›
›

Giáo án Thực hành hóa phân tích

doc 34 trang vanle 3420
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo án Thực hành hóa phân tích", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • docgiao_an_thuc_hanh_hoa_phan_tich.doc

Nội dung text: Giáo án Thực hành hóa phân tích

  1. GIÁO ÁN THỰC HÀNH HÓA PHÂN TÍCH
  2. MỤC LỤC NỘI QUY PHÒNG THÍ NGHIỆM HÓA PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH 1 QUY TẮC AN TOÀN PHÒNG THÍ NGHIỆM 1 VÀI QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG HÓA CHẤT 2 DỤNG CỤ VÀ KỸ THUẬT THỰC NGHIỆM CƠ BẢN 3 I/ Mục tiêu 3 II/ Giới thiệu dụng cụ thông thường bằng sứ, thủy tinh và một số máy thông dụng 3 III – Một số kỹ thuật cơ bản thực hành hóa phân tích định tính : 5 Bµi 1 6 I.Môc tiªu bµi häc 7 II.ChuÈn bÞ 7 Néi dung t­êng tr×nh 9 Bµi 2 10 I – Môc tiªu bµi häc : 11 1. Kiến thức : 11 2. KÜ n¨ng : 11 III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : 11 IV – Néi dung thùc hµnh : 11 Ho¹t ®éng 3 13 HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu 14 Bµi 3 14 I – Môc tiªu bµi häc : 14 1. Kiến thức : 15 2. KÜ n¨ng : 15 III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : 15 IV – Néi dung thùc hµnh : 15 Ba2+ 17 Ca 2+ 17 HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu 17 Bµi 4 17 I – Môc tiªu bµi häc : 17 1. Kiến thức : 17 2. KÜ n¨ng : 18 III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : 18 IV – Néi dung thùc hµnh : 18 Ho¹t ®éng 3 19 HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu 20 Bµi 5 20 I – Môc tiªu bµi häc : 20 1. Kiến thức : 20 2. KÜ n¨ng : 21 III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : 21
  3. IV – Néi dung thùc hµnh : 21 Ho¹t ®éng 3 23 HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu 24 Bài 8 24 I. Môc tiªu 24 1. KiÕn thøc: 24 2. KÜ n¨ng: 24 II. Ph­¬ng ph¸p: §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. 24 III. ChuÈn bÞ: 24 IV. ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng: 24 V. Ho¹t ®éng kÕt thóc: 27 Bài 9 28 I. Môc tiªu 28 1. KiÕn thøc: 28 2. KÜ n¨ng: 28 II. Ph­¬ng ph¸p: §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. 28 III. ChuÈn bÞ: 28 IV. ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng: 28 Quy trình tham khảo : (xem trang sau) 30 V. Ho¹t ®éng kÕt thóc: 31 Bài 10 31 I. Môc tiªu 31 1. KiÕn thøc: 31 2. KÜ n¨ng: 31 II. Ph­¬ng ph¸p: §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. 31 III. ChuÈn bÞ: 31 IV. ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng: 31 A – Hoạt động 1: GV hướng dẫn trực tiếp, Hs vừa ghi bài, vừa tiến hành thực nghiệm 31 1.1 . Nhận xét màu sắc, mùi của dung dịch : 32 1.2. Thử pH của dung dịch 32 1.3. Thử màu ngọn lửa . 32 1.4 . Thử một số phản ứng : 32 Hs tiến hành xác định theo hướng dẫn của Gv như ở phần trên. 33 C – Hoạt động 3 : Hs báo cáo kết quả theo mẫu sau : 33
  4. NỘI QUY PHÒNG THÍ NGHIỆM HÓA PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH 1- H/s chỉ làm thí nghiệm sau khi đã chuẩn bị bài, nắm được mục tiêu và cách tiến hành các thí nghiệm. 2- Mỗi h/s có một chỗ làm việc riêng trong phòng thí nghiệm suốt các bài thực hành của môn học. H/s chỉ làm việc trong khu vực quy định cho mình, tránh đi lại lộn xộn. 3- Chỉ được mang vào phòng thí nghiệm tài liệu và dụng cụ học tập. Các tư trang khác để ở chỗ quy định ngoài phòng. 4- Chỉ sử dụng bộ hóa chất, dụng cụ đã được giáo viên hướng dẫn. Bộ dụng cụ, hóa chất dùng chung cho cả tổ không được mang về chỗ của cá nhân. 5- H/s phải tự mình làm lấy thí nghiệm. Trong suốt quá trình làm phải theo dõi, quan sát hiện tượng và ghi lấy các dữ kiện thực nghiệm vào vở. 6- Làm xong thực tập, mỗi h/s phải sắp xếp lại dụng cụ, hóa chất, rửa sạch ống nghiệm, dụng cụ, làm vệ sinh bàn thí nghiệm. Mỗi tổ cử trực nhật làm sạch phòng thí nghiệm. 7-Sau mỗi bài thực hành, h/s phải làm báo cáo kết quả cho giáo viên hướng dẫn. Báo cáo thí nghiệm phải mô tả đầy đủ các thao tác tiến hành thí nghiệm, giải thích các hiện tượng xảy ra, viết và cân bằng đầy đủ các phương trình phản ứng xảy ra trong quá trình làm thí nghiệm. 8- Kết quả hoàn thành môn thực hành được đánh giá theo quy chế chung. QUY TẮC AN TOÀN PHÒNG THÍ NGHIỆM 1- Các phản ứng có chất độc bay hơi phải làm trong tủ hốt hoặc ngoài trời. 2- Các chất dễ cháy nổ phải đặt xa ngọn lửa. 3- Khi đun nóng các dung dịch phải nghiêng ống nghiệm và hướng miệng ống nghiệm về phía không có người. 4- Không cúi mặt vào các dung dịch đang sôi hoặc các chất đang nóng chảy để tránh hóa chất bắn nổ vào mắt. Đối với các chất dễ nổ, dễ bắn tách, muốn quan sát phải đeo kính bảo hiểm. 5- Khi pha loãng acid sulfuric đặc phải rót từ từ acid vào nước mà không làm ngược lại; không được cầm trên tay dd đang pha vì có tỏa nhiệt mạnh. Không được tự động di chuyển các bình lớn chứa acid và pha loãng acid từ bình lớn. 6- Nếu làm rơi vãi thủy ngân thì phải hót lại bằng máy hút bụi hoặc pipet có quả bóp cao su, đồng thời rắc vào chỗ thủy ngân rơi một ít lưu huỳnh bột hoặc tưới vào dd FeCl3 20% và báo cáo cho cán bộ hướng dẫn biết để xử lý. 7- Muốn thử mùi các chất không được ngửi trực tiếp mà phải dùng tay vẩy hơi chất đó đến mũi từng lượng nhỏ.
