Tài liệu hướng dẫn tìm kiếm thông tin trên internet

Nội dung text: Tài liệu hướng dẫn tìm kiếm thông tin trên internet

1. TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN TÌM KIẾM THÔNG TIN TRÊN INTERNET
2. TÏM KIM THÓNG TIN TRÂN INTERNET TÀI LIU CHO HC VIÊN Phiên b
   n 5 (Tháng 10-2008) Biên son: V Th Nha, Trung tâm Thông tin Phát trin Vit Nam Thông tin tng quát v bài hc 1 Internet – môi tr ng tìm kim thông tin 2 Các loi thông tin th ng tìm th y trên Internet 3 Bt u – chn công c tìm kim phù hp vi yêu cu tin 4 Máy tìm kim (Search engines) 4 Máy tìm kim liên thông (meta-search engines) 4 Cng thông tin (gateway) / Danh mc theo ch  (subject directory) 5 Các trang web n 5 S dng công c tìm kim mt cách phù hp 6 Giai on 1: Phân tích yêu cu tìm 6 Giai on 2. Din t lnh tìm kim - gii thiu v cú pháp ca lnh tìm 6 Giai on 3. Phân nhóm yêu cu thông tin 9 Giai on 4. Chn công c tìm kim phù hp 9 Giai on 5. Tìm l i khuyên t mt ng i! 14 Giai on 6. Nu b c u bn ch a thành công – hãy th li! 14 Giai on 7. ánh giá kt qu tìm 14 Phát trin ngân hàng t liu trc tuyn ca bn thân 15 Tài liu tham kho 18 Thông tin t
   ng quát v bài hc Tài liu này h ng dn các b c trong quá trình tìm kim thông tin trên Internet bng vi nh ng phn chính: o Hiu thêm v Internet nh là mt môi tr ng  tìm kim thông tin. o Khám phá các im mnh và im yu ca các công c tìm kim khác nhau  có th s dng mt công c phù hp nh t cho tng nhim v c th. o Hc cách s dng các công c mt cách phù hp nh t: din t lnh tìm kim ca bn phù hp vi cách th!c làm vic ca các công c tìm kim. o ánh giá thông tin tìm  c  chn nh ng thông tin phù hp nh t. o Phát trin mt chin l c  xây dng ngân hàng d liu cá nhân ca riêng mình cho nh ng nhu cu trong t "ng lai. Vì thi gian biên son có hn nên chc chn tài liu này không tránh khi nhng thiu sót. Ng i biên son r t mong nhn c nhng ý kin óng góp ca bn c  tài liu h ng dn này c có ch t l ng cao hn. Xin gi ý kin óng góp ca các bn vào a ch e-mail nvu2@worldbank.org. Xin chân thành c
   m n Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 1
3. Internet – môi trng tìm kim thông tin Tìm kim các v#n bn web bn cn có th là mt công vic ht s!c d dàng ho$c là khó kh#n không th t %ng t ng ni. Khi truy c
   p và tìm kim thông tin trên Internet, cn chú ý mt s $c im sau ây ca mng Internet  có th tìm kim hiu qu: o Vì ni dung trên Internet luôn  c c
   p nh
   t và b sung, không có b t k& mt s liu thng kê chính xác nào v l ng thông tin có th truy c
   p  c trên Internet. o Tài liu trên Internet không  c x lý bng mt h thng hp chun nào. Nu nh danh mc tài liu trong các th vin  c x lý bao g'm nh ng t khóa chun có kim soát thì ngu'n tin trên Internet hoàn toàn không s dng b t c! công c nào t "ng t nh v
   y. Vì v
   y bn cn phi luôn luôn phán oán nh ng t ng , thu
   t ng khác nhau s(  c s dng trong các trang web mà bn cn. o Khi bn tin hành “tìm kim thông tin trên Internet”, bn không tìm kim mt cách trc tip vì iu này là KHÔNG TH) TH*C HIN +,C. Internet là tng hp ca r t nhiu trang web  c l u tr trên nhiu máy ch khác nhau trên khp th gii. Máy tính ca bn không th tìm kim ho$c kt ni trc tip ti t t c các máy ch. iu bn có th làm trên máy tính ca mình là truy c
   p vào mt ho$c nhiu công c tìm kim gián tip ang có hin nay. Các công c tìm ki
   m s cho phép bn tìm ki
   m trong c s d liu ca nó – và m i c s d liu ca mt công c tìm ki
   m cng ch là mt phn nh ca toàn b mng thông tin toàn cu. Công c tìm kim cung c p cho bn các  ng kt ni ti các trang web. Bn nh n chut vào các  ng kt ni này và ti v các v#n bn, hình nh, âm thanh, và các thông tin khác t các máy ch khác nhau trên khp th gii. Phía sau c" ch l u tr và phân phi thông tin trên Internet này là con ng i – t "ng t nh vi n phm in. Mt s iu cn lu ý khi tìm ki
   m thông tin trên Internet: 1. Internet không phi là mt th vin. Th vin là n"i thông tin không ch-  c l u gi mà còn  c x lý và t ch!c, t ó cho phép vic tìm kim  c d dàng. Vic x lý thông tin  c thc hin theo nh ng tiêu chun quc t và có nh ng qui .nh nghiêm ng$t. Th vin c/ng có cán b  c ào to và có kinh nghim nhiu n#m trong vic h0 tr mi ng i tìm kim thông tin. 2. Internet có th là mt công c b
   tr trong vic tìm ki
   m thông tin. Internet ch- là mt trong nhiu ngu'n cung c p thông tin. Th vin, 'ng nghip, các hi ngh nghip, các c" quan chính ph, và các ngu'n khác u óng vai trò quan trng trong quá trình nghiên c!u. 3. Chú ý nhng thông tin bn tìm thy trên Internet có th không chính xác B t c! ai có th truy c
   p vào Internet c/ng có th  a lên mng b t c! thông tin nào h mun. Không có s m bo nào cho nh ng thông tin mà bn tìm  c trên Internet v tính chính xác và s c
   p nh
   t. Có nh ng ngu'n thông tin khác áng tin c
   y h"n Internet. Các cán b th vin ã  c ào to mt cách chuyên nghip có th ánh giá  c  tin c
