng qudc te diSn ra co tmh cha't tu phat, chu yeu dua tren su khac biet v6 diÊu kien tu nhien sSn co cua tung nuac. Den cuoi the ky XV va dau the ky XVI, nha nhung phat kien dia ly vi dai cua Christoph Colombo (1446-1506) ntn san xu^t hang hoa tu ban da vuat qua cac bien giai quoc gia, hinh thanh cac trung tam thuang mai quoc te Ion tren the giai. Vao giai doan nay, phan cong lao dong quoc te da dÊn din chuyen sang tu giac tr^n ca sa lai the so sanh cua tung nuac. Ca cau san xuat va trao doi quoc te duac bien doi v6 chat theo cac cuoc cach mang cong nghiep. Cuoc cach mang cdng nghiep Ian tint nhat (1820-1870) lam *> <) cho giao thong van tai phat trien nhanh chong, cong nghiep duac ma rong va budc dau hinh thanh mot thi truang the giai rong lan. 14 TRUONG BAI HQC KINH T^ QU6 c DAN
tfaafc C toe cach mang cdng nghiep Ian thu hai (1870-1913) gay ra nhung bien doi Ion trong cac nganh dien luc, hoa chat, luyen kim Nhung thay d6i ca ban trong buon ban quoc te tang cudng qua trinh d3u tu qudc tÊ, hinh thanh nhung quan he kinh te quoc te ngay cang ben vung. Day la thdi ky danh dau sir xuat hien nin kinh te the gidi - mot thuc the thong nhat huru ca bao gom ca hoat dong san xuat, buon ban, dÊu tu, tai chinh - tin dung diln ra giSa cac qudc g ia chu dao va cac khu vuc kinh te chu yeu tren the gidi. Cuoc cach mang cdng nghiep Ian thu ba (1913-1950) lam xuat hien va phat trien nhanh chong cac nganh nang luong hat nhan, hoa dÊu, c6ng nghe vu tru va khai thac day dai duang, tin hoc, c5ng nghe sinh hoc, lam gia tang dong dÊu tu va bu6n ban quoc te, thuc day su phat trien cua nen kinh te the gidi len mot ca sa vat chat - ky thuat mdi. Hien nay, nen kinh te the gidi dang di vao cuoc cach mang cdng nghiep Ian thi(tU\6\ cac hudng chu yeu nhu phat trien nganh vi dien tu, tin hoc, thong tin vien thong va tu dong hoa, nang luong mdi, vat lieu mdi, cdng nghe sinh hoc Cuoc cach mang cong nghiep lan thu tu dua tdi su bien doi sau sac ve ca cau kinh te cua cac quoc gia va dua xa hdi loai ngudi budc sang mot nen van minh mdi - nen van minh thu ba. Phan cong lao dong qudc te dien ra ca ve ch eu rong va chieu sau vdi nhung muc do va pham vi khac nhau. Qua trinh khu vuc hoa va toan cÊu hoa tac dong dan xen lin nhau. Cac moi quan he kinh te phat trien da dang vdi nhung cudng do khac nhau lam tang tinh chinh the cua nen kinh te the gidi. 1.1.3. Boi canh moi cua nen kinh te the gidi Nen kinh te the gidi dang budc vao thien nien ky thu 3 vdi nhung, dac diem mdi trong toe do tang trudng, trong su thay ddi ca cau va dac biet la sir sdng dong trong cac quan he kinh te quoc te. a- Toe do tang truang cua nen kinh te the gidi dien ra khdng deu giua cac qudc gia, giua cac khu vuc, giua cac nhom nude va : !;i:: :: j fii is ssiliilii i l i i i i l i 11i i i i l i i i i l i
giua cac thdi ky. Sau nhung nam tri tre dÊu thap ky 90, kinh te the gidi tang trucmg kha cao trong 2 nam 1995-1996 (3,8%) song iai bi suy giam nhe vao nam 1997 (3,5%) va tiep tuc tang khong deii d cac nam tiep theo. Nen kinh te cac nude cong nghiep phat trien trong nhom G7 duac phuc hoi. Rieng kinh te Nhat Ban dang dung trudc nhung van de nan giai, va dang doi hoi nhung cai cach dang ke neu nhu no muon trd lai tang trudng vdi toe do cao. Kinh te cac nude dang phat trien, dac biet la cac nude mdi cong nghiep hoa (NICs) van dat mure tang trucmg kha cao, dac biet Trung Quoc vln dat toe do rat cao (9%). Rieng cac nude ASEAN do anh hudng cua khung hoang tai chinh tien te nen toe do tang trucmg cham lai, gan day da budc sang giai doan phuc hoi. Kinh t€ cac nude My La tinh cung dang tiep tuc phuc hoi vdi toe d6 tang GDP 3,3% sau cuoc khung hoang tien t6 d Mehico nam 1994. Kinh te cac mrdc chau Phi cung duac phuc h6i toe d6 tang toan chau luc ve GDP dat khoang 3%. Kinh i€ cac nude D6ng Au (ke ca cac nude SNG) da xoay ban 16 budc sang thdi ky mdi vdi tdc d6 tang trudng GDP duang (1,7%). Dien hinh la kinh te' C6ng hoa Lien bang Nga da cha'm durt thdi ky suy thoai 10 nam. The gidi dang dSn phuc h6i sau cu6c khung hoang kinh t€ toan diu bung nd til nam 2008-2009 va duac danh gia la t6i te nhat ke tir cu6c dai suy thoai nhung nam 1930 cua the ky trudc. Nhu vay, t<5c do tang trucmg kinh te cua cac nude va nhom nude dien ra rat khong dÊu, lam md r6ng hem nffa hd sau ngan cach ve sir giau cd va trinh do phat trie’n giQa cac quoc gia. b- Thuang mai quoc te tiep tuc gia tang vdi toe do kha cao gap khoang han 2 lÊn so vdi toe d6 tang trucmg GDP, the hien xu hudng tu do hoa thuang mai trong qua trinh toan cÊu hoa nen kinh te' the gidi. Tuy nhien, sir gia tang thuang mai khdng deu giua cac nude va nhom nude dua den tinh trang thang du thuang mai cua mot so nude nay va sir tham hut cua mot sd nude khac. Su canh tranh trong buon ban qudc te ngay cang gay gat. Dac biet, thang du thuang mai
giua cac nude chau A vdi My cung vdi sir cSng thang chmh tri nay sinh trong qua trinh do trd thanh nhung va'n dd tiem Ên cua nhung nguy ca trong ndn thuang mai the' gidi. c- Dau tu nude ngoai tren the gidi vln tidp tuc gia tang a muc do cao hem mire do gia tang cua thuang mai qud'c te (tren 10%/nam) vdi nhQng thay ddi dang ke trong ca ca'u chu dau tu, ca ca'u llnh vuc dSu tu cung nhu tinh da phuong va da chidu, da hinh thirc cua hoat ddng dlu tu qud'c te'. Su thanh cdng trong phat trien kinh te cua cac nude tie'p nhan dSu tu phan anh cac ddng vdn d at dd vao cac thi trudng dau tu mdi ndi len trong nhQng nam gan day, ddng hdi cung the hien qua trinh chuyen ddi manh me sang he thdng tai chinh toan c<iu thdng thoang hon. Tuy nhien, cac qudc gia trudc he't la cac nude dang phat trien, cung can phai than trong hon trudc su tie'p nhan vdi quy md ngay cang Idn cac ddng vdn ndi tren vi ban than su van ddng cua chung rat dd bi tdn thuang do su nhay cam cua thi trudng vdn qudc te' vi nhung anh hudng tieu cue den qua trinh phat trien bdn vung cung nhu nhung hau qua tieu cuc khac cd thd xay ra trong hoat dong dfiu tu qudc te'. d- Thi trudng tai chinh toan cau phat trien dang dat ra nhung va'n dd he't sue nghiem trong ddi vdi cac quan he tai chinh - tien te qudc :e. Cac quan he tai chinh - tien te qudc te' dien ra vdi tdc do van h.inh tuc thdi cua mang ludi thong tin vidn thdng hien dai vira thuc diiy su phat trien nhanh chong cua nhung quan he thuang mai va dau tu qud'c te, vira dat ra nhung yeu c&u mdi cho viec kiem soat nhung rui ro vd hdi doai cung nhu ve kha nang thanh toan. Su canh tranh giQa cac ddng tien, trudc he't la nhQng ngoai te manh, trong he thong tien te qud'c te' ngay cang gay gat. Cac cuoc khung hoang tai chinh tien te khu vuc, su chao dao cua thj trudng chung khoan the' gidi, su gia tang cua cdc khoan no nude ngoai, dac biet la nhung khoan no khdng cd kha nang thanh toan cd thd gay nen nhQng bie'n d6ng manh va su thiet hai to ldn cho khdng nhung mot nhom nude ma ca cho nen kinh te' toan ciu. Bdi vay, e;tn thiet phai
GIAO TRINH KINH TÊ'QU6 c co nhung 16 chuc va ca che phoi hap mot cach nhay ben tren pham vi loan the giai di dir bao va ngan ngua nhung rui ro tren thi truang chung khoan va tien te the giai. Vai tro cua cac to chuc tai chinh tien te quoc te ngay cang tra nen quan irong va dang dat ra nhung yeu cau mai doi vai viec hinh thanh cac 16 chuc tai chinh tien te khu virc cung nhu cai to cac to churc hien co. e- Ben canh cac qua trinh phat trien kinh te, cac van de xa hoi va moi truang sinh thai dat ra ngay cang gay gat. Do la cac van de giai quyet nan that nghiep, van de doi ngheo, van de benh tat cua xa hoi hien dai, van dÊ thay d6i khi hau va thai tiet, van de dan so, luong thirc, nang luong Day chinh la cac van de co tmh chat toan cau, lien quan den su phat trien va sir song conằcua tat ca cac qudc gia, doi hoi su phoi hap lien quoc gia, tham chi tren binh dien toan cau trong viec giai quyet cac van de lien quan den su phat trien ben vung cua cac dan toe. g- Trong cac hoat dong kinh doanh quoc te, sir canh tranh di6n ra ngav cang gay gat han dong thai qua trinh hcrp tac cung diÊn ra ngay cang phong phu han, a nhiÊu cap d6 khac nhau, rong va sau han. Cac phuong thuc canh tranh m6i xua't hien. Muon dat duac th^ng lai trong canh tranh doi hoi mot su nang dong, mot t5m nhin rong rai, mot sir thich ung thuang xuyen, mot trinh do khoa hoc va cong nghe cao cung nhu su am hiiu ve nen van hoa, tam ly cua cac dan toe, mot trinh do quan ly gioi va kha nang hap tac diu tu quoc te. Di doi vai canh tranh la sir hap tac vai cac cap do khac nhau, cac binh dien khac nhau, cac hinh thuc khac nhau. Sir hop tac diÊn ra trong hoat dong buon ban, hoat dong d3u tu, hoat dong chuyen giao cong nghe cung nhu trong cac loai hinh dich vu khac nhau. Cac khuon kh6 mdi cho su hap tac phat trien giua cac quoc gia duac hinh thanh theo khu vuc cung nhu tren pham vi toan the giai. Sir hoi nhap khu vuc va quoc tÊ cua cac quoc gia, dac biet la doi vai cac nuac dang phat trien diln ra vai quy mo ngay cang lan va cuang do ngay cang manh me. Dieu do tao nen ca h6i mai cho sir
phat triÊn nhimg dong thdi cung dat ra nhung thach thurc mai cho tat ca cac quoc gia, trudc het la cac nude dang phat triÊn, trong do co Viet Nam. h* Cdc trung tam kinh te vd citdng quoc kinh te mdi duoc hinh thanh vd phat trien , chung giur vai tro ngay cang ldn trong sir van dong cua cac quan he kinh te quoc te, tac dong ngay cang manh den qua trinh quoc te hoa the hien tren cac binh dien toan cau hoa va khu vuc hoa n6n kinh te the gidi. Nen kinh te the gioi dang chuyen tit trat tit cu sang trdt tu mdi vdi mot sd net dai lucfc nhu sau: * Ba lien minh kinh teldn chi phoi cdc quan he kinh te quoc te: - Lien minh chau Au (EU) da ma rong ra 27 nude tir ngay 1/1/2007 va co the se duac ma rong ra han nua. - Khoi NAFTA cung ma r6ng ra khoi khudn khd Bac My. D6ng thdi cung se hinh thanh khu vuc Mau dich tir do cho cac nuac chau My La tinh tu sau nam 2000. - APEC se trd thanh khoi mau dich tu do tir nam 2020 vdi dan so va ti6m lire kinh te va ky thuat khdng lo. * Cac cKdng quoc the gidi mdi noi len nhu Trung Qudc, An Do, CHLB Nga, CHLB Dure Rieng khu vuc chau A, cac nhan td giu vai trd quan trong la Trung Qudc, Nhat Ban, My, Han Qudc va cac nude cong nghiep mdi NICs. * Hinh thanh trat tu kinh te mdi vdi cac lien ket kinh te khu vuc va tie’u khu vuc, cac trung tam kinh te ldn giu vai tro quan trong trong viec chi phdi cac quan he kinh te qudc te. Su phan hoa giua eac nude giau ngheo ngay cang ndi ro. Nguy co ddi vdi cac qudc gia dang phat trien tang 16n va cang d vi tri bat loi hon trong giao uu kinh te quoc te'. Va'n de dan toe va qudc gia cung ndi len va chi phoi cac quan he kinh te qudc te'. 111! :: TRl/aNO HpC-KINM Tt QUdC DAN 19