  5. 8- Sau khi làm việc với các chất độc như Hg, As, các muối cyanid và các dd kim loại quý, cần phải thu vào bình chứa nhất định. 9- Khi có hỏa hoạn: - Nếu đám cháy nhỏ thì dùng bao tải ướt để dập tắt. - Nếu có đám cháy lớn và lan rộng thì báo cứu hỏa (ĐT : 114); dùng cát và bình cứu hỏa sinh CO2 để làm tắt hoặc hạn chế đám cháy. Trong khi đó phải cách li ngay các chất dễ cháy và dễ nổ (như ether, các loại cồn, các bình acid đặc ). 10- Nếu bị acid đặc hoặc kiềm đặc rơi trên da phải rửa ngay bằng vòi nước chảy vài phút. Sau đó báo ngay cho cán bộ quản lý xử lý vết bỏng, chống nhiễm khuẩn. Nếu acid đặc, kiềm đặc bắn vào mắt cũng phải rửa ngay bằng nước nhiều lần và báo cho đi cấp cứu tại bệnh viện ( ĐT: 115). 11- Nếu bị bỏng do các vật nóng với vết bỏng không lớn thì cũng để dưới vòi nước lạnh 5 – 10 phút, sau đó thấm khô và bôi các thuốc mỡ dược dụng, dầu cá 12- Nếu vết thương có chảy máu thì đầu tiên phải sát khuẩn bằng cồn iod, cồn 70 o o - 90 , dd KMnO4 5%, sau đó cầm máu bằng dd FeCl3 5% và bông gạc, băng dính y tế. 13- Nếu cảm thấy khó thở do trong phòng thí nghiệm có nhiều hơi độc thì phải nhanh chóng thoát ra ngoài hành lang. VÀI QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG HÓA CHẤT 1- Trước khi sử dụng các hóa chất đều phải đọc kỹ nhãn. Hóa chất được phân ra nhiều loại có độ tinh khiết khác nhau : - Loại tinh khiết. - Loại tinh khiết phân tích. - Loại tinh khiết hóa học. Dựa vào yêu cầu về độ chính xác của từng thí nghiệm mà lựa chọn hóa chất thích hợp vì hóa chất càng tinh khiết thì giá thành càng cao. Nếu do yêu cầu chính xác của thí nghiệm thì lấy lượng hóa chất đúng hướng dẫn của bài. 3- Nếu thí nghiệm chỉ yêu cầu về mặt định tính thì chỉ lấy lượng hóa chất tối thiểu đủ quan sát được phản ứng (chất rắn chỉ lấy đủ một lớp mỏng dưới đáy ống nghiệm; chất lỏng không lấy quá 1/5 thể tích ống nghiệm). 4- Khi xúc, đong hóa chất phải dùng các dụng cụ chuyên dụng như thìa thủy tinh, thìa sứ, thìa nhựa, inox, không được dùng tay để bốc. Thìa xúc hóa chất này không được dùng để xúc hóa chất khác. Nếu thiếu phải dùng chung thìa, trước khi lấy sang hóa chất khác phải rửa sạch thìa. 5- Chỉ sử dụng các lọ hóa chất có nhãn ghi rõ ràng và có nút, nắp đậy kín. Khi lấy hóa chất, nếu cần để nút lên bàn thì phải để ngửa, tránh để phần có dính hóa chất tiếp xúc với mặt bàn thí nghiệm. Sau khi lấy xong hóa chất phải đậy ngay nút , nắp đúng cho lọ hóa chất ấy.
  6. 6- Khi rót các chất lỏng phải quay nhãn vào trong lòng bàn tay để hóa chất không dây ra nhãn. Nếu rót thừa thì không đổ trở lại lọ mà tập trung vào cốc đang đựng hóa chất bẩn. 7- Tuyệt đối không dùng pipet đê hút bằng mồm các dung dịch kiềm đặc, acid đặc, các chất độc dễ bay hơi, thủy ngân, các dung dịch đang đun nóng, chất đang nóng chảy ở nhiệt độ cao, các hỗn hợp rửa. DỤNG CỤ VÀ KỸ THUẬT THỰC NGHIỆM CƠ BẢN TRONG HÓA PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH I/ Mục tiêu. - Nói được tên, công dụng và sử dụng được một số dụng cụ thông thường trong phòng thí nghiệm hóa học. - Mô tả và thực hiện được các kỹ thuật đã giới thiệu trong thực hành hóa phân tích định tính. II/ Giới thiệu dụng cụ thông thường bằng sứ, thủy tinh và một số máy thông dụng. 1 – Các dụng cụ thường dùng để lấy một lượng chất lỏng.
  7. 2 – Những dụng cụ thường để tiến hành các phản ứng: Ống nghiệm thường, ống nghiệm có chia vạch,Giá ống nghiệm, cốc có mỏ, kính cân,các loại bình cầu đáy tròn, bình cầu đáy bằng, bình nón dùng để đựng dung dịch . 3 – Dụng cụ để lọc rửa, các loại dụng cụ để đun nóng, các loại đồng hồ đo - Các loại phễu lọc, giấy lọc, phễu thủy tinh ở tư thế lọc, - Đèn cồn, đèn ga, bếp điện, nồi đun cách thủy - Bình hút ẩm - Các loại kính bảo hiểm, kính lup, kính hiển vi . - Đồng hồ đo pH, đồng hồ đo màu, cân phân tích điện tử, máy lọc chân không, máy li tâm, máy điều nhiệt . - Các loại tủ hốt
  8. III – Một số kỹ thuật cơ bản thực hành hóa phân tích định tính : 1 – Rửa dụng cụ : Khi tiến hành thí nghiệm, dụng cụ thí nghiệm phải hoàn toàn sạch. Để kiểm tra xem dụng cụ đã sạch hay chưa, ta có thể tráng bằng một ít nước cất.Nếu trên thành ống thủy tinh chỉ để lại một lớp nước mỏng và đều thì coi như dụng cụ đã sạch. Nếu nước dính trên thành dụng cụ thành từng giọt thì dụng cụ chưa sạch cần rửa lại. Có nhiều phương pháp rửa dụng cụ : Rửa bằng phương pháp cơ học và rửa bằng phương pháp hóa học.
