Vai trò của đầu tư tư nhân đối với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam

Nội dung text: Vai trò của đầu tư tư nhân đối với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 VAI TRÒ CỦA ĐẦU TƯ TƯ NHÂN ĐỐI VỚI TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CỦA VIỆT NAM Hà Huy Huyền1 TÓM TẮT Những thành tựu phát triển kinh tế - xã hội to lớn trong hơn 30 năm đổi mới của đất nước ta có một phần đóng góp không nhỏ của khu vực kinh tế tư nhân. Từ những thực tiễn sinh động đó, Đại hội XII của Đảng năm 2016 đã khẳng định:“kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng” của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII (tháng 6-2017) đưa ra mục tiêu phát triển kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng trong kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế tư nhân nhanh, bền vững với tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, quy mô, chất lượng và tỷ trọng trong tổng sản phẩm nội địa (GDP). Nghị quyết được đánh giá là một bước tiến mới, tạo động lực thúc đẩy phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân và toàn bộ nền kinh tế. Đây là nguồn cổ vũ cho tinh thần khởi nghiệp, đổi mới và sáng tạo, tạo sức sống và đột phá phát triển mạnh mẽ đất nước ta trong giai đoạn tới. Từ khóa: Kinh tế tư nhân, tăng trưởng kinh tế, Đồng Nai 1. Giới thiệu thế mạnh của KTTT, không thể khai Kinh tế tư nhân (KTTN) là chủ thể thác hết nguồn lực phát triển to lớn của quan trọng nhất trong nền kinh tế thị xã hội [1]. trường (KTTT) hiện đại. Mặc dù quy Từ tinh thần của Đại hội XII cũng mô của khu vực tư nhân có thể khác cần nhấn mạnh và làm rõ, việc xác định nhau trong các mô hình KTTT đa dạng, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và song có một điều chắc chắn rằng, nếu KTTN là một động lực quan trọng trong không có khu vực KTTN thì sẽ không nền kinh tế không hàm ý phân biệt đối có nền KTTT theo đúng nghĩa của nó. xử, mà với ý nghĩa là tùy thuộc vào Dù không hoàn hảo, song KTTT vẫn chức năng của mỗi thành phần kinh tế chứng tỏ là một cơ chế huy động, phân để xác định vai trò của chúng. Nhà bổ nguồn lực, thúc đẩy sáng tạo và phát nước với các nguồn lực, công cụ, chính triển được coi là tốt nhất hiện nay. sách sẽ đóng vai trò chủ đạo trong việc Chính hoạt động của khu vực KTTN định hướng và điều tiết nền kinh tế, bảo giúp vận hành cơ chế đó. Một khu vực đảm các cân đối lớn cho nền kinh tế, KTTN phát triển chưa chắc mang lại kiểm soát các nguồn tài nguyên chiến một nền KTTT hoàn hảo. Tự thân khu lược, phát triển kết cấu hạ tầng và dịch vực KTTN không giúp khắc phục vụ công có vốn đầu tư lớn, luân chuyển những khiếm khuyết và “thất bại” của chậm, lợi nhuận không cao, rất cần thiết thị trường. Tuy nhiên, nếu không phát cho nền kinh tế - xã hội mà khu vực tư triển KTTN sẽ không thể phát huy hết nhân không sẵn sàng đảm nhận; các 1Trường Đại học Đồng Nai Email: huyendhdn@gmail.com 28
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 lĩnh vực quốc phòng - an ninh, một số mạnh trong những năm gần đây. Do hoạt động đầu tư mạo hiểm Như vậy, quy mô vốn nhỏ, năng lực tài chính yếu để thấy rằng, Đảng ta tiếp tục xác định kém nên năng lực cạnh tranh của các kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo với DNTN thường thấp hơn các doanh nội hàm mới, phù hợp với Cương lĩnh nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát (FDI). Nhiều DNTN còn kinh doanh triển năm 2011) và Hiến pháp nước theo hình thức ngắn hạn, chưa có tầm Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhìn, chiến lược kinh doanh dài hạn; ý (sửa đổi năm 2013). thức tự giác chấp hành pháp luật của Từ tâm lý thụ động, ỷ lại vào Nhà Nhà nước còn hạn chế. Đội ngũ doanh nước và tập thể, tất cả các tầng lớp nhân nhân của khu vực tư nhân chưa thực sự dân đã chuyển sang ý thức chủ động và lớn mạnh, còn thiếu kinh nghiệm trên tích cực trong phát triển kinh tế - xã hội. thương trường quốc tế và chưa được Những thay đổi về tư duy và nhận đào tạo sâu về quản lý sản xuất, kinh thức quan trọng đó đã tạo điều kiện doanh. Một bộ phận doanh nhân còn giúp khu vực KTTN ở nước ta từng hạn chế về kiến thức, sự am hiểu pháp bước phát triển cả về lượng và chất. Từ luật và năng lực kinh doanh, kinh chỗ chủ yếu chỉ có các hộ kinh doanh nghiệm quản lý, khả năng cạnh tranh và cá thể, nước ta đã có những tập đoàn hội nhập. Một số doanh nhân còn thiếu kinh tế lớn. Từ chỗ chủ yếu hoạt động trách nhiệm với xã hội, vì lợi ích cục trong khu vực phi chính thức, KTTN đã bộ, lợi