1.2. NHUNG XU THÊ LON TRONG SU VAN DONG CUA t I • NFN KINH TE THE GlOl VA DU BAG TUONG LAI CUA NEN KINH TE THE GlOl Nen kinh te the giai ngay nay chiu sir tac dong cua rat nhieu nhan to khac nhau, ca nhan to kinh te, ky thuat, xa hoi, chinh tri cung nhu cac nhan to tu nhien. Su van dong cua nen kinh te the giai cung di^n ra vai nhieu xu the khac nhau, tham chi trai ngirgc nhau, bai vi the giai la sir thong nhat cua cac mau thuSn. Tir nhung nam 80 cua the ky XX, su phat trien cua nen kinh te the giai da chiu sir tac ddng cua mot loat nhung xu the' mai, trong do n6i bat len la: - Xu th^ phat trien mang tinh bung no cua cach mang khoa hoc va cong nghe. - Xu the qu6c te' hoa ddi song kinh te' the' gidi. - Xu the chuyen tu d6i dSu sang doi thoai, tu biet lap sang hap tac vai su uru tien cac nguon luc cho phat trien kinh te'. Ben canh nhieu xu the khac, ba xu the' noi tren giu vai tro chu yeu trong viec dinh hucmg sir phat trien cua nen kinh te the gdfi noi chung, sir phat trien kinh te cua tung qud'c gia noi rieng. No giu vai tro chu yeu vi chung phan anh ddng luc cua su phat trie’n (xu the thu nhat), trang thai cua su phat trien (xu the thur hai) va phuong thuc cua su phat trien (xu the thur ba) cua nen kinh te the gidi. Buac sang the ky XXI, ba xu the noi tren van tiep tuc the hien vai tro co tmh bao triim va thuang xuyen quyet dinh, mac du co them nhung sac thai mai, phuc tap han va da dang han. Nhung sac thai mai nay the hien a cac khia canh sau: a. Do tac dong cua cach mang khoa hoc * cong nghe vai mot cuane do lan han va trinh dd cao han lam thay ddi ca ca'u cac nganh san xuat va dich vu manh me han va sau sac han, the hien a mot so huang sau:
ma - CAc nganh cong nghiep "c6 dien” giam dan ty trong va vai tro cua no, trd n6n "man chieu xe bong". Cac nganh co ham luong khoa hoc - cong nghe cao tang nhanh, dac biet la cac nganh dich vu ky thuat phuc vu san xua't. Chung giur vai tro "khdp ndi", bao dam cho toÊ n bo qua trinh tai san xuat xa hoi duac thong suot va phat tridn vai vdi toe do cao. - Ca cÊu kinh te trd nen "m6m hoa", khu vuc kinh te phi hinh thuc duac md rdng, nÊn "kinh te tucmg trung" co quy mo ldn han nÊn "kinh 16 thuc" nhi6u lan. - Ca c^u lao dong theo nganh ngh6 cd sir thay ddi sau sac, xuat hi6n nliieu nghe mdi, nhOng nghe vdi su dan ket cua nhi6u llnh vuc khoa hoc - cdng nghe. b. Do tac ddng cua cach mang khoa hoc - cdng nghe, cua su phan cdng lao ddng qudc te', do vai trd va t&m hoat ddng mdi cua cac cdng ty da qudc gia va xuy6n qudc gia, qua trinh qudc te' hoa nin kinh te' the' gidi ngay cang phat triÊn manh me ca ve chieu rdng va chk';u sau tren 2 cÊp d6 toan cau hoa va khu vuc hoa va dua den sir chuyen bien nhanh chong cua the che kinh te' the gidi, dua nen kinh t ii the gidi tren budc vao canh tranh toan ciu ben canh viec day manh tim kie'm sir hap tac trong canh tranh. The’ che kinh te the gidi chuyen bien theo hudng thi trudng hoa nen ki ih te cua tung qudc gia; qudc te hoa the che kinh te giua cac nude theo hudng md cua vdi su xuyen suot cua the" che thi trudng; theo h Jdng nhat the hoa va tap doan hoa kinh te khu virc (thanh lap va phat trien cac td chuc kinh te qudc te', cac lien ket kinh te khu vuc difdi dang hiep hdi mau dich tu do, dong minh thue quan, khu vuc dÊu tu tu do, lien minh kinh te ) c. Xu the toan cau hoa kinh te gia tang vdi cac bieu hien mdi ve vai tro ngay cang ldn cua hoat ddng tai chinh - tien te; sir gia tang cua Mau dich qudc te nhanh han nhieu toe do tang trucmg kinh te; viec gia tang lan song sap nhap cac cdng ty xuyen qudc fllpimm I l i i i i l i m m liiiiiiu mmiiiô iiiis* llllll
GIAO TKINH KINH ? t QUOC TC "T-rrit eia: vai tro ngay cang quan trong cua tri thuc vi sir phat trien loai hinh kinh te tri thuc. Cong nghe thong tin phat triCn lam thay doi each thuc 16 chuc san xuat va doi song, dua den su tac dong ngay cang Ion cua kinh te den chinh tri va xa hoi. Qua trinh toan cau hoa diln ra ca bd rong va be sau, mot mat dua tai ca hoi cho sir phat trien kinh te cua tung quoc gia cung nhu cua toan the giai, giup cho viec sir dung hap ly cac ngu6n tai nguyen hien co tren trai dat cung nhu gay tac dong nguac tra lai doi vai sir phat trien cua cach mang khoa hoc - cong nghe va doi vai viec phan cong lao dong quoc te. Tuy nhien, qua trinh toan cSu hoa kinh tÊ cung dua den nhung thach thuc lan a nhieu goc do khac nhau nhu sir gia tang cua cac rui ro kinh te (khung hoang tai chinh - tien te khu vuc, su sut giam cua thuang mai toan cÊu, viec hinh thanh cac ’’bong bong" tai chinh va tien te ) cung nhu gay nÊn mau thuan giua kinh te vai chinh tri va xa hdi (lam suy giam tinh doc lap va chu quydn quoc gia, gay nen sir phu thu6c qua muc vao cac trung tam kinh te lan, phuong hai den su phat trien van hoa dan toe ). Trong qua trinh toan cau hoa ke manh thuang la thu duac nhieu lai ich han con nguai yeu dl bi thua thiet. Nhung quoc gia co tiÊm luc lan, co dieu kien thuan lai trong canh tranh quoc te se tim cach khai thac qua trinh toan cau hoa va cai dat cac lai ich cua ho. Cac quoc gia phat trien cham hon khong the bi dong theo sau, cung khong the tham gia vao qua trinh toan cau hoa mot cach bi dong va vo vong duac. Ben canh ba xu the n6i bat neu tren, doi vai cac quoc gia a Chau A phai k i den xu the thu tu la: Su phat trien cua vdng cung chau A - Thdi Binh Ducrng vai cac quoc gia co nen kinh te het sue nang dong, dat nhip do phat trien cao lien tuc qua nhieu nam, dang lam cho trung tam cua n&n kinh te the giai dich chuyen din vi khu vuc nay. Vong cung chau A - Thai Binh Ducrng co khoang 2 ty dan, chiem gan 40% GNP cua toan the giai vai nhung tai nguyen thien
Chuang 1> Tong quan vl nin fcinh vi gidi thi$u.„ nhien phong phu, da tung co nhung nen van minh rue ra trong qua khu va ngay nay dang chung to mot su phat trien het sure mau le, chua lung co trong tien le. Nguai ta du bao rang the ky 21 la the ky Chau A - Thai Binh Duong. Dieu do tao dieu kien cho viec hinh thanh rhung quan he qu6c te mdi, tao n6n nhung kha nang m6i cho sir phat trien dong thai cung dat ra nhung thach thuc m6i cho tat ca A 'f y _ cac quoc gia. Su phat trien cua vong cung chau A - Thai Binh Duong doi hoi m6i nude phai tfnh den trong chien luoc phat trien cua minh. Ngoai nhung xu the neu tren con co nhieu xu the khac chi phoi su van ddng cua nen kinh te the giai, thi du xu the “mem hoa” co ca'u kinh te cua cac qud'c gia, xu the hinh thanh cac lien ket tieu khu vuc (tam giac phat trien, tii giac phat trien )* xu the' phat huy cac nhan td truyen thdng, xa hdi va van hoa trong canh tranh kinh td, xu i he da nguyen tranh cuc, xu thd phuc hdi kinh te, xu the canh tranh Ichoa hoc - ky thuat, xu the chan chinh xa h6i, xu thd canh gidi qudc te, xu thd banh trudng tdn giao Ti en co sd phan tich tac ddng cua cac xu the neu tren, cd the du bao tuong lai cua nen kinh te the gidi sau vai ba th&p ky tdi I- Do tac ddng cua cach mang khoa hoc - cdng nghe ma ket ca'u nganh san xua't va dich vu chuyfin dich theo hudng: - Cac nganh cong nghiep cd dien giam dÊn ty trong va y nghla cua n(i. Nhieu nganh trd nen man chieu xe bong va thu hep dan ty trong trong tong san pham quoc dan. - Cac nganh cd ham luong khoa hoc - cong nghe cao tang nhanh, dac biet la cac nganh dich vu ky thuat phuc vu san xuat chie'm vi tri ngay cang ldn. Chung giu vai tro “khdp ndi” dam bao cho loan bo qua trinh tai san xuat xa hoi duoc thdng suot va phat trien ''di tdc do cao. - Ket cau kinh te trd nen “mdm hoa”, khu vuc kinh te phi hinh tpm. PR-SerSMHRBBf mmamrn liiiiii “ iiili
thuc duac ma rong, nen kinh te' “tuang trung” co quy mo ldn han nen kinh te “thuc” nhieu lÊn. Vai tro ciia cac hoat dong tai chinh va tien te, dich vu ngan hang, dich vu cong nghe cang trd nen quan trong, cac luong von di chuyen vai quy mo ldn va da chieu giua cac quoc gia tren the gidi. - Ket cau lao ddng theo nganh nghe cd nhung thay ddi sau sac, xuat hien nhieu nghe mdi, nhung nghe vdi su dan ket cua nhieu llnh vuc khoa hoc - cong nghe. 2- Su phan cdng lao dong qudc te phat trien ca ve chieu rdng va chieu sau, vai tro cua cac cong ty da qud'c gia va cdng ty xuyen quoc gia ngay cang ldn trong su phat trien cua n6n kinh te' the' gidi. Chung nhu nhQng con bach tudc kh6ng 16 vdi cac voi hut bam a khap noi vdi cac h6 thdng chi nhanh bao triim moi linh vuc luu thdng hang hoa, luu thdng ti6n te, tham gia manh me vao qua trinh phat trien khoa hoc - ky thuat va chuyen giao cdng nghe, thuc hien phan cdng chuy6n mdn hoa va hap tac hda d t3m qudc te' cung nhu tham gia vao su dieu tiet kinh te qud'c te. Cac cdng ty ldn theo duoi gia thanh tha'p tren pham vi toan cÊu vdi ca ca'u td churc san xua't va tieu thu to'i uu: to chiic nghien curu d nude thur nhat, san xua't cac yeu to san pham d nude thur hai, lap rap d nude thu ba, tieu thu d nude thu tu, giri tien v& nude thu nam Cac cdng ty da qud'c gia tim cach thoat ly khoi su kiem soat cua chinh phu, dong thdi anh hudng manh den viec hoach dinh chfnh sach cua cac chinh phu. Su canh tranh quoc te' ngay cang khd'c liet di ddi vdi su phat trien manh me cua tinh bao cdng nghiep. Muc do xa hdi hda lao ddng va tu ban tang len. Lao ddng sd'ng ngay cang cd trinh dd cao va trd nen dat dd hon. 3- Phuong thirc to chuc cua nin san xua't phat trien theo chieu huong nguoc lai so vdi tinh chat cua xa hoi cdng nghiep, do la chieu hudng : - Phi tiÊu chuan hda
^W,*:,: ,.: - Phi chuyen mon hoa - Phi tap trung hoa - Phi td'i da hoa Tu ddng hoa san xua't dong bo vdi ky thuat dieu khien linh hoat la dac diem ndi bat cua to chuc san xua't trong tucmg lai. 4- Xa hoi loai ngudi dang budc sang nen van. minh mdi vdi nhung ca sd mdi cho su phat tri^n cua no. - Co sd nang luong mdi vdi nhiÊu nguon khac nhau co the tai sinh duoc. - Co sd cdng nghe mdi: cdng nghe khong phe thai, cong nghe khep kin. - Co sd nguyen lieu mdi: thdng tin la mot ngudn nguyen lieu ldn. - Ca so td churc san xua't mdi: quy md nho, linh hoat, ft td'n nang luong. - Khai niem kinh te' trd n6n rdng hon: phai tmh gia thanh xa hdi, tmh loi l'ch sinh thai va mdi trudng, sd huu tri tue la loai hinh sd htfu phat trifin cao. Trong cud'n sach “Du bao the' ky XXI” - cdng trinh tap the cua cac tac gia Trung Qud'c (NXB Thuong Hai - 12/1996), ban djch ra tieng Viet do NXB Thdng ke Ha Ndi a'n hanh nam 1998, da neu len du bac ve nen kinh te the gidi the' ky XXI vdi mot so xu the' phat trien n idi cua nen kinh te the' gidi la: - (Tai cach va dieu chinh. - Xu the nhat the hda. - 'l ap doan hda khu vuc. Mau dich qudc te trd nen “mem hda” ve noi dung, “cao ca'p hoa” ve co ca'u, “tap doan hoa” v i hinh thuc td chUc, “cao tdc hoa”
