Cập nhật tình hình phát triển kinh tế Việt Nam

Nội dung text: Cập nhật tình hình phát triển kinh tế Việt Nam

1. Public Disclosure Authorized IM L I Cp nh t Tình hình Phát tri n Kinh t Vi t Nam Public Disclosure Authorized Public Disclosure Authorized DO NGÂN HÀNG TH GI I SO N TH O Cho H i ngh T v n các nhà tài tr cho Vi t Nam Thành ph Hà T nh, 8-9 tháng 6, 2011 Public Disclosure Authorized
2. Báo cáo này do Deepak Mishra và inh Tu n Vi t so n th o, có s óng góp c a các ng nghi p g m Mette Frost Bertelsen, Ben Bingham, Sameer Goyal, Ivailo Izvorski, Valerie Kozel, Keiko Kubota và Tri u Qu c Vi t, d ưi s hưng d n c a Victoria Kwakwa. Nguy n Lan Ph ươ ng h tr biên so n. BN D CH KHÔNG CHÍNH TH C
3. T NAM M L I MC L C TÓM T T T NG QUAN I. DI N BI N KINH T TOÀN C U VÀ KHU V C G N ÂY VÀ TRI N V NG A Kinh t toàn c u ph c h i: V ng ch c nh ưng không ng u B Bi c nh khu v c: Vi t Nam có ph i là ngo i l so v i chu n khu v c II. TÌNH HÌNH PHÁT TRI N KINH T G N ÂY C A VI T NAM A. Ph c h i theo chu k kinh t trong b i c nh ch m chuy n d ch c ơ c u B. Ng ai th ươ ng phát tri n mnh C. Cán cân i ngo i – tâm tr ng l n l n D. Lm phát gia t ng m c cao E. Ưc tính Ch s bình n kinh t v mô c a Vi t Nam F. Tình hình tài khóa và n qu c gia G. Di n bi n trong khu v c ngân hàng III. CÁC NG THÁI CHÍNH SÁCH A. Ngh quy t 11: T t c m i ch là s kh i u IV. TRI N V NG TRONG VÀ SAU NM 2011 Ph l c Ưc tính Ch s bình n Kinh t V mô c a Vi t Nam (VIMS) 3
4. T NAM M L I TÓM TT TNG QUAN i. Trong vài n m v a qua, tình hình kinh t v mô c a Vi t Nam i theo m t xu h ng ã c d oán tr c. Khi i m t v i các cú s c bên ngoài, các c ơ quan ch c n ng l a ch n bo v t c t ng tr ưng nhanh c a n n kinh t , k c khi iu ó có ngh a là ph i ch u m c bt n v kinh t v mô cao h ơn. iu này ng ngh a v i vi c t c t ng tr ưng ch m li ch chút ít và n n kinh t th ưng xuyên r ơi vào tình tr ng t ng tr ưng nóng. Do v y, khi n n kinh t bt u t ng tr ưng quá nóng vào cu i n m 2010 và sau nh ng trì hoãn trong vi c rút l i các gói kích thích tài khóa và ti n t ã ưc áp d ng vào n m 2009, không nhi u nhà quan sát d oán rng chính ph l i có ph n ng kiên quy t nh m ng n ch n tình tr ng b t n kinh t v mô k ti p. ii. Tình tr ng b t n kinh t v mô hi n nay có m c tr m tr ng ngang b ng v i t tng tr ng nóng tr c vào gi a n m 2008. Chúng tôi th xây d ng m t mô hình ưc tính tình tr ng b t n kinh t v mô – Ch s n nh Kinh t V mô c a Vi t Nam (VIMIS) d a trên bi n ng c a b n bi n s là t giá danh ngh a, d tr ngo i h i, t c l m phát và lãi su t danh ngh a. K t qu c a phép o này cho th y m c m t n nh kinh t v mô hi n nay ã n sát vi m c b t n vào gi a n m 2008, tuy nhiên v n ch ưa v ưt quá. Song khác v i n m 2008, khi m c m t n nh t ng m nh và l i gi m ngay, v i t t ng tr ưng nóng này tình tr ng m t n nh ã kéo dài trong m t th i gian khá dài – t tháng 11/2010 n tháng 2/2011 – làm cho nn kinh t Vi t Nam r ơi vào mt th i k lo ng i và b t tr c kéo dài. iii. Chính ph Vi t Nam ã thành công trong vi c ph c h i l i m c n nh v mô áng k trong vòng vài tháng qua. Sau k t thúc thành công c a i h i ng XI th và T t Nguyên án vào u tháng 2, các c ơ quan ch c n ng ã hành ng nhanh nh n gi i quy t các vn kinh t v mô c a t n ưc. Ti n ng c a Vi t Nam b phá giá 9,3% so v i ng ô-la M vào ngày 11/2/2011, và m t gói chính sách bình n – mt ph n ưc th hi n thông qua Ngh quy t 11 – ã ưc phê duy t vào ngày 24/2/2011. Ngh quy t 11 bao g m nh ng m c tiêu chính sách ti n t và tài khóa táo b o, c ng c l n nhau và r t nh t quán, và gm c vi c chính ph lên k ho ch ti n hành các bi n pháp tái cơ c u, ci cách doanh nghi p nhà n ưc, c i thi n thông tin th tr ưng và b o v ng ưi nghèo kh i nh ng cú s c b t n kinh t v mô trong t ươ ng lai. iv. Các n l c bình n kinh t - tt c m i là s kh i u. Dù ban u có nhi u bn kho n, song hi n nay d ư lu n ã công nh n r ng rãi r ng Ngh quy t 11 là m t k hoch áng tin cy và là m t b ưc i quan tr ng dành l i s n nh kinh t v mô cho Vi t Nam. L n u tiên sau ba n m, ng Vi t Nam ã ưc giao d ch ti các ngân hàng th ươ ng m i th p h ơn t giá tham chi u chính th c. Ngân hàng Nhà n ưc Vi t Nam b t u mua ngo i t trên th tr ưng liên ngân hàng, qua ó nâng cao d tr ngo i h i lên áng k . Mc r i ro tín d ng c a Vi t Nam trên th tr ưng qu c t ã ci thi n trong th i gian qua. Tuy nhiên v n còn vô s r i ro v mô trong h th ng và chúng có th làm o ng ưc nh ng k t qu bưc u trong ba tháng v a qua. 4
5. T NAM M L I v. Mc dù t c thành công b c u, các c ơ quan ch c n ng v n c n c nh giác nu ch m d t quá s m các bi n pháp chính sách theo Ngh quy t 11. Vi c th c hi n Ngh quy t 11 không ph i ch nào c ng ưc làm t t: nh ng n l c ki m soát u t ư công b ch m tri n khai, c i cách doanh nghi p nhà n ưc ch ưa ưc th hi n rõ ràng và các bi n pháp nh m thông tin t t h ơn v i th tr ưng v n còn ch m ch p và do d . V i d ki n t ng tr ưng s ch m li trong quý hai và quý ba n m 2011, có th s n y sinh nhu c u n i l ng chính sách ti n t và tài khóa vào nh ng th i im nh t nh và c i cách c ơ c u i ch m l i. Nh ưng b cho nh ng nhu c u này có th bu c toàn th nn kinh t ph i tr giá t. Hơn n a, ây là c ơ hi các c ơ quan ch c n ng khôi ph c l i s tín nhi m thông qua vi c th c hi n Ngh quy t 11 m t cách cươ ng quy t và hi u qu cho n khi t ưc ít nh t là ba m c quan tr ng d ưi ây: (i) l m phát tr v m c bình n m t ch s ; (ii) hoàn toàn xóa b ưc chênh l ch v t giá; và (iii) m c d tr ngo i h i ti thi u t ươ ng ươ ng v i 2,5 tháng nh p kh u. vi. Chúng tôi d báo tình hình kinh t Vi t Nam s d n d n c c i thi n trong sáu tháng cu i n m 2011 . Tc l m phát d ki n lên cao nh t trong quý hai và sau ó gi m d n xu ng kho ng 15% vào cu i n m, khi chính sách th t ch t phát huy y tác d ng. M c thâm ht tài kho n vãng lai ưc tính vào kho ng 5% GDP và th tr ưng ngo i h i s n nh trong tươ ng lai g n. Mt khi s n nh kinh t v mô d n ưc khôi ph c, tình tr ng “bi n v n” (capital flight) d ki n s gi m i trong n m 2011, giúp cho NHNN tích l y d tr ngo i t nhanh h ơn. GDP sau khi ch ng l i vào quý m t và quý hai s t ng m nh tr l i vào cu i n m. Chúng tôi d báo t ng tr ưng kinh t n m 2011 s gi m xu ng kho ng 6%, v i ti m n ng t ng tr l i áng k vào n m 2012. Các r i ro chính i v i tri n v ng này bao g m ch m d t quá sm các bi n pháp bình n, s tr l i c a các v n trong h th ng ngân hàng và doanh nghi p nhà n ưc, và giá c hàng hóa th gi i ti p t c t ng ho c cu c kh ng ho ng n châu Âu t i h i kch phát và nh ng nh h ưng lây lan c a nó n nh ng khu v c khác trên th gi i. 5
6. T NAM M L I I. DI N BI N KINH T TOÀN CU VÀ KHU VC GN ÂY VÀ TRI N VNG I.A Kinh t toàn c u ph c h i: V ng ch c nh ng không ng u1 1. S ph c h i c a n n kinh t toàn c u ã b t r ch c ch n, m c dù có nh ng c ng th ng gia t ng và kh n ng có các bi n c x u b t th ng nhi u khu v c trong nh ng tháng g n ây. GDP c a các n ưc ang phát tri n t ng tr ưng 7% trong n m 2010, s n xu t công nghi p và th ươ ng m i toàn c u l i t ng tr ưng m nh m (xem Bi u 1, hình trái). Các ng l c ph c h i chính bao g m nhu c u n i a m nh m c a các n ưc ang phát tri n, th ươ ng mi nam-nam t ng m nh, các iu ki n th tr ưng lao ng ưc c i thi n m t s n n kinh t có thu nh p cao, chính sách tài khóa và ti n t ti p t c m r ng h u h t các n n kinh t phát tri n, và gi m i l c c n i v i t ng tr ưng nh s ph c h i c a khu v c tài chính. Nh ng y u t này cho t i nay ã làm trung hòa nh h ưng c a m t s cú s c tiêu c c nh ư giá c hàng hóa toàn c u t ng, b t n v chính tr Trung ông và B c Phi, thiên tai và th m h a h t nhân Nh t B n. Bi u 1: Kinh t toàn c u ph c h i m nh m , trong ó các n c ang phát tri n óng vai trò l n h ơn Trái : Kinh t toàn c u ph c h i v ng ch c Ph i: v i t c không ng u Ngu n: Tri n v ng Kinh t Toàn c u (2011) 2. Mc dù kh ng ho ng kinh t có tính ch t toàn c u, song quá trình ph c h i d ng nh l i mang m nét a ph ơ ng. S ph c h i c a s n xu t công nghi p ã làm s n l ưng c a các n ưc ang phát tri n t ng h ơn 19% so v i m c s n l ưng tr ưc th i im kh ng ho ng vào tháng 8/2008 (bi u 1, hình ph i), trong khi ó s n l ưng c a các n ưc có thu nh p cao th p hơn so v i th i im tháng 2/2008 là 8%. S n l ưng công nghi p c a Trung Qu c cao h ơn so v i mc tr ưc khi kh ng ho ng là 40%, c khu v c ông Á và Vi t Nam kho ng 35%. Châu Âu, kt qu ph c h i c a các n n kinh t ngo i vi d ưng nh ư không i ôi v i k t qu t ng tr ưng ca các n n kinh t c t lõi, d n n hai t c ph c h i khác nhau c a châu Âu. T ươ ng t , m c dù n n kinh t M ph c h i v ng ch c, song s thi u ng thu n chính tr gi i quy t các v n th o n v ng Kinh t toàn c u gi i 6