  9. Thông thường rửa bằng phương pháp dùng chổi lông cọ sát vào thành dụng cụ đã ngâm nước hoặc dung môi thích hợp, sau đó tráng rửa nhiều lần. Đối với các dụng cụ thủy tinh chỉ nên xoay chổi lông nhẹ nhàng vào thành dụng cụ, không được chọc mạnh sẽ làm vỡ hoặc thủng đáy dụng cụ. Đối với các dụng cụ không rửa sạch được bằng chổi lông và nước thì phải dùng các dung dịch rửa có tác dụng với chất bẩn. Việc chọn dung dịch rửa phải dựa vào các đặc điểm sau : - Bản chất dụng cụ cần rửa (là thủy tinh, gỗ , sắt, nhựa ) - Dụng cụ bị bẩn bởi chất gì, tính chất của nó như thế nào (có thể tan trong dung môi gì, có tính acid hay base, tính oxy hóa hay tính khử ) Với các chất bẩn là muối vô cơ hoặc hữu cơ dễ tan trong nước thì có thể rửa bằng nước xà phòng. Với các chất bẩn là dầu mỡ, nhựa hoặc các chất hữu cơ không tan trong nước thì có thể dùng một số dung môi hữu cơ như rượu, benzen, ether Trong trường hợp chất bẩn bám chắc vào thành dụng cụ thì có thể bỏ vào bình một ít giấy lọc vụn, cho dung dịch rửa vào và lắc mạnh. Giấy vụn sẽ kéo theo các chất bẩn đi mà không làm xước thành dụng cụ thủy tinh. Ngoài ra còn có thể dùng cácdung dịch rửacó tính oxy hoá khử như : - Hỗn hợp rửa KMnO4 5% : rửa sơ bộ dụng cụ bằng nước, sau đó ngâm dụng cụ vào dung dịch KMnO4 5% đã acid hoá bởi H2SO4 v à đun nóng nhẹ. Röa s¹ch c¸c vÕt mµu n©u ®á (sp ph©n huû cña KMnO4 vµ chÊt bÈn) b»ng dung dÞch acid nhÑ Tr¸ng l¹i dông cô b»ng n­íc cÊt råi sÊy kh«. - Hçn hîp röa sulfocromic (gåm 20 – 30g K2Cr2O7 hoÆc Na2Cr2O7 trong 1 lÝt acid H2SO4 ®Æc) cã mµu n©u ®á : dïng ®Ó röa c¸c dông cô b»ng thuû tinh, gèm sø. Sau khi röa b»ng dung dÞch nµy, tr¸ng l¹i dông cô b»ng n­íc cÊt råi sÊy kh«.Hçn hîp röa sulfocromic cã thÓ t¸i sö dông nhiÒu lÇn cho ®Õn khi mµu n©u ®á chuyÓn thµnh mµu xanh thÉm míi hÕt t¸c dông röa. - Chó ý : Kh«ng ®Ó hçn hîp r¬i trªn da hoÆc quÇn ¸o. Khi cÇn röa c¸c lo¹i èng nhá, kh«ng ®­îc dïng miÖng hót mµ ph¶i dïng qu¶ bãp cao su ®Ó hót dung dÞch röa hoÆc cã thÓ ng©m c¶ dông cô vµo dung dÞch röa. Bµi 1 Mét sè dông cô vµ thao t¸c thùc nghiÖm c¬ b¶n trong hãa ph©n tÝch ®Þnh tÝnh I.Môc tiªu bµi häc - Nªu ®­îc tªn, c«ng dông vµ sö dông ®­îc mét sè dông cô th«ng th­êng
  10. - TËp luyÖn kÜ n¨ng sö dông ho¸ chÊt, dông cô thÝ nghiÖm th«ng th­êng vµ tiÕn hµnh mét sè thÝ nghiÖm ®¬n gi¶n. II.ChuÈn bÞ Dông cô thÝ nghiÖm: Ho¸ chÊt: - èng nghiÖm - Muèi ¨n - èng hót nhá giät - Dung dÞch phenolphtalein - kÑp ®èt ho¸ chÊt - phÔu thuû tinh - th×a xóc ho¸ chÊt - kÑp èng nghiÖm - gi¸ èng nghiÖm - ®Ìn cån - Cèc thuû tinh 100 ml III. Néi dung thùc hµnh Chia HS trong tæ ra thµnh tõng 4 nhãm nhá ®Ó tiÕn hµnh thÝ nghiÖm. GV h­íng dÉn, nªu c¸c chó ý khi thùc hµnh HS Ho¹t ®éng 1 Gv giíi thiÖu mét sè dông cô th«ng th­êng : – C¸c dông cô th­êng dïng ®Ó lÊy mét l­îng chÊt láng: Pipet, èng hót nhá giät,c¸c lo¹i èng - NhËn biÕt c¸c dông cô th«ng th­êng, nªu tªn ®ong, cèc ch©n vµ c«ng dông, c¸ch sö dông cña chóng. - Nh÷ng dông cô th­êng ®Ó tiÕn hµnh c¸c ph¶n øng: èng nghiÖm th­êng, èng nghiÖm cã chia v¹ch,Gi¸ èng nghiÖm, cèc cã má, kÝnh c©n,c¸c lo¹i b×nh cÇu ®¸y trßn, b×nh cÇu ®¸y b»ng, b×nh nãn dïng ®Ó ®ùng dung dÞch . – Dông cô ®Ó läc röa, c¸c lo¹i dông cô ®Ó ®un nãng, c¸c lo¹i ®ång hå ®o C¸c lo¹i phÔu läc, giÊy läc, phÔu thñy tinh ë t­ thÕ läc, §Ìn cån, ®Ìn ga, bÕp ®iÖn, nåi ®un c¸ch thñy B×nh hót Èm C¸c lo¹i kÝnh b¶o hiÓm, kÝnh lóp, kÝnh hiÓn vi . §ång hå ®o pH, ®ång hå ®o mµu, c©n ph©n tÝch ®iÖn tö, m¸y läc ch©n kh«ng, m¸y li t©m, m¸y ®iÒu nhiÖt . C¸c lo¹i tñ hèt Ho¹t ®éng 2 1. KÜ n¨ng sö dông mét sè hãa chÊt vµ dông 1. KÜ n¨ng sö dông mét sè hãa chÊt vµ dông cô thÝ nghiÖm:
  11. cô thÝ nghiÖm: Khi më nót lä lÊy hãa chÊt ph¶i ®Æt ngöa nót trªn mÆt bµn ®Ó ®¶m b¶o ®é tinh khiÕt cña hãa chÊt vµ tr¸nh hãa chÊt d©y ra bµn. a. LÊy hãa chÊt láng: a. LÊy hãa chÊt láng: - Dïng phÔu thñy tinh, rãt vµo lä thñy tinh - Rãt hãa chÊt ph¶i dïng phÔu. 100 ml kho¶ng 30 ml n­íc. Dïng èng hót nhá - LÊy hãa chÊt ph¶i dïng èng hót nhá giät, ph¶i giät lÊy n­íc tõ lä cho vµo èng nghiÖm ®Æt dïng kÑp gç ®Ó kÑp èng nghiÖm tr¸nh hãa chÊt èng nghiÖm trªn gi¸. d©y ra tay. b. Hßa tan hãa chÊt trong èng nghiÖm: b. Hßa tan hãa chÊt trong èng nghiÖm: - Dïng th×a xóc vµi h¹t muèi ¨n råi cho vµo - LÊy hãa chÊt r»n ph¶i dïng th×a xóc hoÆc kÑp mét èng nghiÖm ®Æt trªn gi¸. kh«ng dïng tay. - Sau ®ã rãt tiÕp vµo èng nghiÖm mét l­îng - Trén hoÆc hßa tan hãa chÊt trong cèc ph¶i n­íc ®Ó ®­îc 1/4 chiÒu cao èng nghiÖm. Råi dïng ®òa thñy tinh. hßa tan muèi ¨n nh­ h­íng dÉn. - Trén hoÆc hßa tan hãa chÊt trong èng nghiÖm ph¶i cÇm miÖng èng b»ng c¸c ngãn tay trá, c¸i vµ gi÷a cña bµn tay. §Ó èng h¬i nghiªng vµ l¾c b»ng c¸ch ®Ëp phÇn d­íi cña èng nghiÖm vµo ngãn tay trá hoÆc lßng bµn tay bªn kia cho ®Õn khi hãa chÊt ®­îc trén ®Òu. Kh«ng dïng ngãn tay bÞt miÖng èng nghiÖm vµ l¾c v× nh­ vËy sÏ lµm hãa chÊt d©y ra tay. NÕu l­îng hãa chÊt chøa qu¸ 1/2 èng nghÖm th× ph¶i dïng ®òa thuû c. §un chÊt láng trong èng nghiÖm: tinh. - Dïng kÑp ®Ó kÑp èng nghiÒm vµ rãt vµo ®ã c. §un chÊt láng trong èng nghiÖm: mét l­îng n­íc ®Ó ®¹t 1/4 chiÒu cao cña èng. L­u ý HS: - Më n¾p ®Ëy ®Ìn cån, ch©m löa ®un. - §Ó èng nghiÖm ë t­ thÕ h¬i nghiªng, h­íng miÖng èng vÒ chç kh«ng cã ng­êi. - §¸y èng nghiÖm ®Æt ë chç nãng nhÊt cña ngän löa ®Ìn cån (vÞ trÝ 1/3 chiÒu cao ngän löa tÝnh tõ trªn xuèng) - Sau khi n­íc s«i, t¾t ngän löa ®Ìn cån b»ng c¸ch ®Ëy n¾p ®Ìn cån. NÕu : - §un hãa chÊt láng trong cèc thñy tinh ph¶i dïng l­íi thÐp, kh«ng cói mÆt gÇn miÖng cèc ®ang ®un nãng. - §un hãa chÊt r¾n trong èng nghiÖm th× cÆp èng nghiªm ë t­ thÕ n»m ngang, miÖng èng h¬i chóc xuèng ®Ó phßng h¬i n­íc tõ hãa chÊt tho¸t ra ®äng l¹i vµ ch¶y ng­îc xuèng
  12. ®¸y èng nghiÖm ®ang nãng lµm vì èng Ho¹t ®éng 3 Lý thuyÕt c¬ b¶n HPT§T: C¸c ph­¬ng ph¸p cña HPT§T: gåm hai ph­¬ng ph¸p 1 – PP kh« : TiÕn hµnh PT§T chÊt cÇn x¸c ®Þnh vµ TT ®Òu ë thÓ r¾n. 2- PP dung dÞch : TiÕn hµnh PT§T chÊt cÇn x¸c ®Þnh vµ TT ®Òu ë d¹ng DD. Ph¶n øng hãa häc gi÷a c¸c chÊt thùc chÊt lµ ph¶n øng gi÷a c¸c ion. PP nµy hay dïng v× tiÕn hµnh thuËn lîi, nhanh vµ cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c. HS : tr¶ lêi : §iÒu kiÖn cña ph¶n øng hãa häc dïng trong + P­ ®Æc s¾c lµ p­ t¹o ra chÊt kÕt tña hoÆc HPT§T : mµu s¾c thay ®æi râ rÖt hay khÝ bay ra quan s¸t 1: Ph¶i ®Æc s¾c ®­îc. 2: Ph¶i nh¹y + P­ nh¹y lµ p­ x¶y ra ®­îc víi mét l­îng 3: Ph¶i riªng biÖt nhá chÊt cÇn x¸c ®Þnh víi thuèc thö mµ vÉn cã GV : hái : thÕ nµo lµ ph¶n øng ®Æc s¾c, ph¶n kÕt qu¶ râ rµng. øng nh¹y, ph¶n øng riªng biÖt ? + P­ riªng biÖt lµ p­ chØ x¶y ra víi ion nµy mµ kh«ng x¶y ra víi ion kh¸c (cïng mét thuèc thö) hoÆc cho kÕt tña cã mµu s¾c, tÝnh tan kh¸c nhau. Trong thùc tÕ ®a sè c¸c p­ tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn ®Çu nh­ng khã tho¶ m·n ®k thø 3. Ho¹t ®éng 4 Néi dung t­êng tr×nh 1. Tªn bµi thùc hµnh. 2. M« t¶, nhËn biÕt c¸c dông cô th«ng th­êng hay dïng trong Hãa PT§T. 3. Nªu ®iÒu kiÖn cña ph¶n øng hãa häc dïng trong HPT§T.
