›
›

Biến đổi năng lượng điện cơ - Chương 3: Mạch từ – Hỗ cảm – Máy biến áp

pdf 28 trang vanle 3710
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Biến đổi năng lượng điện cơ - Chương 3: Mạch từ – Hỗ cảm – Máy biến áp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbien_doi_nang_luong_dien_co_chuong_3_mach_tu_ho_cam_may_bien.pdf

Nội dung text: Biến đổi năng lượng điện cơ - Chương 3: Mạch từ – Hỗ cảm – Máy biến áp

  1. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 ĐH Bách Khoa TP.HCM – Khoa Điện-Điện Tử – Bộ Môn Thiết Bị Điện Bài giảng: Biến đổi năng lượng điện cơ Chương 3: Mạch từ – Hỗ cảm – Máy biến áp Biên soạn: Nguyễn Quang Nam Cập nhật: Trần Công Binh NH2012–2013, HK2 Bài giảng 2 1 Giới thiệu  Lý thuyết điện từ: nền tảng giải thích sự hoạt động của tất cả các hệ thống điện và điện từ.  Tồn tại các hệ thống với từ trường và điện trường, bài giảng chỉ đề cập đến các hệ thống ứng dụng từ trường.  Dạng tích phân của các phương trình Maxwell H dl J f n da Định luật Ampere C S B E dl n da Định luật Faraday C S t J f n da 0 Nguyên tắc bảo toàn điện tích S B n da 0 Định luật Gauss S Bài giảng 2 2 1
  2. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Mạch từ tĩnh  Trong các mạch từ tĩnh không có các phần tử chuyển động.  Xét mạch từ hình xuyến: N vòng dây quấn đều. r0 và r1 các bán kính trong và ngoài. Xét đường sức tương ứng với bán kính trung bình r = (r0 + r1) / 2, giả sử cường độ từ trường Hc là đều bên trong lõi. Theo định luật Ampere, Hc(2pr) = Ni. Hay, H clc Ni với lc = 2pr là chiều dài trung bình của lõi. Bài giảng 2 3 Mạch từ tĩnh (tt) Giả thiết B là hàm tuyến tính theo H trong lõi, từ cảm của lõi sẽ là Ni 2 Bcc  H Wb/m lc Từ thông cho bởi Ni Ni c Bc Ac Ac Wb lc lc Ac với  là độ thẩm từ của vật liệu lõi, Ac là tiết diện của lõi. Bài giảng 2 4 2
  3. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Mạch từ tĩnh (tt) Định nghĩa Ni là sức từ động (mmf), từ trở có thể được tính bởi Ni mmf l c R (Av/Wb) c flux Ac P = 1/R được gọi là từ dẫn. Từ đó, từ thông móc vòng được 2 định nghĩa là l = Nc = PN i. Theo định nghĩa, tự cảm L của một cuộn dây cho bởi l N 2 L PN 2 i R Bài giảng 2 5 Mạch từ tĩnh (tt)  Có sự tương đồng giữa mạch điện và mạch từ Sức từ động Điện áp Từ thông Dòng điện Từ trở Điện trở Từ dẫn Điện dẫn  Xét lõi xuyến có khe hở (không có từ tản): Tồn tại cường độ từ trường H trong cả khe hở lẫn lõi thép. lg – chiều dài khe hở, lc – chiều dài trung bình của lõi thép. Bài giảng 2 6 3
