Sinh học - Thực hành nghiên cứu định lượng

Nội dung text: Sinh học - Thực hành nghiên cứu định lượng

1. Thực hiện một nghiên cứu định lượng (Conducting an empirical study) Lê Việt Phú Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright Ngày 10 tháng 7 năm 2015 1 / 28
2. Table of contents Phần I: Thực hiện một nghiên cứu định lượng → Cấu trúc một bài nghiên cứu định lượng → Một số vấn đề đáng lưu ý → Đánh giá một bài nghiên cứu định lượng → Một số bộ dữ liệu thông dụng Phần II: Các công cụ và mô hình sử dụng trong nghiên cứu định lượng 2 / 28
3. Thực hiện một nghiên cứu định lượng Bản chất một bài nghiên cứu (thực nghiệm): I Nghiên cứu là một quá trình khám phá ra cái mới: có thể là những quan hệ thực nghiệm mới, những lý thuyết mới chuyên sâu, hay hiểu biết sâu hơn về một hoặc một số vấn đề. Do đó bài nghiên cứu phải có tính mới, thay vì thu thập lại và diễn giải lại những kiến thức đã có. I Nhưng mục đích của nghiên cứu không phải là tạo ra những bước nhảy khổng lồ, mà là các khám phá hay những tiến bộ nhỏ. I Do yêu cầu phải tạo ra tính mới, nhà nghiên cứu phải chấp nhận rủi ro, bao gồm: I Không chắc chắn về vấn đề đặt ra là đúng hay sai I Phương pháp nghiên cứu có phù hợp không I Rất nhiều trường hợp phải dừng do không có cách giải quyết phù hợp (dữ liệu, mô hình, bối cảnh) 3 / 28
4. Bạn đã sẵn sàng chưa? I Nghiên cứu định lượng thách thức hơn, nhưng cũng bổ ích và thú vị hơn. I Thường xuyên cảm thấy có quá nhiều khó khăn, rắc rối, và không chắc chắn nếu mô hình hay kết quả có đáng để mất thời gian nghiên cứu. I Tất cả các bài nghiên cứu (đặc biệt là chạy mô hình) đều mất nhiều thời gian và khó hơn nhiều so với dự tính ban đầu. I Chấp nhận thay đổi quan điểm bảo thủ khi kết quả không đúng với định kiến có trước. 4 / 28
5. Cấu trúc phổ biến của một bài nghiên cứu định lượng I Giới thiệu đề tài. A Giới thiệu đề tài và câu hỏi nghiên cứu. B Lý do (động cơ) tại sao lại lựa chọn đề tài (hoặc tại sao bạn thấy đề tài này thú vị). C Giới thiệu về phương pháp sử dụng và các kết quả chính. D Giới thiệu về cấu trúc của bài viết/luận văn. I Các nghiên cứu đã được thực hiện (Literature review) Đề cập và giải thích những bài nghiên cứu đã làm có liên quan đến đề tài này. I Khung phân tích lý thuyết Trình bày mô hình hoặc lý thuyết của bài phân tích. Đôi khi phần này được kết hợp với phần Literature review. 5 / 28
6. Cấu trúc phổ biến của một bài nghiên cứu định lượng (tiếp theo) I Ước lượng mô hình và kết quả. A Dữ liệu và thông kê mô tả. B Mô hình và kết quả ước lượng. C Diễn giải kết quả, kiểm định các giả thuyết. D Kiểm định độ vững và độ nhạy của kết quả dựa trên những giả định khác nhau. I Kết luận A Tái khẳng lại đề tài và câu hỏi nghiên cứu. B Đưa ra câu trả lời cho đề tài nghiên cứu, và có thể so sánh ngắn gọn với những kết quả đã thực hiện. C Chỉ ra điểm mạnh điểm yếu, hướng phát triển sắp tới. I Tài liệu tham khảo và mục lục 6 / 28