   y ca thông tin tìm  c. Các bài báo trong nh ng tp chí  c các nhà chuyên môn biên t
   p ni dung s( có ch t l ng tt h"n và nh ng nhà xu t bn danh ting c/ng là mt ch!ng thc cho nh ng tài liu h u ích và áng tin c
   y.T t nhiên không phi b t c! bài báo hay n phm nào trong th vin c/ng hoàn toàn áng tin c
   y, song bn có th tin t %ng rng ng i ta ít nh t c/ng ã kim tra ngu'n tin tr c khi cung c p cho bn. iu này th ng không xy ra i vi tài liu trên Internet. Có mt lot nh ng câu h1i mang tính phê phán cn  c $t ra vi b t k& ngu'n tin nào và iu này r t quan trng khi s dng thông tin t Internet. 4. Internet ging nh mt l en. Thông tin n và i trên Internet. Và chúng th ng bin m t không báo tr c. Mt nhà cung c p d.ch v có th thay i .a ch- web, mt cá nhân ho$c mt nhóm tài tr có th không còn th i gian và/ho$c Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 2
4. tin bc  duy trì mt trang web. ây là mt trong r t nhiu lý do. Bn cn nh rng không nên ch- ph thuc vào mt ngu'n tin duy nh t b%i vì không phi lúc nào nó c/ng s2n có. 5. Hãy kiên nhn khi tìm ki
   m trên Internet. Internet là mt không gian r t rng ln. Nó có phm vi toàn cu và tìm mt mu thông tin nh1 ôi khi là iu không th thc hin  c ho$c bn cn phi chn lc trong r t nhiu thông tin «rác». C/ng có nh ng công c tìm kim có th h0 tr bn nh ng quá trình nghiên c!u và tìm kim r t m t th i gian. Tìm kim trên Internet th ng không phi là cách tìm kim thông tin nhanh nh t. 6. Thông tin hu ích thng KHÔNG c cung cp min phí. R t nhiu thông tin trên Internet th ng không  c các nhà nghiên c!u nghiêm túc cho là thông tin h u ích. R t nhiu t ch!c s dng Internet nh là mt công c qung cáo ho$c quan h công chúng. Có mt s c" s% d liu và tài liu có giá tr.  c cung c p min phí trên Internet, tuy nhiên r t nhiu trang web  c thit k  bán sn phm ho$c cung c p d.ch v da trên vic #ng ký phi tr tin. Các loi thông tin thng tìm th y trên Internet V
   y nh ng thông tin gì bn có th tìm th y trên Internet? Không th lit kê t t c các loi ngu'n tin có trên Internet, $c bit khi Internet thay i r t th ng xuyên và nhanh chóng. Tuy nhiên, nhìn chung Internet h u ích nh t khi tìm kim nh ng thông tin trong các nhóm sau ây (chú ý phn ln nh ng thông tin này là bng ting Anh): • Các s kin ang din ra, ví d: tin t!c ngày hôm nay, hay nh ng xu h ng mi nh t • Thông tin kinh t
   , ví d: thông cáo báo chí ca mt công ty, ch- s ch!ng khoán, thông tin v sn phm • Thông tin ca chính ph, ví d: các chính sách hin hành, lu
   t pháp, các cuc tho lu
   n ti quc hi, quyt .nh ca tòa án, thông cáo báo chí • Vn hóa i chúng, ví d: phim, nhc, truyn hình, th thao chuyên nghip • Thông tin v máy tính và Internet, ví d: khóa hc này. Nhà xut bn Loi hình thông tin cung cp Các hip hi và vin nghiên cu • Thông tin v thành viên; Vin nghiên c!u quc t v phát trin bn v ng • Báo cáo hot ng; nghiên c!u chuyên (IISD) môn Các doanh nghip • Thông tin v sn phm Vinacafe • Báo cáo th ng niên và thông tin v Công ty Ford Vit Nam công ty • Thông cáo và báo cáo báo chí • Thông tin v n"i cung c p d.ch v Các ph ng tin truyn thông (Báo và tp chí) • Mc lc Th i báo kinh t Vit Nam • Mt s bài báo toàn v#n chn lc • L u tr ca các s ã ra Th i báo • Thông tin $t mua tài liu Newspapers Các c quan giáo dc • Thông tin nh
   p hc i hc Cn Th" • Thông tin v các khóa hc i hc Hu • Danh mc th vin; h ng dn nghiên Vin công ngh Massachussette c!u • Tài liu, báo cáo nghiên c!u Các c quan chính ph • D liu thng kê; lu
   t pháp; thông cáo B NN&PTNT báo chí B GD&T • Báo cáo, chính sách B Th "ng mi • Thông tin liên h Liên hp quc Các t chc/nhóm hot ng theo ch  c th • Báo cáo, thông cáo báo chí T ch!c du l.ch th gii • Danh mc, tài liu toàn v#n • Thông tin v t ch!c và các hot ng Mng thông tin v quyn tr3 em www.crin.org • Kt ni n các trang web liên quan Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 3
5. Các cá nhân • Quan im cá nhân, nh gia ình Các chuyên gia, nh ng ng i h#ng hái hat ng • S% thích và quan tâm cá nhân; thông tin trong mt l4nh vc nào ó, nh ng ng i ni ting, h ng dn nh ng ng i không ni ting ho$c b t c! ai!!! • B t c! thông tin gì mà bn có th t %ng t ng  c B t u – chn công c tìm kim phù hp vi yêu cu tin Có th truy c
   p n r t nhiu công c tìm kim trên Internet. Sau ây là mt vài công c thông dng nh t, tuy nhiên  hiu sâu h"n v tính n#ng ca tng công c, bn thân m0i ng i cn phi luyn t
   p và s dng nhiu. Máy tìm ki