  13. Bµi 2 + 2+ 2+ X¸c ®Þnh cation nhãm I : Ag , Pb , Hg2 I – Môc tiªu bµi häc : 1. Kiến thức : T×m ®­îc tõng cation nhãm I dùa vµo c¸c ph¶n øng ®Æc tr­ng cóa chóng. Gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng x¸y ra vµ viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c thùc nghiÖm. 2. KÜ n¨ng : - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ion rót gän. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm. II - Ph­¬ng ph¸p : §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : Dông cô : Hãa chÊt, thuèc thö : + 2+ 2+ §Ìn cån Dung dÞch ph©n tÝch chøa c¸c cation nhãm I : Ag , Pb , Hg2 . KÑp gç Dd HCl 2N, NH4OH ®Æc, KI 5%, K2CrO4 5%, NaOH 2N,
  14. èng nghiÖm c¸c lo¹i CH3COOH lo·ng, H2SO4 2N, Na2CO3 5% IV – Néi dung thùc hµnh : Chia h/s trong tæ ra lµm 4 nhãm nhá ®Ó lµm thùc hµnh. GV h­íng dÉn, nªu c¸c chó ý khi thùc hµnh HS Ho¹t ®éng 1 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö nhãm cña c¸c cation 1. nhãm I : HCl Hái : H·y nªu kh¸i niÖm thuèc thö nhãm ? - Tr¶ lêi : Thuèc thö nhãm lµ thuèc thö cã VD : HCl t¸c dông vãi c¸c cation nhãm I ®Òu t¸c dông gièng nhau lªn mét nhãm c¸c ion. cho tña mµu tr¾ng. 2- Gv h­íng dÉn trùc tiÕp lµm c¸c ph¶n øng cña 2. H/s lµm thùc nghiÖm vµ quan s¸t, nhËn xÐt, cation nhãm I víi thuèc thö nhãm : gi¶i thÝch hiÖn t­îng thùc nghiÖm. */ Nhá 5 giät dd Ag+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 -ViÕt c¸c ptp­: giät dd HCl 2N, råi nhá tõ tõ tõng giät dd + + Ag + HCl AgCltr¾ng,v« ®Þnh h×nh + H NH OH ®Æc . 4 AgCl + NH OH Ag(NH ) Cl + H O Hái : H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng tr¾ng 4 3 2 2 x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. ? 2+ */ Nhá 5 giät dd Pb vµo èng nghiÖm, thªm 5 2+ + giät dd HCl 2N, råi nhá tõ tõ tõng giät dd Pb + HCl PbCl2tr¾ng,tinh thÓ + H NH4OH ®Æc . PbCl2tr¾ng + NH4OH  kh«ng tan Hái : H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. ? 2+ 2+ + */ Nhá 5 giät dd Hg2 vµo èng nghiÖm, thªm 5 Hg2 + HCl Hg2Cl2 tr¾ng,v« ®Þnh h×nh + H giät dd HCl 2N, råi nhá tõ tõ tõng giät dd Hg2Cl2tr¾ng + NH4OH 2NH2HgCl + NH OH ®Æc . 4 NH + + Hg0 + 2H O Hái : H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng 4  x¸m ®en 2 x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. ? Ho¹t ®éng 2 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö riªng, vµ h­íng dÉn lµm c¸c p­ riªng nhËn biÕt tõng cation trong 1. Hs nghe vµ ghi bµi ®Çy ®ñ nhãm I : Hái : H·y nªu kh¸i niÖm thuèc thö riªng hay cßn gäi thuèc thö ®Æc hiÖu ? - Tr¶ lêi : lµ thuèc thö chØ cho p­ ®Æc hiÖu VD: Hå tinh bét cho mµu xanh chØ víi iod. víi mét ion hoÆc víi mét chÊt. Ngoµi ra, cßn cã Thuèc thö chän läc : lµ TT cã t¸c dông gièng nhau trªn mét sè ion mµ c¸c ion + H/s lµm thùc nghiÖm, quan s¸t, nhËn xÐt, nµy cã thÓ thuéc c¸c nhãm ph©n tÝch kh¸c nhau. gi¶i thÝch hiÖn t­îng x¶y ra. VD: Na2CO3 t¹o tña tr¾ng víi + ViÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng : Ag+,Pb2+ (cation nhãm I),Ca2+(cation nhãm II),
  15. Bi 3+ (cation nhãm IV) 1.1. Cation Ag+ : + + + 1.1. Cation Ag : 2Ag + K2CrO4 Ag2CrO4®á thÉm + 2K + */ Kalicromat (K2CrO4) : Nhá 5 giät Ag vµo èng nghiÖm, thªm 2 giät K CrO 5%. 2 4 Ag+ + KI AgI + K+ */ Kali iodid (KI) : Nhá 5 giät Ag+ vµo èng vµng nh¹t + + nghiÖm, thªm 5 giät KI 5%. 2 Ag + Na2CO3 Ag2CO3 tr¾ng + 2Na + */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Ag §Ó l©u : Ag2CO3 Ag2Ox¸m + CO2 2+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3 1.2. Cation Pb : 1.2. Cation Pb2+ : 2+ + Pb + (NH4)2S PbS ®en + 2NH4 */ Amoni sulfua [(NH4)2S] hay hydrosulfua 2+ + 2+ Pb + K2CrO4 PbCrO4vµng t­¬i + 2K (H2S) : Nhá 5 giät Pb vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät [(NH4)2S] PbCrO4+ CH3COOH  kh«ng tan 2+ */ Kalicromat (K2CrO4) : Nhá 5 giät Pb vµo PbCrO4+ 2NaOH Na2PbO2+Na2CrO4+ H2O èng nghiÖm, thªm 5 giät K2CrO4. Nhá tõ tõ tõng giät CH3COOH. 2+ + Nhá 5 giät Pb2+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Pb + 2KI PbI2vµng + 2K 2- K2CrO4. Thªm NaOH 2N d­. §un nãng  tan ([PbI 4] ) kh«ng mµu, ®Ó */ Kali iodid (KI) : Nhá 5 giät Pb2+ vµo èng nguéi l¹i kÕt tña tinh thÓ mµu vµng ãng ¸nh. nghiÖm, thªm 5 giät KI. §un nãng trªn ngän löa Pb2+ + H SO PbSO + H O ®Ìn cån, ®Ó nguéi. 