ích nhóm, làm tăng thêm các tiêu chuyển đổi mạnh mẽ sang hoạt động cực xã hội, môi trường [2]. trong khu vực chính thức của nền kinh Năng lực công nghiệp của khu vực tế, phạm vi kinh doanh đã rộng khắp ở KTTN trên thực tế là rất nhỏ và yếu, những ngành mà pháp luật không cấm. mới chỉ đang ở giai đoạn đầu của thời Đặc biệt, trong những năm qua một làn kỳ phát triển. Phần lớn sản xuất công sóng khởi nghiệp đã và đang diễn ra, nghiệp của các DNTN là gia công lắp đem lại một sức sống mới cho nền kinh ráp, chủ yếu sử dụng máy móc, thiết bị tế. Có thể thấy, khu vực KTTN đang và nguyên liệu nhập khẩu. Các công đóng vai trò ngày càng quan trọng hơn đoạn sản xuất đưa lại giá trị gia tăng trong nền KTTT định hướng xã hội chủ cao, như thiết kế, tạo kiểu dáng, nghĩa (XHCN), góp phần giải quyết các marketing đều được thực hiện bởi đối vấn đề kinh tế - xã hội của đất nước. tác nước ngoài. Sự phân tầng trình độ Tuy nhiên, đa số các doanh nghiệp công nghệ đang diễn ra trong từng tư nhân (DNTN) là các doanh nghiệp ngành và trong nhiều doanh nghiệp; nhỏ và siêu nhỏ. Thậm chí, tỷ trọng của công nghệ lạc hậu, trung bình và tiên các doanh nghiệp siêu nhỏ đã tăng tiến cùng đan xen tồn tại; công nghệ 29
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 tiên tiến, hiện đại chỉ tập trung vào một có nguyên nhân chủ yếu là sự phát triển số ít DNTN, ở một số ít lĩnh vực. Chênh của lực lượng doanh nghiệp ở nông lệch về trình độ công nghệ bộc lộ rõ: thôn không đủ mạnh nên chưa thúc đẩy các DNTN thấp hơn khu vực doanh chuyển dịch nhanh lao động nông nghiệp nhà nước và thua xa doanh nghiệp sang lao động phi nông nghiệp. nghiệp FDI. Do trình độ công nghệ Với những vấn đề phân tích ở trên, tác thấp, các DNTN không có khả năng kết giả thực hiện đề tài nghiên cứu vai trò nối cũng như tham gia ngành công của đầu tư tư nhân đối với tăng trưởng nghiệp hỗ trợ cho các doanh nghiệp lớn, kinh tế của Việt Nam [4]. nhất là không thể tận dụng được hiệu 2. Phương pháp nghiên cứu ứng lan tỏa từ các doanh nghiệp FDI Các phương pháp nghiên cứu cơ đang tăng trưởng nhanh. bản trong quá trình thực hiện chuyên đề Các DNTN phần lớn vẫn hoạt động này gồm: phương pháp nghiên cứu tại ở thị trường trong nước, chỉ rất ít bàn, phương pháp thống kê, phương DNTN lớn vươn được ra thị trường pháp phỏng vấn chuyên gia. nước ngoài ở một mức độ khiêm tốn. Phương pháp nghiên cứu tại bàn Ngay cả ở thị trường trong nước, dưới được sử dụng để hệ thống hóa lý luận, sức ép cạnh tranh gay gắt các DNTN kinh nghiệm trong nước, xác định cơ sở lớn cũng bắt đầu có xu hướng rút khỏi lý luận và thực tiễn của chuyên đề. Từ các ngành sản xuất công nghiệp, đó giới thiệu được tổng quan phát triển nhường lại sân chơi cho các doanh của kinh tế tư nhân nói riêng và các nghiệp nước ngoài. Sự rút lui này cũng thành phần kinh tế khác nói chung. diễn ra trong một số lĩnh vực dịch vụ Thu thập và phân tích các số liệu về như phân phối và bán lẻ được ưu tiên và tình hình của kinh tế tư nhân trong có nhiều tiềm năng của nền kinh tế [3]. những năm qua. Trên cơ sở đó xây Số lượng DNTN hoạt động trong dựng được các kiến nghị phù hợp với lĩnh vực nông nghiệp còn rất ít. Trong thực tiễn. Xử lý, phân tích hệ thống các khi đó, nhiều chính sách “cởi trói” giúp thông tin, số liệu thu được từ các báo nông nghiệp, nông thôn phát triển trong cáo thống kê. thời kỳ sau đổi mới đã tới giới hạn. Mô Các phương pháp thống kê: Phương hình kinh tế hộ truyền thống tồn tại lâu pháp so sánh, phương pháp phân tích, nay ở nông thôn không còn phù hợp với phương pháp tổng hợp tài liệu. điều kiện mới; yêu cầu tích tụ, tập trung Phương pháp phỏng vấn chuyên ruộng đất đang được đặt ra cho việc gia: Sử dụng bảng câu hỏi đã được soạn triển khai những mô hình hiện đại như trước để phỏng vấn các chuyên gia, kinh tế trang trại quy mô lớn. Việc giải những nhà quản lý của doanh nghiệp tư quyết lao động trong ngành nông nhân và một số nhà quản lý, đại lý có nghiệp chưa đạt hiệu quả mong muốn kinh nghiệm làm việc kinh doanh và 30