7. Giới thiệu đề tài - Introduction I Cung cấp cái nhìn khái quát về đề tài, động cơ nghiên cứu, và phương pháp sử dụng, dữ liệu nghiên cứu, và đóng góp của đề tài vào học thuật. I Phải đơn giản, dễ hiểu ngay cả khi đọc lần đầu tiên, kể cả đối với những người không thuộc lĩnh vực chuyên môn của đề tài. Tuyệt đối tránh viết quá kỹ thuật, chỉ phù hợp cho một vài chuyên gia. Hầu hết người đọc chỉ đánh giá một bài viết thông qua phần tóm tắt, giới thiệu, và kết luận. I Một số nghiên cứu kết hợp phần giới thiệu với phần các nghiên cứu đã thực hiện (literature review), hoặc tách rời. I Introduction và literature review là phần rất khó viết trong một bài nghiên cứu! 7 / 28
8. Các nghiên cứu đã thực hiện - Literature review (LitRev) I Mục đích là đặt bài nghiên cứu của bạn trong bức tranh tổng thể của những vấn đề có liên quan. Cần thiết phải làm rõ mối liên hệ giữa một nghiên cứu sâu trong một lĩnh vực cụ thể và vấn đề nghiên cứu lớn (ví dụ nghiên cứu ảnh hưởng của nhiệt độ tăng lên năng suất lúa gạo với ảnh hưởng của biến đổi khí hậu nói chung.) I Giải thích các nghiên cứu đã thực hiện để cho thấy tại sao đề tài của bạn là một đóng góp mới cho tổng thể tri thức. Để làm được điều này bạn không chỉ tóm tắt các nghiên cứu đã làm, mà còn phải chỉ ra thiếu sót (trong một số trường hợp). Tuy nhiên, kể cả khi bạn tự tin về kết của nghiên cứu của mình, tránh sử dụng từ ngữ quá tiêu cực khi nói về những nghiên cứu của người khác. 8 / 28
9. Các nghiên cứu đã thực hiện (tiếp theo) (2) I Tránh viết LitRev theo kiểu chỉ số ("card index"), ví dụ A nói thế này, B nói thế kia, C lại cho rằng I Đôi khi LitRev được viết rất chi tiết. Có thể lập bảng tổng hợp (xem tài liệu tham khảo). I Viết LitRev không chỉ là copy và paste lại từ ngữ của người khác mà phải diễn giải lại theo hiểu biết của bạn. Phải hết sức thận trọng khi trích dẫn. I Đọc không hiểu → Trích dẫn nguyên văn (" ") → Biểu hiện của sự lười biếng hoặc thiếu nghiêm túc. I Viết lại ý người khác nhưng trích dẫn sai quy tắc → Đạo văn! 9 / 28
10. Các nghiên cứu đã thực hiện (tiếp theo) (3) Các bước để viết LitRev: I Phân biệt những cách tiếp cận khác nhau của cùng một vấn đề (ví dụ nếu nói về đánh giá chính sách, có một loạt các phương pháp như đã đề cập trong môn KTL ứng dụng), những giả định, yêu cầu dữ liệu và phương pháp ước lượng. I Một số nghiên cứu cần được giải thích sâu hơn những nghiên cứu khác, tùy bối cảnh và nội dung. I Nêu ra những điểm mạnh và điểm yếu của những nghiên cứu liên quan, nhưng không quá tiêu cực, và đặt nghiên cứu của bạn trong bối cảnh đó để thấy đâu là đóng góp của bạn. I Có thể đọc báo chí điện tử, blogs để xác định vấn đề nghiên cứu, nhưng những nguồn đó không thể dùng được trong phần LitRev. Cần đọc các tập chí nghiên cứu chuyên ngành. 10 / 28