7. T NAM M L I tài khóa và n c a M b t u làm cho th tr ưng lo ng i. S ph c h i c a n n kinh t Nh t Bn ã b c n tr b i ng t và sóng th n tàn phá, iu này c ng làm nh h ưng n n n kinh t Vi t Nam dù m c khiêm t n (Xem H p 1). Hp 1: Tác ng c a ng t và sóng th n Nh t b n i v i n n kinh t Vi t Nam Các ưc tính chính th c cho bi t m c thi t h i do t ng t và sóng th n ngày 11 tháng 3 Nh t Bn vào kho ng 3-5% GDP Nh t B n, tr c ti p nh h ưng n khu v c chi m kho ng 4% GDP Nh t Bn và 4,5% dân s . Kho ng 450 nghìn ng ưi b m t nhà , kho ng trên 20.000 thi t m ng. M c dù mt vài khía c nh, quy mô c a t thiên tai v a r i có th so sánh v i tr n ng t Kobe n m 1005, song có nh ng khác bi t áng k nh ư kh ng ho ng h t nhân, thi t h i cao h ơn v sinh m ng và tài s n do sóng th n gây ra. c bi t, tr n thiên tai này ã phá h y kho ng 7,3% l ưng cung c p in n ng c a Nh t B n, trong ó kho ng 3,8% là do h ư h ng h th ng nhi t in, và 3.5% là h th ng in h t nhân. Trong khi tr n thiên tai Kobe có ít tác ng n t ng tr ưng GDP, t kh ng ho ng l n này d ki n s làm t ng tr ưng c a Nh t B n gi m i áng k . S ph c h i sau t thiên tai n m nay c ng khác, do tình tr ng m t in và chi tiêu tiêu dùng gi m m nh trong nh ng tu n u tiên sau kh ng ho ng. Doanh s bán l trong tháng Ba gi m 8,5% so v i cùng k n m tr ưc, doanh s thi t b máy móc và kinh doanh gi m 17%. Trong ngành công nghi p ô tô, tình tr ng ình tr d ki n s kéo dài n cu i quý hai, kh nng làm cho s n l ưng gi m m t n a. M c dù còn nhi u iu b t tr c, song nhi u ng ưi cho r ng GDP ca quý hai s gi m kho ng t 3-10% (tính theo nm) tr ưc khi nh ng n l c tái thi t kh c ph c ưc tác ng c a s ình n c a n n kinh t và làm cho t ng tr ưng quay tr l i. Nh t B n và Vi t Nam có m i quan h kinh t m t thi t. Nh t là i tác th ươ ng m i l n th t ư c a Vi t Nam. ng th i Nh t c ng là n ưc vi n tr ODA l n nh t cho Vi t Nam. Nh t B n là m t trong ba nưc có u t ư n ưc ngoài l n nh t vào Vi t Nam. N m 2010, Vi t Nam ã nh n ưc kho ng g n 4,5 t USD ngo i t t Nh t B n thông qua xu t kh u, ODA, FDI, ki u h i t ng ưi lao ng Vit Nam Nh t và doanh thu c a ngành du l ch t các du khách Nh t B n. Mc dù có quan h kinh t m t thi t nh ư v y, song nh h ưng tr c ti p c a sóng th n và ng t d oán không quá 0,2% t ng tr ưng hàng n m c a Vi t Nam. Tuy nhiên, m c dù t c t ng tr ưng nói chung có th ch m l i không nhi u, song tác ng i v i m t s ngành có th r t áng k , nh ư các ngành d t may, th y s n và dây cáp in. Lý do vì sao tác ng t ng th l i nh là: (i) t tr ng th ươ ng mi v i Nh t B n trong t ng giá tr th ươ ng mi c a Vi t Nam liên t c gi m, vì Vi t Nam ã a d ng hóa các th tr ưng xu t kh u c a mình c bi t sau khi gia nh p WTO; (ii) v i vi c duy trì s t ng tr ưng lâu dài v l i ích th ươ ng m i c a Nh t B n i v i Vi t Nam, chúng tôi cho r ng ngu n v n FDI cam k t t Nh t B n s ưc duy trì m c cao, dù trong th i gian tr ưc m t có th gi m nh ; và (iii) cu i cùng, các quan ch c Nh t b n v n cam k t r ng ODA dành cho Vi t Nam s không b nh h ưng b i nh ng bi n c g n ây. Ngu n: Tri n v ng Kinh t Toàn cu, Ngân hàng Th gi i (tháng 6/2011); Ngân hàng ANZ, Tác ng ca cu c kh ng ho ng Nh t B n i v i Vi t Nam (6/4/2011) 3. Áp l c t ng giá tr l i i v i giá c hàng hóa toàn c u là m i nguy c ơ l n i v i s ph c h i c a n n kinh t toàn c u. S d ng vn ch t ch h ơn, t ng tr ưng nhanh h ơn, c ng th ng Trung ông và các cú s c cung s n ph m nông nghi p làm cho giá c hàng hóa toàn c u ngày càng t ng. Giá c các m t hàng l ươ ng th c ưc mua bán trên th tr ưng qu c t ã lên g n n m c nh ư trong cu c kh ng ho ng l ươ ng th c n m 2008. Tuy nhiên, giá ng c c – thành ph n l ươ ng th c quan tr ng nh t i v i ng ưi nghèo và m t trong nh ng m t hàng xu t kh u 7
8. T NAM M L I ch l c c a Vi t Nam – li không t ng nhi u nh ư trong n m 2008. Giá d u thô ã t ng do nhu cu t ng cao châu Á và k v ng th t ch t ngu n cung trong t ươ ng lai, ình tr trong s n xu t du do bi n ng chính tr Trung ông và B c Phi. 4. Bt ch p tình tr ng trì tr g n ây, t ng tr ng toàn c u d báo s m c cao t nm 2011 n 2013. các qu c gia có thu nh p cao, tác ng tiêu c c c a vi c tái c u trúc ngành ngân hàng và s gi m sút trong ngành b t ng s n s ph n nào gi m xu ng, và nhi u nưc ang phát tri n s ho t ng tr l i m c ti m n ng. Theo báo cáo Tri n v ng Kinh t Toàn c u m i nh t (2011), m t n ph m c a Ngân hàng Th gi i, thì t ng tr ưng GDP toàn c u t m c 3,8% trong n m 2010 s gi m xu ng 3,2% trong n m 2011 tr ưc khi t ng lên m c 3,6% trong c hai n m 2012 và 2013. I.B Bi c nh khu v c: Vi t Nam có ph i là ngo i l so v i chu n khu vc? 2 5. Tng tr ng s n l ng trong toàn khu v c ông Á n m 2010 u m nh . K t qu kh quan này ph n ánh các bi n pháp kích thích ti n t và tài khóa ã ưc duy trì và t ng tr ưng mnh h ơn v nhu c u c a th tr ưng toàn c u. T ng tr ưng GDP th c các n n kinh t ang phát tri n thu c ông Á – Thái Bình D ươ ng (EAP) vào kho ng 9,6% trong c n m 2010, cao hơn nhi u so v i m c t ng tr ưng c a Vi t Nam là 6,8%. T ng tr ưng n m 2010 là t ng tr ưng rng kh p, v i b y n ưc ang phát tri n ông Á t ng tr ưng t 7% tr lên. T l t ng tr ưng nm 2010 c bi t cao i v i nh ng n ưc ã có t ng tr ưng âm trong n m 2009 và do v y bi u h i ph c t ng tr ưng có hình ch V. Tuy nhiên, nh ng n ưc nh ư Trung Qu c và Vi t Nam vi t c t ng tr ưng ch m l i không nhi u trong n m 2009 thì t ng tr ưng trong n m 2010 l i không t ng t c (hình trái, Bi u 2). n này d a trên p nh t tri n v ng Kinh t ông Á - Thái Bình D ươ ng gi ia 8
9. T NAM M L I Bi u 2: T ng tr ng và l m phát m t s n c khu v c ông Á – Thái Bình D ơ ng Trái : t c t ng tr ưng GDP theo quý (so cùng k n m tr ưc) Ph i: T l l m phát CPI hàng tháng (so cùng k n m tr ưc) 16 30 China 28.4 14 Vietnam 25 ASEAN-4 12 9.7 China 10 Vietnam 20 17.5 8 6.5 7.0 15 6 5.4 9.7 4 ASEAN-4 (Indonesia, Malaysia, 10 8.7 Philippines & Thailand) 2 3.2 5.3 5 0 4.5 -2 -2.0 0 -4 07 07 07 07 08 08 08 08 09 09 09 09 10 10 10 10 11 -5 - - - - - - - - - - - - - - - - - Apr -07 Oct -07 Apr -08 Oct -08 Apr -09 Oct -09 Apr -10 Oct -10 Apr -11 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Ngu n: C p nh t Kinh t ông Á – Thái Bình D ơ ng (2011) 6. Lm phát giá tiêu dùng t ng nhanh h ơn so v i d ki n k t cu i 2010 do giá l ơ ng th c và hàng hóa t ng m nh, nhu c u trong n c cao và th t ch t ti n t m t ph n. Lm phát cao h ơn m c tiêu ra hay d báo chính th c Trung Qu c, Indonesia, Hàn Qu c và Vi t Nam, cao h ơn m c yên tâm c a chính ph m t vài n ưc khác. Xu h ưng bi n ng gi ng nhau ca t l l m phát nhi u n ưc cho th y vai trò nh h ưng ngày càng t ng c a các y u t toàn cu i v i giá c trong n ưc (hình ph i, bi u 2). Tuy nhiên, ng th i t l l m phát cao kéo dài Vi t Nam cho th y v n c h u trong l p tr ưng chính sách c a Vi t Nam là “thiên v tng tr ưng và thiên v l m phát”, c ng nh ư v th c a Vi t Nam là m t n ưc có d ư và xu t kh u lươ ng th c l n – v sau này gi i thích kh n ng ch u ng cao h ơn c a Vi t Nam i v i l m phát cao h ơn, c bi t là l m phát giá l ươ ng th c. H ơn n a, Vi t Nam ã i tr ưc các n ưc láng gi ng trong khu v c trong vi c chuy n giá nhiên li u và n ng l ưng cho ng ưi tiêu dùng trong nưc, do v y ã ch u t l m phát “chi phí y t bên ngoài” s m h ơn so v i h u h t các n ưc khác trong khu v c. 9
10. T NAM M L I Bi u 3: Bi n ng t giá danh ngh a (so v i ng ô-la) và d tr ngo i h i m t s qu c gia khu v c ông Á – Thái Bình D ơ ng Trái : t giá danh ngh a so v i US$ Ph i: d tr ngo i h i (t US$) 140 200 (Index=100, January 2007) Thailand 180 Malaysia 130 Indonesia 160 Philippines 120 140 Vietnam 120 110 100 100 80 90 60 40 80 Vietnam Indonesia Philippines Malaysia 20 Thaliand 70 0 F-07 A-07 F-08 A-08 F-09 A-09 F-10 A-10 F-11 A-07 O-07 A-08 O-08 A-09 O-09 A-10 O-10 A-11 Ngu n: C p nh t Kinh t ông Á – Thái Bình D ơ ng (2011) 7. Ph n l n các qu c gia trong khu v c u có ng ti n lên giá và d tr ngo i h i tng, trong khi Vi t Nam i ng c l i xu h ng này. Vi tình hình lãi su t th p các n n kinh t phát tri n và tri n v ng t ng tr ưng sáng s a h ơn nh ng n n kinh t m i n i, lu ng v n vào các n n kinh t m i n i t ng m nh, c bi t là các n ưc ang phát tri n châu Á. Các nưc áp d ng các công c chính sách khác nhau b o v cho n n kinh t c a mình không b nh h ưng b i nh ng bi n ng b t th ưng trong lu ng vn t bên ngoài vào, và gia t ng d tr ngo i h i (hình ph i, bi u 3), và trong m t s tr ưng h p c c oan còn áp d ng các c ơ ch ki m soát v n. M c dù Vi t Nam v n ti p t c nh n ưc các dòng v n m nh m , ch y u là u tư tr c ti p n ưc ngoài và m t s u t ư gián ti p – song c ơ quan ch c n ng ang ph i i m t vi m t tình th ti n thoái l ưng nan khác – ó là ng n không cho ng n i t b m t giá và tìm cách t ng nhanh d tr ngo i h i ang c n d n. ây ch y u là h qu c a tình tr ng bi n v n (capital flight), ng th i ph n ánh tình tr ng g m gi ngo i t trong dân ngoài h th ng tài chính chính th c nh ư m t cách phòng ng a r i ro tr ưc tình hình l m phát và ng ti n m t giá. 8. Nhìn chung, tri n v ng kinh t toàn c u và khu v c v n có l i i v i Vi t Nam. Nn kinh t toàn c u ph c h i v ng ch c, t ng tr ưng m nh khu v c ông Á và lu ng v n qu c t mnh m là nh ng im lành cho n n kinh t Vi t Nam. Trong khi Vi t Nam c g ng h nhi t nn kinh t trong n ưc b ng cách theo ui chính sách ti n t và tài khóa th t ch t, thì nhu c u xu t kh u m nh m th tr ưng bên ngoài ph i mang l i s thúc y c n thi t i v i tri n v ng u t ư và t ng tr ưng c a Vi t Nam. 10