2 4 4tr¾ng,tinh thÓ 2 */ Acid sulfuric lo·ng (H2SO4 2N) : Nhá 5 giät PbSO4+ CH3COOH  kh«ng tan 2+ Pb vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät H2SO4 2N. PbSO4+ 2NaOH Na2PbO2+Na2SO4+ H2O 2+ + 2+ Pb + Na2CO3 PbCO3tr¾ng + 2Na */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Pb vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3. 2- (Do dÔ t¹o thµnh Plumbit PbO2 nªn c¸c muèi PbSO4, PbCrO4 ®Òu dÔ tan trong kiÒm d­) 2+ ¯ Pb + 2 OH Pb(OH)2tr¾ng ¯ 2- Pb(OH)2 + 2 OH PbO2 + H2O 2+ 2+ 1.3. Cation Hg2 : 1.3. Cation Hg2 : 2+ */Amoni hydroxyd NH4OH : Nhá 5 giät Hg2 2Hg2(NO3)2 + 4NH3 + H2O vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät NH4OH (NH Hg O)NO +2Hg0 + 2+ 2 2 3tr¾ng x¸m®en */ Kalicromat (K2CrO4) : Nhá 5 giät Hg2 vµo 3NH4NO3 èng nghiÖm, thªm 5 giät K2CrO4 2+ + 2+ Hg2 + K2CrO4 Hg2CrO4®á + 2K */ Kali iodid (KI) : Nhá 5 giät Hg2 vµo èng nghiÖm, thªm 2 giät KI 5% (cho d­ KI ? ) 2+ + Hg2 + 2KI Hg2I2 vµng xanh (xanh lôc) + 2K 2+ ¯ 2- */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Pb Hg2I2+ 2I [HgI4] vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3. 2+ Hg2 + Na2CO3 Hg2CO3vµng kh«ng bÒn, dÔ bÞ ph©n hñy : 0 Hg2CO3 HgO + CO2 + Hg x¸m ®en
  16. Ho¹t ®éng 3 GV : Y/c HS tù x©y dùng quy tr×nh x¸c ®Þnh c¸c cation trong nhãm I. Giíi thiÖu mét quy tr×nh tham kh¶o :  vµng nh¹t T×m Ag+ + KI Dd gèc+ HCl  tr¾ng tan  xanh lôc + NH4OH ®Æc T×m 2+  tr¾ng ko tan T×m Pb 2+ Hg2 HS : Tù x©y dùng 1 quy tr×nh t×m cation nhãm I . GV : Y/c tõng nhãm h/s t×m ra chÝnh x¸c c¸c ion trong c¸c lä sè, sau ®ã b¸o c¸o kÕt qu¶ (nªu râ c¸ch lµm, c¸c hiÖn t­îng x¶y ra vµ gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng) . KÕt luËn cuèi cïng ®­îc ghi theo mÉu : Sè lä Thuèc thö HiÖn t­îng x¶y Tªn cation Gi¶i thÝch ra HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu
  17. Bµi 3 X¸c ®Þnh cation nhãm ii : Ba2+, Ca2+ I – Môc tiªu bµi häc : 1. Kiến thức : T×m ®­îc tõng cation nhãm II dùa vµo c¸c ph¶n øng ®Æc tr­ng cóa chóng. Gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng x¸y ra vµ viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c thùc nghiÖm. 2. KÜ n¨ng : - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ion rót gän . - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm . II - Ph­¬ng ph¸p : §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan . III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : Dông cô : Hãa chÊt, thuèc thö : KÑp gç Dung dÞch ph©n tÝch chøa c¸c cation nhãm II : Ba2+, Ca2+ 0 èng nghiÖm c¸c lo¹i Dd H2SO4 2N, ethanol 70 , K2CrO4 5%, KMnO4, H2O2, Na2CO3 5% , Amoni oxalat [(NH4)2C2O4]. IV – Néi dung thùc hµnh : Chia h/s trong tæ ra lµm 4 nhãm nhá ®Ó lµm thùc hµnh. GV h­íng dÉn, nªu c¸c chó ý khi thùc hµnh HS Ho¹t ®éng 1 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö nhãm cña c¸c cation 1. Hs nghe vµ ghi bµi ®Çy ®ñ. nhãm II : H2SO4 2N 2- C©u hái : C¸c anh chÞ h·y thö t×m mét thuèc thö Tr¶ lêi : Chóng ta cã thÓ dïng ion SO4 ®Ó nhãm thÝch hîp cho c¸c cation nhãm II ? nhËn biÕt c¸c cation nhãm II Thuèc thö nhãm cña cation nhãm II lµ acid sunfuric 2N (H2SO4 2N). Khi t¸c dông víi thuèc 2+ 2 - thö nhãm c¸c cation nhãm II sÏ t¹o kÕt tña d­íi Ba + SO4 BaSO 4 tr¾ng xuÊt hiÖn d¹ng muèi sulfat; trong ®ã ion Ba2+ t¹o tña ngay