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 nghiên cứu trong cùng lĩnh vực tư nhân xác định, nếu GDP thực tế tăng 2,5% để tham khảo ý kiến của họ. trong vòng một năm so với GDP tiềm 3. Kết quả nghiên cứu năng của năm đó thì tỷ lệ thất nghiệp 3.1. Tăng trưởng kinh tế giảm đi 1%. Tăng trưởng kinh tế là một trong Đối với các nước chậm phát triển những vấn đề cốt lõi của lý luận về phát như nước ta, tăng trưởng kinh tế còn là triển kinh tế. Tăng trưởng và phát triển điều kiện tiên quyết để khắc phục sự tụt kinh tế là mục tiêu hàng đầu của tất cả hậu xa hơn về kinh tế so với các nước các nước trên thế giới, là thước đo chủ đang phát triển và phát triển. Như vậy, yếu về sự tiến bộ trong mỗi giai đoạn tăng trưởng kinh tế nhanh là mục tiêu của mỗi quốc gia. thường xuyên của các quốc gia, nhưng Tăng trưởng kinh tế thể hiện bằng sẽ là không đúng nếu theo đuổi tăng sự tăng lên về số lượng, chất lượng trưởng kinh tế bằng mọi giá. Thực tế hàng hóa, dịch vụ và các yếu tố sản xuất cho thấy không phải sự tăng trưởng nào ra nó, do đó tăng trưởng kinh tế là tiền cũng mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội đề vật chất để giảm bớt tình trạng đói như mong muốn, đôi khi quá trình tăng nghèo. Tăng trưởng kinh tế nhanh là trưởng mang tính hai mặt. Chẳng hạn, vấn đề có ý nghĩa quyết định đối với tăng trưởng kinh tế quá mức có thể dẫn mọi quốc gia trên con đường vượt lên đến tình trạng nền kinh tế “quá nóng”, để khắc phục sự lạc hậu, hướng tới giàu gây ra lạm phát, hoặc tăng trưởng kinh có, thịnh vượng. tế cao làm cho dân cư giàu lên, nhưng Tăng trưởng kinh tế làm cho mức đồng thời cũng có thể làm cho sự phân thu nhập của dân cư tăng, phúc lợi xã hóa giàu nghèo trong xã hội tăng lên. Vì hội và chất lượng cuộc sống của cộng vậy, đòi hỏi mỗi quốc gia trong từng đồng được cải thiện như: kéo dài tuổi thời kỳ phải tìm ra những biện pháp tích thọ, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng và tử cực để đạt được sự tăng trưởng hợp lý, vong ở trẻ em, giúp cho giáo dục, y tế, bền vững. Tăng trưởng kinh tế bền văn hóa phát triển. vững là tăng trưởng kinh tế đạt mức Tăng trưởng kinh tế tạo điều kiện tương đối cao, ổn định trong thời gian giải quyết công ăn việc làm, giảm thất tương đối dài (ít nhất từ 20 - 30 năm) và nghiệp. Khi một nền kinh tế có tỷ lệ giải quyết tốt vấn đề tiến bộ xã hội gắn tăng trưởng cao thì một trong những với bảo vệ môi trường sinh thái. nguyên nhân quan trọng là đã sử dụng Mặc dù Việt Nam đạt tốc độ tăng tốt hơn lực lượng lao động. Vì vậy, tăng trưởng khá cao trong giai đoạn trước trưởng kinh tế nhanh thì thất nghiệp có khủng hoảng (2008), nhưng sự tăng xu hướng giảm. Mối quan hệ giữa tăng trưởng này chỉ tập trung nhiều vào quy trưởng thực tế và tỷ lệ thất nghiệp ở mô tăng trưởng, do đó Việt Nam đã nước phát triển đã được lượng hóa dưới không đủ nguồn lực cần thiết để giúp tên gọi quy luật Okun1. Quy luật này phục hồi kinh tế trong giai đoạn sau 31
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 khủng hoảng. Sự tăng trưởng thiên về yếu còn lại là lao động và năng suất số lượng chứ không chú trọng về chất các nhân tố tổng hợp (TFP) thì rất thấp. lượng của nền kinh tế Việt Nam được Theo tính toán của nhiều nhà nghiên biểu hiện ở tình trạng tăng trưởng dựa cứu, đóng góp của TFP vào tăng quá nhiều vào nguồn vốn, dẫn đến việc trưởng kinh tế ở Việt Nam trong những đầu tư tràn lan và sử dụng vốn không năm gần đây dao động trong khoảng hiệu quả. 6% - 10% (bảng 1), nhưng tỷ trọng Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đóng góp của TFP thì dường như trong những năm gần đây chủ yếu dựa không thay đổi, chỉ tăng khoảng 2,14% vào vốn, trong khi đóng góp của hai trong giai đoạn 2006-2012. Bảng 1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2011-2015 Đơn vị tính % TT Khu vực kinh tế 2011-2015 2016 2017 Tổng số 111,9 108,9 112,1 1 Kinh tế Nhà nước 106,8 107,3 106,7 2 Kinh tế tư nhân 112,8 109,5 116,8 3 Kinh tế có vốn đầu tư 119,9 110,4 112,8 nước ngoài (Nguồn: [5]) Bảng 1 cho thấy: thực hiện vốn đầu bao gồm: vốn khu vực Nhà nước đạt tư phát triển toàn xã hội năm 2017 đạt 594,9 nghìn tỷ đồng, chiếm 35,7% tổng khá, đặc biệt là vốn tư nhân và khu vực vốn và tăng 6,7% so với năm trước; khu có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. vực kinh tế tư nhân đạt 676,3 nghìn tỷ Tổng vốn đầu tư toàn xã hội thực hiện đồng, chiếm 40,5% và tăng 16,8%; khu năm 2017 theo giá hiện hành ước tính vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt 1.667,4 nghìn tỷ đồng, tăng 12,1% đạt 396,2 nghìn tỷ đồng, chiếm 23,8% so với năm 2016 và bằng 33,3% GDP, và tăng 12,8%. Bảng 2: Hệ số ICOR tính theo vốn của các khu vực kinh tế Bình Bình quân Năm quân 2015 2016 2017 2018 2015- 2011-2015 2018 Tốc độ tăng 5,92 6,68 6,21 6,81 7,08 6,695 trưởng (%) (Nguồn: [5]) Bảng 2 cho thấy: với một nền kinh tốc độ tăng trưởng GDP, thậm chí lên tế tăng trưởng dựa chủ yếu vào nguốn đến khoảng 80% kể từ sau khủng hoảng vốn, vốn luôn đóng góp trên 50% vào thì Việt Nam lại chưa chú trọng vào 32