11. T NAM M L I II. TÌNH HÌNH PHÁT TRI N KINH T GN ÂY CA VI T NAM II.A Ph c h i theo chu k kinh t trong b i c nh ch m chuy n d ch c ơ c u 9. Kinh t Vi t Nam ti p t c h i ph c nhanh chóng t sau kh ng ho ng kinh t toàn cu, nh t ng tr ng m nh m trong u t công và t ng nhanh tín d ng trong n c. Tc t ng tr ưng GDP th c là 6,8% trong n m 2010 – tc nhanh nh t trong ba n m g n ây (hình trái, bi u 4). Kinh t t ng tr ưng liên t c theo t ng quý trong n m 2010 – quý 1 t ng 5.8%, quý 2 t ng 6.4% và quý 3 t ng 7.2%. u t ư công và tín d ng trong n ưc t ng nhanh trong quý 4 dn n t ng tr ưng t 7.3% - tc t ng tr ưng cao nh t trong 11 quý tr l i ây. Tuy nhiên, do không th duy trì quá lâu chính sách ni l ng vì nó gây ra m t làn sóng l m phát m i, chính ph ph i tuyên b th t ch t chính sách ti n t vào u n m 2010. T ng tr ưng GDP quý 1/2011 gi m xu ng còn 5,4%. Các báo cáo s ơ b cho th y tng tr ưng sáu tháng u n m 2011 ưc vào kho ng 5,6%. Bi u 4: M c dù ph c h i nhanh, Vi t Nam còn cách xa m c t ng tr ng tr c kh ng ho ng Trái : t ng tr ưng GDP c a Vi t Nam Ph i: t ng tr ưng c a Vi t Nam so v i 4 n ưc ASEAN 9 Average for 2002 -07 period 2010 8 8.4 8.5 7.8 7.9 8.2 7.2 7.3 7.8 6.8 7 7.3 6.1 5.9 7.1 5.5 5.6 6.8 5.3 6 6.3 5 5.3 4 3 Malaysia Thailand Vietnam 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Indonesia Philippines Ngu n: T ng c c Th ng kê và Cp nht tình hình kinh t ông Á Thái Bình D ơ ng (2011) 10. Mc dù Vi t Nam ph c h i t t theo chu k kinh t , song t c t ng tr ng c ơ c u ca Vi t Nam có v b y xu ng th p h ơn so v i tr c khi kh ng ho ng. n n m 2010, hu h t các n ưc có thu nh p trung bình ông Nam Á u ph c h i l i ưc t c t ng tr ưng c a giai on tr ưc kh ng ho ng. Tuy nhiên Vi t Nam thì không. Theo bi u tay trái ca Bi u 4, Indonesia, Malaysia, Philippines và Thái lan u có t c t ng tr ưng 2010 cao hơn so v i t c tng tr ưng trung bình c a mình trong giai on 2002-2007. Tuy nhiên, Vi t Nam l i i theo h ưng ng ưc l i – tc t ng tr ưng cao nh t sau kh ng ho ng v n th p h ơn áng k so v i t c t ng tr ưng trung bình tr ưc kh ng ho ng. Có m t s y u t gi i thích cho tình tr ng t ng tr ưng ch m l i này. L ưng v n u t ư tr c ti p n ưc ngoài cam k t (ho c ng ký) ã gi m m nh k t n m 2008, trong ó riêng 5 tháng u n m 2011 ã gi m 48%. ng th i, u t ư công t ng nhanh trong nh ng n m g n ây, bao g m các d án u t ư công do các 11
12. T NAM M L I doanh nghi p nhà n ưc th c hi n khó có kh n ng duy trì trong nh ng n m t i. Do v y, càng ngày càng th y rõ r ng n u ch t l ưng và n ng su t u t ư không c i thi n m t cách áng k thì Vi t Nam s không th quay tr l i th i k hoàng kim v i t c t ng tr ưng c a n a u th p niên 2000. Bi u 5: Chuy n d ch c ơ c u ngành và s l n m nh c a khu v c d ch v Trái : t ng tr ưng GDP theo ngành ( % ) Ph i: t tr ng ngành trong GDP th c (%) 16 50% Services 14 45% 40% 12 Industry 35% 10 30% Industry 8 25% 20% 6 Agriculture 15% 4 10% 2 Agriculture 5% 0% 0 01 - 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 Q1:11e q1 Ngu n: T ng c c Th ng kê 11. Quá trình chuy n d ch c ơ c u ngành di n ra ch m ch p nh ng ch c ch n, v i các ngành xu t kh u truy n th ng – công nghi p và nông nghi p – có t c t ng tr ng th p. Cho n g n ây, câu chuy n t ng tr ưng ưc ánh giá cao c a Vi t Nam là nh vào kh n ng sn xu t các s n ph m gia công hàng lo t s d ng nhi u lao ng k n ng th p và s n xu t kh i lưng l n các s n ph m l ươ ng th c và hàng hóa nông nghi p cho xu t kh u. Quá trình này nh vào lu ng v n u t ư tr c ti p n ưc ngoài l n vào Vi t Nam và s h i nh p nhanh chóng c a nn kinh t Vi t Nam vào n n kinh t th gi i thông qua m t lo t hi p nh th ươ ng m i. Tuy nhiên, iu áng ng c nhiên là nh ng ngành xu t kh u truy n th ng này ã liên t c sút gi m trong vòng hai th p niên v a qua (hình trái, Bi u 5) 3. Ngành công nghi p có t c t ng tr ưng gi m luôn sau nh ng cu c kh ng ho ng kinh t l n: l n th nh t là cu c kh ng ho ng ông Á cu i th p niên 1990 và nay là cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u m i ây. Nh ng thay i này li u có ph i là m t ph n c a quá trình chuy n d ch c ơ c u ngành c a n n kinh t hay ch là chu ch cho c nh t th i? iu này th t khó d oán, nh ưng quá trình chuy n d ch c ơ c u ngành d ưng nh ư khá nh t quán v i t c t ng tr ưng c ơ c u ch m l i mà chúng tôi ã th o lu n lúc tr ưc. 3 bàn v tính b n v ng lâu dài c a các ngành s n xu t hàng hóa Vi t Nam, v i tình tr ng ph thu c quá nhi u vào tài nguyên thiên nhiên và nh ng h u qu b t l i i v i môi tr ưng, tham kh o thêm Báo cáo Phát tri n Vi t Nam , 2011. 12
13. T NAM M L I 12. Do nh ng thay i này, ngành d ch v Vi t Nam tr thành ngành l n nh t trong nn kinh t và óng góp nhi u nh t vào t c t ng tr ng chung. Xu h ưng này di n ra do hai y u t . Th nh t là t ng tr ưng ch m l i trong các ngành công nghi p và nông nghi p. Th hai là tình hình th ươ ng m i d ch v qua biên gi i gia t ng. Vi t Nam ón nh n l ưng khách du lch t ng m nh trong nh ng n m g n ây. iu này c ng d n n u t ư tr c ti p n ưc ngoài áng k vào ngành b t ng s n và khách s n nhà hàng. Vi t Nam c ng b t u nh n u t ư t m t s hãng công ngh thông tin l n và ngành ph n m m c a Vi t Nam c ng t ng tr ưng r t nhanh, m c dù quy mô còn nh . Các doanh nghi p CNTT c a Vi t Nam c ng b t u u t ư ra nưc ngoài. Tuy nhiên, tình tr ng thi u h t ngu n nhân l c có trình i h c và k n ng thích hp c ng ã n i lên nh ư m t trong nh ng c n tr chính i v i t ng tr ưng trong t ươ ng lai, b c l nh ng h n ch kéo dài trong quá trình t ng tr ưng nh d ch v c a Vi t Nam. N m 2011, chúng tôi d ki n ngành d ch v s óng góp kho ng 42-43% t ng s n l ưng, so v i 42% c a ngành công nghi p và 15-16% ca ngành nông nghi p (hình ph i, bi u 5). 13. u t , c bi t là u t công, và tiêu dùng t nhân v n là ng l c chính c a t ng cu trong giai on h u kh ng ho ng. Cu trúc c a t ng c u ã có s chuy n d ch l n trong nm 2007, t c tích l y tài s n c nh g p t ng m nh, ch y u do u t ư tr c ti p n ưc ngoài tng nhanh và g n ây là do t ng u t ư công (hình trái, bi u 6). Giai on này c ng trùng v i s t ng tr ưng nh t nh trong tiêu dùng t ư nhân nh ư m t ph n c a t ng c u, m c dù v i quy mô nh h ơn so v i u t ư. T tr ng u t ư và tiêu dùng t ư nhân t ng ưc bù p b i t tr ng xu t kh u ròng gi m m nh t ươ ng ươ ng, trùng h p v i giai on cán cân th ươ ng m i và cán cân vãng lai thâm h t r t l n. C ơ c u t ng c u khá n nh trong su t giai on hu kh ng ho ng nh ư th hi n trong hình ph i c a bi u 6. V i t c t ng tr ưng nh p kh u th p h ơn nh p kh u, ph n óng góp c a xu t kh u ròng vào t ng tr ưng nói chung ã t ng trong giai on 2007-2009, sau ó l i gi m vào n m 2010. Gói kích c u l n c a chính ph , m t ph n trong ó ưc duy trì n gi a n m 2010 và tín d ng n i a t ng tr ưng nhanh trong quý b n n m 2004 ã t o s kích thích c n thi t cho u t ư và tiêu dùng t ư nhân ti p t c t ng tr ưng v i t c cao trong su t n m 2010. 13
14. T NAM M L I Bi u 6: Các y u t chính d n d t t ng c u Trái : t tr ng trong t ng c u (2005-2010) Ph i: ph n óng góp vào t ng c u, % (2006-2010) 12 80% 76% 71% 10 Consumption (C+G) 60% 8 45% 5.6 5.3 (C) 40% 36% 6 4.7 4.3 Gross Capital Formation (I) 3.6 4 (G) 20% 3.3 2 2.8 2.8 2.4 2.1 (I) 0% 0 -0.6 Trade Balance (X-IM) -1.6 -1.3 -1.0 -1.3 -6% -19% -2 (X-IM) -20% -4 2005 2006 2007 2008 2009/e 2010/p 2006 2007 2008 2009 2010e Ngu n: T ng c c Th ng kê 14. S s t gi m g n ây v t tr ng u t trong n c t nhân (ngoài qu c doanh) trong tng u t là m t v n gây quan ng i. Sau khi kh i ng tri n khai chính sách i m i chính tr và kinh t vào n m 1986, t l u t ư c a nhà n ưc Vi t Nam ã gi m, dù ch m nh ưng u n, ưu tiên h ơn cho u t ư n ưc ngoài và u t ư c a kh i doanh nghi p ngoài qu c doanh trong n ưc. Nh ư th hi n trong hình trái, bi u 7, xu h ưng này ã t ng t c trong giai on 2000-2008, song l i o chi u sau cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u, vì u t ư t ư nhân ch ng li và u t ư công thay th l p y kho ng tr ng. Tuy nhiên, ây ưc coi là m t ph n ng nh t th i tr ưc m t cú s c nh t th i. M c dù v y, chính ph ã có hành ng ch m ch p trong vi c c t gi m u t ư, v i u t ư c a khu v c nhà n ưc v n chi m n 45% t ng u t ư trong quý u n m 2011, so v i 27% c a khu v c doanh nghi p ngoài qu c doanh và 29% c a doanh nghi p u t ư n ưc ngoài. Cho dù nguyên nhân c a tình tr ng sút gi m u t ư trong n ưc c a t ư nhân thì ây c ng là d u hi u không t t i v i Vi t Nam, vì Vi t Nam c n có m t khu v c t ư nhân trong n ưc phát t, th nh v ưng t ưc nguy n v ng ti n n thu nh p trung bình c a mình. 15. Du hi u áng lo ng i th hai v ph ơ ng di n u t là s v n cam k t c a nhà u t n c ngoài ã gi m áng k trong n m nay . u t ư tr c ti p n ưc ngoài không ch mang công ngh m i và thông l qu n lý hi n i n Vi t Nam, mà còn chi m m t ph n l n trong s n xu t hàng xu t kh u và là kênh chính bù p cho tình tr ng thâm h t cán cân vãng lai c a Vi t Nam. Xét trên nh ng góc này, tình tr ng FDI liên t c s t gi m là m t v n áng quan ng i ln. Trong n m tháng u n m 2011, ch có US$4,7 t FDI cam k t vào Vi t Nam so v i 9 t USD vào cùng k n m 2010 – gi m n 48%. ó là ch ưa k n vi c FDI cam k t trong n m 2010 c ng ã th p h ơn n m 2009, v n ã s t gi m so v i n m 2008 (hình ph i, bi u 7). iu 14
15. T NAM M L I may m n là FDI gi i ngân th c t (th c hi n) cho n nay v n duy trì m c t t, dù nh ng cam kt m i ã gi m r t nhanh. S s t gi m FDI cam k t không th ch gi i thích b ng nh ng y u t t n n kinh t toàn c u, do FDI vào khu v c ông Á và Thái Bình D ươ ng ang t ng lên. iu này làm cho các y u t trong nưc nh ư b t n kinh t v mô, thi u in, khan hi m lao ng có tay ngh tr thành nh ng lý gi i h p lý h ơn cho s gi m b t nhi t tình c a các nhà u t ư n ưc ngoài. Bi u 7: M c và c ơ c u u t Trái: u t ư th c hi n theo thành ph n kinh t Ph i: Cam k t và Gi i ngân FDI 70% 80 State 72 60% Committed/ 50% 60 Registered Disbursed/ 40% Non-State Domestic Implemented 40 30% 23 20% 20 19 20 12 12 10 10% Foreign 6 8 8 3 4 5 5 0% 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 (5M)* Ngu n: T ng c c Th ng kê II.B Ngo i th ơ ng phát tri n m nh 16. Ngo i th ơ ng Vi t Nam ã ph c h i nhanh chóng, v t cao h ơn c k t qu ho t ng trong giai on tr c kh ng ho ng. Vi n n kinh t m c a và ph thu c vào xu t kh u – t l th ươ ng m i so v i GDP v ưt trên 160% - có m i quan ng i r ng Vi t Nam có th b nh hưng n ng n b i kh ng ho ng kinh t toàn c u, khi các doanh nghi p ph i óng c a và ng ưi lao ng m t vi c làm. Nh ng m i lo ng i ó ã không tr thành hi n th c, m t ph n nh vào các bi n pháp kích c u m nh m và k p th i, m t ph n nh vào s c ch ng ch u m nh m c a khu vc xu t kh u. Trong nh ng tháng g n ây, Vi t Nam còn ưc h ưng l i t vi c giá c hàng hóa th gi i t ng cao và s ph c h i kinh t v ng ch c các n n kinh t phát tri n. Thâm h t th ươ ng m i (tính theo cán cân thanh toán) ã gi m h ơn 7 im ph n tr m trong hai n m t 14,2% GDP vào n m 2008 xu ng 6,9% vào n m 2010. 17. Các ngành xu t kh u ã ch ng ch u các cú s c t n n kinh t toàn c u và trong nc t t h ơn d oán. Sau n m ho t ng t i t nh t là 2009, tình hình xu t kh u c a Vi t Nam ã ph c h i m nh m trong n m 2010, v i t c t ng tr ưng chung là 26,4%, và t ng tr ưng 15