   m (Search engines) Các máy tìm kim làm vic theo nguyên tc tìm kim trong c" s% d liu  c t ng xây dng b%i mt robot, không phi do con ng i xây dng. Máy tìm kim s( so sánh các t bn ánh vào ca s tìm kim vi các t  c vit % các trang web mà nó l u tr . Lung thông tin mà các máy tìm kim có th bao quát th ng dao ng t mt s nh1 và trong mt phm vi h5p v ni dung cho n s l ng ln các trang web có th x lý  c. Google có c" s% d liu ln nh t cho n th i im này, tuy nhiên cn l u ý là không có mt máy tìm kim nào có th bao quát  c toàn b thông tin trên Internet v mt ch . Kt qu tìm kim ca bn có phù hp hay không là ph thuc vào kh n#ng s dng nhun nhuyn các tính n#ng và cú pháp ca máy tìm kim và din bao quát ca máy tìm kim mà bn s dng. im mnh: Khi tìm kim mt tài liu c th (tên tài liu, tên ng i, t ch!c ã bit), tìm kim các ch  khó phân loi. im y
   u: Không cho phép có mt cái nhìn tng quát v mt ch  c th (trong ó có th có nh ng ch  nh1 mà bn ch a bit). Mt s máy tìm kim tiêu biu: Google AltaVista Teoma alltheweb Ask Askjeeves Mt s máy tìm kim phát trin ti Vit Nam: Tìm ki
   m nhc, video Xa l www.xalo.vn www.baamboo.com Tìm nhanh www.timnhanh.com Monava www.monava.vn Tra cu bn ! www.diadiem.com Máy tìm ki
   m liên thông (meta-search engines) Các máy tìm kim liên thông có th cùng mt lúc l t qua mt s máy tìm kim khác, th ng tìm  c khong 10% kt qu tìm  c % m0i máy tìm kim mà chúng liên kt. im mnh: Th ng tìm kim hiu qu vi nu bn ch- s dng mt t ho$c mt cm t. im y
   u: Tuy nhiên bn không th s dng các ch!c n#ng tìm kim nâng cao ca tng máy tìm kim. Bn c/ng không th tin hành mt phép tìm toàn din và ph!c tp. Mt s máy tìm kim liên thông tiêu biu: Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 4
6. SurfWax Ixquick Metacrawler Cng thông tin (gateway) / Danh mc theo ch  (subject directory) Cng thông tin cung c p các thông tin chuyên bit v mt l4nh vc c th, th ng có công c tìm kim ca riêng mình và  c t ch!c theo th! b
   c. Các cng thông tin do con ng i t
   p hp thông tin, biên son, và sp xp theo mt h thng phân loi. ôi khi các cng thông tin là do các chuyên gia trong mt l4nh vc t
   p hp. iu này có ngh4a là thông tin % ây nhìn chung ã  c thm .nh và ánh giá v s phù hp và ch t l ng. Trong cng thông tin, bn c có th xem l t theo ch  và có th tìm kim. Ví d v mt s cng thông tin: ELDIS Cng thông tin phát trin ELDIS cung c p mt im truy c
   p trung tâm ti các thông tin v phát trin, các h ng dn theo tng ch  phát trin, thông tin phát trin v tng quc gia, tin t!c, thông tin tuyn dng, và các t liu khác. Th vin o trên mng Th vin o trên mng  c t mô t nh là “danh mc lâu  i nh t trên web, do Tim Berners-Lee - ng i kin to nên mng web - xây dng. Th vin o  c qun lý b%i mt nhóm các tình nguyn viên là chuyên gia v nhiu l4nh vc. Th vin o này  c coi là mt trong nh ng cng thông tin có ch t l ng v mt s l4nh vc, tuy nhiên nó không phi là c" s% d liu ln nh t.” Th vin o này  c sp xp theo tr
   t t ch cái, theo ch  và c/ng có công c tìm kim riêng. Cng thông tin khoa h"c xã hi SOSIG (Social Science Information Gateway) Cung c p thông tin v các ngu'n tin có ch t l ng cao cho nh ng ng i nghiên c!u v khoa hc xã hi. Thông tin  c sp xp theo ch , và c/ng có công c tìm kim riêng. Yahoo! directory Danh mc theo ch  lit kê các trang web do con ng i la chn thuc nhiu ch  khác nhau t ngh thu
   t, v#n hóa, gii trí, xã hi, giáo dc, khoa hc, s!c kh1e. Các trang web #n Có r t nhiu trang web n, ây là nh ng c" s% d liu mi ng i u có th truy c
   p nh ng robot/máy tìm kim không th tip c
   n. Các c" s% d liu th ng có giao din tìm kim chun, có nh ng ch!c n#ng tìm kim mnh. Cách tìm các trang “web n”: trong các máy tìm kim nh Google hay Yahoo!, nh
   p t khóa và “database”. Ví d: tìm “web n” v kinh t hc bng ting Anh, nh
   p vào máy tìm kim “economics database” ho$c “economics web sites” ho$c “ economics portal” ho$c “economics online resources”, hay “economics gateway” v.v. Ho$c "n gin là ch- nh
   p các t khóa tìm kim vào các máy tìm kim và tìm kim các trang web n phù hp trong danh mc kt qu. Mt s trang web cung c p  ng dn n các trang “web n” có giá tr.: • Librarians Index Mt danh mc có kèm công c tìm kim cung c p  ng dn n r t nhiu trang web h u ích thuc nhiu l4nh vc khác nhau; có chú gii ca các cán b th vin. • AcademicInfo Danh mc các trang web mang tính giáo dc r t có ích cho sinh viên. • Infomine Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 5
7. INFOMINE là mt th vin o bao g'm các ngu'n tin Internet h u ích cho ging viên, sinh viên và nhà nghiên c!u % trình  i hc và sau i hc (c" s% d liu, n phm in t, bng tin, mailing list, mc lc th vin trc tuyn, bài báo, danh b, v.v.) S d ng công c tìm kim mt cách phù hp Chin l c tìm kim thông tin  c
   p % bài này g'm 7 b c: Giai on 1: Phân tích yêu cu tìm T $t các câu h1i  làm rõ yêu cu tin ca mình. Ví d: nu bn quan tâm n thông tin v buôn bán tr3 em, hãy t $t cho mình các câu h1i phù hp, ví d: o Tôi mun bit thông tin c th v nn buôn bán tr3 em % n c nào, vùng nào? o Tôi cn nh ng thông tin v các v n  nóng hi hin nay liên quan n buôn bán tr3 em hay là thông tin mang tính l.ch s? o Có c" quan, t ch!c, hip hi nào có th cung c p thông tin v ch  mà bn ang tìm kim? Tìm trang web ca t ch!c, c" quan ó. Bin yêu cu ca mình thành mt câu hoàn ch-nh, ví d o Nn buôn bán tr3 em t Vit Nam sang Trung Quc. Phân chia yêu cu thành nh ng khái nim nh1: Khái nim 1 Khái nim 2 Khái nim 3 Buôn bán tr3 em Vit Nam Trung Quc Chú ý quan trng: Tìm xem có nh ng t ng nào khác cùng th hin ch  mà bn quan tâm hay không, ví d cách vit khác nhau, t 'ng ngh4a. T ó bn có th xây dng  c mt t