11. Khung lý thuyết phân tích - Theoretical framework I Nghiên cứu định lượng vẫn cần phải có khung phân tích lý thuyết! I Mô hình định lượng đôi khi chỉ xác lập mối quan hệ thống kê giữa hai biến số, nhưng không giúp giải thích về bản chất của ước lượng, hay các vấn đề chính sách gặp phải. I Mô hình lý thuyết góp phần làm rõ về lựa chọn mô hình hồi quy (tuyến tính hay phi tuyến), lựa chọn biến nào và bỏ biến nào, tại sao dùng logarithm trong một số trường hợp. I Đôi khi kết hợp khung lý thuyết với các phần khác (phần mô hình và dữ liệu, hoặc LitRev). 11 / 28
12. Mô hình và dữ liệu (Chi tiết hơn sẽ được trình bày vào ngày 13/7. Phần này chỉ giới thiệu các yêu cầu chung.) I Nguồn gốc của dữ liệu. I Mô tả dữ liệu bằng bảng biểu, đồ thị, và giải thích. I Giải thích ưu/nhược điểm của dữ liệu. Viết mô hình ước lượng: 2 Ln(INCOMEi ) = β0 + β1EDUCi + β2EXPi + β3EXPi + β4SEXi + εi thay vì 2 Yi = β0 + β1X 1i + β2X 2i + β3X 3i + β4X 4i + εi Giải thích rõ các ký tự sử dụng, ví dụ εi phân phối chuẩn iid N(0, σ2) có nghĩa là gì. 12 / 28
13. Giải thích kết quả I Giải thích các tham số ước lượng và ý nghĩa thông kê, ý nghĩa kinh tế. I Giải thích các kiểm định. Với các kiểm định không phổ biến, cần nêu rõ trị kiểm định, phân phối, bậc tự do, giả thuyết Ho, Ha là gì. I Các quy ước làm tròn số. 13 / 28
14. Kết luận I Tái khẳng định lại mục đích nghiên cứu, những kết quả chính từ việc khảo sát những nghiên cứu đã thực hiện, dữ liệu và phương pháp/mô hình sử dụng để tạo ra kết quả. Có thể so sánh kết quả mới được tìm ra với những nghiên cứu trước đó. I Nêu vắn tắt những hạn chế, và đề xuất sử lý hay mở rộng bài nghiên cứu trong tương lai. 14 / 28
15. Một số vấn đề đáng lưu ý I Chọn phương pháp và mô hình trước hay chọn vấn đề nghiên cứu trước? I Viết tiếng Anh hay tiếng Việt? I Luận văn là một tài liệu khoa học, không viết như viết báo. Tuyệt đối không viết sáo ngữ. Lập luận phải chặt chẽ, ngôn ngữ rõ ràng, cấu trúc liên kết. Kết luận và khuyến nghị thống nhất với kết quả phân tích. I Cung cấp đầy đủ chi tiết về dữ liệu và mã chương trình để người khác mô phỏng lại kết quả nếu bạn dự định xuất bản nghiên cứu. 15 / 28
16. Đánh giá một bài nghiên cứu định lượng Một bài nghiên cứu bắt buộc phải đạt được các yêu cầu sau: I Nhận thức rõ ràng về vấn đề nghiên cứu và mối quan hệ với bức tranh tổng thể và các nghiên cứu đã thực hiện. I Động cơ rõ ràng của các câu hỏi nghiên cứu được nêu ra và nền tảng vững chắc của mô hình và lý thuyết được sử dụng. I Giải thích rõ ràng về phương pháp/mô hình sử dụng và các kết quả chính. Bài viết cũng có thể đề cập đến khả năng mở rộng nghiên cứu nếu phù hợp. I Thể hiện rõ ràng giá trị của bài nghiên cứu và những hạn chế của kết quả nghiên cứu. 16 / 28
17. Thực hành đánh giá một số bài nghiên cứu mẫu Các tiêu chí nội dung ban đầu: I Vấn đề nghiên cứu có được diễn giải rõ ràng không? I Các giả thuyết và các giả định có rõ ràng không? I Mối quen hệ với các nghiên cữu đã thực hiện có rõ ràng không? I Có nêu rõ những hạn chế của bài viết không? I Có mô tả dữ liệu và ghi rõ nguồn gốc của dữ liệu không? I Phát hiện có ghi có rõ ràng trong phần kết luận không? Các tiêu chí hình thức ban đầu: I Có đầy đủ các chương/mục chưa? I Font chữ, cách đánh số chương/mục có thống nhất không? I Trích dẫn: kiểm tra có chính xác không, bao gồm cả số trang, tên tác giả, và năm xuất bản. Có sắp xếp đúng thứ tự chưa? I Bảng biểu có đầy đủ tên, chú thích, đơn vị tính chưa? I Phương trình hồi quy có đầy đủ và rõ ràng, đặc biệt với biến chính sách chưa? Có giải thích ký hiệu đầy đủ chưa? 17 / 28