16. T NAM M L I các s n ph m ngoài d u thô là 32%. K t qu trong b n tháng u n m 2011 còn n t ưng h ơn, kim ng ch xu t kh u d u thô t ng 40% và các s n ph m ngoài d u thô t ng g n 36,9% (b ng 1). Mc dù ã gi l i m t l ưng l n d u thô tinh l c trong n ưc, giá tr kim ng ch xu t kh u d u la v n cao, nh giá xu t kh u t ng. Giá các m t hàng nông s n xu t kh u nh ư lúa g o, cà phê, ht iu và cao su t ng c ng giúp cho Vi t Nam t ưc k t qu t t v xu t kh u. Bng 1: T ng trng xu t kh u c a Vi t Nam Tng tr ưng, % Giá tr n m 2010 (t 4 tháng u n m US$) 2009 2010 2011 so v i cùng k n m tr ưc Tng kim ng ch xu t kh u 72.2 -8.9 26.4 37.2 Du thô 5.0 -40.2 -20.0 40.1 Ngoài d u thô 67.2 -2.7 32.0 36.9 Go 3.2 -8.0 21.9 14.6 Các m t hàng nông s n khác 6.4 -13.1 35.1 89.9 Th y s n 5.0 -5.7 18.0 28.3 Than 1.6 -5.1 22.3 -8.1 May m c 11.2 -0.6 23.7 33.7 Giày dép 5.1 -14.7 26.0 31.1 in t và máy tính 3.6 4.7 29.9 11.4 Th công m ngh (bao g m 3.3 133.1 5.3 15.6 trang s c và kim lo i quý) Sn ph m g 3.4 -8.2 32.3 14.6 Các m t hàng khác 24.2 -6.3 49.0 42.9 Ngu n: T ng c c H i quan 18. u t n c ngoài nhi u vào các ngành xu t kh u và t ng c ng ti p c n th tr ng thông qua các hi p nh th ơ ng m i d ng nh óng vai trò quan tr ng trong vi c ti p s c cho ngành xu t kh u. Các s n ph m ch tác s d ng nhi u lao ng nh ư may m c, giày dép và in t , trong ó nhi u m t hàng ưc s n xu t tr c ti p b i các doanh nghi p n ưc ngoài ho c thông qua h p ng v i các doanh nghi p trong n ưc dành riêng cho th tr ưng xu t kh u t ưc k t qu r t t t (b ng 1). Xu t kh u hàng may m c v n duy trì m c t t trong b n tháng u n m 2011, t ng tr ưng 33,7% so v i cùng k n m tr ưc, trong khi t t t ng tr ưng ca n m 2010 là 23,7%. Xu t kh u hàng may m c sang th tr ưng M ã t ng 18,7%, chi m 52,2% t ng kim ng ch xu t kh u hàng may m c c a Vi t Nam trong b n tháng u n m 2011. Trong cùng th i k , kim ng ch xu t kh u các m t hàng giày dép t ng 31%, trong ó th tr ưng M chi m m t ph n ba. 19. S gia t ng t bi n g n ây trong ho t ng u t và giá c hàng hóa t ng cao làm cho giá tr nh p kh u t ng nhanh . Các ngành hàng nh p kh u t ng nhanh nh t bao g m sn ph m x ng d u, máy móc và thi t b , và các nguyên v t li u trung gian khác cho ngành xu t kh u nh ư nh a, v i s i và hóa ch t (b ng 2). Giá hàng nh p kh u t ng m nh c ng làm cho giá tr 16
17. T NAM M L I nh p kh u t ng t bi n i v i nhi u m t hàng nh ư các s n ph m x ng d u, thép, phân bón, nh a, gi y, bông v i s i. Vi t Nam nh p kh u t ng thêm 2,2 t USD hàng hóa trong b n tháng u n m 2011 so v i cùng k n m ngoái. Xu h ưng ho t ng th ươ ng m i không thay i so v i nm tr ưc, trong ó Trung Qu c v n là ngu n nh p kh u quan tr ng nh t, sau ó là các n ưc ASEAN và các qu c gia ông Á khác. 20. Xut kh u Vi t Nam ch a th ti n xa h ơn trong chu i cung ng toàn c u là m t v n gây quan ng i cho các nhà ho ch nh chính sách và h c gi trong n c. Mc dù xu t kh u h i ph c m nh m theo chu k kinh t trong giai on h u kh ng ho ng, song Vi t Nam vn ch ưa có ti n b áng k trong vi c a d ng hóa ho t ng xu t kh u cung ng ưc các mt hàng công nghi p và ch tác có giá tr gia t ng cao h ơn. Th c t , Vi t Nam v n ưc coi là mt qu c gia xu t kh u l n, có chi phí th p v i các m t hàng xu t kh u truy n th ng là lúa g o, th y s n và nông s n chi m n g n 40% kim ng ch xu t kh u ngoài d u thô. Các m t hàng xu t kh u còn l i là các s n ph m thu c các ngành ch tác có chi phí th p, s n xu t hàng lo t, mà s n ph m trung gian ph i nh p kh u t ngoài vào. M c dù xu t kh u có v kém n ng ng nh ưng không rõ là do nh ng y u t gì, và chính ph có th óng vai trò gì t o iu ki n thu n l i h ơn cho xu t kh u. Bng 2: T ng tr ng Nh p kh u c a Vi t Nam Tng tr ưng (%) Giá tr n m 4 tháng u 2010 (t US$) 2009 2010 nm 2011 so vi cùng k nm tr ưc Tng giá tr nh p kh u 84.8 -13.3 21.2 30.3 Xng d u 6.1 -43.0 -2.8 67.1 Máy móc và thi t b 13.7 -9.4 8.0 16.2 Nguyên li u may m c và da giày 2.6 -18.0 35.7 21.1 Máy tính và in t 5.2 6.5 31.7 29.7 Thép 6.2 -20.2 14.8 17.6 Phân bón 1.2 -3.9 -13.9 28.5 Ch t d o 3.8 -4.5 34.2 38.3 Vi các lo i 5.4 -5.2 26.9 43.7 Hóa ch t 2.1 -8.5 30.4 33.4 Sn ph m hóa ch t 2.1 -1.5 30.0 26.0 Dưc ph m 1.2 26.9 13.3 23.8 Si d t 1.2 4.6 45.1 64.1 Thu c tr sâu 0.5 -34.3 12.4 11.9 Bông 0.7 -16.0 71.9 111.3 Gi y 0.9 2.3 20.1 33.6 Ô tô các lo i 2.9 3.8 -5.2 26.0 Các m t hàng khác 29.0 -11.0 35.1 25.4 Ngu n: T ng c c H i quan II.C Cán cân i ngo i: tâm tr ng l n l n 17
18. T NAM M L I 21. Cán cân i ngo i c a Vi t Nam là s pha tr n k l gi a thâm h t cán cân vãng lai m c trung bình, dòng v n vào l n và tình tr ng bi n v n (capital flight) trong n c. Các th i k b t n kinh t v mô th ưng i kèm v i thâm h t cán cân vãng lai (CAD) l n và ngày càng x u i, khi CAD cao h ơn th ng d ư cán cân v n (CAS) s làm suy y u d tr ngo i hi. Vi t Nam ã tr i qua tình tr ng bi n ng kinh t v mô áng k trong nh ng n m g n ây, ng th i d tr ngo i h i c ng b s t gi m. Tuy nhiên, nguyên nhân d n n suy gi m d tr ngo i h i không ph i do CAD l n và không b n v ng, hay CAS th p và gi m i. Trên th c t l i xy ra iu ng ưc l i. CAD c a Vi t Nam ã gi m t 10,8 t USD vào n m 2008 xu ng còn 4 t USD vào n m 2010. Trong cùng th i k này, CAS dao ng quanh m c 12 t USD. Nh ư v y, v mt lý thuy t, d tr ngoi h i c a Vi t Nam hàng n m l ra ph i t ng m t l ưng b ng kho ng chênh l ch gi a CAS và CAD. Thay vào ó, m i n m l i có m t dòng v n r t l n ch y ra không ưc báo cáo – vn do ng ưi dân n m gi b ng ngo i t và vàng n m ngoài h th ng tài chính nh ư m t bi n pháp phòng ng a r i ro tr ưc tình hình l m phát và ng n i t m t giá – ln h ơn nhi u so v i chênh l ch gi a CAS và CAD, d n n tình tr ng s t gi m d tr ngo i h i. 22. Thâm h t cán cân vãng lai c a Vi t Nam ã gi m nhi u trong nh ng n m g n ây mà ch a c n vi n n các bi n pháp b o h hay hành chính. Trong n m 2008, khi CAD t mc 10,8 t US$ (hay 11,9% GDP), m i ng ưi tin r ng thâm h t cán cân vãng lai l n nh ư v y là không b n v ng và có th là m t nguyên nhân chính gây b t n trên th tr ưng ngo i h i. Song vi k t qu xu t kh u t t, doanh thu t ng t du l ch và dòng ki u h i m nh m , CAD ã d n d n gi m xu ng, còn 6,1 t US$ (hay 6,6% GDP) vào n m 2009 và 4,0 t US$ (hay 3,9% GDP) vào nm 2010 (hình trái, bi u 8). M t iu k l là CAD gi m xu ng c ng không làm gi m b t áp l c i v i ti n ng nhi u nh ư mong i. Do v y, cách gi i thích truy n th ng r ng nh ng vn c a cán cân thanh toán th ưng là do CAD quá cao và không b n v ng d ưng nh ư l i không ph i là nguyên nhân chính d n n nh ng v n hi n nay c a Vi t Nam. Bi u 8: Xu h ng và C ơ c u Cán cân Vãng lai và Cán cân Vn trong Cán cân Thanh toán Trái : Cán cân tài kho n vãng lai (t US$) Ph i: Cán cân tài kho n v n (t US$) 12 21 9 17.5 Total Financial 18 Account Balance 6 Transfers 8.6 (remittances) 3 6.4 7.3 6.5 2.7 15 13.5 0 2.0 12.3 11.3 -10.4 -12.8 -8.3 -7.1 Trade Balance Other Capital -3 12 2.7 2.9 -4.0 6.2 1.0 Medium and -6 -7 4.5 2.1 -6.1 9 Long-term Loans Investment -9 2.4 -3.0 -4.6 income Portfolio 6 -12 -2.2 -10.8 -1.2 -0.9 -0.9 Non-factor 9.3 services FDI (net) -15 -4.4 3 6.6 6.9 6.1 Current -18 -0.9 Account Balance 0 -21 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 -3 Ngu n: c tính c a NHNNVN, IMF và NHTG 18