   p hp các thu
   t ng khác nhau có th dùng trong quá trình tìm kim. Khái nim 1 Khái nim 2 Khái nim 3 Buôn bán tr3 em Vit Nam Trung Quc Bt cóc tr3 em Vietnam China Trafficking Viet Nam Child Vietnamese Children Kidnap Giai on 2. Din t lnh tìm ki
   m - gi$i thiu v cú pháp ca lnh tìm Cú pháp ca lnh tìm là cách th!c chúng ta s dng  liên kt các khái nim mt cách phù hp cho lnh tìm ca bn. Các máy tìm kim có nh ng cách th!c khác nhau trong vic liên kt các thu
   t ng tìm. Nguyên tc c" bn nh t cho hu ht các máy tìm kim là t "ng t nh nhau, tuy nhiên có mt vài im khác bit nh1 v cách din t lnh tìm. Nu ch a hiu rõ, bn nên tham kho phn “Help” ho$c “Tips”  bit thêm thông tin. Chú ý: • Phn ln các máy tìm kim không phân bit ch hoa và ch th ng. • Khi nh
   p t tìm kim vào ca s tìm, cn  a thu
   t ng mà bn cho là quan trng nh t lên u lnh tìm. Có th thay i tr
   t t các thu
   t ng tìm trong quá trình tìm kim nu cn. • Không cn nh
   p c mt câu y  vào lnh tìm kim, ví d nh : “Hin trng ca nn buôn bán tr3 em ti t Vit Nam samg Trung Quc” Thay vào ó bn có th nh
   p các t “buôn bán tr3 em” Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 6
8. “Vit Nam” “Trung Quc”. Không ging nh ngôn ng t nhiên, các máy tìm kim không quan tâm n s chính xác v ng pháp ca thu
   t ng tìm. • Nhiu máy tìm kim th ng b1 qua các t thông th ng trong ting Anh nh "the" "and" "in", v.v. • Nu bn nh
   p nhiu t tìm kim thì phm vi tìm kim s(  c thu h5p. Các phép toán ca lnh tìm Phn này gii thiu các ký hiu toán hc  c s dng khi din t lnh tìm kim: Dùng d u cng + phía tr c nh ng t mà bn mun nó phi xu t hin trong kt qu. Ví d: nu bn mun tìm thông tin v giá cà phê nh h %ng nh th nào n thu nh
   p ca ng i thu hái cà phê (ting Anh). +coffee +pickers +price +wages s( cho kt qu bao g'm tt c các t: price, coffee, pickers wages. Dùng d u tr - phía tr c các t mà bn mun không xut hin trong kt qu. Ví d: bn ch- mun tìm thông tin v cà phê mà không có t tách (cup) ho$c bông (cotton): +coffee -cup -cotton Dùng d u ngo$c kép " " i vi mt t
   p hp các t mà bn mun xu t hin trong kt qu chính xác nh là mt cm t%. Ví d, "coffee pickers" "somali refugees" "emperor penguins" “nn vi phm bn quyn phn mm” “buôn bán tr3 em” Ch!c n#ng tìm kim theo cm t k trên r t h u ích, nh t là khi bn mun tìm kim tên ng i (Võ Nguyên Giáp), tên c" quan t ch!c (B tài nguyên và môi tr ng), l i bài hát, mt cm t ho$c câu nói ni ting (“to be or not to be”). Mt s máy tìm kim cho phép bn s dng các ký t thay th (ví d ký hiu *)  thay th các ký t. Ví d nu bn mun tìm các t education, educators, educate, v.v., bn có th nh
   p educ* Toán t Boolean Mt s máy tìm kim cho phép s dng các toán t "AND", "OR" và "NOT"  din t nh ng lnh tìm ph!c tp. Th ng các toán t này phi vit bng ch hoa. - S dng AND nu bn mun nhiu thu
   t ng phi xu t hin trong kt qu tìm, ví d nu bn nh
   p “lao ng” AND “tr3 em” thì kt qu s( có các tài liu có c 2 thu
   t ng lao ng và tr& em. - S dng OR nu bn mun mt trong các thu
   t ng xu t hin trong kt qu tìm (ho$c là c 2 hay nhiu thu
   t ng ). Toán t OR có th s dng mt cách h u ích nu bn mun tìm các t 'ng ngh4a, các cách vit khác nhau ca mt t, ví d: organization OR organisation vietnam OR “viet nam” quy ch OR qui ch - S dng NOT  loi b1 nh ng tài liu bao g'm nh ng t bn không cn. Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 7
9. Ví d: nu nu bn ang tìm thông tin v “vàng” (kim loi quý) ch! không thông tin v “vàng” (màu sc), bn có th din t nh sau vàng NOT màu - Tìm nh ng thu
   t ng thay th cho tng khái nim + các t 'ng ngh4a: ln / heo ; nhà  t / b t ng sn + các cách vit khác nhau ca mt t: favourite / favorite; globalisation / globalization; Viet_Nam / Vietnam; quy ch / qui ch Mt s cách thu hp phm vi tìm kim khác • Gii hn theo .nh dng file (.pdf, .doc, .mp3, ) • Gii hn theo ngôn ng (ting Anh, ting Pháp, ) • Gii hn theo tng loi .a ch- web (ví d ch- tìm các tài liu t các trang web có uôi .gov.vn, ho$c .edu) • Gii hn theo .a im xu t hin ca t tìm kim (% tên tài liu ho$c trong ni dung) • Tìm tranh nh ho$c bn ' Tìm ki
   m thông tin trên Internet – C
   p nh
   t ln cui 17 October 2008 8
10. Sau khi ã phân tích nhu cu thông tin, bn có th tip tc quá trình tìm kim s dng bng sau ây: Giai on 3. Phân nhóm yêu cu thông tin Giai on 4. Ch"n công c tìm ki
    m phù hp
    Chn công c tìm kim phù h p vi thông tin mà bn cn.