GIAO TRINH KINH TE Q ll6 c TE ___^ .■^Tsr^grrsrrtT-IJTi-1—- T . iauiiaitiBri^-fr-T^ri -*Y- ■ -rr^Tt~~-asa-r—' Sm' ’ isir.i ^rs^as^ sn^ssst* -afar ve phat trien dich vu, “bao ho hda’^ e lgi ich, “toan cau hoa” ve quan ly, “da phuong hoa” ve the che mau dich Vai tro mai cua cac cong ty xuyen quoc gia the’ hien a viec “da nguven *hoa” chu the dau tir, “toan cau hoa” chien luge kinh doanh, “da dang hoa” ca c&u dau tu, “dia phuong hoa xi nghiep” cua cac cong ty a nude ngoai. Xa lo thdng tin phuc vu cho su phat trien kinh te. Cung trong cuon sach tren, nguai ta du bao v6 nhOng dac trung mai cua “tinh thin kinh te thi trudng hiÊn dai” tren 6 phuong dien sau day: Mot la, bien dong ca muu lai dan thuin va due vong muon lam giau ve vat chat thanh cam giac tu hao ve thanh tuu va trach nhiem xa noi, lam cho hanh ddng kinh te cua toan dan toe co dong ca cao ca han. Hai la, bien chu nghla coi trong thuang nghiep va y thuc lam giau bang luu thdng hang hoa thanh tinh than cdng nghiep va thirc nghiep. Ba la, bien y thuc coi trong tu ban hang hoa va tiÊn bac thanh y thirc coi trong nguon von nhan lire. Bon la, bien y thuc hai ngudi lgi minh thanh y thuc vira lgi minh vua lgi ngudi, ton trong tinh thin chinh nghla va lanh manh trong trao doi kinh te. Nam la, bien y thuc coi thien nhien va tai nguyen thien nhien la doi tugng cua lao dong thanh y thuc coi sir thong nhat huu co giua con ngudi va thien nhien trong hien tai, de cao ly thuyet sinh thai. Sau la, bien y thuc an nhan hudng lac trong sir giau co vd cung tan va thu doan lam giau khdng luong thien thanh tinh than sieu viet muu cau gia tri va y nghla cuoc song. Vdi nhung du bao neu tren, ngudi ta dua ra nhung net phac thao vÊ quang canh toan cau cua thien nien ky tdi the’ hien d budc 26 , TRUONG DAI iIpC KINHT^ QUOC 0 AN - lllllll ||
nhay vot vd khoa hoc ky thuat, d viec nang cao chat luong tang trucmg kinh te gin lien vai siic san xuat sinh thai cung nhu a nhung duang net mai vd su phat trien cua van hoa nghe thuat. 1.3. NHUNG VAN Dfi CO TINH CHAT TOAN CAU 1.3.1. Tinh tat yeu khach quan cua viec hinh thanh nhurng van de co tinh chat toan cau Tn\i dat la mot thuc thd thong nhit, trudc het la ve mat cau tao dia chai va vat ly dia cau, ve mat moi trucmg sinh thai. Tuy nhien, do Trai dal rat phong phu va da dang vd cac yeu to tu nhien, do su rong lan vd mat khong gian lanh thd cung nhu do su phuc tap ve mat kinh te - xa hoi vai hang tram quoc gia^ hang van dan toe va chung toe cung nhung su doi khang va mau thuin ve mat lgi ich cho nen ban diu nguai ta chua nhan ro nhung van dd co tinh chat toan cau. Phai den mot trinh do phat trien nhat dinh cua khoa hoc va cong n ghe, cua su phan c6ng lao ddng qu6c te, cua sir phat trien quan he kinh te quoc te, cua su phu thudc lin nhau vd kinh te va xa hoi giua cac qud'c gia, ngudi ta mdi nhan thuc ro rang han va day du han tinh thdng nha't ve moi khia canh khac nhau cua the gidi, dac biet la nhan thurc sau sac hem ve nhung lgi fch chung va nhung hidm hoa dat ra trudc toan lh& loai ngudi. Chinh trdn ca sd do ma xuat hien khai niem ve cac van dd co tmh chat toan cau. Van de co tinh chat toan cau la nhung vdn de co lien quan den lai ich va su song cdn cua tat cd cdc quoc gia tren the giai. No hinh thanh va phat tridn mot cach khach quan trdn ca sd su phat huy tac dung cua cac quy luat tu nhien va ca cac quy luat kinh te - xa hoi. No khong phu thuoc vao y muon ca nhan cua tung con ngudi nhung chinh hoat dong cua loai ngudi noi chung lai la mot tac nhÊn quan trong dua tdi sir hinh thanh va phat trien cua cac van de co ti nh chat toan cau. Nhan thuc chinh xac va rd rang ve quy mo, tmh chat, tam quan TRUONG p^HQCKINH X^QUfiCPAH,;; , 27
trong cua cac va'n d6 co tinh chat toan ciu la doi hoi ca'p bach hien nay khong nhung doi vai cac nha khoa hoc ma doi vdi ca tung ngudi dan, dac bidt la ddi vdi cac chmh phu cung nhu doi vdi cac td chuc chmh trj va xa hoi tren toan the gidi. 1.3.2. Khai quat ve cac van de co tinh chat toan cau Cho den nay, cac va'n de co tinh cha't toan cÊu bao g6m nhieu loai hinh, liÊn quan de'n nhi6u llnh vuc kinh t6' - xa hdi cung nhu tu nhien. Theo quan diem cua Dang Cong san Vidt Nam, cd bd'n van de toan c iu ndi bat la "gi& vthng hda binh va diy lui nguy co chien tranh, bao ve mdi trudng sd'ng, han che su bung nd dan s6', phong ngira va dÊy lui nhung bfinh tat hiÊm ngheo" (xem cud'n Mot so vdn de quan he qud'c te va dudng loi ddi ngoai cua Ddng vd Nha nude ta - Hoc vien Chmh tri qud'c gia H6 Chi Minh xua't ban - 1994). Ben canh nhung va'n d6 tr6n, thuc tiln cua ddi sd'ng kinh te va xa hdi dang tiep tuc xua't hien nhung va'n dd cd tmh cha't toan cau khac nQa. Cd the phan loai mot cach khai quat cac van d6 cd tinh chat toan cSu nhu sau: - Cac van dd cd tmh chat toan cÊu lien quan den nguon luc phat triSn: van de dan so, va'n dÊ luong thuc, va'n de nguyen lieu, van dS nang luong - Cac van de cd tmh chat toan ciu lien quan dd'n mdi trUdng sinh thai: van de nude ngot, nan chay rimg, trai da't nong din len, Id thung tang d-zon, va'n de o nhi6m mdi trudng sinh thai - Cac van dÊ cd tinh chat toan cdu lien quan den viec tang trudng va phat trien kinh te: va'n de no nude ngoai, van dÊ that nghiep va lam phat, va'n de chien tranh thuong mai, va'n d6 khung hoang tai chinh - tien te - Cac van de cd tinh chat toan cSu lien quan den khi'a canh xa hoi: va'n d€ ph(\p cuc giau ngheo, va'n de benh tat cua xa hdi cong nghiep hien dai, va'n de banh trudng ton giao, van de xung ddt chung tdc va sac tdc
M5t va'n de toan c&u co tmh chat bao triim anh hudng den su tdn vorig cua nhan loai la van dd chien tranh va hoa binh. Mat khac, so luong cac va'n de co tinh chat toan c&u ngay cang nay sinh nhieu hon, ciing nhu quy md, pham vi anh hudng va tinh chat cua no ngay cang phurc tap va ldn hem. Trong nhung va'n dd toan ciu neu tren, ngudi ta thudng de cap den va phai ducmg diu mot cach thudng xuyen la va'n de bung no dan sd, va'n dd thieu luong thuc va thieu r ang luong, van de no nude ngoai, va'n dd khung hoang tai chinh • tidn td va van dd 6 nhiem m6i trudng sinh thai Den nay, su bun 2 n6 dan sd van la mdi de doa ddi vdi su phat trien cua nhidu qudc gia cung nhu toan thd nhan loai. Mac du sd luong dan sd la didu kien dÊu tien va cd y nghla quyet dinh cho su tang trudng va phat tr ten kinh td nhung mot su tang trudng cao hem y muon van la mot sue ep vd nhidu phucmg dien nhu dam bao luctng thuc, nha d, vide la n, y te, van hda ddi vdi mdi qudc gia. Dan sd Trai dat nam 1825 ndi la 1 ty ngudi sau nhidu nghin nam phat tridn. Mot tram nam se u dan sd thd gidi tang ga'p doi tdi 2 ty ngudi. M6t nira the' ky tiep sau nua (1925-1975) dan sd thd' gidi da ting ldn 4 ty. Den nam 2000, dan sd thd' gidi khoang 6 ty. Nd'u nhu tdc d6 tang dan sd van giu d mdc cua nira d<Êu thd' ky XX thi dan sd thd' gidi se dat 12 ty ngudi vao nam 2050. Tat nhidn, didu dd kho cd thd xay ra nhung dd dat duac quy m6 dan sd phu hap vdi cac ngudn tai nguydn trdn trai dat va su phat tridn cua khoa hoc - cdng nghd doi hdi su cd gang vuat b.ic va su phdi hap chung cua ta't ca cac qudc gia trdn thd' gidi. Hidn nay, tdc d6 tang dan sd giua cac qudc gia, giCa cac dan toe, giua cac vung thanh*thi va n6ng thdn, giua cac ting ldp dan cu khac nhau vd mire sdng va trinh dd van hda la rat khdng deu, dieu dd dua dd'n h|uqua vd su thay ddi ty trong dan sd theo cac tidu thirc noi tren. Hon nua, chinh su bung nd dan sd se keo theo mtic do gia tang cua nhieu va'n dd co tmh chit toan ciu khac (va'n de luang thuc, va'n dd nang luong, va'n de viec lam, va'n dd o nhidm ). M ot va'n de cd tinh cha't toan cau khac lien quan dd'n khia canh kinh te la va'n de na nude ngoai. Nd'u nhu sau Thd' chien thd II, cac
quoc gia lam van tinh trang n a nude ngoai chu veu la cac nude hai tran hoac cac nuac phai trai qua cac cuoc chien tranh tan khoc, thi den thap ky 70 tinh trang ng nuac ngoai lai trd thanh ganh nang doi vai hau het cac nuac dang va cham phat trien. Hien nay, co nhieu quoc gia da rai vao tinh trang n a nude ngoai lan horn chi tieu GDP duac san xuat hang nam, tham chi co qudc gia tang trudng cao va lien tuc trong vai thAp ky cung rai vao tinh trang nude ngoai chdng chat. Co the nhan xet rang, van de ng nude ngoai dang phat tridn vdi mot gia toe ngay cang cao va no co the cuon hut vao do moi qudc gia, khong phan biet la cd trinh do phat. trien cao hay thap, khong phan biet la nude ldn hay nho, neu nhu qudc gia dd khong chu trong khac phuc nhung nguyen nhan khac nhau cd the dan den tinh trang ng nude ngoai. Ng nude ngoai ldn khong nhung la mot sir de doa nghiem trong ddi vdi tucmg lai cua mot qudc gia, gay nen sir phu thuoc khdng nhung vd kinh te ma ca vd chinh tri va ngoai giao, ma no con la mot trong nhung nguyen nhan dua den cac cuoc khung hoang tai chmh va tidn te va tu dd dua tdi su tan pha va d6 vd khung khiep, pha hoai thanh qua phat trien kinh te - xa hoi qua nhieu thap ky cua mot quoc gia. Bdi vay, ket luan ddi vdi sir phat trien kinh te ngay nay khong dan thuan la mot tdc do tang trudng cao ma didu quan trong han la phai dat dugc su tang trudng trong an toan va 6n dinh, tang trudng mot cach vung chac va lau dai. Gin day, moi trudng sinh thai trd nen mot van di cd tinh chat toan cau het sue gay gat. Su hiiy hoai va o nhiem ve moi trudng sinh mai la hau qua tat yeu cua su tang trudng kinh te nhanh va khai iliac tai nguyen qua muc d nhieu qudc gia tren the gidi. Sir hiiy hoai va o nhidm moi trudng sinh thai lai di in ra mot cach tu tir, kho nhan biet, trong khi de khac phuc mot hau qua xau lai phai mat mot khoang thdi gian rat dai vdi chi phi cue ky tdn kem. Trong thuc te, viec theo du6i lgi ich rieng cua mot tap doan kinh doanh, tham chi cua mot quoc gia lai dua tdi tac hai cho nhidu qudc gia khac va cho ca nhan loai. Bdi vay, viec huy hoai va o nhidm moi trudng sinh thai trd thanh van de toan cau nghiem HQC&INH i t QUOC DAN
trong nh&'t, doi hoi sir co gang va n6 lire tren nhieu phuong dien, su phoi hap hanh dong chung cua tit ca cac 16 chuc cung nhu cua toan nhan loai. 1.3.3. V nghia cua cac van de co tinh chat toan cau Ro rang la cac van de co tmh chat toan cÊu phan anh trinh do pha: trien ngay cang cao cua nen kinh te the gidi va cac quan he kinh te quoc te, thd hien tmh thong nhat va tuy thuoc l&n nhau tiong qua trinh t6n tai va phat tridn giua cac quoc gia tren the gidi. Cac vÊn dd co tinh chat toan cau phan anh nhimg mau thu&n tropg qua trinh phat trien cua the gidi, khong nhung la mau thu&n giua loi ich cua cac quoc gia, ma con la mau thu&n giua lgi ich trudc m it vai lgi ich lau dai, mau thuSn giua lgi ich cuc bo vai lgi ich toan cuc, mau thuSn giua t&ng trucmg nhanh vdi phat tridn ben vung, mau thuSn giua lgi ich kinh te vai lgi ich xa hoi Viec giai quyet cac van dd co tinh chat toan cau la mot doi hoi cip bach doi vdi toan the gidi trong didu kien ngay nay. Dd khong chi la nhidm vu cua cac chinh phu ma con la nhiem vu cua cac to chuc quoc td', cac td churc chinh tri, xa hoi va tu nh&n, cua cac doanh nghiep va timg ngudi d&n. De giai quyet cac van dd cd tinh chit toan cau doi hoi co su phdi hgp toan dien va chat che ve cac chuonj; trinh phat trien kinh te - xa hoi, cac chuang trinh phat trien khoa hoc va cdng nghe, trdn ca sd mdt khudn khd phap ly thdng nhit va nghiem ngat. Chfnh d d&y vai trd cua cac td churc qudc te, cac lid a kdt kinh te' qudc te khu virc va cac dinh che tren pham vi toan diu cd y nghla quyd't dinh. Cac chinh phu, cac doanh nghiep cung nhu cac td churc khac cin phdi hgp chucmg trinh phat tridn, cac du an phat trien cua minh va dat no trong ydu c&u chung cua viec giii quyet cac van de cd tinh chat toan cau.