  18. 2+ 2+ 2 - nhanh, cßn ion Ca ph¶i cÇn m«i tr­êng ethanol Ca + SO4  CaSO4keo tr¾ng 70o míi t¹o tña. V× vËy thuèc thö nhãm cña ethanol cation nhãm II ngoµi H2SO4 2N cßn thªm ethanol 70o . L­u ý : NÕu dïng H2SO4 ®Æc qu¸ th× tña cã thÓ bÞ tan cßn nÕu dïng H2SO4 lo·ng qu¸ sÏ kÕt tña thªm mét sè cation cña nhãm kh¸c nh­ : Sb3+, Bi3+ 2- Gv h­íng dÉn trùc tiÕp lµm c¸c ph¶n øng cña 2. H/s cïng lµm thùc nghiÖm vµ quan s¸t, cation nhãm II víi thuèc thö nhãm : nhËn xÐt, gi¶i thÝch hiÖn t­îng thùc nghiÖm. */ Nhá 5 giät dd Ba2+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 -ViÕt c¸c ptp­: giät dd H SO 2N 2+ 2 4 Ba + H2SO4 BaSO4 tr¾ng xuÊt hiÖn 2+ */ Nhá 5 giät dd Ca vµo èng nghiÖm, thªm 5 ngay giät dd H SO 2N, thªm ethanol 70o. 2+ 2 4 Ca + H2SO4 kh«ng cã hiÖn t­îng g× x¶y Hái : H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng ra. x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. ? 2+ Ca + H2SO4 + C2H5OH CaSO4keo tr¾ng Ho¹t ®éng 2 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö riªng, vµ h­íng dÉn lµm c¸c p­ riªng nhËn biÕt tõng cation trong nhãm II : GV : Y/c hs víi mçi thuèc thö, tiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t vµ gi¶i thÝch hiÖn t­îng, viÕt pt p­. H/s lµm thùc nghiÖm, quan s¸t, nhËn xÐt, 1.1. Cation Ba2+ : gi¶i thÝch hiÖn t­îng x¶y ra. 2+ */ Kalicromat (K2CrO4) : Nhá 5 giät Ba vµo + ViÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng : èng nghiÖm, thªm 2 giät K2CrO4 5%. 1.1 Cation Ba2+ : 2+ */ P­ Voler : Nhá 5 giät Ba vµo èng nghiÖm, 2+ + */ Ba + K2CrO4 = BaCrO4vµng t­¬i + 2K thªm 1 giät KMnO4, 5 giät H2SO4 2N, cã kÕt tña, li t©m, sau ®ã thªm H2O2 3% tõ tõ tõng giät. 2+ */Ba +H2SO4+ nKMnO4= BaSO4 .nKMnO4 + 2 H+ Gi¶i thÝch : tña BaSO4 hÊp phô thuèc tÝm nªn 2+ cã mµu tÝm hång. Sau ®ã thªm dd oxy giµ */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Ba vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na CO vµo, oxy giµ ®· khö mµu hång cña dd trong 2 3 khi tña BaSO vÉn cã mµu hång. 1.2. Cation Ca2+ : 4 2+ + */ Ba + Na2CO3 = BaCO3 tr¾ng + 2 Na */ TT amoni oxalat (NH4)2C2O4 : Nhá 5 giät 2+ Ca vµo èng nghiÖm, thªm 5giät (NH4)2C2O4 , 2+ sau ®ã thªm CH3COOH. 1.2. Cation Ca : 2+ 2+ + */ */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Ca */ Ca + (NH4)2C2O = CaC2O4tr¾ng+ 2NH4 vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3 Thªm CH3COOH tña kh«ng tan. L­u ý : Ba2+ còng cho hiÖn t­îng t­¬ng tù ®èi 2+ 2+ + víi 2 thuèc thö trªn, do vËy cÇn x¸c ®Þnh Ba */ Ca + Na2CO3 = CaCO3 tr¾ng + 2 Na tr­íc khi t×m Ca2+ ®Ó tr¸nh nhÇm lÉn.
  19. Ho¹t ®éng 3 GV : Y/c HS tù x©y dùng quy tr×nh x¸c ®Þnh c¸c cation trong nhãm II. Giíi thiÖu mét quy tr×nh tham kh¶o :  vµng nh¹t T×m Ag+ + KI Dd gèc+ HCl  tr¾ng tan  xanh lôc + NH4OH ®Æc T×m 2+  tr¾ng ko tan T×m Pb 2+ Hg2 Ko tña tr¾ng 2+ Ddgèc+H2SO42 Ba N Ca 2+ Ko tña keo tr¾ng + ethanol 70 0 HS : Tù x©y dùng 1 quy tr×nh t×m cation nhãm II . GV : Y/c tõng nhãm h/s t×m ra chÝnh x¸c c¸c ion trong c¸c lä sè, sau ®ã b¸o c¸o kÕt qu¶ (nªu râ c¸ch lµm, c¸c hiÖn t­îng x¶y ra vµ gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng) . KÕt luËn cuèi cïng ®­îc ghi theo mÉu : Sè lä Thuèc thö HiÖn t­îng x¶y Tªn cation Gi¶i thÝch ra HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu
  20. Bµi 4 X¸c ®Þnh cation nhãm III : Al3+, Zn2+ I – Môc tiªu bµi häc : 1. Kiến thức : T×m ®­îc tõng cation nhãm III dùa vµo c¸c ph¶n øng ®Æc tr­ng cóa chóng. Gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng x¸y ra vµ viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c thùc nghiÖm. 