  4. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Mạch từ tĩnh (tt)  Áp dụng định luật Ampere dọc đường sức c Bg Bc Ni H glg Hclc lg lc 0 r 0 7 với 0 = 4p x 10 H/m là độ thẩm từ của không khí, và r là độ thẩm từ tương đối của vật liệu lõi.  Áp dụng định luật Gauss cho mặt kín s bao phủ một cực từ, BgAg = BcAc. Không xét từ tản, Ag = Ac. Do đó, Bg = Bc. Chia sức từ động cho từ thông để xác định từ trở tương đương. Bài giảng 2 7 Mạch từ tĩnh (tt) Ni lg lc Rg Rc  0 Ag Ac Với Rg và Rc tương ứng là từ trở của khe hở và lõi từ. Trong mạch từ “tương đương”, các từ trở này nối tiếp nhau.  Giả sử có “từ tản”, tức là không phải toàn bộ từ thông bị giới hạn bởi diện tích giữa hai mặt lõi từ. Trong trường hợp này, Ag > Ac, nghĩa là, diện tích khe hở hiệu dụng tăng lên. Có thể xác định bằng thực nghiệm, Ac ab, Ag a lg b lg Bài giảng 2 8 4
  5. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ tại lớp  Vd. 3.1: Tìm sức từ động cần thiết để tạo ra một từ thông cho trước. Chiều dài khe hở và lõi từ đã biết. 0,06 R 47,7 103 Av/Wb c 104 4p 10 7 10 4 0,001 R 7,23 106 Av/Wb g 4p 10 7 1,1 10 4 4 4  Bg Ag 0,5 1,1 10 5,5 10 Wb Do đó, 3 5 Ni Rc Rg  47,7 7230 10 5,5 10 400 Av Bài giảng 2 9 Ví dụ tại lớp (tt)  Vd. 3.2: Tìm từ thông xuyên qua cuộn dây. Tất cả khe hở có cùng chiều dài và tiết diện. Từ thẩm của lõi thép là vô cùng lớn và bỏ qua từ tản. 2 0,1 10 6 R R R R 1,989 10 At/Wb 1 2 3 4p 10 7 4 10 4 2500 R Trong mạch tương đương thể hiện 1 chiều dương của  ,  , và  . 500 1 2 3 b R a Tổng đại số của các từ thông ở nút 2 1500 a phải bằng 0. R 3 Bài giảng 2 10 5
  6. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ tại lớp (tt)  Vd. 3.2 (tt): 2500 R Gọi sức từ động giữa a và b là F, 1 500 khi đó b R a 2 1500 2500 F 500 F F 1500 R 0 R R R 3 Do đó, 3 3 F 500,1 10 Wb,2 0,3 10 Wb Bài giảng 2 11 Hỗ cảm  Hỗ cảm: tham số liên quan đến điện áp cảm ứng trong 1 cuộn dây với dòng điện biến thiên theo thời gian trong 1 cuộn dây khác.  Xét 2 cuộn dây quấn trên cùng mạch từ, cuộn 1 được kích thích còn cuộn 2 hở mạch. Từ thông tổng của cuộn 1 là 11 l1 21 với l1 (gọi là từ thông tản) chỉ móc vòng với cuộn 1; còn 21 là từ thông tương hỗ móc vòng với cả hai cuộn dây, cũng là từ thông trong cuộn 2 do dòng điện trong cuộn 1 tạo ra. Thứ tự của các chỉ số là quan trọng. Bài giảng 2 12 6
  7. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Hỗ cảm Bài giảng 2 13 Hỗ cảm (tt)  Vì cuộn 2 hở mạch, từ thông móc vòng với nó là l2 N221   tỷ lệ tuyến tính với i , do đó 21 1 l2 N221 M21i1  Điện áp cảm ứng v2 (do sự thay đổi của từ thông móc vòng) cho bởi dl di v 2 M 1 2 dt 21 dt M21 được gọi là hỗ cảm giữa các cuộn dây. Tương tự, có thể xác định điện áp cảm ứng v1 trong cuộn 1 như sau. Bài giảng 2 14 7
  8. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Hỗ cảm (tt) 11 tỷ lệ với i1, do đó l 1 N 1  11 L 1 i 1 , khi đó dl di v 1 L 1 1 dt 1 dt với L1 là tự cảm của cuộn 1, như đã biết.  Bây giờ xét trường hợp cuộn 1 hở mạch và cuộn 2 được kích thích. Có thể dùng cùng quy trình để tính các điện áp cảm ứng. Bài giảng 2 15 Hỗ cảm (tt) dl di    l N  M i v 1 M 2 22 l2 12 1 1 12 12 2 1 dt 12 dt dl di l N  L i v 2 L 2 2 2 22 2 2 2 dt 2 dt với L2 là tự cảm của cuộn 2, như đã biết.  Xét về mặt năng lượng, có thể chứng minh rằng M21 = M12 = M.  Sau cùng, xét trường hợp cả hai cuộn dây cùng được kích thích. Bài giảng 2 16 8