    Xem xét cách thc làm vic ca tng công c tìm và din t li lnh tìm  có th khai thác ti a các chc nng ca công c tìm ó.
    C gng thc hin vic tìm kim trên nhiu công c tìm kim khác nhau. Nu các kt qu
    t m t công c tìm kin ch a tha mãn nhu cu tin ca bn, hãy s dng nhiu công c khác nhau  tìm kim vì không m t công c tìm kim nào có th bao quát c toàn b các trang web ang hin hu trên Internet.
    Xem các kt qu
    tìm và s dng các thut ng c s dng trong các vn b
    n tìm c  tìm kim li. Loi yêu cu tìm Ví d Máy tìm ki
    m (Google, Danh mc theo ch  Web #n (invisible web) AltaVista ) G'm các t/cm t rõ o “buôn bán tr3 em”  các t, cm t trong Xem xét các kh n#ng xuát Nu bn tìm: ràng, d hiu (gn nh o “u t n c ngoài” d u ngo$c kép “”,  hin ca ch  bn ang không th b. hiu nhm o “Robusta coffee” máy tìm kim có th tìm tìm trong các mc khác o D liu sang ngh4a khác). o “Fair trade” +chocolate chính xác cm t theo nhau vì mt ch  có th o S liu thng kê tr
    t t ó. xu t hin trong nhiu nhóm. o Bn ' v.v. G'm các t ph bin o Weekend break Tìm nh ng thu
    t ng Tìm các danh mc theo ch ho$c khái quát có th o Qun tr. kinh doanh c th h"n  phn ánh   hiu rõ h"n v các khi ó các c" s% d liu chuyên có kt qu là quá nhiu o Du hc nhu cu tin ca mình. ch  nh1 có trong nhu ngành có th phù hp vi b t k& kt qu không phù hp cu tin ca mình. yêu cu nào. Dùng mt danh mc Tìm thông tin khái quát o Quyn s% h u trí tu / TRONG TR+6NG Bn s( có  c kt qu tt theo ch  ho$c mt máy tìm v mt ch . Intellectual property rights H,P NÀY MÁY TÌM nh t nu tìm  cmt danh kim  bt u tìm kim c" s% o Rain forest ecology KI7M KHÔNG PH8I LÀ mc theo ch  mà trong d liu phù hp. Ví d: o V#n hc Anh CÔNG C9 TÌM KI7M ó có lit kê v ch  mà T:I +U. bn quan tâm. - mun tìm c" s% d liu Tìm kim thông tin theo o Thng kê v nn buôn bán tr3 Din t lnh tìm bng Tìm mt danh mc theo v dân s, nh
    p vào mt ch  h5p. em % Vit Nam cách s dng các t ch  và xem l t theo Google: population o Migration patterns of Emperor ni thu h5p ho$c m% các th mc ca nó  tìm database penguins in the Antarctic rng phm vi tìm nh ch  nh1 mà bn quan o Các d án v giao thông nông AND, OR, NOT. tâm. - tìm s liu thng kê v thôn % Vit Nam giáo dc: education Tìm ki
    m thông tin trên Internet – C
    p nh
    t ln cui 17 October 2008 9
11. Có th din t bng o “Falkland Islands” OR Malvinas S dng toán t OR  Các danh mc theo ch  statistics nhiu cách khác nhau. o “New Zealand” OR Aotearoa din t lnh tìm. có th s dng nhiu thu
    t o Cassava OR manioc ng khác nhau, tuy nhiên - tìm các cng thông tin: o “Freedom of speech” OR “press thu
    t ng thông dng nh t education freedom” OR “anti-censorship” th ng  c s dng. portal/gateway OR “1st amendment” o “nhà  t” OR “b t ng sn” Tìm ki
    m thông tin trên Internet – C
    p nh
    t ln cui 17 October 2008 10
12. Bng so sánh nhu cu tin ca bn v$i các tính nng ca máy tìm ki
    m Vic phân tích nhu cu thông tin ca bn tr c khi tin hành tìm kim là  quyt .nh xem thu
    t ng nào s(  c s dng và nên s dng tính n#ng nào ca máy tìm kim cho phù hp. Bng sau ây lit kê nh ng $c im ca nhu cu thông tin % ct bên trái. Ct bên phi lit kê nh ng tính n#ng ca máy tìm kim phù hp vi $c im ca tng loi nhu cu thông tin ca bn. 'c im ca nhu cu thông tin Các tính nng t ng ng/phù hp ca máy tìm ki
    m Bn ang tìm mt tên ng i, tên tài liu c th ho$c mt thu
    t ng /cm TÌM THEO C9M T; là tính n#ng bn có th s dng trong mi công c tìm t rõ ràng? kim. o Tên ca mt t ch!c, hip hi ho$c phong trào Chn tính n#ng yêu cu kt qu phi có cm t theo úng tr
    t t bn o Tên ca mt cá nhân, mt s vic, s v
    t ánh vào. o Mt thu
    t ng /cm t xác .nh rõ ràng  a cm t vào trong d u ngo$c kép " " Ví d: "b t ng sn" "world health organization" "Nguyn Minh Châu" Mt hay vài thu
    t ng ca bn s( có nhiu ngh4a trong nhiu ng cnh Toán t AND h u ích trong tr ng hp này: khác nhau? “tr3 em” AND “truyn hình” AND “bo lc” (children AND television AND o 8nh h %ng ca bo lc trên truyn hình i vi tr& em violence) (Children in conjunction with television and also violence) “báo chí” AND “o !c” AND “kim duyt” (journalism AND ethics AND o S kim duyt nh là mt khía cnh ca o c trong báo chí censorship) Censorship as an aspect of ethics in journalism Các máy tìm kim Google và AllTheWeb và phn ln các công c tìm kim khác u s dng toán t AND mt cách ngm .nh: children television violence journalism ethics censorship Bn oán rng trong danh sách kt qu s( có r t nhiu trang web có Toán t AND NOT ho$c NOT h u ích trong tr ng hp này: nh ng t mà bn không mun? "biomedical engineering" AND cancer AND NOT "Department of" AND o Ví d: bn tìm kim tài liu v “biomedical engineering” và NOT "School of" cancer. Tuy nhiên trong trang kt qu có r t nhiu trang web gii ho$c dùng d u tr - % phía tr c t mun loi b1: thiu v các khóa ào to ca các tr ng, vin, trong khi bn ch- "biomedical engineering" cancer -"Department of" -"School of" mun tìm nh ng báo cáo nghiên c!u. Vì v