GIAO trin h KINH TgQUtfcx€ 1.4. N0I DUNG VA TINH CHAT CUA CAC QUAN Hfi KINH TE QUOC t Ê 1.4.1. Khai niem va noi dung Quan he kinh te quoc te la tong the cdc quan he ve vat chat vd tdi chinh , cdc quan he dien ra khong nhung trong tinh vuc kinh te md cd trong linh vuc khoa hoc - cdng nghe co lien quan den tat cd cdc giai doan cua qua trinh tdi san xua't , chung dien ra giua cdc quoc gia vcri nhau cung nhu giua cdc quoc gia vai cdc to chuc kinh te quoc te. Chu the cua cac quan h6 kinh te quoc te la cac qud'c gia cung vai cac td chuc kinh te co tu cach phap nhan trong cac quoc gia do cung nhu cac td chuc kinh te quoc te. Cac cong ty da quoc gia va cong ty xuyen quoc gia la nhung chu the co vi tri quan trong trong viec hinh thanh va phat iriin cac quan he kinh te quoc te. Pham vi van dong cua cac quan he kinh te quoc te thucmg vuat ra ngoai bien giai mot quoc gia. Cac quan he kinh te quoc te cua mot qudc gia vai cac quoc gia khac va cac td churc kinh te quoc te tao thanh ITnh virc kinh te doi ngoai cua quoc gia do. Noi dung cua cac quan he kinh te quoc te rat rong va da dang, truac het phai ke den cac hoat dong sau day: * Thuang mai qudc te Thuang mai quoc te la viec trao doi hang hoa va dich vu giua cac chu the kinh te co quoc tich khac nhau (trong do doi tucflig trao doi thuang la vum ra ngoai pham vi dia ly cua mot qudc gia) thong qua hoaUdong mua ban, liy tien t6 lam moi giai. Hoat dong thucmg mai quoc te ra dcri sdm nhit trong cac quan he kinh te qudc te va ngav nay no vfin giu vi tri trung t&m trong cac quan he kinh te quoc te. Sa di thuang mai qudc te co vai tro quan trong nhu v&y bdi vi ket qua cua cac quan he kinh te qudc t€ khac cuoi cung duac the TRaONG DAI HOC KINH TE QUOC DAN111!liiiiii
hien tap trung trong thucmg mai quoc te va quan he hang hoa - tien te van la quan he phd bien nhat trong cac quan he kinh te quoc te. Tliucmg mai qudc te bao gom nhieu hoat ddng khac nhau. Tren giac <35 mdt qudc gia do chmh la hoat ddng ngoai thucmg. Ndi dung cua thuang mai qudc te bao gdm: - Xuat va nhap khau hang hoa huu hinh (nguyen vat lieu, may moc thiet bi, luong thuc thuc pham, cac loai hang tieu dung ). Day la b6 phan chu yeu va giQ vai tro quan trong trong su phat trien kinh tg cua mdi qudc gia. - Xua't va nhap khau hang hoa vd hinh (cac bf quyet cdng nghe, bang sang che phat minh, phan mem may tinh, cac bang thiet ke ky thuat, cac dich vu lap rap thiet bi may moc, dich vu du lich va nhieu loai hinh djch vu khac ). Day la bo phan co ty trong ngay cang gia tang phu hop vdi su bung nd cua cach mang khoa hoc - cdng nghe va viec ph at trien cac nganh dich vu trong nen kinh te qudc dan. - Gia cdng thue cho nude ngoai vd thue nuac ngoai gia cdng. Gia c6ng qudc te la mdt hinh thuc can thi6t trong dieu kien phat trien cua phan cdng lao ddng qudc te va do su khac biet ve dieu kidn tai san xua't giua cac qud'c gia. No duoc phan chia thanh hai loai hinh chu yeu tiiy theo vai trd cua bdn dat hang va ben nhan gia cdng. Khi trinh dd phat trien cua mdt qud'c gia con tha'p, thieu vdn, thifi'u cdng nghd, thifi'u thi trucmg thi cic doanh nghidp thudng 6 vao vi tri nhan gia cdng thud cho nude ngoai. Nhung khi trinh do phat trien ngay cang cao thi n6n chuyen qua hinh thirc thud nude ngoai gia cdng cho minh. Hoat ddng gia cdng mang tinh chat cdng nghifep nhung chu ky gia cdng thucmg rat ngan, dSu vao va dÊu ra cua no gan lidn vdi thi trudng nude ngoai nen nd duoc coi la mot bd phan cua hoat ddng ngoai thucmg. - Tdi xuat khau vd chuyen khau. Trong hoat ddng tai xua't khau ngudi ' a tid'n hanh nhap khÊu tam thdi hang hda tir ben ngoai vao, sau do lai tid'n hanh xua't khau sang mdt nude thU ba. Nhu vay, d
gi Ao t r in h kinh t Ê 'q u 6 c t day co ca hanh dong mua va hanh dong ban nen muc rui ro co thd’ Ion va lgi nhu&n co the cao. Con trong hoat ddng chuydn khAu khdng co hanh vi mua ban ma 6 day chi thuc hien cac dich vu nhu van l a i qua canh, luu kho iuu bai, bao quan - Xua't khau tai chd: Trong trucmg hgp nay, hang hda va dich vu co the chua vugt ra ngoai bien giai quoc gia nhung y nghla kinh te cua no tucmg tir nhu hoat dong xuat khau. Do la viec cung cap hang hoa va dich vu cho cac ngoai giao doan, cho khach du lich quoc te Hoat dong xuat khau tai chd co the dat dugc hieu qua. cao do guiin bat chi phi bao bi dong goi, chi phi bao quan, chi phf van tai, thai gian thu hoi von nhanh, trong khi vSn co the’ thu dugc ni’oaio • te.♦ * Dau tu quoc te Dau tu quoc te la mot qua trinh kinh doanh trong do von dÊu tu dirge di chuydn tu quoc gia nay sang quoc gia khac vai muc dich sinh lai. Trong dau tu quoc te thuang co hai hoac nhidu ben co quoc rich khac nhau cung phoi hgp vdi nhau de trien khai mdt du an dau tu nharn clem lai lgi ich cho tat ca cac hen. Khac vdi hoat dong thucmg mai quoc te co the chi didn ra theo tung vu viec, dau tu qudc te la mot qua trinh dugc keo dai, co trudng hgp den 30 nam, 50 nam hoac lau han nua. Vdn dau tu quoc te cd the dugc bieu hien dudi nhidu hinh thuc khac nhau, nhu Mng cac loai tien mat hoac giay td cd gia tri, may moc thiet bi, nguyen vat lieu, quyen sir dung dat dai, cac sang che, phat minh, bi quyet cdng nghe, nhan hieu hang hoa,v.v Lgi ich do hoat ddng dau tu mang lai thudng la lai fch kinh te, dong thdi con cd ca lgi ich chmh tri, lgi ich van hda - xa hoi, lgi ich vd bao ve mdi trudng sinh thai Vdn dau tu quoc te' cd hai dong chmh: ddu tir cua tu nhÊn va Hd trg phat trien chmh thurc (ODA) cua cac chinh phu, cac td chuc quoc te. 34 : TRU6NG 6*1 HpC KINDTS' QUtfC OAW
a, Pan tit cua tu nhan: Dau tu cua tu nhan dugc thuc hien dudi 3 hinh thirc: * Dau tu tn/c tiep: chu dau tu nude ngoai toan bo hay phan ldn von dau tu vao cac du an nh&m gianh quy6n dieu hanh hoac tham gia dieu hanh cac doanh nghiep san xuit hoac kinh doanh dich vu, thucmg m a i * Dau tu gian tiep: chu dau tu nude ngoai mua cd phan cua cac co ig ty d nude sd tai (d muc nhat dinh) de thu lgi nhuan ma khong tham gia diÊu hanh true tiep doi tugng ma ho bd von dau tu. * Tin dung thuang mai: cho vay vdn va thu lgi nhuan qua lai suat tidn vay. b, HS tra phat trien chinh thuc (PDA). Hd trg phat trien chinh thuc ODA la tat ca cac khoan vien trg khong hoan lai (cho vay dai han vdi mot so thdi gian an han va lai suat thap) cua Chmh phu, cac he thdng cua 16 chuc Lien hiep qudc, cac t6 chuc phi chinh phu, cac to churc tai chinh qudc te (nhu Ngan hang The gidi WB, Ngan hang phat tridn Ch&u A - ADB, Quy ti6n te qudc te - IMF ) danh cho chinh phu va nhan dan nude nhan vien trg. Cac co quan va td chuc hd trg phat tridn tren dugc goi chung a ddi tac vidn trg nude ngoai. * Hap tdc quoc te ve kinh te vd khoa - conghoc nghe Bao g6m vide chuyen m6n hda va hgp tac hda d tÊm qudc te giua cac 16 churc kinh te thuoc cac qudc gia khac nhau trong viec san xuii't mot loai san pham nao dd, hgp tac qudc te trong nghien curu, saag chd', thiet ke, thu nghidm, trong dao tao can bo a, Viec chuyen mon hoa vd hap tdc hoa quoc te trong san xuat. Vide chuydn mdn hda cd thd didn ra theo cac nganh, trong ndi bo timg nganh (theo timg san pham), theo chi tid't san pham va theo quy trinh cong nghd. Chuyen mdn hda theo cac nganh didn ra khi llSjfeđ !li||!:i!f iiilji TRUONG D ^H Q C K IN i l i a c o a w I 8 i i i ô 8 ô
co sir khac biet lorn v6 dieu kien tir nhien, sir chenh lech dang ke v6 trinh do c6ng nghe, trong do m6i qu6c gia se t&p trung vao nhung nganh ma ban than ho co dieu kiÊn san xuit thu&n lcri va dat dugc hieu qua cao. Viec chuydn m6n hoa theo chi tift't san pham va theo quy trinh cong nghe doi hoi sir tucmg dong ve trinh d6 c6ng nghÊ, trong do m6i ben chiu trach nhiem che tao mot so chi tiftt san pham nhat dinh hoac tung giai doan nhÊt djnh trong qua trinh tao n6n san phSm cuoi cung. Day la viec chuyen mon hoa co tinh chit chieu sau va no phat huy dugc the manh cong nghe cua tung quoc gia. Viec chuyen mon hoa thucmg gin lien vcri viec hgp tac hoa vi day la hai mat cua mot van de: Viec chuyen mon hoa doi hoi viec hgp tac hoa va viec hgp tac hoa phai tren ca sa chuyen mon hoa. Qua trinh chuyen mon hoa va hgp tac hoa trong san xua't gin lien vdi sir phat trien cua cach mang khoa hoc - cong nghe va qua trinh phat trien cua cac cong ty xuyen quoc gia. Nhung cong ty lan co chi nhanh a hang chuc quoc gia co kha nang thirc hien qua trinh chuyen mon hoa va hgp tac hoa mot cach an khap tren nhung pham vi rong lan. Dac biet, sir ra dai cua cac khoi lien ket kinh te da tao dieu kien thu&n lgi cho qua trinh phat trien cua viec chuyen mon hoa va viec hgp tac hoa quoc te trong linh vuc san xuat. b, Su hap tdc va trao doi qud'c teve khoa hoc - cdng nghe * Su hop tdc qudc teve nghien cihi khoa hoc - cdng nghe Day la mot loai hinh hoat dong bao gom cac hinh thurc phoi hgp giua cac nuac.de cung nhau tien hanh nghien curu, sang che, thiet ke, thu nghiem, trao doi cac ket qua nghien curu, thong tin ve khoa hoc - cong nghe, ap dung cac thanh tuu khoa hoc - cong nghe mai vao thirc ti6n san xuÊt. Su hgp tac quoc te ve nghien curu khoa hoc - cong nghe la m6t doi hoi khach quan trong thai dai ngay nay, khong mot quoc gia nao co kha nang tu minh giai quy€t moi vÊn de khoa hoc - cong nghe ma thuc titn dat ra. Khoa hoc - cong nghe ngay cang tra thanh luc lugng san xuit true tiep va nhung thanh tuu