19. T NAM M L I 23. Vi t Nam ã duy trì c lu ng v n t bên ngoài vào m c cao, b t ch p nh ng vn kinh t v mô ang di n ra. Vi t Nam v n là m t im n h p d n i v i u t ư n ưc ngoài, m c dù FDI c ng ã s t gi m sau khi t m c k l c vào n m 2008. Theo s li u th ng kê v cán cân thanh toán, FDI ròng d ki n s gi m nh xu ng còn 6,1 t US$ trong n m 2010, so vi 6,9 t US$ c a n m 2009. ng th i, sau m t kho ng th i gian gián on hai n m, u t ư gián ti p ã quay tr l i Vi t Nam, lên n g n 2,4 t US$ trong n m 2010. V n vay trung h n và dài h n, ph n l n t các ngu n vi n tr chính th c ã tr l i ưng xu h ưng, vào kho ng 2 t US$ trong n m 2010, sau khi t ng m nh trong n m 2009. K t qu là t ng CAS d ki n s t ng lên 13,5 t US$ trong n m 2010, so v i 11,3 t US$ trong n m 2009 (hình ph i, bi u 8). Nh ư vy, th ng d ư cán cân v n trong cán cân th ươ ng m i ã v ưt xa m c thâm h t cán cân vãng lai trong vòng ba n m qua, và xu hưng này d ki n s ti p t c trong t ươ ng lai. 24. Khôi ph c n nh v mô và gi m tình tr ng bi n v n (capital flight) trong n c (làm gi m xu h ng ô-la hóa c a n n kinh t ) c n ph i song hành v i nhau . V n v cán cân thanh toán c a Vi t Nam là không bình th ưng, vì nó ch y u là s n ph m c a vi c “ng ưi dân trong n ưc” tìm n ch trú n an toàn là vàng và ô-la M phòng ng a r i ro d tr tài chính c a mình tránh kh i nh ng bi n ng l m phát và ng n i t m t giá trong t ươ ng lai. Ng ưc l i, các nhà u t ư n ưc ngoài v n ti p t c l c quan vào n n kinh t Vi t Nam, th hi n qua vi c u t ư FDI và u t ư gián ti p v i s l ưng l n vào Vi t Nam. Trên góc c a c ơ quan ch c n ng, iu quan tr ng là ph i khôi ph c ưc lòng tin c a ng ưi dân tr ưc khi tình hình kinh t v mô b t u nh h ưng n tâm lý c a các nhà u t ư n ưc ngoài. Và cách t t nh t làm iu này là gi m l m phát xu ng m c n nh m t con s . Áp d ng các bi n pháp hành chính bu c ng ưi dân ng ng n m gi vàng và ô-la có th có tác d ng tr ưc m t, song gi i pháp lâu dài duy nh t là ph i ng n ch n nh ng k v ng l m phát. II.D Lm phát gia t ng m c cao 25. Mt trong nh ng c im áng chú ý c a n n kinh t Vi t Nam trong nh ng n m gn ây là l m phát luôn luôn m c cao. Trong vòng 40 tháng qua, t l l m phát ch m c dưi 5% (so v i cùng k n m tr ưc) trong 6 tháng, và lên trên 10% trong 21 tháng. Giá c tiêu dùng ã t ng g n g p ôi k t tháng Giêng 2008, v i l m phát tích l y t ó n nay lên n 106%. Vì sao Vi t Nam li có l m phát cao nh ư v y, và nó tác ng n ng ưi nghèo nh ư th nào? 26. t l m phát l n này c a Vi t Nam c ng có cùng m t nguyên nhân nh t t ng tr ng nóng l n tr c n m 2008. Nó là s n ph m c a các y u t bên ngoài – giá l ươ ng th c và nhiên li u th gi i t ng, các hi n t ưng th i ti t b t th ưng – và các y u t bên trong – ch m thu v các bi n pháp kích c u, cung ti n và tín d ng t ng tr ưng nhanh trong sáu tháng cu i n m 2010, giá nhiên li u và giá in ng th i t ng – cng v i hi u ng tr c a vi c phá giá ti n ng. L ươ ng t i thi u t ng, dù là vi c làm theo thông l và rõ ràng, c ng góp ph n vào k v ng lm phát. H qu là l m phát trong tháng 5.2011 là 19,8% - mc cao nh t k t tháng 12/2008. 19
20. T NAM M L I Vi c Vi t Nam có t l l m phát cao nh t trong khu v c ông Á còn cho th y các y u t trong nưc óng vai trò l n h ơn m t cách m t cân i trong t l m phát hi n nay. Bi u 9: Ch s giá tiêu dùng CPI so v i cùng k CPI hàng tháng Ngu n: T ng c c Th ng kê Hp -2 Tác ng xã h i c a l m phát t ng cao i v i các h thu nh p th p Mt ánh giá tác ng nhanh do Oxfam/Hà N i th c hi n vào u tháng 5.2011 m t s khu v c có thu nh p th p c a TP H Chí Minh, Hà N i, H i Phòng cho th y m c d b t n th ươ ng cao c a m t s nhóm dân c ư (ng ưi già và ng ưi s ng d a vào thu nh p c nh, công nhân nh p c ư c ư v i m c ti n công th p, nhi u lao ng t do), ng th i ng ưi lao ng trong khu v c doanh nghi p nhà n ưc và ng ưi có m c thu nh p trung bình c ng bày t quan ng i. Nh ng phát hi n s ơ b c a ánh giá này nh ư sau: Mc nghiêm tr ng: Không xác nh ưc h u qu ‘kh ng ho ng’ nghiêm tr ng c p h gia ình – tr em không ph i b h c, không có thi u ói gay g t. Các gia ình i phó b ng các bi n pháp phi chính th c truy n th ng nh ư gi m tiêu dùng l ươ ng th c (th t, cá, có ch t l ưng cao), gi m s d ng in, c t bt chi tiêu xã h i, gi m ti t ki m và g i ti n, và s tr giúp t m th i c a gia ình và b n bè. Các h nghèo s ng b ng thu nh p c nh b nh h ưng nhi u nh t; các bi n pháp mà h s d ng c ng ch là gi t gu vá vai. nh h ưng nghiêm tr ng nh t chính là s c ng th ng gia t ng (do l ươ ng t ng không k p v i giá t ng) trong quan h lao ng gi a ch s d ng lao ng và công nhân, c bi t m t s ngành thâm dng lao ng. Tính d b t n th ơ ng : Nh ng ng ưi s ng b ng l ươ ng h ưu, ho c nh ng ng ưi có ngu n thu nh p chính là l ươ ng th p, c bi t là công nhân nh p c ư làm vi c nhà máy, là nh ng ng ưi bày t quan ng i nh t. Lao ng t do trong khu v c không chính th c d ưng nh ư ít b t n th ươ ng h ơn: h có th linh ho t nâng giá hàng hóa và d ch v c a mình. áp ng chính sách. Chính ph g n ây ã ư a ra m t s các bi n pháp chính sách tình th nh m giúp các gia ình i phó v i tác ng t c th i c a tình tr ng giá c t ng cao, bao g m các chính sách tr c p và chi tr m t l n cho các i t ưng iu ki n (công nhân làm vi c trong khu v c qu c doanh có thu nh p th p, i t ưng chính sách xã h i và ng ưi có công) theo Quy t nh 641, cùng v i kho n tr c p ti n in hàng tháng 30.000 ng/h nghèo iu ki n. Kho n tr c p này s làm gi m chi phí s d ng in n hai ph n ba i v i nhi u h nghèo (các h n m trong danh sách nghèo s d ng in d ưi 50 20
21. T NAM M L I kWh/tháng). Tuy nhiên, ph n l n nh ng i t ưng này s ng vùng nông thôn, và tr c p c ng không có tác d ng gì nhi u trong vi c giúp h n ch tác ng c a giá c t ng cao i v i ng ưi tiêu dùng ô th . Lươ ng t i thi u ưc nâng thêm 13,7%, c ng nh ư l ươ ng h ưu và tr c p b o hi m xã h i cho ng ưi lao ng thu c khu v c qu c doanh và l c l ưng v trang ã ngh h ưu. Các bi n pháp khác ang ưc cân nh c. Ngu n: ánh giá Tác ng Nhanh, Oxfam/Hà N i (Tháng 5.2011) 27. Vòng lu n qu n l m phát – ng ti n phá giá – lm phát ã hình thành và khó phá v. Lm phát t ng nhanh vào n m 2008 làm cho nhi u ng ưi Vi t Nam ng ngàng và bu c h ph i tìm n các tài s n giúp h b o toàn giá tr cho s ti n ti t ki m c a mình. iu này d n n tình tr ng “bi n v n” (capital flight) trong n ưc và gây áp l c cao i v i ng n i t . Ti n ng, vn t ươ ng i n nh trong th p niên 2000 ã tr i qua t phá giá m nh l n u tiên vào tháng 6.2008. Vi c này làm cho l m phát càng t ng cao, và m t vòng lu n qu n l m phát – ti n m t giá – lm phát ã hình thành. M t khác, duy trì t l l m phát th p và n nh trong m t th i k dài s thuy t ph c ưc ng ưi dân r ng chu k này ã b phá v , và có th d n n m t chu k i lên là l m phát th p và t giá n nh – nh ng iu ki n này s t o iu ki n cho t ng tr ưng t ng tc trong t ươ ng lai. II.E Ưc tính m c n nh kinh t v mô 28. Chúng tôi th xây d ng m t mô hình gi n ơn tính mc b t n nh kinh t v mô Vi t nam. Công vi c tính toán này là c n thi t khi m t qu c gia th ưng xuyên ph i i mt v i các b t n kinh t v mô và có r t nhi u y u t là nguyên nhân cho s b t n ó. Mt ưc tính ng n g n có th ưc s d ng nh ư m t ch báo di n bi n chính c a tình tr ng b t n và giúp các c ơ quan ch c n ng có nh ng bi n pháp phòng ch ng m t cách ch ng. M t trong nh ng du hi u bt n kinh t v mô c a Vi t nam là s mt n nh t giá nên chúng tôi th s d ng mt mô hình tính ch s áp l c th tr ưng ngo i h i (EMP) th ưng ưc dùng r ng rãi trong nghiên c u kh ng ho ng ti n t . Ch s n nh v mô c a Vi t nam ưc tính toán vi b n bi n s sau: t giá danh ngh a, d tr ngo i h i, lãi su t và t l l m phát. Ph n tính toán ưc trình bày chi ti t Ph l c. 29. Tình tr ng b t n kinh t v mô hi n nay có m c tr m tr ng ngang b ng v i t tng tr ng nóng tr c vào gi a n m 2008 tuy m c n nh d ng nh ã d n n dc khôi ph c. Ưc tính VIMS cho th y m c m t n nh kinh t v mô hi n nay ã n sát v i m c b t n vào gi a n m 2008, tuy nhiên v n ch ưa v ưt quá (hình 10). Song khác v i nm 2008, khi m c m t n nh t ng m nh và l i gi m ngay, v i t t ng tr ưng nóng này tình tr ng m t n nh ã kéo dài trong m t th i gian khá dài – t tháng 11/2010 n tháng 2/2011 – làm cho n n kinh t Vi t Nam r ơi vào m t th i k lo ng i và b t tr c kéo dài. Tuy nhiên, do có nh ng h n ch trong quá trình ưc tính ch s này (xem chi ti t ph n Ph l c), chúng tôi cho r ng thay vì quá t p trung vào m t giá tr VIMS c th , nên nh n m nh h ơn n xu hưng và ph ươ ng h ưng thay i. 21
22. T NAM M L I Hình 10: Ch s n nh kinh t v mô c a Vi t nam (VIMS): Tháng 1/2007 – Tháng 5/2011 12 Jun-08, 10.7 Nov-10, 9.27 10 9.00 8.60 8 7.81 6 4 2 0 -2 Jan-07, -1.55 -4 Feb -06 Aug -06 Feb -07 Aug -07 Feb -08 Aug -08 Feb -09 Aug -09 Feb -10 Aug -10 Feb -11 Ngu n: c tính c a NHTG II.E Tình hình tài khóa và n qu c gia 30. Thâm h t tài khóa chính ph ang trên à gi m, song t c gi m ch m h ơn nhi u so v i m c c n thi t t c n nh kinh t v mô. Theo ưc tính m i nh t c a IMF, tng thu ngân sách và vi n tr t ng t 26,7% GDP trong n m 2009 lên 28,2% trong n m 2010. ng th i, t ng chi ngân sách (bao g m chi ngoài ngân sách) ưc tính ã gi m 1 im ph n tr m, t 35,7% GDP trong n m 2009 xu ng 34,6% trong n m 2010. Thâm h t ngân sách do v y ưc tính ã gi m t 9,0% GDP trong n m 2009 xu ng 6,4% GDP trong n m 2010 (b ng 3). Con s này cao h ơn áng k so v i m c 3% GDP là m c c n m b o b n v ng n lâu dài cho khu v c công. 31. N công c a Vi t Nam s c duy trì n nh n u xu h ng ph c h i kinh t hi n nay ti p di n và các c ơ quan ch c n ng ti p t c th t ch t tài khóa. Kt qu phân tích b n vng n ưc th c hi n trong n m 2011 cho th y n khu v c công m c 52,8% GDP tính n cu i n m 2010, trong ó 2 ph n 3 (42,3% GDP) là n n ưc ngoài. Theo k ch b n c ơ s , t l n này d ki n s t ng lên trên 50% GDP trong giai on 2010-13 tr ưc khi l i gi m xu ng. Thâm ht ngân sách l n trong n m 2009 và 2010 không nh h ưng nhi u n s b n v ng n công nói chung, v i iu ki n chính ph tr l i m c thâm h t tr ưc kh ng ho ng trong vòng m t vài n m ti nh ư d ki n. Các cu c ki m tra s c c ng cho th y hai r i ro chính e d a b n v ng n là m t kh n ng ti p c n v i các dòng v n không t o ra n và xu t kh u gi m sút. 22