18. Thực hành đánh giá chi tiết một bài nghiên cứu mẫu 18 / 28
19. Thực hành đánh giá chi tiết một bài nghiên cứu mẫu (2) 19 / 28
20. Các bước khởi động một bài nghiên cứu thực nghiệm I Xác định lĩnh vực nghiên cứu mong muốn (macro, micro, development, environment, trade) I Literature review I Bài báo trên các tạp chí chuyên ngành: ngắn gọn xúc tích nhưng khó đọc, có thể cung cấp dữ liệu để mô phỏng lại nghiên cứu. I Sách giáo trình: mô hình chuẩn nhưng không có tính sáng tạo. I Yêu cầu tiếp cận dữ liệu ở mức độ nào? I VHLSS, VARHS, SME, Census. I Nguồn thứ cấp khác. I Dữ liệu tự điều tra. 20 / 28
21. Các bước khởi động một bài nghiên cứu thực nghiệm Mô phỏng lại các nghiên cứu đã được thực hiện là cách tốt nhất để bắt đầu một bài nghiên cứu định lượng: I Các tạp chí nổi tiếng thường cung cấp dữ liệu và program code: AER, QJE, JSTOR, Journal of Applied Econometrics Data Archive ( và rất nhiều tạp chí khác, website của một số tác giả nổi tiếng để mô phỏng lại các nghiên cứu đã làm. I Kiểm tra tính đúng đắn và tính nhạy cảm của kết quả nếu thay đổi các giả định của mô hình: I Các biến có phù hợp không? có vấn đề lựa chọn mẫu (data selection) hay không? I Giả định về cấu trúc hàm có phù hợp không? thay đổi thì dẫn đến hiện tượng gì? 21 / 28
22. Thiết kế câu hỏi nghiên cứu như thế nào?1 I Bắt đầu bằng một câu hỏi lớn, ví dụ: I What explains labor force participation? I Are minority women discriminated against in the labor market? I What is the effect of price, income, and education on smoking behavior? I Nhiều khả năng (có thể là chắc chắn) câu hỏi đó đã được trả lời trong một nghiên cứu nào đó. I Thu hẹp câu hỏi lớn thành những câu hỏi nhỏ nhưng phù hợp với bối cảnh bạn muốn nghiên cứu: I Áp dụng mô hình cũ cho một bộ dữ liệu mới. I Áp dụng cho những vấn đề bạn phát hiện chưa được xử lý trong nghiên cứu ban đầu. 1Có tham khảo Writing an Empirical Economics Paper, Wabash College 22 / 28
23. Một số bộ dữ liệu thông dụng I Dữ liệu điều tra mức sống hộ gia đình VHLSS I Dữ liệu điều tra doanh nghiệp I Dữ liệu thống kê ở cấp độ tỉnh và quốc gia I Dữ liệu điều tra dân số I Một số cơ sở dữ liệu khác ít được biết đến 23 / 28
24. Cải thiện một bài nghiên cứu như thế nào? I Trình bày tại các hội thảo là cách tốt nhất để cải thiện bài viết: I Trình bày sao cho những người chưa bao giờ đọc bài của bạn, hay những người không có chuyên môn có thể hiểu được. I Tạo các quan hệ cần thiết sau này. I Gửi bài đi các các tạp chí nghiên cứu → Quá trình đánh giá peer-review. 24 / 28