khoa hoc - cong ngh6 phai tro thanh tai san chung cua nhan loai. DiÊu co khong loai tru tinh hinh thuc te la vSn co viec giu bf mat nhung ket qua nghien curu va nhi6u khi no con la phuong tien de khong che lan nhau. * Viec chuyen giao cdng nghe Hoat ddng chuyen giao cong nghÊ khong chi la mdt hoat dong mua ban dcm thudn vi hang hoa cong nghe co nhung dac diim rieng. Qua tr nh chuy6n giao cong nghe phai giai quyet cac khfa canh kinh te, ky i huat va phap ly thi mdi bao dam cho viec chuyen giao dat ket qua mong muon. Viec chuyen giao cong nghe khong chi dcm thuan la viec mua ban may moc, thiet bi. Do mdi chi la "phan cung" cua cong nghe da duoc vat chit hoa, co gia ca xac dinh va duoc mua ban theo md'i quan he thucmg mai thong thudng. Cong nghe con co uphan mem" bao gom cac kien thuc khoa hoc, cac cdng thuc va bi quyet ky thuat Do la hang hoa "vd hinh" va khdng co gia ca xac dinh. Cac dang khac nhau cua cdng nghe va quydn su dung chung vao san xua't duoc phan anh bang cac khai niem "kidu dang cdng nghiep", "nhan hieu h.ing hoa", "sang che", "bi quyet ky thuat", "bang bao ho sang che", gia'y phep su dung”, v.v * Cdc dich vu thu ngoai te Gic dich vu thu ngoai te bao gom cac hoat ddng kinh te quoc te dudi dang cac dich vu qudc td' nhu du lich qud'c te, giao thdng van tai qudc te, thdng tin lien lac qud'c tft', bao hiim quoc te, thanh toan va tin dung qudc te, xua't va nhap khau sure lao dong, v.v Yeu to qudc td' d day the hidn d pham vi hoat ddng hoac chu thi san xua't va doi tucmg tieu dung thudc cac qud'c tich khac nhau. D i thuan tien, ngudi ta quy udfc tinh qud'c t& cua cac dich vu nay d6ng nha't vdi hinh thirc thanh toan la vide thu dugc ngoai tt. Cac djch vu thu ngoai 1 1 co quy md ngay c&ng ldn, ndi dung ngay cang phong phu va hinh thurc ngay c&ng trd ndn da dang. Nhu vay, quan hd kinh td' qud'c td' co ndi dung rdng ldn hem nhieu so vdi thucmg mai qud'c td' (theo nghla thdng thucmg). Theo
nghla rong, ngudi ta co the dung khai niÊm thuang mai qud'c tÊ de’ chi toan bo cac quan he kinh te qud'c te noi chung, bdi vi hinh thifc bieu hien pho bien hien nay trong cat quan he kinh te quoc te la thdng qua buon ban hang hoa va dich vu. 1.4.2. Tinh chat cua quan he kinh te quoc te Noi mot cach cu the' hon, kinh te hoc quoc te nghien cuu cac hoc thuyet \'& thuang mai quoc te, chinh sach thuang mai quoc te* hoc thuyet ve dau tu quoc te, chinh sach dau tu quoc te, thi truang ngoai hoi va he thong tien te qudc te, ty gia hoi doai va can can thanh toan quoc te. Tren giac do tdng quat, kinh te hoc quoc te nghidn cuu nhung van de noi tren mot cach chung nhat, nhung de tha'y ro tac ddng cua cac nhan to den phuc lgi cua mot quoc gia, ntn kinh te the giai thuang dugc phan chia ra thanh hai bo phan: mot ben la tung qud'c gia va mdt ben la phan con lai cua the giai. Thdng thudng, mot quoc gia chi dong mot vai tro nhat dinh, noi chung la tuang ddi nho, trong nen kinh te the giai. Khi ay, tac dong cua cac quan he kinh te qudc te giua quoc gia nay vai phan con lai cua the giai khdng lam thay ddi mat bang chung ve gia ca hang hoa va dich vu, ty gia hoi doai cung nhu cac chi so kinh te quoc te khac. Ngugc lai, chinh mat bang chung ve cac chi sd kinh te quoc te se gay anh hudng lan den cac chi sd kinh te trong tung qudc gia. Tuy nhien, trong thirc te cung co mot so qudc gia ldn, chung dong vai tro quan trong trong n6n kinh te the gidi cung nhu gay anh hudng ldn den cac quan he kinh te quoc te. Trong trudng hgp nay, tac dong cua cac quan he kinh te quoc te giua qudc gia iy vdi phan con lai cua the gidi se gÊy ra nhurng thay doi dang ke den mat bang chung cua cac chi sd' kinh te qudc te. Bdi vay, khi phan tich tac dong cua cac quan ht kinh te qudc te, ngudi ta thudng chia ra trudng hgp cua nude nho va trudng hgp cua nude ldn, bai vi trong mdi trudng hgp chidu hudng tac ddng se khac nhau. mm 38 : TRirdiNGB^IKQC KINH T i QU6C.OAN>. ;l iiijsii
asstta Trong cuon giao trinh nay, de nang cao tmh thirc tidn, viec phan i ich cac tac dong cua cac quan he kinh te qudc te chu yeu dung tren giac dd cua cac qu<5c gia nho, vi no phu hop vai dieu kien cu the cua Viet Nam. Bai vay, trong timg chuang, ngoai phan ly luan chung con de cap den thuc tien phat trien cac hoat dong kinh te doi ngoai cua Viet Nam. Nhu vay, doi tugng nghien curu cua mon hoc “Kinh te quoc te” la tinh quy luat cua cac qua trinh kinh te didn ra trong mdi quan he giua cac quoc gia vai nhau va giua cac quoc gia vdi cac td chirc kinh te quoc td trong do dac biet chu y xem xet su phan phoi vd mat lgi fch giua cac chu the’ kinh te quoc te. Chiing mang tinh khach quan va trai rong trdn quy mo toan cau. 1.5. MUC DICH VA PHUONG PHAP NGHlfiN CUU Muc dich nghien cuu mon hoc nay la cung cap cho hoc vien cac kien thuc chuyen mon ve cac quy luat van dong cua ndn kinh te the giai va cac quan he kinh te qudc te, trudc het la cac quy luat van dong cua thuang mai quoc te, quy luat van dong cua hoat dong dau tu qudc te, quy luat van dong cua he thdng tien te va quan he tai chinh qudc te, quy luat van dong cua cac hoat dong dich vu quoc td, quy luat hinh thanh va phat tridn cua cac Icai hinh lien ket kinh te qudc te cung nhu nghien cuu cac xu hudng van dong chu yeu cua ndn kinh te the gidi trong giai doan hien nay. M6n hoc nay con nghidn ctfru cac nhan td va su tac dong cua chung den cac quan hd kinh te qudc td' noi chung va llnh vuc kinh te d6i ngoai cua m6t qud'c gia noi rieng. Trdn ca sd do, no giup cho sinh vien hieu ro ca sd khoa hoc va thuc tidn cua cac chmh sach ma cac chmh phu ap dung trong llnh vuc cac quan he kinh te qud'c te cua mdi quoc gia. Mot trong nhung muc dich quan trong khi nghidn curu mon iili 11
hoc nay la lam ro nhung vin d6 ly luÊn va thuc tidn trong qua trinh hinh thanh va phat trien llnh vuc kinh te ddi ngoai cua Vidt Nam. Dieu do khong nhung the’ hien tinh thuc tidn, tinh hudng dich ma dong thai con phan anh yeu c*iu khach quan dat ra doi vdi mon hoc nay. De nghien cuu va hoc tap mon hgc kinh te quoc te cd ket qua can sir dung cac phuang phap cua phcp hien chung duy vat va duy vat lich su, cung nhu cac phuang phap quy nap va didri giai. so sanh va lich su. Dac biet, cac phuang phap mo hinh hoa va cac phuang phap phan tich cua kinh te hoc vi mo va kinh te Hoc vi mo dugc sir dung kha phd bien khi tiep can cac vin dd kinh te cu the". Viec su dung cac cong cu trim tugng hoa dugc ket hgp vdi viec phan tich thuc tidn phat trien cac quan he kinh te quoc te cua m6i quoc gia. Bdi vay, ben canh nhung nguyen ly co tinh phd bien cua su v&n dong cac quan he kinh te qudc te, trong giao trinh nay con dd cap den thuc tidn Viet Nam de phuc vu cho viec dao tao can bo quan ly llnh vuc kinh te ddi ngoai cua Viet Nam. 1.6. CAC QUAN DIEM CO BAN CUA DANG VA CHINH PHU VIET NAM V i PHAT TRI^N KINH Tfc D()I NGOAI Cac van kien Dai hoi lÊn thtf VI, VII, VDI, IX, X khang dinh chinh sach d6i mcti va md cua vai nhung quan die’m sau day vd kinh te doi ngoai: 1.6.1. Phat trien kinh te doi ngoai la mot tat yeu khach quan nham phuc vu slt nghiep phat trien kinh te, xay dung dat nudfc theo dinh hudng xa hoi chu nghla The giai ngay nay la mot thd thong nhat, trong do cac qudc gia la nhimg dan vi doc lap, tu chu, nhung phu thuoc vao nhau v6 kinh te va khoa hoc - cong nghe. Su phu thuoc giua cac quoc gia bat ngu6n tu nhung yeu t<5 khach quan. Nhi6u nha kinh te hoc cho rang
ddi vdi bat ky qudc gia nao sir phat trie’rt kinh te doi hoi phai co 16 san pham co ban nhu: nang luong, than, dflu kh6, khi dot, sat, dong, chi, kern, nh6m, ni-ken, gd, luong thuc, thiet bi ky thuat, Do diiiu kien dja ly, do su phan bo khong dlu tai nguyen thien nhien, khong mot quoc gia nao co kha nang tu bao dam cac san pham :o ban noi tren. Moi qudc gia deu phu thuoc vao nude ngoai vdi mi re do khac nhau vd cac san pham do. Mat khac, su phu thuoc giua cac qudc gia con bat ngu6n tir su phat trien cua luc luong san xuat va cuoc cach mang khoa hoc - cong nghe tren the gidi nira. Lich sir the gidi chumg minh khdng co qudc gia nao cd the phat tiien neu thuc hien chmh sach tu ca'p tu tuc. Nguoc lai, nhung nude c o tdc dd tang trudng kinh td cao ddu la nhiing nude dua vao kinh te ddi ngoai de’ thuc day kinh td trong nude phat trien; biet sii dung nhung thanh tuu cua cuoc cach mang khoa hoc - cong nghe dd hie a dai hda ndn san xua't, biet khai thac nhung nguon luc ngoai nude de phat huy cac ngudn luc trong nude. Ddi vdi nude ta la mot nude ngheo va kem phat trid’n, ndng nghidp lac hau, trang bi ky thuat va kdt ca'u ha ting kinh te - xa hoi con thap, nhung co nhieu tiem nang chua duoc khai thac, de dam bao dudng ldi xay dung dat nude theo dinh hudng xa hoi chu nghla, phat trien ngoai thuong, md rong hop tac kinh td', khoa hoc - cong nghe vdi ben ngoai la mOt ta't yeu khach quan va la mot yeu cau ca'p bach. De bao dam muc tieu tdng quat cua chien luoc 6n dinh va phat trien kinh td - xa hdi ddn nam 2000 da duoc xac dinh tai Dai hdi VE: ♦ • • ft * • “Ra khoi khung hoang, dn dinh tinh hinh kinh td - xa hdi, pha'n da'u vucrt qua tinh trang nude ngheo va kem phat triÊn, cai thidn ddi sd'ng nhan dan, cung cd qudc phong va an ninh, tao didu kien cho dat nude phat tridn nhanh hon vao d5u thd' ky 21. Tdng san pham trong nude (GDP) ddn nam 2000 tang khoang gÊp ddi so vdi nam 1990”,
Dai hoi VIE, IX va X “dua Viet Nam ve ca ban tr a thanh mot nuac cong nghiep theo hudng hien dai vao nam 2020”. Nhung muc tidu cua kinh te doi ngoai trong do co the’ xac dinh nhu sau: - Tao ngudn ngoai te can thiet cho viec thuc hien muc tieu tdng quat, phuc vu nhap khau c6ng nghe, nguyen, nhien vat lieu va hang hoa thiet yeu, gop phan day lui lam phat va On dinh dai song nhan dan, dong thai gop phan ddi mdi ca cau kinh te, hinh thanh ca cau kinh te mai gin vdi nen kinh te the gidi, tang cudng tiem luc kinh te, tiem luc khoa hoc - cong nghe, tao dieu kien cho dat nuac phat trien nhanh vao nhung nam dau the ky 21. - Khai thac co hieu qua nhung lgi the cua nuac ta, tham gia sau rong vao cac giao dich kinh te khu vuc va the giai, gan thi trucmg trong nude vdi thi trucmg the giai, hoi nhap tich cuc va chu dong nen kinh te qudc gia vdi nen kinh te the gidi phu hgp vai trinh do phat trien cua nen kinh te, thu hep su mit can dd'i trong can can thanh toan quoc te, su chenh lech ve trinh do phat tridn kinh te va khoa hoc - cong nghe giua Viet Nam vdi cac nude khac, nhit la cac nude lang gieng trong khu vuc chau A - Thai Binh Duang. L6.2. XÊr ly dung dan moi quan he giura kinh te va chinh tri Trong linh vuc doi ngoai, hai mat kinh te va chinh tri cd mdi quan he mat thiet vdi nhau, tac dong lin nhau, cd trucmg hgp khong tach rdi nhau, quyen chat vao nhau. Thong thudng, mdi quan he chinh tri - ngoai giao md dudng va thuc day moi quan hd thuang mai - kinh te phat trien. Viec khai thong mdi quan he chinh tri la tien de khong thieu dugc de phat trien va rtid rong mdi quan he kinh te. Ngugc lai, mdi quan he kinh te - thuang mai phat tridn co tac dung cung cd, tang cudng mdi quan he chinh tri. Trong dieu kien thong thudng, chinh sach kinh te ddi ngoai gan bo vdi chmh sach ngoai giao trong mdt chmh the, chinh sach