    y, bn không mun nh ng trang web có nh ng t “Department of” hay “School of” (khoa) Thu
    t ng tìm kim ca bn có rât nhiu t 'ng ngh4a, các cách vit Toán t OR h u ích trong tr ng hp này: khác nhau, hay các t nguyên gc bng ting n c ngoài? (women OR females) AND networking o women, females with networking (literature OR litterature) AND (French or francaise) o tip th., nghiên c!u th. tr ng, marketing “qui ch” OR “quy ch” “khu công ngh cao” o quy ch khu công ngh cao ho$c qui ch khu công ngh cao Trong Google, vit hoa t OR: literature OR litterature french OR francaise Trong AllTheWeb, s dng d u ngo$c "n và không cn dùng t OR: (literature litterature) (french francaise) Bn tìm trang ch và/ho$c tài liu ch-  c
    p n thu
    t ng tìm kim ca Gii hn trong nhan  (TITLE) ca tài liu bn? Ví d: title:"American Dietetic Association" Tìm ki
    m thông tin trên Internet – C
    p nh
    t ln cui 17 October 2008 11
13. o Trang ch ca American Dietetic Association title:"affirmative action" o Trang ch yu nói v Affirmative Action Trong Google, ánh vào ca s tìm kim allintitle:"affirmative action" Bn ang tìm nh ng thu
    t ng có r t nhiu uôi khác nhau? Ví d: CÁC KÝ T* THAY TH7 cho phép tìm kim t t c các thu
    t ng này trong mt o Feminism, feminist, feminine lnh tìm. Ví d: o Children, child child* s( tìm ra child và children Mt s công c tìm kim t ng tìm t t c các t có uôi khác nhau. Xem phn h ng dn ca m0i công c  bit chi tit. Ho$c bn c/ng có th s dng toán t OR trong lnh tìm kim: children OR child Mt s m(o khác:
    Bn có bit m t tài liu c th v ch  cn tìm (sách/bài báo)? a. Nu ã bit => Tìm tài liu c th ó b!ng máy tìm kim, sau ó xem kt qu
    và tìm ti các trang web có thông tin phù h p HO"C nu có tài liu toàn vn thì xem phn “Tài liu trích dn/tham kh
    o” (References/Bibliography)  tìm ti các tài liu khác. b. Nu ch a bit => Tìm trong m t c s# d liu min phí/mc lc th vin và l$p li b c a. * M t s trang web cung c p các bài báo tp chí chuyên ngành min phí: www.findarticles.com ; www.doaj.org ; www.openj-gate.com (ting Anh) ; Vietnam Journals Online (ting Vit)
    Phiên b
    n c% ca các trang web: The Internet Archive Wayback Machine là dch v cho phép ng i s dng xem li các phiên b
    n c% ca ca các trang web. Dch v này $c bit hu ích khi bn mun tìm li tài liu trc tuyn ã tìm th y và/ho$c s dng tr c ây (phiên b
    n c%) nh ng hin n i dung vn b
    n này ã c cp nht trên trang web chính thc, ho$c hin không th truy cp c.
    Nhng công c tìm kim dành cho tr& nh: Trên mng có r t nhiu thông tin không có l i cho s phát trin ca tr& em. Vì vy, ng i ta ã phát trin nhng công c tìm kim thông tin trên Internet dành riêng cho các em vi mc tiêu tích h p b lc "an toàn"  các bc ph huynh, thy cô giáo h ng dn tr& khai thác tt thông tin qua mng. D i ây là m t s công c tìm kim tiêu biu dành cho tr& em: • Công c tìm kim, th mc Ask Jeeves For Kids ( • KidsClick! ( • Yahooligans ( • Awesome Library ( • Diddabdoo ( ) • Education World ( • Family Source ( • Kids Search Tools ( B lc, tính nng b' tr Tìm ki
    m thông tin trên Internet – C
    p nh
    t ln cui 17 October 2008 12
14. Hu ht các công c tìm kim cung c p kt qu
    thông qua các thao tác "ln mò" trên mng hn là th tc rà soát, cân nhc và phân loi ca con ng i. (iu này có ngh)a là không có lý do gì các website mang n i dung không lành mnh không th "chui" vào trong nhng kt qu
    tìm kim t #ng chng nh "ngây th" nh t. Tìm kim gi
    i pháp khc phc thc trng này, hu ht các công c tìm kim uy tín ã b' sung các b lc n i dung cho công c ca mình. Mc tiêu cui cùng là loi b các n i dung không lành mnh nh khiêu dâm, t i phm, c bc ra khi tm mt tr&. ( ng nhiên không có b lc nào là hoàn h
    o. Tuy nhiên "có còn hn không", các bc cha m* cn thit ph
    i h ng dn tr& kích hot các b lc # nhng công c tìm kim t ng ng. o AllTheWeb: S dng trang Basic Settings ( )  kích hot tính nng Offensive Content Filter (loi b n i dung không lành mnh). B lc ch hot ng i vi cm t tìm kim ting Anh. o AltaVista: S dng trang Family Filter Setup ( )  kích hot b lc. o AOL Search: AOL không quan tâm nhiu ti các b lc n i dung. Tuy nhiên kích hot tính nng Parental Controls ( ) c%ng có th loi b c t ng i n i dung c hi. o Google: (c thông tin h ng dn ti trang SafeSearch ( ) có th giúp bn loi b hoàn toàn ho$c tm thi nhng n i dung không lành mnh trong kt qu
    tìm kim. o HotBot: S dng phiên làm vic Block Offensive Content trên trang Filter Preferences ( ). Chú ý,  có th m# r ng phm vi tìm kim (theo m$c nh), bn ph
    i t tay tt b tính nng này. o LookSmart: LookSmart ( ) không ch p nhn n i dung không lành mnh trong kt qu