23. T NAM M L I 32. Nguyên ngân l n nh t d n n s b t tr c, và do ó là m t r i ro không l ng hóa c trong ánh giá b n v ng n (DSA) xu t phát t nh ng ngh a v n gián ti p, không c ph n ánh trong nh ng th ng kê chính th c v n công hay n c nhà n c b o lãnh. Không có m t nh ngh a rõ ràng c ng nh ư không có m t con s ưc tính áng tin c y nào v nh ng ngh a v n , này, làm h n ch kh n ng c a chính ph trong vi c qu n lý các r i ro kèm theo chúng. Các ngh a v n d phòng có th phát sinh t các qu n m ngoài ngân sách nh ư qu b o hi m xã h i, khu v c ngân hàng hay các DNNN l n. DNNN là m t m i quan ng i l n k t sau v vi c c a Vinashin. Nguyên nhân th hai gây r i ro cho ngân sách, m c dù không l n bng các ngh a v n d phòng, xu t phát t quy mô chi tiêu ngoài ngân sách khá l n, ph i ưc bù p b ng vi c phát hành trái phi u ngoài ngân sách. Trong b n n m tr l i ây, chi ngoài ngân sách ưc bù p b ng trái phi u c a BKH& T ã t ng m nh t 1,5% GDP trong n m 2007 lên 2,8%. Tuy nhiên, d ki n con s này s gi m xu ng 1,9% GDP vào n m 2011 và 1,8% GDP vào n m 2012 (b ng 3). Bng 3: Các ch s tài khóa (ph n tr m GDP) 2008 2009/r 2010/e 2011/p T ng thu ngân sách và vi n tr 29.0 26.7 28.1 28.5 Thu ngân sách (không tính vi n tr ) 28.4 26.3 27.9 28.3 Thu t thu 24.5 22.3 23.6 24.1 Thu t d u thô 6.1 3.6 3.5 3.4 Thu thu ngoài d u thô 18.4 18.7 20.1 20.7 Thu ngoài thu và v n 3.9 4.0 4.2 4.1 Vi n tr 0.6 0.4 0.3 0.2 Chi ngân sách (chính th c) 27.7 31.8 30.0* 29.5 Chi th ưng xuyên 19.7 20.9 21.4 22.8 Trong ó: tr lãi 1.1 1.4 1.3 1.5 Vn 8.0 10.9 8.6* 6.7 Cân i ngân sách chính th c 1.2 -5.1 0.1 -1.0 Các kho n chi khác ngoài ngân sách 2.4 3.9 4.5 2.9 Trái phi u chính ph ngoài ngân sách 1.8 2.8 2.8 1.9 ODA cho vay l i 0.6 0.5 1.6 0.9 Chi phí h tr lãi su t 0.0 0.6 0.1 0.0 T ng chi 30.2 35.7 34.6* 32.4 Cân i ngân sách t ng th -1.2 -9.0 -6.4* -3.9 Ngu n bù p ngân sách 2.6 8.8 6.2 3.9 Nưc ngoài (ròng) 1.7 3.6 3.2 2.0 Trong n ưc (ròng) 0.9 5.2 3.0 1.9 Ngu n: Ưc tính c a B Tài chính, IMF và Ngân hàng Th gi i; * ưc tính s ơ b và còn ch nh s a 23
24. T NAM M L I II.F Nh ng di n bi n trong ngành ngân hàng 33. Khu v c ngân hàng c a Vi t Nam b nh h ng tiêu c c b i các bong bóng giá tài sn liên ti p, chính sách th t ch t ti n t và t ng tr ng ch m. Mt môi tr ưng kinh t v mô bt n nh r t b t l i cho s t ng tr ưng n nh và b n v ng c a khu v c tài chính. Các iu ki n kinh t v mô c a Vi t Nam trong vòng b n n m tr l i ây b t n h ơn so v i hai th p niên tr ưc. Ngành ngân hàng ã v ưt qua nh ng xoay chuy n l n trong các iu ki n kinh t mà không b v , m t iu áng khen ng i và áng khích l . Tuy nhiên, ngành ngân hàng c ng nhi u l n g p khó kh n trong nh ng n m qua, t nh ng bong bóng b t ng s n n tình tr ng gi m l m phát trong n n kinh t . 34. Ngành ngân hàng ti p t c thay i theo h ng phát tri n m r ng c a các ngân hàng c ph n (NHCP). Ngân hàng th ươ ng m i qu c doanh (NHTMQD) óng vai trò chi ph i trong ngành ngân hàng m c dù ang m t d n th ph n (c v tín d ng l n ti n g i) vào tay các NHCP. Vào th i im cu i n m 2007, NHTMQD chi m kho ng 59,3% t ng d ư n tín d ng. n n m 2010, th ph n c a kh i ngân hàng này còn 51,4% trong khi th ph n c a các NHCP t ng lên t mc 27,7% lên 34,8%. Hai NHTMQD ã ưc c ph n hóa, hai ngân hàng khác lên k ho ch c ph n hóa trong n m nay. Công ty Tài chính qu c t (IFC) ã mua 10% c ph n c a m t NHTMQD l n th ba Vi t nam. V t ng tr ưng tín d ng, danh m c cho vay c a các NHTMQD có mc t ng th p h ơn so v i m c t ng c a toàn ngành trong vài n m v a qua. Ví d , trong n m 2010 m c t ng tín d ng c a các NHTMQD là 22% so v i m c trung bình 40% c a các NHCP. T tr ng tín d ng c a các NHTMQD dành cho khu v c doanh nghi p nhà n ưc c ng gi m dn trong th i gian g n ây. Tuy nhiên, v i quy mô hi n hành c a các NHTMQD và s gn k t m t thi t v i khu v c DNNN thì kh i các NHTMQD v n có th là tâm im ca tình tr ng d b t n th ươ ng trong toàn b ngành ngân hàng. 35. Ngành ngân hàng ti p t c b nh h ng c a tình tr ng b t n kinh t v mô . Ng ưi g i ti n ti p t c d ch chuy n các kho n ti p ki m c a h sang các hình th c khác (ngo i t , vàng ) gây tình tr ng ô la hóa n n kinh t và y giá b t ng s n lên cao. Ti t ki m cá nhân b ng ti n ng ang có xu h ưng t ng lên trong vài tháng g n ây (trong lúc ti n g i c a khu v c doanh nghi p b suy gi m làm cho t ng ti n g i b ng ti n ng b s t gi m). Nguyên nhân c a hi n tưng này xu t phát t các bi n pháp hành chính ã làm cho các l a ch n khác thi u h p d n hơn. Cùng th i gian ó, ng ưi g i ti n ã ch y vòng vo quanh các ngân hàng, b t ch p r i ro vì cho r ng SBV s không cho các ngân hàng phá s n. Thi u m t h th ng x p h ng r i ro có hi u qu cùng v i m c minh b ch và công khai th p c ng là nguyên nhân c a tình tr ng trên. 36. Mc dù t c nh ng thành t u rõ ràng, ngành ngân hàng c ng ph i i m t v i nhi u v n v tính an toàn và lành m nh c a ngành . Vi t Nam có quá nhi u ngân hàng v i s hi n di n c a kho ng 120 t ch c tín d ng (trong ó có 5 NHTMQD ho c ngân hàng có c ph n do Nhà n ưc n m a s và 2 ngân hàng chính sách). R t nhi u t ch c tín d ng có quy mô nh , ho t ng t i thành th và có danh m c cho vay phát tri n r t nhanh chóng. Do áp l c t ng 24
25. T NAM M L I tr ưng, h th ng qu n lý r i ro còn t ươ ng i kém phát tri n, k n ng qu n lý y u kém, m t s ngân hàng này ã ph i i m t v i các v n v thanh kho n trong b i c nh bi n ng lãi su t tng cao trong nh ng n m g n ây. 37. Ch t l ng tài s n c a ho t ng ngân hàng v n là m t quan ng i khi t ng tr ưng tín dng cao b t th ưng các n m qua, t l cho vay cao, và n ng l c qu n lý r i ro y u trong ngành ngân hàng. Theo s li u chính th c, t l các kho n n x u (NPL) c a h th ng ngân hàng là 1,9% vào cu i n m 2009 và x p x 2% vào cu i n m 2010. Tuy nhiên, n u các quy nh ưc nâng lên theo tiêu chu n qu c t và ưc tuân th t t thì NPL c a ngành ngân hàng d ki n s cao h ơn r t nhi u. Hi n t i, ch có 3 ngân hàng th ươ ng m i ưc SBV công nh n áp d ng iu kho n 7 c a Quy t nh 493 v phân lo i tài s n “Có” ưc áp d ng t ươ ng i sát v i ph ươ ng pháp qu c t v tính toán NPL. 38. SBV ã t ng các yêu c u v v n t i thi u áp ng nh ng m i quan tâm v tình hình phát tri n c a ngành ngân hàng. Cu i n m 2008, t t c các ngân hàng th ươ ng m i ã áp ng ưc các yêu c u m i v v n. Quá trình t ng v n iu l t i thi u v n ti p t c di n ra, m t ph n nh m thúc y s c ng c các ngân hàng nh . Tuy nhiên, th i h n t ng v n iu l t i thi u lên 3 nghìn t ng (t ươ ng ươ ng kho ng150 triu USD theo t giá hi n th i) vào cu i n m 2010 ã ph i gia h n thêm 1 n m n a vì lý do 18 ngân hàng nh ã không kh n ng áp ng yêu c u này. SBV ã ch n bi n pháp th c hi n chính sách này m t cách th n tr ng h ơn, c bi t là trong b i c nh tình hình kinh t v mô hi n t i còn b t n. Yêu c u m i v m c an toàn v n (CAR) lên 9% ưc ưa ra vào tháng 10 n m 2010 th hi n m t b ưc ti n quan tr ng nh m t ng tính an toàn cho h th ng ngân hàng. 39. Các chính sách d a vào các bi n pháp hành chính c n ph i c lo i b và thay vào bng các c ơ ch th tr ng . Ngành ngân hàng ã áp d ng nhi u bi n pháp hành chính trong sáu tháng qua bao g m áp d ng m c tr n cho t ng tr ưng tín d ng (20% cho n m 2011), lãi su t ti n gi (lãi su t ti n g i Vi t Nam ng m c tr n là 14%, lãi su t ti n g i b ng ng ô la M v i mc tr n là 2% i v i các kho n ti t ki m cá nhân và 0,5% i v i ti n g i c a các t ch c kinh t), c ng nh ư áp d ng m c tr n cho các l nh v c phi s n xu t và quy nh c m huy ng và cho vay vàng. Nh ng bi n pháp hành chính này ã ưc ch ng minh là có hi u qu trong vi c th c hi n Ngh quy t 11 trong ng n h n. Tuy nhiên, trong dài h n, vi c l m d ng các công c tr c ti p này thay vì các công c th tr ưng có th s có h i cho s lành m nh c a h th ng ngân hàng cng nh ư quá trình ph c h i c a n n kinh t . 40. Cn t ng c ng khung pháp lý và giám sát cng nh tuân th hi u qu các quy nh . SBV ã t ng c ưng giám sát b ng cách thi t l p Cơ quan Thanh tra Giám sát Ngân hàng và iu ch nh hai lu t và quy nh ngân hàng v t l m b o an toàn. Công tác xây d ng n ng lc cho các giám sát viên, th c hi n giám sát ni b và bên ngoài, ang ưc th c hi n, nh ưng kt qu th c hi n v n còn thi u. Vi c tuân th các quy nh cho th y v n còn y u kém th hi n s l ưng các yêu c u báo cáo t xu t i v i các t ch c tín d ng trong vài n m qua (m c dù 25
26. T NAM M L I lnh v c giám sát ã nh n ưc nhi u h tr t c ng ng các nhà tài tr và các c p th m quy n). 41. SBV ã n l c t ng c ng tính minh b ch và công b thông tin, nh ng v n ch a b t kip c v i các n c cùng m c phát tri n trong khu v c và qu c t . SBV ã t ng c ưng th c hi n tính minh b ch trong h th ng và i v i công chúng, th hi n qua d li u và thông tin cung c p trên trang m ng c a SBV và các ph ươ ng ti n thông tin i chúng, nh ưng v n b t t h u so v i các n ưc có cùng m c phát tri n trong khu v c. Thông t ư s a i v công b thông tin s ưc ban hành vào kho ng gi a n m 2011 có th mang l i m t s c i thi n áng k , m c dù các quy nh v b o m t hi n hành c a chính ph không cho phép có ưc nh ng thay i có tính toàn di n. V l nh v c này, vi c thành l p V Th ng Kê và D báo ang giúp c i thi n n ng lc c a SBV trong vi c áp ng các yêu c u v công b thông tin c ng nh ư th c hi n chính sách v ti n t và d báo. III. CÁC NG THÁI CHÍNH SÁCH GN ÂY III.A T t c m i là s kh i u 42. Vi t Nam ã công b m t lo t chính sách quan tr ng trong nh ng tháng g n ây, và nu các chính sách này c th c hi n t t s giúp cho Vi t Nam t c n nh kinh t v mô lâu dài. Sau khi i h i ng XI thành công t t p vào tháng 1.2011, chính ph (và c chính quy n a ph ươ ng) ng thu n áp d ng các bi n pháp m nh khôi ph c n nh v mô. Các c ơ quan ch c n ng nh n ra c n ph i chú ý t p trung gi i quy t v n b t n v mô, k c khi ph i ch p nh n t ng tr ưng ch m l i trong ng n h n. Chính ph công khai cho th y ý nh theo ui “chính sách tài khóa và ti n t th t ch t và th n tr ng” và thông qua Ngh quy t 11, cam k t vi các c i cách chính ti n t , tài khóa và c ơ c u nh m làm h nhi t n n kinh t quá nóng. Ngân hàng Nhà n ưc Vi t Nam tích c c nh t trong vi c công b các bi n pháp ti p theo theo yêu c u ca Ngh quy t 11, và các n l c t ươ ng t c ng ang ưc chu n b t t c các b ngành liên quan. Chúng tôi tóm t t ng n g n nh ng bi t pháp ã ư a ra cho n nay: Chính sách T giá i. T giá ti n ng so v i ô-la M ã ưc iu ch nh lên 9,3%, biên giao d ch thu h p t +/-3 ph n tr m xu ng còn +/-1 ph n tr m. ây là t iu ch nh t giá l n nh t k t khi tình hình kinh t v mô b t u tr nên m t n nh vào n m 2007. Các c ơ quan ch c n ng c ng cho bi t t giá trung bình liên ngân hàng s ưc qu n lý linh ho t h ơn, nh t quán v i m c tiêu d n d n chuy n sang ch t giá linh ho t. Trong nh ng tu n gn ây, chênh l ch t giá trên th tr ưng song hành ã d n d n gi m xu ng b ng không. Tháng 5.2011, l n u tiên trong 37 tháng liên ti p, ti n ng ưc giao d ch ti các ngân hàng th ươ ng m i dưi t giá tham chi u chính th c. ii. Trong n l c gi m b t tình tr ng ô-la hóa trong n n kinh t , m t thông t ư ã ưc ban hành vào tháng T ư, c m các ngân hàng nh n g i hay cho vay b ng vàng. 26