Msm doi ngoai vai tung khu vuc, tung nuac nham thuc day kinh te doi ngoai phat tridn va ma rong phu hop vai dac didm khu vuc, nuac huu quan trong tung giai doan nhat dinh. Khac vdi hoat dong kinh te trong nuac, hoat dong kinh te doi ngoai khong chi tiiy thuoc vao nhung yeu to kinh te, vao lgi ich cua cac ben true tiep tham gia hoat dong, ma con tuy thuoc mot phan quan tiong vao nhung yeu to chmh tri, vao lgi ich cua cac quoc gia htru quan, tuy thuoc vao dac diem tung loai hinh kinh te doi ngoai, muc do gan bo giua kinh te vai chinh tri doi vdi loai hinh do va dugc the’ hien trong chinh sach cua cac nude huu quan trong tung giai doan nhat dinh nua. Viec xir ly moi quan he giua kinh te vai chinh tri la van dd co y nghla quyet dinh cua llnh vuc kinh te doi ngoai, la mot van de cot loi trong chinh sach kinh te doi ngoai doi vefi cac khu vuc va cac nuac. Ca sa de giai quyet van de la lgi ich dan toe, xem xet trdn quan didm tdng thd bao gom lgi ich kinh te va lgi ich chinh tri, lgi ich truac mat va lgi Ich lau dai cua dat nuac. Tiong mot the giai thong nhat nhung da dang gom nhung quoc gia co nhung dac diem, muc tieu khac nhau, nhung lgi ich mau thuan uhau, phuang huang xir ly moi quan he giua kinh te va chinh tri trong kinh te doi ngoai nude ta la: ma rong, da phuang hoa va da dang hoa quan he doi ngoai tren nguyen tac giu vung doc lap, chu quyen, an ninh quoc gia, binh dang, cac ben cung co lgi. Doc lap can dugc hieu mot cach toan dien bao gom doc lap chinh tri va doc lap kinh te. Phu hgp vai phuang huang noi tren, cong tac quoc phong an ninh phai tao thuan lgi cho vide md rdng kinh td' ddi ngoai va khdng dugc gay tra ngai cho hoat dong kinh td' dd'i ngoai. Ngugc lai, kinh te dd'i ngoai phai bao dam ddc lap, chu quydn an ninh qud'c j;ia, phai gop phin nang cao nang luc qu6c phong, nhat la trong khi cac thd' lire thu dich con nhung am miru va hoat ddng pha
hoai nude ta. Kinh te doi ngoai phai quan triet ca hai nhidm vu chien luge la xay dirng va bao ve T6 quoc. Mat khac, su phat trien va viec mo rong kinh te doi ngoai doi hoi phai quan tam day du den lgi ich chmh dang, hgp ly cua cac ben ddi tac tren co so do xac dinh nhung diem cac ben co the gap nhau, co c.u can bang lgi ich giua cac ben ddi tac tren nguyen tac binh dang, cac ben cung co lgi. 1.6.3. Quan diem “md cufa”, tich circ va chu dong hoi nhap kinh te quoc te kiMd cua”, tich cuc va chu dong hoi nhap kinh te quoc te la mot chmh sach co tinh chien luge hoan toan phu hgp vdi xu the phat tridn cua nen kinh te the gidi. “Md cua”, tich cuc va chu dong hoi nhap kinh te quoc te la mot tat yeu khach quan va la mot yeu cau cap bach doi voi su nghiep xay dung va phat trien kinh te, nhat la trong dieu kien nude ta con la mot nude dang phat trien 6 trinh do phat trien thap nhung co nhieu kha nang tiem tang chua dugc khai thac, nhieu lgi the chua dugc phat huy. Viec “mo cua” va tich cuc, chu dong hoi nhap kinh te quoc te la mo rong giao luu kinh te - thuang mai, khoa hoc - cong nghd vdi nuac ngoai, tham gia sau rong vao su trao d6i, su phan c6ng lao dong quoc te va chu6i gia tri toan cau, tham gia vao qua trinh tu do hoa thuang mai, cac to chiic, dinh che va lien ket kinh te quoc te. “Ma cua” va tich cuc, chu ddng h6i nhap kinh td' qud'c te' la mot chmh sach kinh te lan va la mot dieu kien bao dam viec thirc hien cac muc tieu kinh te - xa hoi cua da't nuac. Muc tieu cua chinh sach “ma cua”, chu dong va tfch cuc hoi nhap kinh te quoc te la gop phSn thuc hien duang 16i xay dtrng va phat tridn kinh te, cac muc tieu kinh te - xa hoi trong nhumg nam 1991-1995 va thuc hien cac muc tieu de ra trong chid'n luge kinh te - xa hoi de'n nam 2000, chid'n luge phat tridn kinh td'- xa h6i 2001- A A a 1 M h w i m b m b u i h i m M m m m 0 ■ H A I H i
2010 nham sdm dua Viet Nam ra khoi tinh trang mdt nuac kem phat tridn va phan dau vd ca ban trd thanh mot nude cong nghiep theo h Jdng hien dai vao nam 2020. Viec “md cua”, hoi nhap con gop phan thuc hien dudng loi doi ngoai, cac muc tieu ve kinh te ddi ngoai tren co sd gan thi trudng trong iudc va thi trudng qudc te, tung budc hoi nhap tich cuc va chu dong kinh td' qudc gia la mot dan vi kinh te doc lap, tu chu vdi nen ki ah te the gidi. Nhung viec “md cua”, hoi nhap phai bao dam su dn dinh chinh tri, an ninh qudc gia, phai bao ve dugc tai nguyen va moi trudng, phai c5 bien phap han che nhung mat tieu cuc phat sinh trong qua trinh “md cira”, hoi nhap. Ngugc lai, su on dinh ve chinh tri, kinh te, phap luat, td chuc la didu kien de “md cua”, hoi nhap. Vdi tinh than tren, viec “md cira”, hoi nhap phai cd dinh hudng, co ke hoach cu thd, budc di vung chac va phai dugc quan ly chat che. “Md cira”, hoi nhap va <$uan ly khdng dugc han che qua trinh 4 md cira”, nhung “ma rong cira” va hdi nhap kinh te qudc te tich cuc, chu dong doi hdi phai tang cudng co hieu qua hoat dong quan ly cua nha nude, co nhung bien phap thich hgp dd tao mdi trudng thuan lgi cho viec “md cira”, hoi nhap, ddng thdi han che nhung mat tieu cuc co the phat sinh. Tren ca sd nhan thuc dung dan quan didm md cira, he thdng kinh t<; md, phai phe phan sau sac cac quan niem sai lÊm vd md cira nhu: - ‘Md toang cira”, “tha cira”, hdi nhap vdi vang thieu can nhac ky lucng cac tac dong nhieu mat. - Coi viec “md cira”, hdi nhap la mdt chinh sach nhat thdi, mot bien phap tinh the,v.v Eong thdi, khac phuc nhung xu hudng khdng dung nhu: - Xu hudng gian dcm ma bieu hien la chi tha'y nhung mat tich
GIAO th Ihh kinh t Ê q u 6 c 7E cuc, ca hdi khong thay hoac khong danh gia day du nhimg mat tieu cuc, (bach thuc cua “mdcua”, hoi nhap. - Xu hudng tieu cuc doi voi chinh sach “mo cua1’, hoi nhap mi hieu hien la su do du, ngap ngung trong “mo cira”, hoi nhap. Viec nhan thuc dung drin quan diem mo cira doi hoi phai dr kien. danh gia day du, sau sac cac mat tich circ va lieu circ cua chinh sach "ma cua”, hoi nhap chu dong va tich cuc, tren co so do manh dan 'mo cira”, hoi nhap kinh te quoc te tich circ, chu dong nham phat tridn va md rong kinh te doi ngoai, dong thdi de cao canh giac doi vdi cac am muu cua cac the luc thu dich, co nhung bien phap kh^c phuc nhung hien tuong tieu cuc trong cac llnh vuc chinh tri - tu tucmg - kinh te - van hoa - xa hdi, gin giu duoc nhung truycn thong tot dep va nhumg gia tri tinh than cua dan toe Viet Nam. 1.6.4. Phat huy y chi tir lire tur cufomg, ket hop sue m anh cua dan toe vdi sue manh cua thdi dai, triet de khai thac nhumg loi the *khu vuc va the gidi Viec phat huy y chf tu luc tir cudng khong ddng nghla vdi viec coi nhe sue manh cua thdi dai, cac yeu td ben ngoai, bao gom sir giup dd quoc te. Nguoc lai, trong bdi canh mdi viec khai thac sue manh cua thdi dai, dac biet nhung thanh tuu cua cach mang khoa hoc - cong nghe dang dien ra tren the gidi, tranh thu cac nguon luc ben ngoai, chu yeu la vdn, cong nghe, kinh nghiem quan ly, thi trudng the gidi de khai thac cd hieu qua cac nguon lire trong nude la mot nhan td bao dam su thanh cdng cua cdng cuoc xay dung dat nude vdi nhip do nhanh. Tinh hinh qudc te phuc tap ddi hdi phai cd chinh sach mem deo, khon kheo, duoc dieu chinh kip thdi, phu hop vdi nhumg bien dong cua tinh hinh va phai cd cach lam thdng minh, sang tao, nham mo rong sir hop tac toan dien vdi nude ngoai, vdi cac td chuc qudc gia va td chuc qudc te, chmh phu va phi chmh phu va khai thac cd hieu qua sir giup dd qudc te. 46 TRUONG HQC KINH TÊ OU6C DAN i: ,
Giai quyet mdi quan he giua cac yeu to ben trong va ben ngoai, cac yeu to trong nuac va quoc te cung vai viec xu ly dung d^n mdi quan he giua chinh tri vai kinh te la van de cot loi trong chien 1 igc va chinh sach kinh te doi ngoai cua nude ta. Van dung ly thuyet uloi the so sanh” vao dieu kien Viet Nam trong tidi dai ngay nay co th6 kh&ng dinh nude ta co nhumg lgi the quan tiong trong sir trao doi va sir phan cdng lao dong quoc te (con ngudi Viet Nam, tai nguyen thien nhien, vi tri dia lyv ) Khai thac hieu qua cac lgi the, ket hgp cac nguon luc ben trong va ben ngoai la bien phap ca ban de’ dua nude ta ra khoi khung hoang, vugt qua tinh trang kem phat trien va phan dau vÊ ca ban trd thanh mot nude cong nghiep theo hudng hien dai vao nam 2020. Chia khoa giai quyet van de la su ket hop sure manh cua dan toe vdi sure manh cua thdi dai, la viec md rong quan he hgp tac kinh te, khoa hoc - cong nghe vdi ben ngoai, la su phat tri6n cac hoat dong thuang mai, dau tu, dich vu quoc tÊ, khoa hoc-cong nghe, phat trien cac qu in hÊ hgp tac tren nguyen tic binh ding va cung co lgi, tranh thu sir giup da quoc te b&ng moi hinh thurc va tir moi nguon. 1.6.5. Md rong dien ban hang, doi tiromg hop tac, da phurang hoa caic moi quan he kinh te doi ngoai, phu hop vdi ca che thi trudng, tren nguyen tac binh ding, cac ben ciing co lgi Kinh te doi ngoai v&n dong trong mot khung canh rong ldn la nen kinh te the gidi, thi trudng qudc te. Ddi tugng hgp tac trong mdi quan he ddi ngoai rÊt da dang: - 0 binh dien quoc gia: Chmh phu nude ngoai, cac to chuc qudc gia (chfnh phu va phi chi'nh phu), cac td chuc quoc te, cac td chuc li6n qud'c gia. - Ddi vdi cac td churc tham gia kinh te' doi ngoai: Cac ban hang, cac ddi tupng hop tac trong kinh doanh, bao g6m to chUc kinh doanh va tu nhan nude ngoai, k6 ca cac cdng ty xuy6n qudc gia.