    tìm kim. Tuy nhiên, không loi tr nhng n i dung nh vy có th "chen chân" vào danh sách. o Lycos: S dng tính nng Adult Filter trong trang Advanced Search Filters ( ). o MSN Search: Công c MSN không có b lc n i dung tìm kim. Tuy nhiên, công c này li a ra c
    nh báo "You have entered a search term that is likely to return adult content" (Bn ã nhp vào cm t có th dn ti n i dung dành cho ng i ln). o Yahoo: Ngoài la chn Yahooligans, Yahoo tích h p tính nng h+ tr SafeSearch Filter trong trang Search Preferences ( ). Tìm ki
    m thông tin trên Internet – C
    p nh
    t ln cui 17 October 2008 13
15. Giai on 5. Tìm li khuyên t% mt ngi! Nu bn không th tìm  c thông tin bng các công c tìm kim, hãy tìm s giúp < t nh ng ng i có kinh nghim. Chú ý, công c tìm kim không bit suy ngh4! Vì v
    y nu bn tìm  c mt danh mc theo ch  v v n  mà bn quan tâm nh ng không có tài liu mà bn cn tìm, hãy tìm mt .a ch- email ho$c  ng dn ti thông tin v mt chuyên gia v l4nh vc ó, ho$c tác gi ca mt tài liu hay  tìm l i khuyên. Bn c/ng có th gi câu h1i ca mình n mt nhóm tho lu
    n ho$c din àn. D i ây là ví d v d.ch v gii áp thc mc min phí (bng ting Anh) do các th vin ho$c mt nhóm ng i s dng Internet cung c p. Ask A+ Locator D.ch v tham kho trc tuyn: ây là d.ch v h1i áp min phí, ch yu dành cho hc sinh ph thông, giúp liên kt ng i s dng vi các nhà chuyên môn v tng l4nh vc. Ask a Librarian Gi câu h1i qua e-mail và tr giúp trc tip t Th vin Quc hi M=. Yahoo! Answers Gi câu h1i, thc mc ca bn n din àn h1i áp ca Yahoo! và nh
    n gii áp t các thành viên #ng ký s dng din àn này. Có giao din ting Vit và h1i áp bng ting Vit. Có l u các mc h1i áp tr c ó theo ch . 5 giai on tìm kim trên ây là m t cách hu hiu  tìm kim trên Internet và trong nhiu tr ng h p bn có th tìm ra r t nhiu tài liu. Tuy nhiên tin cy ca tài liu tìm c trên mng cn c xem xét c,n thn, vì vy trong quá trình tìm tin bn cn ph
    i thc hin nhng công vic tip theo sau ây: Giai on 6. N
    u b$c u bn cha thành công – hãy th) li! ng quá th t vng khi không tìm  c thông tin th
    t va ý.  tr% thành mt ng i tìm tin có k= n#ng, bn s( phi luôn xem xét li các b c mình ã tin hành trong quá trình tìm kim và tìm nh ng cách khác nhau, din t li lnh tìm kim, s dng các t tìm kim khác, ho$c th
    m chí xem xét li nhu cu thông tin ca mình. Bn s( tr% nên thành tho vi vic s dng các công c tìm kim. Giai on 7. ánh giá k
    t qu tìm "Hãy suy ngh* tr$c khi nhn chut" Vic “biên t
    p ni dung” th ng có trong ngành in n, xu t bn, th ng không  c s dng trên Internet. Trong khi ó, trên Internet, mi ng i  c t do  a lên b t c! thông tin gì, iu này khin cho l ng thông tin trên Internet r t phong phú, r t có li cho ng i tìm tin. Tuy nhiên, cn phi ánh giá ch t l ng và  chính xác ca b t c! thông tin nào tìm  c trên Internet. Hãy xem xét mt cách cn th
    n, tr c ht là t .a ch- web (URL) ca tng tài liu  có th chn la nh ng thông tin phù hp nh t. Hãy xem xét c u trúc ca mt .a ch- web (URL - Uniform Resource Locator) ca cun sách “Social Health Insurance for Developing Nations” (truy c
    p ngày 12-9-2007) http:// Loi giao th!c: trong tr ng hp này là hypertext transfer protocol (giao th!c truyn siêu v#n bn) Last updated 17 October 2008 14
16. www. World Wide Web (mng toàn cu) harvard.edu Tên miên (domain name) ca trang web hsph. Phn ph ca tên min (mt khoa ca tr ng/mt phòng ca công ty/mt phn ca ni dung trang,v.v.) /phcf/publications/Hsiao.S .a ch-/ ng dn ti trang web c th. D u gch chéo “/”  c s dng  haw.2007.SHI.developing.c phân cách các c p  l u tr thông tin (th mc) khác nhau trong trang web. ountries.pdf /Hsiao.Shaw.2007.SHI.deve Tên file ca trang. loping.countries.pdf .pdf Phn m% rng ca tên file cho bit loi file. Trong ví d này là pdf (Portable Document Format – .nh dng v#n bn di ng). Mt a ch web (URL) gm có nhng yu t nào? Loi tên min (Domain types) Tên min mà trang web s dng cho bn bit s phù hp ca ni dung trong trang. o Các trang web ca c" quan chính ph: có các ch .gov, ho$c .go, ho$c .mil o Các trang web v giáo dc, nghiên c!u: có các ch .edu, ho$c .ac, ho$c .re o Các t ch!c phi li nhu
    n/phi chính ph: có ch .org ho$c .or Ngu!n xut bn Ngu'n xu t bn ca mt trang th ng  c $t tên trong .a ch- web (URL), ho$c là trong tên min, ho$c là trong  ng dn (th mc). Hãy ánh giá ch t l ng ca thông tin thông qua vic tr l i nh ng câu h1i sau ây: o Bn ã bao gi nghe nói n ngu'n tin này ch a? Nó có ni ting không? o .a ch- web có tên cá nhân  c gp trong tên min ca mt nhà cung c p d.ch v Internet (Internet Service Provider – ISP) ho$c nhà cung c p d.ch v thuê trang web không (ví d aol.com ho$c geocities.com), ho$c có d u ngã ~ trong .a ch- web (ví d www.curtin.edu.au/~joebloggs.html), ho$c có nh ng t nh "users," ho$c "member"? Nh ng yu t trên th ng ch- ra rng ó là trang web ca cá nhân t xu t bn mà không có s kim soát ho$c thm .nh ni dung ca c" quan ph trách. Vì v