  9. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Hỗ cảm (tt)  Cả hai cuộn dây cùng được kích thích. 1 l1 21 12 11 12 2 21 l2 12 21 22  Chý ý rằng M21 = M12 = M l1 N111 N112 L1i1 Mi2 l2 N221 N222 Mi1 L2i2 Bài giảng 2 17 Hỗ cảm (tt)  Bằng cách lấy đạo hàm, rút ra các điện áp cảm ứng di di di di v L 1 M 2 v M 1 L 2 1 1 dt dt 2 dt 2 dt M  Hệ số ghép giữa hai cuộn dây được định nghĩa là k L1L2  Có thể chứng minh 0 k 1, hay, 0 M L1L2  Hầu hết máy biến áp lõi không khí được ghép yếu (k 0,5, có thể tiến đến 1). Bài giảng 2 18 9
  10. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ tại lớp  Vd. 3.4: Cho từ trở của 3 khe hở trong mạch từ. Vẽ mạch tương đương và tính các từ thông móc vòng và điện cảm.  N1i1 R3 1 2 R11 N2i2 R22 R3 1 2 1 6 6 N1i1 100i1 51 22 10 100i2 21 42 10 R1 R3 Giải các phương trình này theo 1 và 2 R2  25i 12,5i 10 6 1 1 2 N2i2 6  2 12,5i1 31,25i2 10 2 Bài giảng 2 19 Ví dụ tại lớp  Vd. 3.4 (tt): Dẫn đến 4 l1 N11 25i1 12,5i2 10 4 l2 N22 12,5i1 31,25i2 10 So sánh với biểu thức tổng quát của từ thông móc vòng, rút ra 4 L1 25 10 H 2,5 mH 4 4 L2 31,25 10 H 3,125 mH M 12,5 10 H 1,25 mH Bài giảng 2 20 10
  11. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Đánh dấu cực tính (quy ước dấu chấm)  Định luật Lenz: điện áp cảm ứng theo chiều sao cho dòng điện được sinh ra sẽ tạo ra từ thông chống lại từ thông gây cảm ứng điện áp.  Dấu của các điện áp cảm ứng được theo dõi nhờ quy ước dấu chấm. Một dòng điện i đi vào cực có (không có) dấu chấm ở 1 dây quấn sẽ cảm ứng 1 điện áp Mdi/dt với cực tính dương ở đầu có (không có) dấu chấm của cuộn dây kia. Bài giảng 2 21 Đánh dấu cực tính (quy ước dấu chấm)  Hai loại bài toán: (1) cho biết các thông số cấu trúc của cuộn dây, xác định các dấu chấm. (2) cho biết các dấu chấm cực tính, viết các phương trình mạch. Bài giảng 2 22 11
  12. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Xác định cực tính  Các bước xác định: . Chọn tùy ý 1 cực của 1 cuộn dây và gán dấu chấm. . Giả sử 1 dòng điện chạy vào đầu có dấu chấm và xác định từ thông trong lõi. . Chọn một cực bất kỳ của cuộn thứ hai và gán 1 dòng điện dương cho nó. . Xác định chiều từ thông do dòng điện này. Bài giảng 2 23 Xác định cực tính (tt)  Các bước xác định (tt): . So sánh chiều của các từ thông. Nếu cả hai cộng tác dụng, dấu chấm được đặt ở cực có dòng điện đi vào của cuộn thứ hai. . Nếu các từ thông ngược chiều, dấu chấm được đặt ở cực có dòng điện đi ra khỏi cuộn thứ hai. Bài giảng 2 24 12