' 111 7 . # 9 0 binh dien quoc gia, su phat trien va mcr rong kinh te doi ngoai doi hoi phai ma rdng ddi tucmg hap tac, da phuang hoa cac moi quan he kinh te doi ngoai, thiet lap cac moi quan he kinh te - thuang mai, khoa hoc - cong nght vai nuac ngoai, khong ph&n biet che do kinh te - xa hoi. Doi vdri td chirc kinh doanh, viec ma rong kinh te doi ngoai doi hoi phai ma rong dien ban hang a ngoai nuac, co chmh sach doi vai ban hang, nhÊt la cac ban hang co do tin nhiem cao va thuc sir muon lam an lÊu dai, tren nguyen tic binh ding va cung co loi. Viec ma rdng dien doi tac a cap nha nucte va ma rong dien ban hang doi vcfi cac to chxxc kinh doanh co quan he mat thiet vai nhau.v Viec ma rong cac moi quan he chfnh tri - ngoai giao se tao dieu kien thu&n lgi va tien de phap ly cho cac td churc kinh doanh phat triÊn ban hang moi. Viec ma rong dien ban hang trong kinh doanh doi ngoai gop phan cung co, phat trien, ma rong cac moi quan he chfnh tri - ngoai giao. Vi vay, phai co chfnh sach ma rong cac moi quan he chfnh tri - ngoai giao a binh dien quoc gia, va chfnh sach ma rong dien ban hang trong cac hoat dong kinh tÊ doi ngoai, hinh thanh chfnh sach kinh te doi ngoai doi v6i cac khu vuc va cac nuorc chu yeu ma nuac ta co cac moi quan he kinh te - thuang mai. 1.6.6. Da dang hoa hoat dong kinh te doi ngoai phu hop voi dieu kien cua nen kinh te va dieu kien quoc te Da dang hoa hoat ddng kinh te doi ngoai la mdt tien de cua sir phat trien va vi6c ma rong kinh te doi ngoai. Da dang hoa hoat dong kinh te ddi ngoai gin bo chat che vai da phuong hoa quan he kinh te doi ngoai va phai phu hgp vdi dieu kien cua nen kinh t€ trong tung giai doan phat trien, tuy thuoc vao nhung lgi th€ cua dÊt nuac trong su trao doi va su phan cdng lao dong quoc te, vao chfnh sach doi ngoai va khdng tach rcri nhung diÊn bien trong cac moi quan he kinh te quoc te.
Dieu kien trong nude va ditu kien quoc te cho phep Viet Nam da dang hoa cac hoat ddng kinh te doi ngoai theo cac hudng chu yeu dudi day: - Day manh xua't khau hang hoa (xuat khau huu hinh), xuat khau lao dong. - Phat tri6n cac dich vu thu ngoai te (xua't khau vo hinh). - Thu hut manh me diu tu true tiep tir nude ngoai, tung budc dau ti: true tiep ra nude ngoai. - Thu hut cong nghe va kinh nghiem quan ly cua the gidi thdng qua nhieu hinh thirc trong dd dac biet coi trong hinh thtfc dau tu true tiep va chuyen giao cdng nghe. - Tranh thu sir vien trg quoc te bang nhieu hinh thirc va tir nhidu nguon, ke ca vien trg phat trien chfnh thurc Trong dieu kien ndi tren, viec da dang hda hoat dong kinh te ddi ngoai c&n tien hanh toan dien, nhung cd trong diÊm theo phuong cham vira md rong dien, vira tap trung stic vao mot so hoat ddng cd dieu kien phat trien nhanh va cd hieu qua cao. Can cur vao cac ytu td trong nude va cac yeu to quoc tÊ, phat trien llnh vuc thucmg mai qudc te va din tu nude ngoai true tiep la nhtfng hoat dong kinh te dd'i ngoai quan trong hang dÊu. 1.6.7. Nang cao hieu qua kinh te doi ngoai tren co sd phat huy sure manh tong hop cua kinh te doi ngoai doi vdi nen kinh te va doi song xa hoi Hieu qua la muc tieu dong thdi la thudc do ket qua cua hoat dong kinh te ddi ngoai. 0 nude ta, xua't khau hang hda va dich vu la di6u kien ca ban de mo rong quy md va tang nhanh nhip do nhap khau. Nhung su hgp tac san xuat, viec dÊu tu true ti&p nude ngoai lai la diiu kien khdng thi thieu dugc de tang nguon hang xuat khau va cac dich vu. Trong dieu ki6n ndi tr6n c^n nang cao hieu qua cua tung hoat ddng kinh te dd'i ngoai, dong thdi phai nang cao hieu qua Ill! iiilllSHBIillliiBlliHii
kinh te doi ngoai vai tmh cach la mot tdng the, phat huy sue manh tdng hop cua cac moi quan he kinh te doi ngoai doi vai nen kinh te va dai song xa hoi. 1.6.8. Doi mdi cache quan ly kinh te doi ngoai phu hap vai the che kinh te thi truang dinh huang xa hoi chu nghTa va cac cam ket quoc te Ca che quan ly kinh te doi ngoai can dugc doi mai theo cac huang sau: a- Ma rong quyen giao dich vai the giai cho cac ca quan va 16 churc trong nuac, ma rong quydn hoat Jong kinh doanh doi ngoai cho cac to chuc kinh te thuoc cac thanh phÊn va ca nhan trong khuon khd luat phap va phu hgp vai dieu kien cua nen kinh te. b- Phan biet churc nang quan ly nha nuac va churc nang quan ly kinh doanh trong cac hoat dong kinh te doi ngoai. c- Xoa bo cac quy dinh ve trg cap trai vai cac nguyen tic quoc te va cac cam ket trong WTO va vai cac to churc, dinh che, lien ket va cac doi tac cua Viet Nam, thuc hien quan ly kinh te doi ngoai bang cong cu quan ly gian tiep (dir bao, dinh huang, chinh sach kinh te, luat phap). d- Bao dam quyen tu chu kinh doanh, tai chinh cua cac td churc kinh doanh doi ngoai, di doi vai sir tang cucmg quan ly thong nhat cua nha nuac. e- Nha nuac, ma cac ca quan co chuc nang quan ly kinh te doi ngoai la nguai dai dien, khong can thiep vao sir hoat ddng kinh doanh cua cac to churc kinh doanh va thuc hien cac churc nang quan ly chu yeu la: + Tao moi truang phap ly, kinh tÊ, diÊu kien (trong nude va quoc te) thuÊn lgi cho cac hoat ddng kinh doanh dd'i ngoai, th6ng suot giua trong nurac v6i nude ngoai, ma rong quan he dd'i ngoai lam chd dua cho cac td churc va ca nhan trong kinh te dd'i ngoai, xay dimg ca sa ha tÊng cho cac hoat ddng kinh te dd'i ngoai. liiiis
+ Hoan thien cac quy dinh phap luat de tao hanh lang phap ly cho nhung hoat dong kinh te doi ngoai, trong pham vi do cac 16 churc kinh te doi ngoai dugc quyen hoat dong tren nguyen tdc dugc lam nhung gi luat phap khong cam va nhung gi khong trai vai phap luat. + Huang din cac to churc kinh doanh hoat dong theo phap luat va co hieu qua cao, thong qua cung cap thong tin vd thi truang the giai, dir bao su phat tridn cac quan he kinh te quoc te, ban hanh cac chinh sach kinh te, dac biet cac chinh sach tai chfnh, tin dung cai thien he thong tai chfnh, ngan hang - tien te. Thiet lap ca che kiem tra, giam sat cac hoat dong kinh te doi ngoai, dinh ra nhung che tai huu hieu bao dam sir van hanh huu hieu ciia llnh vuc kinh te doi ngoai trong dieu kien mai. 1.7. CAC NGUON LUC VA LOI T h Ê CUA VI$T NAM vÊ PHAI TRIEN KINH t Ê DOI NGOAI 1.7.1. Vi tri cua nen kinh te Viet Nam trong nen kinh te the giai va kha nang ma rong quan he kinh te doi ngoai cua Viet Nam - Quy mo cua nen kinh te Viet Nam con nho be ca ve chi tieu GDP cung nhu kim ngach xuat nhap khau so vdi nen kinh te the giai, ti ong khi do Viet Nam dufng thur 12 tren the giai ve dan so ma toe do tang dan so van a mure cao khoang 2%/ nam. Didu nay dat ra cac yeu ciu lan ve giai quyet viec lam cung nhu phai tang truang kinh to vdi toe do cao va bdn vung. - Ca ca'u kinh te con mang tinh chat lac hau, trinh do cong nghe thap, van la mot ndn kinh te a giai doan khai thac tai nguyen va khc:i thac sue lao dong, ham lugng khoa hoc - cong nghe va ham lugng von trong san pham con thap, he thong ha tang yeu kem. Diftu nay gay kho khan cho vide tham gia vao phan c6ng lao dong quoc te va thuang mai quoc te. - Dang thuc hien qua trinh d6i mai, dat dugc toe do tang Ijii llljillllliliipilsI ■llllllliliilliliil! HTf'Qlii i ins Đ, 51
truang kha cao trong mudi nam qua ca ve GDP cung nhu ve kim ngach xuat nhap khau, thu hut dau tu nuac ngoai vai quy md ngay cang lan. Nhung de' dat dugc mot ca sa phat trien lau dai va ben vung con phai giai quyet nhieu van de kinh te va xa hoi phuc tap, thuc hien cong nghiep hoa, hien dai hoa, chuyen dich ca cau kinh te theo huang nang dong va co hieu qua. - Toe do tang truang kinh te doi ngoai tir khi thuc hien chfnh sach ddi mai kha cao, da gia nhap dugc vai cong dong tai chfnh quoc te, md rong quan he ngoai giao va buon ban vdi hang tram quoc gia, tich cuc tham gia vao cac td chuc kinh te quoc te va lien ket kinh te khu vuc (ASEAN, WTO )* Viet Nam co kha nang md rong quan he buon ban va hgp tac kinh te vdi nhung thi trudng ldn va nhung cudng quoc kinh te va cdng nghe tren the gidi, da phuang hoa quan he thi trudng va doi tugng hgp tac, phat trien llnh virc kinh te ddi ngoai vdi tdc do cao. - Tuy nhien, con cd su chenh lech dang ke giua mat bang gia ca trong nude vdi mat bang gia ca quoc te: gia mot sd hang hda va dich vu trong nude cao han muc gia qudc te (gia cudc buu dien, gia dien nang, gia thue dat ) nhung cung cd kha nhieu hang hda va dich vu trong nude cd mire gia thap hon mat bang gia qudc te (gia mot sd thuc pham, mot sd djch vu sinh hoat, mot sd hang tieu dung ). Dieu dd chung td mure dd md cira va hoi nhap kinh te cua Viet Nam chua cao, chua khai thac triet de lgi the va nhumg nguon luc cua ndn kinh te trong nude. 1.7.2. Cac nguon luc va lgi the trong viec phat trien linh vuc kinh te ddi ngoai d Viet Nam - Nguon nhan lire ddi dao, gia nhan cdng re, tu chat con ngudi Viet Nam rat can cu, sang tao, tiep thu nhanh cdng nghe mdi, cd the tham gia vao phan cdng lao dong qudc te. Tuy nhien, ngudi lao dong Viet Nam bi han chd've the lire, vd trinh dd va y thurc ky luat trong lao dong, con thieu nhieu vide lam, thieu tac phong cdng
nghiep va chuyen nghiep, tam ly hep hoi, tan man. - Tai nguyen thien nhien 6 V'iet Nam rat da dang va phong phu, bao gdm dat dai, khoang san, tai nguyen rtmg, tai nguyen bien cho phep phat tridn nhieu nganh cong nghiep dd tham gia tich cuc vao ndn kinh te the gidi. Tuy nhien, cac nguon tai nguyen nay phan bo rai rac, dieu kien khai thac kho khan, khoi luong khong ldn, tai nguyen rung va bidn bi xoi mon va hieu qua sir dung thap. - Vi tri dja ly cua Viet Nam nam tren cac dudng hang khong va hang hai qudc te quan trong He thdng cang bien la cua ngo khong nhung cho nÊn kinh te' Vidt Nam ma ca cac qudc gia lan c|n. Vi tri dia ly thuan loi cua Viet Nam tao kha nang phat tridn cac hoat dong trung chuyen, tai xua't khau, va chuyen khau hang hoa qua cac khu vuc lan can. Day chfnh la nguon tai nguyen vo hinh rat quan trong. Vide danh gia cac nguon luc tren phai dung tren quan didm toan c ien va thuc tidn. Cu the la phai xem xet trdn cac yeu td huu hinh va v6 hinh, dong thdi phai xem xet chung trong trang thai van ddng, trong mdi quan he vdi cac quoc gia khac. Tuy nhien, cung phai danh gia chung trdn ca cac mat thuan loi va kho khan cua nguon luc de xac dinh ro nhung dieu kien can cd khi khai thac va sir dung chung. Theo cach phan tfch dd cd the phat tridn cac nganh nhu khai thac dau khf, che' bien hai san va cac nganh sit dung nhieu lao dong 1.7.3. Cac dieu kien can thiet de phat trien llnh vuc kinh te ddi ngoai d Viet Nam. Dd phat huy loi thd' so sanh nham md rong linh vuc kinh te' ddi ngoai d Vidt Nam can phai bao dam nhung didu kien can thid't sau day: a- Dam bao 6n djnh ve chfnh tri va kinh td', giu vung mdi trudng hda binh va hiJu nghi vdi cac nude trong khu vuc va trdn thd'