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 việc sử dụng có hiệu quả các nguồn Khu vực KTTN đã góp phần xây vốn. Tỷ số vốn/sản lượng tăng thêm của dựng quan hệ sản xuất phù hợp thúc đẩy Việt Nam (ICOR – Incremental Capital lực lượng sản xuất (LLSX) phát triển. Output Ratio) hiện vẫn cao so với trong Khu vực KTTN phát triển làm cho các khu vực và có xu hướng tăng lên trong quan hệ sở hữu của nền kinh tế nước ta các năm gần đây. trở nên đa dạng hơn. Sự biến đổi của Chỉ số ICOR của Việt Nam cao quan hệ sản xuất đã kéo theo sự biến nguyên nhân chủ yếu là do đầu tư dàn đổi của quan hệ quản lý và phân phối trải, thiếu trọng tâm, trọng điểm dẫn làm cho quan hệ sản xuất trở nên linh đến tình trạng thất thoát, lãng phí trong hoạt, phù hợp với trình độ phát triển của sử dụng các nguốn vốn, nhất là nguồn LLSX vốn còn thấp và phát triển không vốn nhà nước. Ngoài ra, đối với nguồn đều giữa các vùng, các ngành trong cả lực tăng trưởng thứ ba là lao động thì nước. Nhờ vậy đã khơi dậy và phát huy nguồn lực này ở Việt Nam vẫn còn bộc tiềm năng về vốn, đất đai, lao động, lộ nhiều nhược điểm. Lực lượng lao kinh nghiệm sản xuất của các tầng lớp động ở Việt Nam tuy đông về số lượng nhân dân, các dân tộc vào công cuộc nhưng chủ yếu là lao động phổ thông, công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Thông ít qua đào tạo. Hiện tỷ lệ lao động qua qua việc phát triển KTTN mà quyền đào tạo nghề mới chỉ chiếm khoảng làm chủ của nhân dân, trước hết là 35%. Chính vì thực trạng này mà các quyền làm chủ về kinh tế được phát doanh nghiệp có vốn FDI đầu tư vào huy, đó là cơ sở để mở rộng quyền làm Việt Nam chỉ hướng tới việc tận dụng chủ của nhân dân về chính trị, văn hóa, nguồn lao động phổ thông chi phí rẻ, xã hội. chứ không hướng tới các lao động có Khu vực KTTN góp phần quan trình độ cao hơn. trọng thu hút vốn nhàn rỗi của xã hội và 3.2. Vai trò của kinh tế tư nhân đối sử dụng tối ưu các nguồn lực của địa với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam phương. Việc thành lập các doanh Sau hơn 30 năm chuyển đổi cơ cấu nghiệp thuộc KTTN không đòi hỏi quá kinh tế và cơ chế quản lý, KTTN nước nhiều vốn, nhất là với doanh nghiệp quy ta đã hồi phục và phát triển nhanh mô nhỏ. Điều đó sẽ tạo cơ hội cho đông chóng, đầy sinh lực với một sức bật đảo dân cư có thể tham gia đầu tư. Mặt mạnh mẽ. Vai trò của khu vực KTTN khác, trong quá trình hoạt động các loại được thể hiện ở những điểm sau: hình doanh nghiệp tư nhân (DNTN) có Thứ nhất, khu vực KTTN góp phần thể dễ dàng huy động vốn vay dựa trên khơi dậy một bộ phận quan trọng tiềm quan hệ họ hàng, bạn bè Chính vì vậy, năng của đất nước, tăng nguồn nội lực, việc đẩy mạnh các loại hình DNTN tham gia phát triển nền kinh tế quốc được coi là phương tiện có hiệu quả dân. Vai trò này của khu vực KTTN trong việc huy động vốn, sử dụng các được thể hiện thông qua một số điểm: khoản tiền đang phân tán, nằm im trong 33
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 dân cư thành các khoản vốn đầu tư các vùng đô thị, nơi có cơ sở hạ tầng riêng. Các doanh nghiệp thuộc khu vực phát triển. Điều đó sẽ dẫn đến tình trạng KTTN thường có quy mô vừa và nhỏ, mất cân đối nghiêm trọng về trình độ lại được phân tán ở hầu hết các địa phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội giữa phương, các vùng lãnh thổ nên chúng thành thị và nông thôn, giữa các vùng có khả năng sử dụng các tiềm năng về của một quốc gia. Chính sự phát triển nguyên vật liệu, lao động và kinh của KTTN góp phần quan trọng trong nghiệm sản xuất các ngành nghề truyền việc tạo lập sự cân đối trong phát triển thống của địa phương. giữa các vùng. Nó sẽ giúp cho vùng Khu vực KTTN đã đóng góp đáng sâu, vùng xa, các vùng nông thôn có kể vào nguồn thu ngân sách nhà nước. thể khai thác được tiềm năng, thế mạnh Thống kê cho thấy hiện nay đóng góp của mình để phát triển nhanh các ngành vào ngân sách của khu vực KTTN tuy sản xuất và dịch vụ tạo ra sự chuyển còn nhỏ (chưa tới 10%) nhưng đang có dịch cơ cấu kinh tế và rút ngắn khoảng xu hướng tăng lên. So với đóng góp vào cách chênh lệch về trình độ kinh tế, văn ngân sách trung ương thì đóng góp của hóa giữa các vùng, miền. khu vực KTTN vào nguồn thu ngân Thứ ba, KTTN phát triển góp phần sách địa phương còn lớn hơn nhiều. thu hút một bộ phận lớn lực lượng lao Ngoài đóng góp vào nguồn thu ngân động và đào tạo nguồn nhân lực mới sách, các doanh nghiệp thuộc khu vực cho thị trường lao động. Hiện nay, ở KTTN còn có sự đóng góp đáng kể