  13. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Cách xác định cực tính thực tế  Với các thiết bị thực tế, trong nhiều trường hợp không thể biết được các cuộn dây được quấn ra sao, do đó người ta sử dụng phương pháp thực tế sau. Dùng 1 nguồn DC để kích thích một cuộn dây, xem + _ hình bên. Đánh dấu chấm vào cực nối với cực dương của nguồn DC. Bài giảng 2 25 Cách xác định cực tính thực tế (tt) Đóng công tắc: Kim vôn kế nhích theo chiều dương => dấu chấm cho cuộn dây kia nằm ở cực nối với cực dương của vôn kế. Kim vôn kế nhích theo chiều âm => dấu chấm nằm ở cực nối với cực âm của vôn kế. Bài giảng 2 26 13
  14. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Viết phương trình cho mạch có hỗ cảm  Cho hai cuộn dây có hỗ cảm đã đánh dấu cực tính, viết phương trình. Chọn chiều bất kỳ cho các dòng điện. Quy tắc: Dòng điện tham chiếu đi vào cực có (không có) dấu chấm, điện áp cảm ứng trong cuộn kia là dương (âm) ở đầu có (không có) dấu chấm. Dòng điện tham chiếu rời khỏi cực có (không có) dấu chấm, điện áp cảm ứng tại cực có (không có) dấu chấm của cuộn kia là âm. Bài giảng 2 27 Viết phương trình cho mạch có hỗ cảm (tt)  Cho hai cuộn dây có hỗ cảm đã đánh dấu cực tính, viết phương trình. Lần lượt viết phương trình KVL cho các mạch vòng có i1 và i2. di di R R v i R L 1 M 2 1 M 2 1 1 1 1 dt dt i1 i2 di di v v2 v i R L 2 M 1 1 2 2 2 2 dt dt Bài giảng 2 28 14
  15. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ tại lớp  Vd 3.6: Viết các pt mạch vòng cho mạch có hỗ cảm. Giả thiết điện áp ban đầu trên tụ bằng 0 R L2 i1 1 C R2 v1 i1R1 i1 i2 R2 v1 M d di2 i2 L1 i1 i2 M dt dt L1 (i1 – i2) t 1 di2 d d 0 i2 dt L2 M i1 i2 L1 i2 i1 C 0 dt dt dt di M 2 i i R dt 2 1 2 Bài giảng 2 29 Máy biến áp – Giới thiệu  Truyền tải điện năng từ một mạch sang một mạch khác thông qua từ trường.  Ứng dụng: cả lĩnh vực năng lượng lẫn truyền thông.  Trong truyền tải, phân phối, và sử dụng điện năng: tăng hay giảm điện áp ở tần số cố định (50/60 Hz), ở công suất hàng trăm W đến hàng trăm MW. Bài giảng 2 30 15
  16. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Máy biến áp – Giới thiệu (tt)  Trong truyền thông, máy biến áp có thể được dùng để phối hợp trở kháng, cách ly DC, và thay đổi cấp điện áp ở công suất vài W trên một dải tần số rất rộng.  Gần đây, máy biến áp với lõi ferrite (còn gọi là biến áp xung) đang ngày càng phổ biến theo sự phát triển của các bộ biến đổi điện tử công suất (bộ nguồn xung trong các máy tính là một ví dụ).  Môn học này chỉ xem xét các máy biến áp công suất. Bài giảng 2 31 Máy biến áp lý tưởng  Xét một mạch từ có quấn 2 cuộn  dây như hình vẽ. Bỏ qua các tổn i1 i2 + + v1 N1 N2 v2 hao, điện dung ký sinh, và từ thông – – rò.  Xem mạch từ có độ thẩm từ vô cùng lớn hay từ trở bằng 0. d d v1 t N1 v1 t N1 v2 t N 2 a dt dt v2 t N 2 a được gọi là tỷ số vòng dây. Bài giảng 2 32 16