- OlAO TRINH KINH Tl| QU6cT_fe'___ giai, tao hau khong khi thuan lgi cho cac hoat dong kinh te doi ngoai Bao dam sir dn dinh vi mo ndn kinh te trong do chu y bao dam on dinh gia ca, che do ty gia hoi doai dn dinh va phu hap; khac phuc sir tham hut cua can can thirong mai va can can thanh toan quoc te nham lanh manh hoa moi trudng kinh doanh. h- Hoan thien he thong luat phap mot cach dong ho va nhat quan, phu hgp vai luat phap va thong le quoc te nham tao nen hanh lang phap ly ro rang cho cac hoat dong kinh te doi ngoai. c- Thuc hien cai cach hanh chinh, kien toan bo may quan ly theo hudng gon nhe, co hieu lire; thuc hien nguyen tdc quan ly “mot cua” cho cac hoat dong kinh te doi ngoai, khac phuc sir chong cheo, phien ha, dun day trong thu tuc hanh chinh gay lang phi va bo lo ca hdi. d- Tung buac hien dai hoa ket cau ha tang kinh te va xa hoi, truac het la a nhtrng trung tam va cua ngo giao dich kinh te vdi the giai nhu he thong ducrng giao thdng, cang bien, san bay, thdng tin lien lac, dien nude, cac dich vu can thiet khac dat trinh do qudc te de tao dieu kien thuan lgi cho cac hoat dong cua cac doanh nghiep trong va ngoai nude. e- Kh^n truang dao tao va xay dung doi ngu can bd ky thuat, cdng nhan lanh nghe va dac biet la can bo linh virc kinh te doi ngoai, co du nang luc chuyen mon va ban llnh de" lam viec vdi doi tac nuac ngoai. Ban llnh cua cac nha kinh doanh phai dugc xay dung tren ca sa cd trinh do chuyen mon vung vang, muc do chuyen nghiep hoa cao, tham nhuan tinh than dan toe, dam chiu trach nhiem va chap nhan mao hiem trong hoat dong. IPS mm
TOM TAT CHUONG 1 Chucmg 1 trinh bay nhung va'n <36 ca ban vd nen kinh te the gidi nhu khai niem, ca ca'u, qua trinh hinh thanh va phat trien cua nen kinh te the giai. Day la nhung kien thurc ca ban lien quan den phuonj, phap luan nghien curu va phan tich ban chat cua cac quan he kinh te qudc te. Chuang nay con trinh bay cac xu the lan cua sir van dong cua nen kinh te thd' gidi. Tren ca sa xu the do, co ihi du bao vd tuang lai cua nen kinh te the gidi va viec dieu chinh chinh sach cua cac qudc gia de thich nghi co hieu qua vdi xu the ldn cua ndn kinh te the gidi va tuang lai cua ndn kinh te thd' gidi. Chuang 1 phan tich nhung van de cd tmh chat toan cau cd tac dong ldn den su van ddng cua ndn kinh te the gidi, trinh bay cu the noi dung va phan tich cac tinh chat cua cac quan he kinh te quoc te cung r hu ca sd hinh thanh va phat tridn cua cac quan he kinh te qudc te. Muc dich, doi tuang va phuang phap nghien curu mon hoc kinh te qud: te cd nhung didm dac thu nhat dinh do ban chat cua mon hoc quyet dinh. Tuy nhien, mon hoc nay cd mdi quan he vdi nhieu mon hoc kinh te khac trong he thong cac mon hoc kinh te. Cac quan die’m cua Dang va Chinh phu Viet Nam ve phat trien cac quan he kinh te ddi ngoai la nen tang tu tudng quan trong de hoach dinh cac chinh sach phat trien quan he kinh te ddi ngoai phu hop voi ngudn lire dat nude, boi canh quoc te trong timg giai doan phat trien. Viet Nam cd nhieu nguon luc de phat tri&i kinh te ddi ngoai. Dd khai thac cd hieu qua cac ngudn luc dd can cd cac didu kien va giai phap nhat dinh. 5S 5
CAU HOI ON TAP• VA THAO LUAN • 1. Trinh bay khai niem, ca cÊu va cac giai doan phat trien cua nen kinh te the giai? 2. Trinh bay nhung xu the van dong chinh cua n6n kinh te the giai va tac d6ng cua cac xu the nay den nen kinh te cua cac nuac cung nhu viec hoach dinh va dieu chinh chinh sach hoi nhap kinh te quoc te? 3. Trinh bay noi dung cua cac van de co tmh chat toan cÊu va y nghla cua cac van de nay ddi vdi sir phat trien cua nen kinh te the giai? 4. Ph^n tich noi dung va tinh chat cua cac quan he kinh te quoc te? Ca sa hinh thanh cac quan he kinh te quoc te va tac dong cua chung den cac chfnh phu va doanh nghiep? 5. Thao luan v6 doi tuang va phuang phap nghien curu mon hoc kinh te quoc te? 6. Trinh bay cac quan diem ca ban cua Dang va Chfnh phu Viet Nam ve phat trien quan he kinh te ddi ngoai? 7. Hay chi ra cac nguon luc va lgi the phat trien cac mdi quan he kinh te qudc te cua Viet Nam va nhung giai phap khai thac?
Chitting 2 THUONG MAIm QUOC TE Trong dieu kien kinh td md, hoi nhap va canh tranh qudc te, ■ an de mo rong va phat trien thuong mai qudc te giua cac qudc gia ngay citng trd nen tit yeu va cap bach ddi vdi cac qudc gia. De dam bao cho hoat ddng thuang mai qudc te dat hieu qua, cSn thiet phai rulm duoc nhQng van chung vi thuong mai qudc te va chfnh sach ihuong mai qudc te. Ddng thdi phai danh gia duoc tiem nang cua chfnh minh de xky dung mot co chd, chfnh sach thfch hop nh&m ihuc dily hoat dong thuong mai qudc te cua qudc gia trong quan he buon ban vdi cac qudc gia khac tren the gidi. Chuong nay se tap trung lam ro khai niem, noi dung va dac c*i6m cua thuong mai qudc te, mot sd ly thuyet co ban ve thuong nai qu dc te, cac xu hudng co ban ya nhQng cong cu chu yeu trong chfnh sach thuong mai qudc te, danh gia chung vi ngoai thuong Viet Nam trong nhung nam ddi mdi. 11. KHAl NlfiM, N 0I DUNG VA CHtfC NANG CUA THUONG MAI QUOC Ttf 2.1.1. Khai niem va noi dung cua thuang mai quoc te Tiuang mai qudc te la sir trao ddi hang hoa va dich vu (hang hoa huu hinh va hang hoa vo hinh) giua cac qudc gia, tiong qua mua ban, lay tidn te lam moi giai, tuan theo nguyen tic trao ddi ngang gia nham dua lai lgi ich cho cac ben. Thuang nai quoc te co mam mong tir hang ngan nam nay, no ra dai sdm r.hat va hien nay van giu vi tri trung tam trong cac quan he kinh te qucc te. Thuang mai qudc te thudng dugc nghien curu dudi ba goc I I ! | 1! WM i l i i i i l i
do. Goc do thu nhat nhin nhan hoat dong thuang mai tren quan diem toan cau, tim ra nhung quy luat. xu huang, van de' mang tmh chat chung nhat tren the gidi, khong phu thuoc vac lo'i i.h cua tung quoc gia. Goc do thu hai dung tien lgi ich va quan diem cua tung quoc gia de’ xem xet hoat dong buon ban chu yeu cua quoc gia do ddi vdi phan con lai cua the gidi. Goc do thu ba gan vdi hoat dong kinh doanh quoc te cua cac cong ty nham muc dich thu lgi cao nhat cho cong ty. Thuang mai qudc te bao gom nhieu hoat dong khac nhau. Tren goc do mot qudc gia dd chmh la hoat dong ngoai thuang. Noi dung cua thuang mai qudc te bao gom: * Xuat va nhap khau hang hoa huu hinh (nguyen vat lieu, may moc, thiet bi, luong thuc, thirc pham, cac loai hang tieu dung ) thong qua xuat - nhap khau true tiep hoac xuat - nhap khau uy thac. - Xuat va nhap khau hang hoa vo hinh (cac bi quyet cong nghe, bang sang che, phat minh, phan mem may tinh, cac bang thiet ke ky thuat, cac dich vu lap rap thiet bi, may moc, dich vu du lich, ki6u dang cong nghiep, quyen tac gia, doc quyen nhan hieu, thuang hieu ) thong qua xuat - nhap khau true tiep hoac xuat - nhap khau uy thac. - Gia cong thue cho nude ngoai va thue nude ngoai gia cong. Khi trinh do phat trien con thap, thieu vdn, thieu cong nghd, thieu thi trudng thi can phai chu trong cac hoat dong gia cong thue cho nude ngoai, nhung khi trinh do phat trien ngay cang cao thi nen chuydn qua hinh thurc thue nude ngoai gia cong cho minh va cao hern la phai san xuat va xuat khau true tiep (trong ngoai thucmg goi la hinh thuc xuat khau FOB). Hoat dong gia cong mang tinh cha't cong nghiep nhimg chu ky gia cong thuang rat ngan, cd dau vao va dau ra gan lien vdi thi trudng nude ngoai, nen nd dugc coi la mot bo phan cua hoat dong ngoai thuang. 58 111 TRUONG H<?C KINH T& QUtfC, OANti! iil*
- Tai xuat khaiu va chuydn khau. Trong hoat dong tai xuat khau ngudi t.a tien hanh nhSp khau tam thdi hang hoa tir ben ngoai vao, sau do lai tidn hanh xuat kh&u sang mot nude thu ba vai didu kien hang hoa do kh6ng qua gia cong, che bien. Nhu v&y, a day co ca hanh dong mua va hanh dong ban ndn muc rui ro co thd Ion va lgi nhu&n co the cao. Con trong hoat dong chuyen khdu khong co hanh vi mua ban ma a day chi thuc hien cac dich vu nhu van tai qua canh, luu kho, luu bai, bao quan Bai vay, mure do rui ro trong hoat dong chuyen khau noi chung la thap va lgi nhuan cung khong cao. - Xuat khau tai ch6. Trong trudng hgp nay, hang hoa va dich vu co trie chua vugt ra ngoai bien giai quoc gia nhung y nghla kinh te cua no tuang tir nhu hoat dong xuat kh&u. Do la viec cung cap hang hoa va dich vu cho cac ngoai giao doan, cho khach du lich quoc te Hoat dong xuat khau tai cho co thd dat dugc hieu qua cao do giam bat chi phi bao bi dong goi, chi phi bao quan, chi phi van tai, thoi gian thu hoi von nhanh, 2.1.2. Churc nang cua thuang mai quoc te Thuang mai quoc te co hai churc nang ca ban sau day: Mot la, lam bien d6i ca cÊu gia tri sir dung cua san ph&m xa hoi va thu nhap quoc dan dugc san xuÊt trong nude thong qua viec xu&t vii nhap khiu nham dat tdi ca cau co lgi cho nen kinh te trong nude. Chuc nang nay the hien viec thuang mai qudc te lam lgi cho nen kinh te quoc dan ve mat gia tri sir dung. Hui la, thuang mai qudc te gop phan n&ng cao hieu qua cua ndn kinh k.e quoc dan, do viec md rong trao ddi ma khai thac triet de lgi the :ua ndn kink te' trong nude trdn ca sd phan cong lao dong lll!GÊ tĐ, lang cao nang suat lao dong va ha gia thanh. Cac churc nang cua huang mai qudc te cd lien quan chat che vdi cac nhan to thuc day stf hinh thanh va phat tridn cua nd. Can cu vao cac nhan to nav ngudi ta phan biet thanh thuang mai bu d&p va thuang mai thay