27. T NAM M L I iii. Ngày 31 tháng 5, 2011, Ngân hàng Nhà n ưc ban hành Thông t ư 13, yêu c u các DNNN ph i bán ti n g i b ng ô-la cho các ngân hàng th ươ ng m i. iv. Tr ưc tình tr ng buôn bán, u c ơ vàng tràn lan và ngày càng t ng g n nh ư b t h p pháp, dn n quy mô li và sai s t ng cao trong cán cân thanh toán, Ngh quy t 11 ch o cho NHNN ph i xây d ng m t Ngh nh v Qu n lý Kinh doanh Vàng ban hành vào quý 2 nm 2011. Ngh nh này s t p trung ho t ng xu t kh u vàng, c m kinh doanh vàng mi ng và ng n ch n ho t ng buôn l u vàng qua biên gi i. Ngh quy t 11 c ng ch o các cơ quan ch c n ng ph i m b o ho t ng kinh doanh ngo i t và vàng ph i tuân th pháp lu t. Chính sách ti n t i. Trong b n tháng qua, NHNNVN ã t ng lãi su t c ơ b n (tái c p v n) t 8% lên 14% và iu ch nh t ng lãi su t nghi p v th tr ưng m (mua l i/repo) sáu l n – t 7% lên 15% (hình ph i, bi u 11). Bi u 11: Bi n ng T giá và Lãi su t Trái : T giá chính th c so v i t giá th tr ưng t do Ph i: Lãi su t chính sách 22,500 15 Parallel OMO 7 -D rate 22,000 14 Official SBV Refinance rate 21,500 13 Discount rate Official, upper band 21,000 12 O/N interbank rate Vietcombank 20,500 11 20,000 10 19,500 9 19,000 8 18,500 7 18,000 6 17,500 5 Jan-10 May-10 Sep-10 Jan-11 May-11 Jan-10 May-10 Sep-10 Jan-11 May-11 Source: NHNNVN ii. Theo Ngh quy t 11, ch tiêu t ng tr ưng tín d ng trong n m 2011 s ph i gi m xu ng 20% so v i 39% n m 2009 và 30% n m 2010. ây s là ch tiêu t ng tr ưng tín d ng th p nh t trong vòng 10 n m qua. T ươ ng ng v i ng thái này, ch tiêu t ng tr ưng t ng ph ươ ng ti n thanh toán M2 ưc gi m c 15-16% trong n m 2011 – ch tiêu t ng tr ưng cung ti n th p nh t k t khi b t u c i cách kinh t hai th p niên tr ưc ây. T ng tr ưng tín d ng và v n kh d ng trong b n tháng u n m 2011 l n l ưt là 5% và 1%, i úng h ưng nh m t ưc mc tiêu ra cho c n m. iii. Ngân hàng Nhà n ưc Vi t Nam ã t ng d tr b t bu c i v i các kho n vay b ng ngo i t lên 6% ói v i các kho n vay k h n d ưi 12 tháng, và 4% i v i các kho n vay k h n trên 27
28. T NAM M L I 12 tháng (b t u t 1 tháng 5); và gi i h n tr n lãi su t ti n g i b ng ng ô-la là 1% i vi t ch c và 3% i v i cá nhân. T ngày 31 tháng 5, 2011, mc tr n lãi su t này ti p t c ưc iu ch nh gi m xu ng còn 0.5% i v i t ch c và 2% i v i cá nhân. Khu v c ngân hàng i. Ngh quy t 11 yêu c u các ngân hàng h n ch cho vay các ho t ng phi s n xu t (bao g m bt ng s n và ch ng khoán) không quá 22% t ng d ư n tín d ng n ngày 30.6.2011, và không quá 16% n ngày 31.12.2011. Các ngân hàng không tuân th theo yêu c u này s bu c ph i t ng g p ôi t l d tr b t bu c và h n ch ho t ng kinh doanh. NHNNVN s ánh giá tình hình tuân th vào cu i tháng 6.2011. ii. Chính ph ang s a i Quy t nh 493 nâng c p thông l phân lo i n và trích l p d phòng trong h th ng ngân hàng ti n g n h ơn v i chu n m c qu c t . Quy t nh s a i s ưc ban hành trong tháng 5.2011. iii. Chính ph c ng kh ng nh s tham gia Ch ươ ng trình ánh giá Khu v c Tài chính (FSAP) và yêu c u Ngân hàng Th gi i và Qu Ti n t Qu c t h tr k thu t. Chính sách tài khóa i. Chính ph ã công b s gi m chi th ưng xuyên ngoài l ươ ng xu ng thêm 10%, không kh i ng m i các d án xây d ng c ơ b n trong khu v c công trong n m nay, bao g m c các d án c a DNNN, thông qua ó gi m thâm h t ngân sách xu ng d ưi 5% GDP vào n m 2011 (theo nh ngh a c a chính ph Vi t Nam) – tươ ng ng v i gi m 1 im ph n tr m trong n m 2010 và 0,3 im ph n tr m d toán ngân sách n m 2011. ii. Tuy nhiên, nh ng n l c c t gi m chi tiêu công b ng cách ng ng l i các d án lãng phí không t ưc ti n mong mu n. V n ch ưa có công b chính th c nào v m c c t gi m ngân sách u t ư (xây d ng c ơ b n) chính xác là bao nhiêu trong n m 2011, m c dù báo chí ư a tin cho bi t m c c t gi m do B K ho ch và u t ư xu t là khá l n. Doanh nghi p nhà n ưc i. Chính ph ã yêu c u các T p oàn Kinh t ch ch t th c hi n ki m toán c l p theo chu n qu c t và báo cáo k t qu vào cu i n m 2011. B K ho ch và u t ư ưc yêu c u rà soát các kho n vay và d án u t ư theo k ho ch c a các DNNN xác nh các d án ph i ng ng tri n khai ho c c t gi m quy mô. Báo cáo c a BKH& T n h n trình ra Qu c h i vào cu i tháng 3.2011. Ngh quy t 11 c ng cho th y chính ph s y nhanh ti n c ph n hóa và tng c ưng công tác qu n tr doanh nghi p các DNNN, m c dù các bi n pháp chính xác v n ch ưa ưc làm c th . 28
29. T NAM M L I Các bi n pháp tái c ơ c u khác. i. Chính ph ang so n th o m t Thông t ư nh m t ng c ưng vi c công khai thông tin và các chính sách nh h ưng n qun lý ti n t và ho t ng ngân hàng, bao g m vi c trình các s li u th ng kê then ch t cho Ban Th ng kê Tài chính Qu c t c a IMF theo úng l ch trình. D th o thông t ư ã ưc g i cho Ngân hàng Th gi i xem xét. Cu i cùng, chính ph ang chuy n t cơ ch qu n lý hành chính trong vi c n nh giá c cho các hàng hóa ch ch t nh ư in, khí t và x ng d u sang m t c ơ ch d a vào th tr ưng. Chính ph ã công b t ng giá in 15,3%, t ng giá ga 18% và giá d u h a 21%. Ngoài ra, Ngh quy t 11 c ng ch th cho B công th ươ ng so n th o quy nh v vi c thi t l p c ơ ch th tr ưng trong vi c quy nh giá in. 43. Các bi n pháp chính sách nói trên, theo quan im c a chúng tôi, là m t k ho ch áng tin c y Vi t Nam thi t l p l i n nh kinh t v mô . Các bi n pháp này ã ưc chính ph th o lu n r ng rãi, cùng v i các i di n c a các DNNN l n và các nhà kinh t c l p ca Vi t Nam. K ho ch nh n ưc s ng h r ng rãi c a các b ngành trung ươ ng và các y ban tài chính ngân sách c a Qu c h i. Các th tr ưng tài chính qu c t ã có ph n ng tích c c tr ưc nh ng thông báo g n ây, bi u hi n qua vi c chênh l ch lãi su t trái phi u chính ph Vi t Nam liên t c gi m trong nh ng ngày v a qua. ây là d u hi u t t lành c a vi c th c hi n thành công Ngh quy t 11. 44. Mc dù ã có nh ng thành công b c u, song các c ơ quan ch c n ng c n ph i th n tr ng tránh “tuyên b chi n th ng quá s m” trong cu c chi n nh m bình n kinh t v mô. áng ti c là vi c th c hi n Ngh quy t 11 không ph i ch nào c ng t k t qu t t nh ư nhau. Nh ng n l c c t gi m ngân sách u t ư ã b trì hoãn, ch ưa có s ng thu n v vi c gi m thâm h t ngân sách xu ng m c b n v ng h ơn là 3% GDP. T ươ ng t , tính ch t c i cách các DNNN c ng ch ưa ưc c th hóa m t cách y , bao g m c i thi n công tác qu n tr doanh nghi p, t ng c ưng ki m toán và y nhanh ti n c ph n hóa. Có m t s bi n pháp ưa ra nh m c i thi n thông tin liên l c vi th tr ưng, m c dù nh ng hành ng c i cách có ý ngh a hơn trong l nh v c này ch ưa phù h p v i lu t pháp hi n hành v bí m t nhà n ưc. T ươ ng t , c n liên tc c p nh t và t ng c ưng h th ng qu n lý nh m ng n ch n tr ưc các v n phát sinh trong khu v c ngân hàng. V i d ki n t ng tr ưng trong n m 2011 s gi m sút, s có lúc n y sinh nhu c u n i l ng chính sách ti n t và tài khóa và trì hoãn nh ng c i cách c ơ c u. N u nh ưng b cho nh ng nhu c u này có th làm cho n n kinh t ph i tr giá. 45. Mc dù ch a có l ch trình rõ ràng cho vi c ch m d t các bi n pháp bình n, song vi c xác nh các ch s o lng ti n th c hi n s là vi c làm h u ích. Tình hình hi n nay t các c ơ quan ch c n ng tr ưc c ơ h i tt khôi ph c l i s tín nhi m c a mình bng cách cươ ng quy t th c hi n Ngh quy t 11 m t cách hi u qu . Và theo ý ki n c a chúng tôi, iu quan trng là l p tr ưng chính sách hi n nay ph i ưc duy trì cho n khi t ưc ít nh t là ba m c quan tr ng d ưi ây: (i) l m phát tr v m c n nh, m t ch s ; (ii) chênh l ch t giá hoàn toàn b xóa b ; và (iii) d tr ngo i h i cho ít nh t 2,5 tháng nh p kh u. 29