  17. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Máy biến áp lý tưởng (tt)  Sức từ động tổng cho bởi mmf N1i1 N2i2 R 0 i t N 1 1 2 i2 t N1 a  Dẫn đến mô hình toán của MBA như sau i i v N i N 1 1 Ideal 2 1 1 a 1 2 + + v2 N 2 i2 N1 a v1 v2 – – v1 t i1 t v2 t i2 t 0 N1:N2 Bài giảng 2 33 Máy biến áp lý tưởng (tt)  Một mô hình khác sát với hiện tượng vật lý hơn i i v N i N 1 1 Ideal 2 1 1 a 1 2 + + v2 N 2 i2 N1 a v1 v2 v1 t i1 t v2 t i2 t – – N1:N2  Có thể thấy rằng, với một máy biến áp lý tưởng i1 L2 v2 1 2 2 k 1 L1N2 L2 N1 i2 L1 v1 a Bài giảng 2 34 17
  18. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Tính chất thay đổi trở kháng của MBA lý tưởng  Xét 1 MBA lý tưởng với tải điện trở nối vào dây quấn 2 v 2 i i  Theo định luật Ohm RL 1 Ideal 2 i2 + + R v1 v L  Thay v 2 v 1 a và i2 ai1 2 2 – – v N N :N 1 2 2 1 2 a RL RL i1 N1  Có thể dễ dàng mở rộng kết quả trên cho các hệ thống có tải phức. Có thể chứng minh rằng 2 2 V N V N 1 2 2 2 2 Z L a Z L I1 N1 I 2 N1 Bài giảng 2 35 Phối hợp trở kháng  Tính chất thay đổi trở kháng có thể được dùng để cực đại hóa việc truyền công suất giữa các dây quấn, hay phối hợp trở kháng.  Một MBA lý tưởng được đặt giữa nguồn công suất (trở kháng Zo) và tải (trở kháng ZL). Tỷ số vòng dây được chọn sao cho 2 Zo N1 N2 Z L Bài giảng 2 36 18
  19. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ minh họa phối hợp trở kháng  Vd. 3.7: Hai MBA lý tưởng (mỗi máy có tỷ số 2:1) và một điện trở R được dùng để cực đại hóa việc truyền công suất. Tìm R. Điện trở tải 4 W kết hợp với R được quy đổi về ngõ vào thành (R + 4(2)2)(2)2. Để có công suất truyền cực đại, độ lớn của tổng trở tải phải bằng với độ lớn của nội trở của nguồn tương đương Thevenin, do đó 10 4R 64 R 13,5 W Bài giảng 2 37 Máy biến áp công suất  Hai dây quấn trên một lõi từ, để giảm thiểu từ thông rò.  Dây quấn “sơ cấp” (N1 vòng) nối vào nguồn điện, dây quấn “thứ cấp” (N2 vòng) nối vào mạch tải.  Slide tiếp theo cho thấy một số hình ảnh của các máy biến áp lực (trừ hình đầu tiên là máy biến áp điều khiển). Bài giảng 2 38 19
  20. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Một số hình ảnh về máy biến áp Công suất nhỏ 3 pha nhỏ Điều khiển Loại khô 110 kV, ngâm dầu 10 kV, ngâm dầu 500 kV, ngâm dầu Bài giảng 2 39 Máy biến áp công suất (tt)  Giả thiết máy biến áp là lý tưởng: không có từ thông rò, bỏ qua điện trở dây quấn, mạch từ có độ thẩm từ vô cùng lớn, và không tổn hao.  Gọi v1(t) = Vm1coswt là điện áp đặt vào dây quấn sơ cấp, có thể chứng minh được Vm1 2pfN1max hay V1 4,44 fN1max Bài giảng 2 40 20