vào nước ta, khu vực KTNN chỉ giải quyết việc xây dựng các công trình văn hóa, việc làm được cho khoảng trên 3 triệu trường học, thể dục thể thao, đường sá, lao động, trong khi đó chỉ tính riêng cầu cống, nhà tình nghĩa và các công các loại hình doanh nghiệp tư nhân và trình phúc lợi khác. hộ kinh doanh cá thể phi nông nghiệp Thứ hai, khu vực KTTN đã có đã tạo việc làm cho khoảng 6 triệu lao những đóng góp quan trọng vào việc động. Khu vực KTTN có ưu thế hơn thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ hẳn về khả năng tạo việc làm. Nhìn cấu nền kinh tế quốc dân. Nhìn chung chung lợi thế nổi bật của KTTN là có tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực thể thu hút một lực lượng lao động KTTN đều đặn và xấp xỉ với tốc độ đông đảo, đa dạng, phong phú cả về tăng GDP của toàn bộ nền kinh tế. Sự mặt số lượng cũng như chất lượng từ phát triển nhanh của KTTN đã góp lao động thủ công đến lao động chất phần không nhỏ vào việc thúc đẩy tăng lượng cao ở tất cả mọi vùng, miền của trưởng nền kinh tế của cả nước. đất nước, ở tất cả mọi tầng lớp dân Trên thế giới cũng như ở Việt Nam, cư Như vậy, KTTN góp phần quan các doanh nghiệp nhà nước thường trọng trong việc giải quyết việc làm được ưu tiên xây dựng thành các khu cho một bộ phận lao động. cụm công nghiệp, dịch vụ tổng hợp và 34
8. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 Ngoài việc tạo công ăn việc làm, do công nghệ, hợp tác đào tạo nguồn nhân những đòi hỏi để đứng vững trong cạnh lực và kinh nghiệm quản lý. Đồng thời tranh, các DNTN phải luôn tìm những nó góp phần thúc đẩy thương mại Việt biện pháp tổ chức lao động, quản lý có Nam phát triển và hội nhập nhanh vào hiệu quả nhất, vì vậy kỹ thuật lao động nền kinh tế thế giới. được thực hiện rất nghiêm ngặt. Chính Thông qua những vấn đề phân tích điều này đã góp phần vào việc đào tạo trên, có thể thấy tính chất nhiều thành nên đội ngũ lao động có kỹ năng và tác phần là đặc trưng của nền kinh tế quá phong công nghiệp. Đồng thời thông độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Các qua quá trình này, khu vực KTTN cũng thành phần kinh tế luôn vận động và được xem là nơi đào tạo, rèn luyện các phát triển trong mối quan hệ, tác động chủ doanh nghiệp lớn trong tương lai và qua lại và đan xen với nhau. là cơ sở kinh tế ban đầu để phát triển Thời cơ: Các yếu tố thị trường và các doanh nghiệp lớn. các loại thị trường được hình thành Thứ tư, khu vực KTTN góp phần đồng bộ hơn, gắn kết với thị trường khu thúc đẩy đất nước hội nhập kinh tế quốc vực và thế giới. Hầu hết các loại giá tế. Việt Nam muốn phát triển nhanh cần hàng hóa, dịch vụ được xác lập theo cơ phải hội nhập kinh tế khu vực và quốc chế thị trường. Môi trường đầu tư, kinh tế, thu hút vốn và công nghệ vào nền doanh được cải thiện và thông thoáng kinh tế của mình. Hội nhập kinh tế quốc hơn; quyền tự do kinh doanh và cạnh tế là xu hướng tất yếu đối với Việt Nam tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong quá trình công nghiệp hóa, hiện thuộc các thành phần kinh tế được bảo đại hóa đất nước. đảm hơn. Hội nhập kinh tế quốc tế ngày Quá trình hội nhập có thể thực hiện càng sâu rộng trên nhiều cấp độ, đa bằng nhiều con đường như: nhà nước dạng về hình thức, từng bước thích ứng liên doanh với nước ngoài, nhà nước với nguyên tắc và chuẩn mực của thị cho nhóm đầu tư nước ngoài thuê đất trường toàn cầu. Việc huy động, phân hay các tổ chức kinh tế và KTTN liên bổ và sử dụng nguồn lực phù hợp hơn doanh, liên kết với nước ngoài. Trong với cơ chế thị trường. Các cơ chế, chính những hình thức này, hiện nay nổi bật sách đã chú trọng kết hợp giữa phát nhất vẫn là con đường thứ ba, sự liên triển kinh tế với thực hiện tiến bộ và kết thông qua khu vực KTTN. Cũng công bằng xã hội, tạo cơ hội cho người thông qua quá trình đó, KTTN với dân tham gia và nhận được thành quả từ những đặc tính của mình là chủ động quá trình phát triển kinh tế. Phương đổi mới và lựa chọn công nghệ thích thức lãnh đạo của Đảng, hoạt động của hợp để giảm chi phí sản xuất, mở rộng Nhà nước từng bước được đổi mới phù thị trường, tăng năng suất lao động, hợp hơn với yêu cầu phát triển nền kinh nâng cao chất lượng sản phẩm Từ đó, tế thị trường định hướng xã hội chủ KTTN góp phần thúc đẩy chuyển giao nghĩa và hội nhập quốc tế. 35
9. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 Thách thức: Tuy nhiên, hoàn thiện thường xuyên, đầy đủ, sâu rộng. Hiệu thể chế kinh tế thị trường định hướng xã lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước hội chủ nghĩa ở nước ta thực hiện còn còn nhiều hạn chế. Việc thực hiện chủ chậm. Một số quy định pháp luật, cơ trương của Đảng, chính sách, pháp luật chế, chính sách còn chồng chéo, mâu của Nhà nước về phát triển kinh tế tư thuẫn, thiếu ổn định, nhất quán; còn có nhân hiệu quả chưa cao, chưa nghiêm. biểu hiện lợi ích cục bộ, chưa tạo được Vai trò lãnh đạo của các tổ chức bước đột phá trong huy động, phân bổ đảng đối với sự phát triển của khu vực và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực KTTN còn bất cập; hoạt động của Mặt phát triển. Hiệu quả hoạt động của các trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chủ thể kinh tế, các loại hình doanh chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp, nghiệp trong nền kinh tế còn nhiều hạn các hiệp hội ngành nghề chưa thực sự chế. Việc tiếp cận một số nguồn lực xã hiệu quả, chậm đổi mới theo yêu cầu hội chưa bình đẳng giữa các chủ thể thực tiễn; chưa làm tốt vai trò đại diện, kinh tế. Cải cách hành chính còn chậm. bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng Môi trường đầu tư, kinh doanh chưa của doanh nghiệp, người lao động và thực sự thông thoáng, mức độ minh người sử dụng lao động. bạch, ổn định chưa cao. Quyền tự do Xuất phát điểm phát triển và năng kinh doanh chưa được tôn trọng đầy đủ. lực nội tại của kinh tế tư nhân còn thấp. Quyền sở hữu tài sản chưa được bảo Đội ngũ doanh nhân mới hình thành và đảm thực thi nghiêm minh. Một số loại đang trong quá trình phát triển, hạn chế thị trường chậm hình thành và phát về năng lực quản trị kinh doanh và văn triển, vận hành còn nhiều vướng mắc, hóa doanh nghiệp, đạo đức doanh nhân. kém hiệu quả. Giá cả một số hàng hóa, 4. Kết luận dịch vụ thiết yếu chưa được xác lập thật Khu vực tư nhân đang ngày càng sự theo cơ chế thị trường. Thể chế bảo lớn mạnh về quy mô và tiềm lực, song đảm thực hiện tiến bộ và công bằng xã vẫn cần không gian chính sách lớn hơn hội còn nhiều bất cập. Bất bình đẳng xã để thúc đẩy phát triển. Điều này càng hội, phân hóa giàu - nghèo có xu hướng quan trọng trong bối cảnh Nhà nước gia tăng. Xóa đói, giảm nghèo còn chưa ngày càng giảm vai trò trong các hoạt bền vững. động kinh tế. Tổng vốn đầu tư phát triển 3.3. Nguyên nhân của những hạn của khu vực nhà nước đã được kế hoạch chế, yếu kém hóa, ổn định trong chu kỳ 5 năm, nguồn Thể chế về phát triển doanh vốn đầu tư của Nhà nước vào doanh nghiệp, doanh nhân còn nhiều bất cập. nghiệp ngày càng giảm và chủ trương Công tác phổ biến, quán triệt và tuyên sẽ tiếp tục giảm. Trong khi đó, các truyền chủ trương của Đảng, chính doanh nghiệp nhà nước tiếp tục chủ sách, pháp luật của Nhà nước về phát động thoái vốn khỏi các doanh nghiệp. triển KTTN chưa được thực hiện 36
10. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 Hội nghị Trung ương 5 Khóa 12 đã liệu sản xuất. Vì vậy, điều quan trọng là ban hành Nghị quyết về phát triển kinh phải nắm vững bản chất của từng thành tế tư nhân với mục tiêu phát triển kinh phần kinh tế và sử dụng chúng một cách tế tư nhân trở thành động lực quan trọng có hiệu quả nhất để đẩy nhanh quá trình của nền kinh tế thị trường định hướng tăng trưởng và phát triển kinh tế, chủ xã hội chủ nghĩa, đưa kinh tế tư nhân động mở cửa hội nhập sâu hơn nữa vào phát triển nhanh, bền vững, đa dạng với kinh tế quốc tế giúp cho nền kinh tế tốc độ tăng trưởng cao cả về số lượng, nước ta ngày càng vững mạnh. quy mô, chất lượng lẫn tỷ trọng trong 5. Kiến nghị chính sách tổng sản phẩm nội địa. Đây sẽ là nền 5.1. Củng cố nền tảng và hoàn tảng quan trọng hiện thực hóa mục tiêu thiện thể chế kinh tế thị trường định 1 triệu doanh nghiệp vào năm 2020. hướng xã hội chủ nghĩa Tuy nhiên, với thực trạng của doanh Điều này đã được nhấn mạnh trong nghiệp tư nhân hiện nay vẫn rất khó để Văn kiện Đại hội XII như là vấn đề căn khu vực kinh tế tư nhân phát triển bền cốt của quá trình cải cách thể chế kinh vững, trở thành động lực chính của nền tế, giúp đem lại động lực phát triển mới kinh tế. Do đó, Nhà nước cần đảm bảo của nước ta trong giai đoạn tới. Việt nguyên tắc thượng tôn pháp luật trong Nam đã cam kết thực hiện và đáp ứng mọi ứng xử đối với thị trường. các tiêu chí để được công nhận là nền Tập trung vào việc thực hiện đồng KTTT đầy đủ; trong số đó có những bộ các giải pháp để tuyên truyền về tiêu chí phổ biến của một nền KTTT chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân hoạt hiện đại, như không phân biệt đối xử; động một cách thực chất; thực hiện triệt bảo đảm cạnh tranh lành