25. Tài liệu tham khảo Luận văn MPP: I Nguyễn Quốc Khoa (MPP2). Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng suy dinh dưỡng trẻ em ở Việt Nam. I Ngo Hoang Thao Trang (2010). Determinants of secondary school dropout in Vietnam. I Nguyễn Thanh Huyền (MPP2). Tác động của lựa chọn ngược lên quyết định mua bảo hiểm y tế tự nguyện ở Việt Nam. I Ngô Hải Thanh (2011). Đánh giá tác động từ tín dụng của ngân hàng NNPTNN tới mức sống hộ gia đình ở nông thôn Việt Nam. I Nguyễn Thanh Bình (2010). Tác động của tín dụng chính thức đối với hộ gia đình ở ĐBSCL. I Phạm Quang Sáng (2014). Tác động của FDI đến sự rời ngành của doanh nghiệp trong nước. 25 / 28
26. Tài liệu tham khảo (2) Luận văn MPP: I Phạm Thị Nữ (2010). Đánh giá tác động của tín dụng đối với giảm nghèo ở nông thôn Việt Nam. I Lê Tấn Huỳnh Cẩm Giang (?). Suất sinh lợi của việc đi học của giáo viên phổ thông. I Nguyễn Thị Vân Anh (2011). Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ tử vong trẻ em ở nông thôn Việt Nam. I Phạm Thị Kim Phụng (2012). Tác động kinh tế của biến đổi khí hậu đến thu nhập trồng lúa ở Việt Nam. Tài liệu tiếng Anh: I Creedy, John 2002. Starting research and writing a research paper, IFLIP Guide 02-1, International Labor Organization. I Writing an Empirical Economics Paper, Wabash College. 26 / 28
27. Phần II: Các công cụ và mô hình sử dụng trong nghiên cứu định lượng I Trình bày và sử dụng số liệu (descriptive statistics, data visualization). I Các phương pháp đánh giá tác động chính sách (Randomization, PSM, DiD, IV/RD, Heckman’s selection model). I Những vấn đề có thể dẫn đến sai sót: hiệu lực nội vi và hiệu lực ngoại vi (internal vs external validity); nhân quả và tương quan (causation vs association). I Xử lý vấn đề omitted variables bias, incomplete data, spatial autocorrelation, endogeneity/simultaneity, missing data. I Xác nhận chéo (cross-validation), mô phỏng (bootstraps). I Các mô hình đánh giá giá trị phi thị trường trong kinh tế học môi trường (hedonic regression, willingness to pay/accept, travel cost method, choice modeling). I Mô hình với biến định tính/biến có giới hạn (limited dependent variables). 27 / 28
28. Phần II: Các công cụ và mô hình (tiếp theo) I Mô hình cấu trúc và mô hình rút gọn, hệ phương trình đồng thời (structural vs reduced form model, simultaneous equation systems - SEM). I Mô hình cân bằng tổng quát (Computable General Equilibrium - CGE). I Mô hình đánh giá tác động của biến đổi khí hậu và các thiên tai/thảm họa tự nhiên. I Phân tích hàm sản xuất - stochastic production frontier (SPF), data envelopment analysis sử dụng để đánh giá tác động của chính sách cải cách lên năng suất lúa gạo tại Việt Nam. I Phân tích nhân tố (factor analysis, principal component analysis). I Phân tích phúc lợi - welfare analysis (distributional equity, economic efficiency). I Các xu hướng mới trong nghiên cứu định lượng: big data, GIS/spatial data/spatial econometrics, agent-based simulation model, experimental and behavioral economics, extreme events. 28 / 28