    y bn cn xem xét k= ni dung c/ng nh tác gi ca tài liu. Mt s tiêu chí ánh giá khác • S c
    p nh
    t ca thông tin (ngày c
    p nh
    t cui cùng). • Trình  ca ca tác gi. • Thành kin: cách ánh giá thiên lch hay cân bng. Ví d: thông tin v li ích ca th.t t trang web ca Hip hi ch#n nuôi s( khác vi thông tin t "ng t t trang web ca Hi nh ng ng i #n chay. Phát trin ngân hàng t liu trc tuyn ca bn thân Sau m0i ln tìm kim thành công, bn s( t rút ra  c nhiu kinh nghim h u ích và có th mun l u li mt s trang web h u ích  v sau có th truy c
    p d dàng nhanh chóng mà không phi ghi nh. Có nhiu cách  l u li các .a ch- web này  to ra các ngân hàng d liu/cng thông tin cá nhân g'm các trang web h u ích  c t ch!c theo mt tr
    t t logic, phân theo th mc/ch . Sau ây là mt s cách: 1. S) dng công c Bookmarks ho'c Favorites ca trình duyt web Last updated 17 October 2008 15
17. Bng cách s dng công c Bookmarks (trong Firefox) ho$c Favorites (trong Internet Explorer), bn có th thu th
    p và phát trin ngân hàng d liu cá nhân bao g'm nh ng trang web h u ích  s dng cho nh ng nhu cu thông tin trong t "ng lai. Vic này cho phép bn l u li nh ng trang web có giá tr. cho nhu cu thông tin ca bn trong mt ho$c nhiu th mc – t "ng t nh mt cng thông tin cá nhân. Bn có th thêm chú thích vào các .a ch- này, và dùng tính n#ng sp xp  t ch!c ngu'n tin ca bn theo mt h thng logic. 2. S) dng mt s trang web cung cp dch v lu a ch web: 3. Lu thành các danh mc trong file vn bn (Word, Excel): Ví d: Các trang web v vn  phát trin Tin tc v phát trin: Các n ph#m và báo cáo h"c thu+t: SciDevNet Google Scholar UN News Centre EconPapers Các cng thông tin phát trin: NBER economic papers Development Gateway Social Science Research Network MekongInfo Social Science Research Council Social Science Information Gateway World Bank Documents and Reports Asian Development Bank Publications Last updated 17 October 2008 16
18. PHI,U PHÂN TÍCH CH- . Phiu phân tích ch  này nh!m giúp ng i tìm tin phân tích nhu cu thông tin ca mình và lit kê các thut ng và chin l c  s dng trong quá trình tìm kim thông tin trên Internet. Hãy vi
    t ch /yêu cu thông tin mà bn mun tìm trên web: 1. Nhng t% khóa, tên riêng, t% vi
    t t/t liên quan 
    n ch  mà bn quan tâm là gì? 2. Bn có ngh* r0ng có nhng t chc, hip hi ho'c nhóm nào có th có thông tin v ch  mình quan tâm trên trang web ca h" không? Hãy tìm nh ng t chc này theo cm t, tìm nh ng trang có Čng link ti các trang khác, các t báo chuyên ngành, nhóm th#o lu$n, ho%c c& s( d li*u v, ch- Č, c-a b.n. 3. Tìm nhng t% b/t buc phi có trong bt k1 trang web nào v ch  bn cn tìm? Trong Google, có th2 dùng d4u + trc t Čó. 4. Có nhng t% nào t% nhng câu 1, 2, 3 cn phi xut hin chính xác nh là mt cm t% không? Tìm theo chc n5ng —exact phrase“ ho%c Č2 trong d4u ngo%c kép (ví d: —communicable diseases“, —b4t Č>ng s#n“) 5. Bn có ngh* ra bt k1 t% !ng ngh*a, t% vi
    t t/t, ho'c thu+t ng thay th
    không? B.n có th2 dùng chc n5ng OR c-a máy tìm kiAm. 6. Bn có ngh* r0ng trong k
    t qu s có th có nhng tài liu không phù hp v$i yêu cu ca mình? B.n có th2 lo.i bB nh ng trang web có nh ng t không mong muEn bFng cách sG dng d4u tr - ho%c ch NOT ngay trc t Čó. 7. Ch  mà bn tìm ki
    m có th c bao g!m trong nhng t% có ngh*a rng h n? Khi xem lt trong các danh mc ch- Č,, ho%c tìm kiAm các c& s( d li*u miIn phí, hãy sG dng thu$t ng có ph.m vi bao quát r>ng h&n. Ví d: nAu tìm v, —kL n5ng gi#ng d.y“ thì có th2 tìm trong c& s( d li*u v, —giáo dc“. Last updated 17 October 2008 17
19. Tài liu tham kho D i ây là nh ng tài liu tham kho trong quá trình son tài liu này (tài liu ting Anh). Bn nên c  bit thêm thông tin v nh ng m5o, k= n#ng tìm kim ch a  c gii thiu % phn trên. Barker, Joe. 2006. Finding Information on the Internet: A Tutorial. University of California at Berkeley. Retrieved August 18, 2006, from Deakin University Library. 2006. Searching the Internet. Retrieved October 3, 2006, from Feldman, Anna. Searching the Internet. Association for Progressive Communications. Retrieved August 10, 2006, from Habib, David P. and Balliot, Robert L. 2003. How to Search the World Wide Web: A Tutorial for Beginners and Non-Experts. Middletown Public Library. Retrieved August 12, 2006, from Huckerby, Martin. 2006. The Net for Journalists: A practical guide to the Internet for journalists in developing countries. UNESCO. Retrieved August 12, 2006, from Hurst, Gabrille and Brown, Cheryl (eds.). 2006. A Good Place to Start: The IDS knowledge services guide to finding development information online. IDS, London. Retrieved August 12, 2006, from Kabissa (2006). Time to get online: Simples steps to success on the Internet. Retrieved January 4, 2008, from Sullivan, Danny (2005). Kids Search Engines. Search Engine Watch. Retrieved January 7, 2008, from Last updated 17 October 2008 18