mạnh; thực để cải cách hành chính, tăng cường hiệu hiện minh bạch trong chính sách là quả hoạt động của các cơ quan theo những điều kiện nền tảng để khu vực hướng tạo điều kiện thuận lợi cho phát KTTN phát triển. Tiến trình cải cách triển kinh tế tư nhân. Thông qua việc kinh tế trong nước phải nhằm bảo đảm xây dựng cơ chế “một cửa điện tử”, những tiêu chí này để đồng bộ với tiến thống nhất đầu mối tiếp nhận và xử lý trình hội nhập kinh tế quốc tế. Trong hồ sơ; hướng dẫn, giải quyết thủ tục hơn 30 năm đổi mới, việc hình thành và hành chính; giảm thời gian, chi phí tuân đa dạng hóa các hình thức sở hữu đã thủ các thủ tục hành chính. quy định các thành phần kinh tế tương Vấn đề hiện nay không còn dừng lại ứng. Tuy nhiên, cần phải tiếp tục đổi ở khía cạnh xem xét để xóa bỏ hay ưu mới mạnh mẽ hơn nữa để có một nền tiên thành phần kinh tế nào mà cần nhận kinh tế thị trường đầy đủ, hiện đại. Phải thấy mỗi thành phần kinh tế có bản chất thực sự xác lập, thực thi phổ biến và riêng, có quy luật kinh tế riêng, dựa trên bảo vệ hữu hiệu quyền sở hữu tư nhân một hình thức sở hữu nhất định về tư về tài sản. Chỉ khi quyền sở hữu tư nhân 37
11. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 được tôn trọng và bảo vệ, các cá nhân hướng doanh nghiệp thường tập trung ở mới có thể phát huy được các tiềm năng những vùng trọng điểm [6]. của mình, mới có thể tự do và độc lập Định hướng cải cách thời gian tới trong việc tiến hành các hoạt động sản là Chính phủ phải chuyển mạnh từ vai xuất, trao đổi nhằm tối đa hóa các lợi trò can thiệp trực tiếp sang quản lý và ích cá nhân. phục vụ phát triển [4], trong đó chú 5.2. Thực hiện Nhà nước liêm trọng bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, chính, kiến tạo và phục vụ nhân dân tạo lập các cơ hội kinh doanh và khởi Nhà nước liêm chính là nhà nước nghiệp; thiết lập khuôn khổ pháp luật, nói không với tham nhũng; có các quy chính sách và bộ máy thực thi nhằm bảo định thưởng phạt nghiêm minh và đề đảm các loại thị trường liên tục được cao ý thức thượng tôn pháp luật cho tất hoàn thiện; bảo đảm sự minh bạch và có cả mọi người; từ đó thực sự tạo được hiệu quả; đoạn tuyệt dứt khoát với cơ niềm tin của người dân, của doanh chế “xin - cho”. nghiệp vào vai trò của Chính phủ trong 5.3. Xây dựng và thực hiện chính điều hành đất nước. Cần ngăn chặn lợi sách công nghiệp quốc gia đặt trọng ích nhóm, lợi ích cục bộ chính sách tâm vào phát triển kinh tế tư nhân ngay từ khi khởi xướng; cần xử lý một Các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt cách quyết liệt nạn tham nhũng, quan là các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa liêu - rào cản và gánh nặng chi phí đối đáp ứng được các điều kiện khắt khe với phát triển của khu vực KTTN; củng để tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu. cố, xây dựng bộ máy, tuyển dụng người Do thiếu mối liên kết chặt chẽ nên hiệu tài, rà soát lại chức năng, nhiệm vụ của ứng lan tỏa, nhất là lan tỏa về công từng cơ quan để tránh chồng chéo, mâu nghệ, từ khu vực FDI sang khu vực thuẫn và gắn với cải cách hành chính. trong nước rất hạn chế. Vì vậy, cần có Cần áp dụng mạnh mẽ chính phủ các chính sách giúp tăng cường liên kết điện tử và chính phủ số ở mọi lĩnh vực giữa các DNTN trong nước và khu vực để giảm thiểu và hiện đại hóa thủ tục nước ngoài sử dụng nhiều công nghệ. hành chính, hạn chế tham nhũng, tăng Để kết nối được với các tập đoàn đa cường tính minh bạch trong quá trình quốc gia (TNC), trước mắt Việt Nam xây dựng và thực hiện chính sách. Đây cần thúc đẩy các hoạt động phát triển cũng là những biện pháp góp phần đẩy công nghệ tầm trung phù hợp với trình nhanh quá trình chính thức hóa nền kinh độ phát triển hiện tại, như thiết lập các tế và thị trường lao động. Cần duy trì và cụm liên kết ngành sản xuất linh kiện nhân rộng các nỗ lực đó trên toàn quốc, đòi hỏi quy mô đầu tư vốn vừa phải và đặc biệt ở những tỉnh nằm ngoài “cực độ tinh vi công nghệ ở mức trung bình. tăng trưởng” và giúp trung hòa xu Việt Nam cũng cần nắm bắt được làn sóng khởi nghiệp của các doanh nghiệp 38
12. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 công nghệ và thúc đẩy các hệ sinh thái đầu tư hơn từ khu vực KTTN vào khu khởi nghiệp nhằm giúp các doanh nhân vực nông nghiệp và nông thôn. Để làm vượt qua rào cản về vốn, rủi ro, nguồn được điều này, cần có sự tham gia tích nhân lực để hiện thực hóa các ý cực của Nhà nước, đặc biệt là chính tưởng của mình liên quan đến công quyền địa phương, với vai trò điều phối, nghệ và đổi mới sáng tạo [7]. bảo lãnh trong mối quan hệ giữa doanh 5.4. Phát triển mạnh lực lượng nghiệp với người nông dân để giúp tháo doanh nghiệp trong nông nghiệp và ở gỡ, xử lý những khó khăn mà cả hai bên nông thôn khó vượt qua được. Tầm quan trọng và tính nhạy cảm 5.5. Phát triển nguồn nhân lực của khu vực nông nghiệp, nông thôn cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp khiến vấn đề này tiếp tục chiếm vị trí Trong thời gian qua, giáo dục đại trung tâm trong phát triển kinh tế - xã học ở Việt Nam quá chú trọng đến các hội của Việt Nam giai đoạn tới. Muốn ngành, như kinh tế, tài chính, ngân tạo đột phá phát triển phải thoát ra khỏi hàng khiến nhu cầu học các ngành tư duy của nền kinh tế nông nghiệp này rất cao và học sinh rời xa các ngành truyền thống, chuyển mạnh từ chỗ sản khoa học và công nghệ. Tuy nhiên, nhu xuất lấy số lượng làm mục tiêu sang chú cầu tuyển dụng lao động đối với một số trọng chất lượng, giá trị và hiệu quả [4], ngành thuộc nhóm công nghệ, kỹ thuật, chuyển từ mô hình sản xuất nông cơ khí và các ngành liên quan đến toán nghiệp khép kín, nhỏ lẻ, thiếu liên kết, học (STEM) ngày càng lớn, đặc biệt chủ yếu ở quy mô hộ gia đình sang mô trong làn sóng khởi nghiệp ở lĩnh vực hình sản xuất nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ hiện nay. Bởi vậy, cần đổi dựa vào doanh nghiệp và trang trại, hoạt mới căn bản hệ thống giáo dục và đào động theo cơ chế thị trường và đủ sức tạo, trong đó gắn giáo dục - đào tạo với cạnh tranh trong hội nhập quốc tế. Đặc hoạt động thực tiễn, đề cao tinh thần biệt, cần chú trọng vai trò của công làm chủ, thúc đẩy văn hóa khởi nghiệp, nghệ, nhất là công nghệ thông tin, công có định hướng rõ rệt ưu tiên về chính nghệ xanh và công nghệ sạch trong việc sách và các nguồn lực cho các ngành nâng cao chất lượng và giá trị của các STEM. Kinh nghiệm của các quốc gia sản phẩm nông nghiệp. Cần giải quyết đi trước cho thấy, cần tạo dựng văn hóa một số “điểm nghẽn”, như các vấn đề sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp cho về kết cấu hạ tầng, tích tụ, tập trung đất giới trẻ ngay từ khi còn ngồi trên ghế đai, phát triển nguồn nhân lực, hợp nhà trường, hình thành ý chí tự thân lập đồng sản xuất thông qua những thay nghiệp để sẵn sàng cho tương lai. đổi chính sách để thu hút được nhiều 39
13. TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 13 - 2019 ISSN 2354-1482 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Văn phòng Trung ương Đảng (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII 2. Nguyễn Xuân Thắng (2016), “Một số luận điểm mới về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Lý luận chính trị 3. Phòng Thương mại và công nghiệp (2015), Điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), Bộ Công thương, Hà Nội 4. Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam (2018), Báo cáo Kinh tế thế giới và Việt Nam 2016 – 2017 5. Tổng cục Thống kê (2018), Báo cáo tổng kết kinh tế - xã hội năm 2017 6. Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 05-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII 7. Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế xã hội Quốc gia (2018), Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế tư nhân ROLE OF PRIVATE INVESTMENT IN THE ECONOMIC GROWTH OF VIETNAM ABSTRACT The great achievements of socio-economic development of our country over the past 30 years have been results of a significant contribution from the private sectors. From these lively practices, the Party Congress XII in 2016 affirmed: “The private sector of economy is playing an important driving force” of the socialism- oriented market economy. The 5th Conference's resolution of the 12th Party Central Committee (June 2017) has been put forward for the goals of developing the private economy to become an important driving force in the socialism-oriented market economy; getting private economy to grow fast and sustainably along high growth rates in terms of quantity, size, quality and proportion in the gross domestic product (GDP). The resolution is considered a new step creating a driving force for the development of the private sector and the entire economy. This is a source of encouragement for entrepreneurship, innovation and creativity; and it also creates vitality and breakthrough for a thriving development of our country in the coming period. Keywords: Private economy (PE), economic growth, Dong Nai (Received: 1/12/2018, Revised: 15/2/2019, Accepted for publication: 7/5/2019) 40