Bài giảng Kinh tế học công cộng - Bài 5: Phạm vi ảnh hưởng của thuế ai thực sự nộp thuế (Phần 1)

Nội dung text: Bài giảng Kinh tế học công cộng - Bài 5: Phạm vi ảnh hưởng của thuế ai thực sự nộp thuế (Phần 1)

1. 19-Oct-15 BÀI 5 MỤC TIÊU CHƯƠNG PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ AI THỰC SỰ NỘP THUẾ Thuế là một trong những công cụ mà Chính phủ dùng để can thiệp vào thị trường. Chương này nhằm mục tiêu giúp chúng ta hiểu rõ khi thuế được áp dụng, ai sẽ là người gánh chịu thuế đó? Người mua hay người bán hay cả hai cùng chia sẻ gánh nặng thuế này. Le T. Nhan 19-Oct-15 2 Khoa Kinh tế quốc tế - Trường ĐH Ngân hàng NỘI DUNG CHƯƠNG PHẦN I Thuế và một số vấn đề liên quan đến thuế; THUẾ VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TTcạnh tranh; QUAN VỀ THUẾ Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TT độc quyền; Phạm vi ảnh hưởng của thuế trên TT độc quyền nhóm; 19-Oct-15 3 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 4 1
2. 19-Oct-15 THUẾ LÀ GÌ? THUẾ LÀ GÌ? Có nhiều cách hiểu khác nhau về thuế. Trên góc độ người thu thuế, thuế là khoản thu tập trung của NN để đáp ứng các nhu cầu Đơn giản nhất, thuế là khoản tiền/hiện vật mà chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, cá nhân/tổ chức buộc phải nộp cho NN theo nhiệm vụ của NN. mức quy định. Tuy nhiên, đứng ở các góc độ khác nhau, thuế Trên góc độ người nộp thuế, thuế là khoản còn có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau. đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức/cá nhân có nghĩa vụ đóng góp cho NN theo luật định. 19-Oct-15 5 19-Oct-15 6 THUẾ LÀ GÌ? CÁC TÍNH CHẤT CỦA THUẾ Trên góc độ kinh tế học, thuế được xem là Là khoản trích nộp của cá nhân/tổ chức cho một biện pháp đặc biệt, theo đó, NN sử dụng NN; quyền lực của mình để chuyển một phần NL Là khoản đóng góp bắt buộc mà không gắn từ KVTN sang KVCC nhằm thực hiện các liền với một lợi ích cụ thể; chức năng KT – XH của NN. Là nguồn thu chung và phân bổ thông qua chi tiêu của Chính phủ 19-Oct-15 7 19-Oct-15 8 2
3. 19-Oct-15 THUẾ SUẤT VÀ CƠ SỞ THUẾ CHỨC NĂNG CỦA THUẾ Thuế suất (tax rate): Tạo nguồn thu cho ngân sách NN để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Chính phủ; Cơ sở thuế (tax base): Phân bổ nguồn lực, phân phối lại thu nhập; Là công cụ quản lý kinh tế vĩ mô Doanh thu thuế (tax revenue): 19-Oct-15 9 19-Oct-15 10 PHÂN LOẠI THUẾ PHÂN LOẠI THUẾ Có nhiều cách phân loại khác nhau: Lump-sum tax is a fixed tax that is owed by  Thuế khoán (lump-sum tax) everyone and is not subject to anything taxpayers  Thuế đơn vị (per-unit tax): can change. Thuế là một khoản tiền cố định ($) lên một đơn vị  It is independent of income, consumption, or wealth. hàng hóa (specific excise tax or unit tax); và  MC stays the same; Thuế là một tỷ lệ % cố định của giá bán (ad-  Output stays the same; valorem tax).  Profit decreases. 19-Oct-15 11 19-Oct-15 12 3
4. 19-Oct-15 PHÂN LOẠI THUẾ PHÂN LOẠI THUẾ Per-unit tax: Thuế trực thu – Thuế gián thu  Unit tax/excise tax/specific tax: a unit tax adds Thuế trực thu: ? to the price by a fixed $ amount.  Ad-valorem tax: add a fixed percentage to the price of a good. MC shifts up; Output decreases; Price increases; 19-Oct-15 13 19-Oct-15 14 PHÂN LOẠI THUẾ TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Thuế trực thu – Thuế gián thu Thuế gián thu:? Thiết kế một hệ thống thuế tốt là mục tiêu của nhiều quốc gia. Thế nào là một hệ thống thuế tốt? Các tính chất của một hệ thống thuế tốt? 19-Oct-15 15 19-Oct-15 16 4
5. 19-Oct-15 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Hiệu quả kinh tế Một hệ thống thuế tốt cần có các tính chất: Điều này có nghĩa một hệ thống thuế không Hiệu quả kinh tế; nên can thiệp vào việc phân bổ NL một cách Chi phí hành chính; có hiệu quả. Tính linh hoạt; Nói cách khác, hệ thống thuế đảm bảo tính Trách nhiệm chính trị; hiệu quả KT khi hệ thống thuế càng ít gây ra Sự công bằng. méo mó và tổn thất vô ích trong PLXH. 19-Oct-15 17 19-Oct-15 18 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Tính linh hoạt Đơn giản về mặt hành chính Điều này có nghĩa là một hệ thống thuế cần Khi hệ thống thuế tốt thì các chi phí liên quan linh hoạt thay đổi khi bối cảnh KT-CT-XH có đến việc quản lý hệ thống thuế sẽ giảm. sự thay đổi nhưng không gây ra sự xáo trộn lớn của hệ thống thuế (có liên quan đến cơ quản quản lý thuế và người nộp thuế). 19-Oct-15 19 19-Oct-15 20 5