  21. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ tại lớp  Vd. 3.8: Cho biết N1, N2, tiết diện lõi, chiều dài trung bình lõi, đường cong B-H, và điện áp đặt vào. Tìm từ cảm cực đại, và dòng điện từ hóa cần thiết. Dựa vào công thức vừa nêu V1 4,44 fN1max với V1 230 V, f 60 Hz, N1 200 Tính được 230  4,32 10 3 Wb max 4,44 60 200 Bài giảng 2 41 Ví dụ tại lớp (tt)  Vd. 3.8 (tt): Do đó, 4,32 10 3 B 0,864 Wb/m 2 m 0,005 Cần có H m 0 , 864 300 259 A/m , giá trị đỉnh của dòng điện từ hóa là (259)(0,5)/200 = 0,6475 A. Vậy, Irms = 0,46 A là giá trị hiệu dụng của dòng điện từ hóa phía sơ cấp. Bài giảng 2 42 21
  22. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Mạch tương đương của MBA với mạch từ tuyến tính  Xét một MBA với từ thông rò và điện trở dây quấn. Mạch tương đương rút trực tiếp từ mô hình vật lý là đơn giản nhưng không có ích lắm. Các phương trình phía thứ cấp được nhân với a (= N1/N2) và i2 được thay thế bởi i2/a, để rút ra một mạch tương đương có ích hơn. 2 L1 – aM 2 a L2 – aM R1 a R2 i1 i2 + + + + R i1 i /a 2 v1 v L v 2 av a RL 2 1 aM 2 – – – – N1:N2 Bài giảng 2 43 Mạch tương đương của MBA với mạch từ tuyến tính 2  L1 – aM được gọi là điện kháng tản của dây quấn 1, a L2 – aM được gọi là điện kháng tản “quy đổi” của dây quấn 2. aM là điện kháng từ hóa, và dòng điện đi cùng với nó được gọi là dòng điện từ hóa.  Tồn tại tổn hao công suất trong lõi từ do từ trễ và dòng xoáy. Các tổn hao này rất khó tính toán bằng giải tích. Tổng các tổn hao này biểu diễn tổn hao tổng trong mạch từ của máy biến áp, và chỉ phụ thuộc vào giá trị Bm. Chúng được gọi là tổn hao (lõi) thép. Một điện trở có thể được mắc song song với điện kháng từ hóa aM để kể đến các tổn hao này. Bài giảng 2 44 22
  23. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Mạch tương đương của MBA với mạch từ tuyến tính (tt)  Khi có xét đến các tổn hao công suất, mạch tương đương của MBA như sau 2 L1 – aM 2 a L2 – aM i1 R1 a R2 Ideal i2 + + + v av v RL 1 Rc1 (aM)1 2 2 – – – N1:N2  Tải thực RL và điện áp/dòng điện đi cùng với nó có thể có được bằng cách quy đổi ngược về phía thứ cấp, qua một MBA lý tưởng (như được thể hiện ở hình trên). Bài giảng 2 45 Máy biến áp vận hành xác lập hình sin  Khi vận hành xác lập, các trở kháng và vectơ pha có thể được dùng trong mạch tương đương. 2 jxl1 2 ja xl2 R1 a R2 I Ideal 2 + I1 I 2 a + + V aV V ZL 1 Rc1 jXm1 2 2 – – – N1:N2 với Điện kháng tản của dây quấn 1 w L1 aM xl1 Điện kháng từ hóa quy đổi về dây quấn 1 w aM X m1 Điện kháng tản của dây quấn 2 w L2 M a xl 2 2 2 w a L2 aM a xl 2 Điện kháng tản của d/quấn 2 quy đổi về d/quấn 1 Bài giảng 2 46 23
  24. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Máy biến áp vận hành xác lập hình sin (tt)  Tất cả các đại lượng có thể được quy đổi về dây quấn 1 2 jxl1 2 ja xl2 R1 a R2 + I1 I 2 a + 2 V a ZL aV 1 Rc1 jXm1 2 – –  Hoặc có thể quy đổi về dây quấn 2 2 2 jxl1/a jxl2 R1/a R2 + + aI1 I 2 2 2 ZL V1 a Rc1/a jXm1/a V2 – – Bài giảng 2 47 Mạch tương đương gần đúng  Nhánh từ hóa khiến việc tính toán khá khó khăn, do đó nhánh này được chuyển lên phía đầu dây quấn 1, tạo thành một mạch tương đương gần đúng, với sai số không đáng kể. 2 jxl1 2 ja xl2 R1 a R2 + + I1 I2 a 2 V a ZL aV2 1 Rc1 jXm1 – – jx1eq R1eq + + 2 R1eq R1 a R2 2 R jX a ZL c1 m1 x x a 2 x – – 1eq l1 l 2 Bài giảng 2 48 24