30. T NAM M L I IV. TRI N VNG TRONG VÀ SAU NM 2011 46. Vi s b t tr c áng k trong tri n v ng kinh t toàn c u và b i c nh chính sách kinh t trong n c có nhi u thay i, d báo c a chúng tôi v tri n v ng n n kinh t Vi t Nam d a trên m t s gi nh l n. Chúng tôi s d ng nh ng d báo m i nh t c a Ngân hàng Th gi i v t l t ng tr ưng kinh t toàn c u là 3,3% và c a khu v c ông Á ang t ng tr ưng nhanh là 8,2%. Chúng tôi gi nh r ng s không có các cú s c v giá l ươ ng th c và giá nhiên li u toàn c u m i, và giá c trong giai on tháng 3-5/2011 ã là m c giá cao nh t trong n m 2011. Chúng tôi c ng gi nh r ng giá nhiên li u và giá in trong n ưc s không có t t ng giá m nh ngoài tiên li u trong nh ng tháng còn l i c a n m 2011. Và quan tr ng h ơn c , chúng tôi ng m nh r ng Ngh quy t 11 s ưc th c hi n quy t li t và hi u qu , trong ó iu quan tr ng là s t ưc ch tiêu tng tng ph ươ ng ti n thanh toán và tín d ng. V i s l c quan làm cơ s cho nh ng gi nh này, d báo c a chúng tôi v nn kinh t Vi t Nam thiên theo chi u hưng i lên. 47. Chúng tôi d ki n tình hình s d n d n c c i thi n trong sáu tháng cu i nm 2011 . S c i thi n này bao g m vi c l m phát s gi m ch m nh ưng v ng ch c, t c t ng tr ưng n cu i n m s ph c h i m c khiêm t n và tình hình cán cân i ngo i không x u i nhi u. Trong n m 2012 Vi t Nam s có m c c i thi n t t h ơn, m c dù n u không có nh ng hành ng quy t oán và m nh b o v m t c ơ c u thì chúng tôi cho r ng Vi t Nam s không th quay tr l i ưc th i t ng tr ưng hoàng kim tr ưc khi kh ng ho ng trong ng n h n n trung h n. 48. Mc dù kinh t trong n c i ch m l i và kinh t toàn c u nhi u b t tr c, song ngành xu t kh u s v n t k t qu t t nh n m ngoái. Nhu c u i v i các m t hàng xu t kh u t các ngành thâm d ng lao ng và nông s n c a Vi t Nam v n ưc duy trì trong n m 2011. Tuy nhiên, t ng tr ưng xu t kh u m nh h ơn c ng s làm cho giá tr nh p kh u t ng do hàng xu t kh u c a Vi t Nam ph i s d ng nhi u nguyên li u nh p kh u. Do v y, chúng tôi d ki n thâm h t th ươ ng m i trong n m 2011 s cao h ơn m t chút so v i n m 2010 c v giá tr tuy t i l n tính theo t tr ng trên GDP. Thâm h t th ươ ng m i t ng và ki u h i d ki n gi m s làm cho thâm h t cán cân vãng lai t ng kho ng m t im ph n tr m – t 4% GDP lên kho ng 5%. Thâm h t cán cân vãng lai t ng có th i kèm v i s s t gi m trong lu ng v n vào, do FDI ang ch ng l i và kh n ng u t ư gián ti p c ng gi m trong b i c nh bi n ng kinh t v mô v n ang ti p di n. Tuy nhiên, chúng tôi d ki n tình tr ng “bi n v n” (capital flight) trong nưc s gi m trong n m 2011, giúp cho Ngân hàng Nhà n ưc Vi t Nam d n d n c ng c ưc d tr ngo i h i. 49. Vi c th c thi Ngh quy t 11 s góp ph n làm gi m t c l m phát trong sáu tháng cu i n m 2011 . Ch s giá tiêu dùng ca Vi t Nam ã t ng n 19,8% (so v i cùng k n m tr ưc) vào th i im tháng 5/2011, là m c cao nh t trong vòng 26 tháng qua. ây là h qu c a tình tr ng giá l ươ ng th c và nhiên li u th gi i t ng cao, nh h ưng c a vi c iu chnh m nh giá c trong n ưc i v i m t s m t hàng ch ch t (in, x ng d u ) và các s n ph m nh p kh u 30
31. T NAM M L I tác ng r t nhanh n giá c trong n ưc do ng Vi t Nam m t giá. D ki n t l l m phát so vi cùng k n m tr ưc có th lên n nh im vào cu i quý hai và sau ó b t u gi m xu ng kho ng 15% tính vào th i im tháng 12/2011. D báo l m phát trong n m 2011 ph thu c r t nhi u vào vi c li u gói chính sách c a chính ph (Ngh quy t 11) có thành công hay không trong vi c giành l i uy tín chính sách và lòng tin c a các nhà u t ư trong và ngoài nưc. Do v y th c hi n chính sách m t cách c ươ ng quy t và kiên trì s là y u t then ch t ki m ch l m phát, xây d ng lòng tin và c i thi n tình hình cán cân i ngo i. 50. Tri n v ng t ng tr ng ng n h n ca Vi t Nam v n y thách th c. N n kinh t b t u t ng tr ưng ch m l i vào quý 1 n m 2011, khi tác ng toàn di n c a l m phát cao và các bi n pháp bình n v n ch ưa th hi n h t. Quý hai và ba n m 2011 s khó kh n h ơn quý 1, m c dù nh ng d báo g n ây c a B K ho ch và u t ư cho th y n n kinh t s t ng tr ưng vào kho ng 5,6% trong sáu tháng u nm. Th t ch t chính sách ti n t và tài khóa s làm gi m t ng tr ưng u t ư, trong khi lãi su t t ng m nh và áp l c l m phát gia t ng s tác ng tiêu c c n tiêu dùng cá nhân. Chi phí s n xu t cao h ơn c ng s làm gi m ti m n ng t ng tr ưng c a kh i doanh nghi p. Thu h p ho t ng trong kh i s n xu t c ng s c n b ưc t ng tr ưng c a các ho t ng d ch v trong n m nay. Tuy nhiên, v i gi nh là các bi n pháp chính sách c a chính ph s khôi ph c ưc lòng tin và l y l i à t ng tr ưng, chúng tôi d ki n n n kinh t s t ưc tc t ng tr ưng kho ng g n 6%. 51. Vi s l c quan làm c ơ s cho nh ng gi nh c a chúng tôi, d báo v tri n v ng nn kinh t Vi t Nam mà chúng tôi a ra c ng ng tr c m t s r i ro theo chi u h ng xu i. Các r i ro chính bao g m vi c dng th c thi các bi n pháp bình n quá s m, các v n trong h th ng ngân hàng và khu v c doanh nghi p nhà n ưc quay tr l i, giá c hàng hóa th gi i ti p t c t ng cao và cu c kh ng ho ng n chính ph Châu Âu n h i k ch phát và gây nh h ưng lây lan ra nh ng khu v c khác trên th gi i. 31
32. T NAM M L I PH L C: ƯC TÍNH CH S BÌNH N KINH T V MÔ C A VI T NAM (VIMS) A1. Khi m t qu c gia th ng xuyên ph i i m t v i nh ng c ơn m t n nh kinh t v mô, ng i ta th ng so sánh m c nghiêm tr ng c a c ơn s c này v i c ơn s c khác. Vi t Nam ít nh t ã hng ch u hai t t ng tr ưng nóng trong vòng ba n m v a qua, l n u tiên vào n m 2008 và l n th hai vào cu i n m 2010, hi n v n ang ti p di n. Vi t Nam c ng h ng ch u ít nh t m t l n s t gi m ho t ng kinh t và gi m phát r t nhanh – trùng v i c ơn kh ng ho ng kinh t toàn c u – cng có th coi là m t t mt n nh kinh t v mô. Trong b i c nh l m phát cao và th tr ưng ngo i h i bi n ng nh ư hi n nay, ng ưi ta th ưng t câu h i li u c ơn b t n kinh t v mô 2010-11 có tính ch t nghiêm tr ng nhi u h ơn hay ít h ơn so v i n m 2008? A2. Hi n nay v n ch a có m t k thu t tiêu chu n nào o l ng m c nghiêm tr ng ca s bt n kinh t v mô. Trên th c t , vn không ch n m ch tìm ra k thu t úng. Nó b t u t khái ni m ‘b t n kinh t v mô’, th ưng ưc s d ng r ng rãi trong các tài li u chính sách, song g n nh ư ch ưa bao gi ưc nh ngh a m t cách th c s. M t nghiên c u c a Elbadawi và Schmidt-Hebbel (1998) ã c g ng o l ưng tình tr ng m t n nh v mô b ng m t nhóm ch s chính sách tài chính v mô – t l thâm h t c a khu v c công trên GDP – và các ch s kh ng ho ng tài chính v mô, ưc hi u là s m t cân b ng tài chính và kinh t v mô tr m tr ng trong các l nh v c chính sách tài khóa, ti n t và t giá th c. Tuy nhiên, phiên b n m t n nh kinh t v mô c a hai tác gi này không hoàn toàn phù h p v i bi c nh Vi t Nam vì hai lý do. Th nh t, nh ngh a c a h quá r ng – mi y u t b t n trong iu ki n kinh t v mô c a m t qu c gia u ưc ưa vào trong ch s này – có th phân bi t ưc gi a b t n do các yê t mang tính chu k gây ra và b t n do các y u t b t ngu n t c ơ c u. Th hai, ch s này có th xây d ng v i t n su t m t n m hay m t quý m t l n, nh ư v y c ng không có ý ngh a gì n u nh ư m c ích là ưc tính m t ch s có t n su t cao mà các nhà ho ch nh chính sách có th dùng giám sát các iu ki n kinh t v mô và ư a ra nh ng iu ch nh chính sách k p th i gi a hành trình. A3. Bt n kinh t v mô c a Vi t Nam th ng c th hi n qua tình tr ng m t n nh v t giá và ngo i h i, nên m t th c o phù h p h ơn có th là m t ch s o áp l c th tr ng ngo i h i (EMP), c s d ng r ng rãi trong các nghiên c u v kh ng ho ng ti n t ho c tài chính. nh ngh a ph bi n nh t v ch s EMP là m t bi n ph c, t ng h p c a ba bi n d ưi ây: t giá, d tr ngo i hi và lãi su t (xem Eichengreen, Rose & Wyplosz (1994) và Kaminsky & Reinhart (1999)). Bi t r ng bi n ng khá l n c a m t bi n thành ph n có th chi ph i chi u h ưng bi n ng c a toàn b ch s EMP, nên cách làm ph bi n là dùng hàm ngh ch o c a ph ươ ng sai ho c giá tr l ch chu n c a t ng chu i làm tr ng s t ươ ng ng. A4. i vi Vi t Nam, chúng tôi xu t c tính Ch s n nh Kinh t V mô (VIMS), là m t phiên b n iu ch nh c a EMP. Các ch s EMP ưc xây d ng h u nh ư ch o l ưng s m t n nh c a th tr ưng ngo i h i, là m t nguyên nhân quan tr ng c a tình hình b t n v mô Vi t Nam. M t nguyên nhân gây b t n khác là t l l m phát. Do v y chúng tôi xu t ch s VIMS, bao g m b n bi n s sau: t giá, d tr ngo i h i, lãi su t và t l l m phát nh ư trình bày trong ph ươ ng trình d ưi ây. Chúng tôi c ng s d ng hàm ngh ch o c a l ch chu n ch không dùng ph ươ ng sai c a chu i làm tr ng s ưc tính. 32
33. T NAM M L I trong ó: : Ch s n nh Kinh t V mô c a Vi t Nam trong tháng t. : t giá danh ngh a gi a ng Vi t Nam v à ô-la M trên th tr ưng t do trong tháng t : t giá danh ngh a gi a ng Vi t Nam v à ô-la M trên th tr ưng chính th c trong tháng t l ch chu n c a : m c d tr ngo i h i trong tháng t l ch chu n ca : lãi su t danh ngh a c a Vi t Nam trong tháng t : lãi su t danh ngh a c a M trong tháng t l ch chu n c a : l m phát c a Vi t Nam trong tháng t : l m phát c a M trong tháng t l ch chu n c a A5. ng th i v i vi c s d ng VIMS ra các quy t nh chính sách, c n ph i hi u r õ nh ng hn ch c a ch s này . VIMS là m t ch s ph c h p và giá tr c a nó có th bi n ng ph thu c vào kho ng th i gian dùng ưc tính, qu c gia ưc l a ch n tham chi u (trong tr ưng h p n ày chúng tôi tham chi u v i M ), cách tính tr ng s (xem ph n bi n c a Li, Rajan v à Willett (2006)) và các bi n s c th ưc s d ng trong phép ưc tính (ví d nh ư lãi su t repo qua êm ho c lãi su t li ên ngân hàng 6 tháng). Do v y, thay vì quá t p trung v ào m t giá tr VIMS c th , nên nh n m nh h ơn n xu h ưng và ph ươ ng h ưng thay i. Tài li u tham kh o Eichengreen, Barry, Andrew Rose, and Charles Wyplosz (1994). “Speculative Attacks on Pegged Exchange Rates: An Empirical Exploration with Special Reference to the European Monetary System,” Working Papers 4898, National Bureau of Economic Research . Elbadawi, I. et K. Schmidt-Hebbel (1998) : “Macroeconomic Policies, Instability and Growth in the World,” Journal of African Economies , 7, 116-168. Kaminsky, Graciela and Carmen Reinhart (1999). “The Twin Crises: Causes of Banking and Balance -of-Payments Crises,” American Economic Review , 89: 473 -500. Jie Li, R amkishen S. Rajan and Thomas Willett (2006), “Measuring Currency Crises Using Exchange Market Pressure Indices: The Imprecision of Precision Weights” Working Papers series in Economics , School of Politics and Economics, Claremont Graduate University 33