6. 19-Oct-15 TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ TÍNH CHẤT CỦA MỘT HỆ THỐNG THUẾ Tính trách nhiệm về mặt chính trị Tính công bằng Hệ thống thuế đảm báo tính trách nhiệm về Tính công bằng của một hệ thống thuế tốt thể mặt chính trị là hệ thống thuế không vì lợi ích hiện ở hệ thống thuế đó cần đảm bảo cả công nhóm thiểu số đặc biệt, hoặc một đa số có thể bằng theo chiều ngang và công bằng theo vì lợi ích riêng mà làm thiệt hai cho thiểu số. chiều dọc. 19-Oct-15 21 19-Oct-15 22 PHẦN II PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Tax incidence is the study of the effects of tax policies on prices and the distribution of utilities. PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Trên thị trường cạnh tranh What happens to market price when a tax is introduced or changed?  Increase tax on cigarettes by $1 per pack 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 23 19-Oct-15 24 6
7. 19-Oct-15 PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Phạm vi ảnh hưởng của thuế (tax incidence) là thuật ngữ chỉ cách thức mà theo đó gánh nặng thuế được Thế nào là Phạm vi ảnh hưởng của thuế chia sẻ giữa các bên tham gia trên thị trường. (tax incidence)? Khi chính phủ đánh thuế vào một hàng hóa, ai thực sự là người phải chịu gánh nặng thuế? Có phải là người mua hàng hóa không? Có phải là người bán hàng hóa không? Hoặc nếu người mua và người bán cùng chia sẻ gánh nặng thuế, điều gì quyết định cách thức mà gánh nặng thuế sẽ được chia sẻ? 19-Oct-15 25 19-Oct-15 26 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Hình vẽ Đặc điểm của TT cạnh tranh? 19-Oct-15 27 19-Oct-15 28 7
8. 19-Oct-15 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Ai chịu thuế nhiều hơn? Thuế đánh vào người bán: Ai chịu thuế nhiều hơn? • Nếu cầu kém co Nếu cầu co giãn giãn so với nhiều hơn so cung: với cung: 19-Oct-15 29 19-Oct-15 30 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người bán: Xác định tiền thuế Cầu hoàn toàn không co giãn •Tổng thuế? •Thuế người mua nộp? •Thuế người bán nộp? • TRANSLATED by Le T. Nhan 19-Oct-15 31 8
9. 19-Oct-15 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Cầu co giãn hoàn toàn Thuế đánh vào người bán: Ví dụ minh họa P QD QS 1) Tìm hàm cầu, 15 50 35 hàm cung. Tìm 16 48 38 TTCB. 17 46 41 2) Chính phủ đánh 18 44 44 thuế vào hãng 19 42 47 5$/đvsp. Xác 20 40 50 định tax 21 38 53 TRANSLATED by Le T. Nhan incidence? 22 36 56 19-Oct-15 34 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người mua: Ai chịu thuế nhiều hơn? Thuế đánh vào người mua: Hình vẽ • Nếu cầu kém co giãn so với cung: 19-Oct-15 35 19-Oct-15 36 9
10. 19-Oct-15 TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH TAX INCIDENCE – TT CẠNH TRANH Thuế đánh vào người mua: Ai chịu thuế nhiều hơn? Thuế đánh vào người mua: Xác định tiền thuế Nếu cầu co giãn nhiều hơn so •Tổng thuế NN? với cung: • Tổng thuế người mua nộp? • Tổng thuế người bán nộp? 19-Oct-15 37 19-Oct-15 38 PHẦN III TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN Đặc điểm của TT độc quyền? PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ Trên thị trường độc quyền 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 39 19-Oct-15 40 10
11. 19-Oct-15 TAX INCIDENCE – TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN TT ĐỘC QUYỀN Hình vẽ Ai chịu thuế? 19-Oct-15 41 19-Oct-15 42 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN PHẦN IV Cân bằng trên thị trường độc quyền Price S= MC PHẠM VI ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ A’ P Trên thị trường độc quyền nhóm 1 B’ P2 A B Tax D1 MR1 MR2 D2 19-Oct-15 0 Q2 Q1 Quantity 43 19-Oct-15 Kinh tế học công cộng - by Le Trung Nhan 44 TRANSLATED by Le T. Nhan 11
12. 19-Oct-15 TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN NHÓM TAX INCIDENCE – TT ĐỘC QUYỀN NHÓM Đặc điểm của TT độc quyền nhóm? Thị trường độc quyền nhóm có một số đặc điểm khá gần giống với thị trường độc quyền nên tác động của thuế và phạm vi ảnh hưởng của thuế cũng được xem Thị trường độc quyền nhóm là thị trường mà ở đó DN xét và phân tích giống như ở thị trường độc quyền có sức mạnh thị trường thông qua việc định giá sản phẩm của mình, tuy nhiên khả năng định giá của các DN không mạnh bằng DN độc quyền thuần túy. 19-Oct-15 45 19-Oct-15 46 12