  25. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Thí nghiệm hở mạch và ngắn mạch của MBA  Các thông số trong mạch tương đương có thể được xác định nhờ hai thí nghiệm đơn giản: thí nghiệm hở mạch and thí nghiệm ngắn mạch.  Trong các MBA công suất, các dây quấn còn được gọi là dây quấn cao áp (HV) và dây quấn hạ áp (LV). Các tên gọi này được dùng trong các thí nghiệm hở mạch và ngắn mạch. Bài giảng 2 49 Thí nghiệm hở mạch  Thí nghiệm được thực hiện với tất cả dụng cụ đo ở phía hạ áp còn phía cao áp được hở mạch. Đặt điện áp định mức vào phía hạ áp. Đo được Voc, Ioc, và Poc bằng các dụng cụ đo. I oc A W Voc I R I X V Rc Xm LV HV Thí nghiệm hở mạch Mạch tương đương Bài giảng 2 50 25
  26. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Thí nghiệm hở mạch (tt)  Lần lượt tính toán như sau 2 V Voc oc R I R I I I c R oc R X Poc c I Vậy, oc 2 2 Voc I R I X I X I oc I R Rc Xm V X oc m I X Mạch tương đương  Rc và Xm là các giá trị quy đổi về phía hạ áp. Bài giảng 2 51 Thí nghiệm ngắn mạch  Tất cả dụng cụ đo nằm ở phía cao áp. Cấp dòng điện định mức vào phía cao áp. Đo được Vsc, Isc, và Psc bằng các dụng cụ đo. Req Xeq A W I sc Vsc V HV LV Psc Vsc 2 2 Req 2 Z eq X eq Zeq Req I sc I sc  Req và Xeq được quy đổi về phía cao áp. Bài giảng 2 52 26
  27. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Ví dụ tại lớp  Vd. 3.9: Cho biết các giá trị đo đạc từ thí nghiệm hở mạch và ngắn mạch. Tìm các thông số mạch tương đương quy về phía cao áp. Từ thí nghiệm hở mạch 220 2 220 R 968 W I 0,227 A c 50 R 968 2 2 220 I 1 0,227 0,974 A X m 225,9 W X 0,974 Bài giảng 2 53 Ví dụ tại lớp (tt)  Vd. 3.9 (tt): Từ thí nghiệm ngắn mạch 60 15 R 0,2076 W Z 0,882 W eq 17 2 eq 17 2 2 X eq 0,882 0,2076 0,8576 W Bài giảng 2 54 27
  28. Biến Đổi Năng Lượng Điện Cơ NQN-TCB, HCMUT, 2013 Hiệu suất  Hiệu suất được định nghĩa là tỷ số giữa công suất ngõ ra và công suất ngõ vào. P P P  out out 100% out 100% Pin Pout losses Pout Pc Pi Các tổn hao (losses) bao gồm tổn hao đồng Pc và tổn hao sắt (thép) Pi.  Cách khác, nếu đã biết công suất vào, P P P  in c i 100% Pin Bài giảng 2 55 Độ ổn định điện áp  Độ ổn định điện áp được định nghĩa là V – điện áp không tải V V no load % V no load load 100% Vload – điện áp khi có tải Vload  Độ ổn định được hiểu theo nghĩa: giá trị % V càng nhỏ thì điện áp càng ổn định, khi tải thay đổi.  Thảo luận: Độ ổn định điện áp có phụ thuộc vào tính chất cảm kháng hay dung kháng của tải hay không? Bài giảng 2 56 28