2. KÜ n¨ng : - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ion rót gän . - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm . II - Ph­¬ng ph¸p : §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan . III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : Dông cô : Hãa chÊt, thuèc thö : §Ìn cån Dung dÞch ph©n tÝch chøa c¸c cation nhãm III : Al3+, Zn2+ KÑp gç Dd NaOH 2N, dd CH3COOH, Monterqui A, Monterqui B, (NH4)2S, èng nghiÖm c¸c lo¹i dd Aluminon, NH4Cl, NH4OH, Na2CO3 5%. IV – Néi dung thùc hµnh : Chia h/s trong tæ ra lµm 4 nhãm nhá ®Ó lµm thùc hµnh. GV h­íng dÉn, nªu c¸c chó ý khi thùc HS hµnh Ho¹t ®éng 1 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö nhãm cña c¸c 1. Hs nghe vµ ghi bµi ®Çy ®ñ. cation nhãm III : NaOH 2N C©u hái: C¸c cation nhãm III lµ c¸c cation cã Tr¶ lêi : Chóng ®Òu lµ c¸c nguyªn tè kim lo¹i tÝnh chÊt chung g× ? t¹o ra c¸c hy®roxyt l­ìng tÝnh. Thuèc thö nhãm cña cation nhãm III lµ dd NaOH 2N. Khi t¸c dông víi thuèc thö nhãm c¸c cation nhãm III sÏ t¹o kÕt tña d­íi d¹ng hydroxyt; nh­ng nÕu cho thõa thuèc thö th× c¸c kÕt tña ®ã l¹i tan v× c¸c kÕt tña ®ã lµ c¸c hydroxyt l­ìng tÝnh. 2- Gv h­íng dÉn trùc tiÕp lµm c¸c ph¶n øng 2. H/s cïng lµm thùc nghiÖm vµ quan s¸t, nhËn cña cation nhãm III víi thuèc thö nhãm : xÐt, gi¶i thÝch hiÖn t­îng thùc nghiÖm. 2+ 2+ + */ Nhá 5 giät dd Zn vµo èng nghiÖm, thªm */ Zn + 2NaOH = Zn(OH)2tr¾ng + 2Na
  21. tõng giät dd NaOH 2N, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn Zn(OH)2+ NaOH= Na2ZnO2 + H2O 3+ + t­îng. */Al + 3NaOH = Al(OH)3tr¾ng + 3Na 3+ */ Nhá 5 giät dd Al vµo èng nghiÖm, thªm Al(OH)3+ NaOH = NaAlO2 + H2O tõng giät dd NaOH 2N, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. Hái : H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. ? Ho¹t ®éng 2 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö riªng, vµ h­íng dÉn lµm c¸c p­ riªng nhËn biÕt tõng cation trong nhãm III : GV : Y/c hs víi mçi thuèc thö, tiÕn hµnh H/s lµm thùc nghiÖm, quan s¸t, nhËn xÐt, lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t vµ gi¶i thÝch hiÖn gi¶i thÝch hiÖn t­îng x¶y ra. t­îng, viÕt pt p­. + ViÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng : 1.1. Cation Zn2+ : 1.1 Cation Zn2+ : 2+ */ Monterqui A,B : Nhá 5 giät Zn vµo èng */ Monterqui A,B : gåm (NH4)2 [Hg(SCN)4] vµ 2+ nghiÖm, thªm 1 giät CH3COOH, 5 giät CuSO4 5%. Khi td víi Monterqui, ion Zn sÏ Monterqui A vµ 1 giät Monterqui B, quan s¸t t¹o ra kÕt tña mµu tÝm xim trong m«i tr­êng vµ m« t¶ hiÖn t­îng.? CH3COOH. 2+ Zn +2(NH4)2[Hg(SCN)4]+CuSO4=(NH4)2SO4 + + CuZn[Hg(SCN)4]2tÝmxim +2NH4 2+ 2+ + */ TT amoni sulfua : Nhá 5 giät Zn vµo èng */Zn + (NH4)2S = ZnStr¾ng + 2NH4 nghiÖm, thªm 5 giät (NH4)2S , quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. 2+ */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Zn 2+ + */ Zn + Na2CO3 = ZnCO3tr¾ng + 2Na vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. 1.2. Cation Al3+ : 1.2. Cation Al3+ : 3+ */ TT aluminon : lóc ®Çu t¹o ra dd mµu hång */ TT aluminon : Nhá 5 giät Al vµo èng ®á, ®un nhÑ xuÊt hiÖn tña mµu ®á. nghiÖm, thªm 5 giät aluminon, ®un nhÑ, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. */ TT NH4Cl + NH4OH : */TT hçn hîp amonihydroxyt vµ amoniclocid : 3+ + Nhá 5 giät Al3+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Al +3NH4OH = Al(OH)3tr¾ng + 3NH4 Tña trªn kh«ng tan trong NH4Cl. NH4Cl, 5 giät NH4OH, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng? 3+ */ 2Al3+ +3 Na CO +3H O = 2Al(OH) tr¾ng */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Al 2 3 2 3 + vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3, quan s¸t + 3CO2 + 6 Na . vµ m« t¶ hiÖn t­îng. èng nghiÖm xuÊt hiÖn tña vµ cã sñi bät khÝ. Ho¹t ®éng 3 GV : Y/c HS tù x©y dùng quy tr×nh x¸c ®Þnh c¸c cation trong nhãm III. Giíi thiÖu mét quy tr×nh tham kh¶o :
  22. + KI  vµng nh¹t T×m Ag+ Dd gèc+ HCl  tr¾ng tan  xanh lôc + NH4OH ®Æc T×m Hg 2+  tr¾ng ko tan T×m Pb 2+ 2 Ko tña tr¾ng 2+ Ddgèc+H2SO42 T×m Ba N 2+ Ko tña T×m Ca keo tr¾ng + ethanol 70 0 Ko tña  tÝm xim T×m Zn2+ Dd gèc tr¾ng råi tan Dd gèc + NaOH 2N d­. + Monterqui A,B Ko tña Dd gèc + aluminon Dd hång ®á, ®un nhÑ xh®á T×mA l3+ HS : Tù x©y dùng 1 quy tr×nh t×m cation nhãm III . GV : Y/c tõng nhãm h/s t×m ra chÝnh x¸c c¸c ion trong c¸c lä sè, sau ®ã b¸o c¸o kÕt qu¶ (nªu râ c¸ch lµm, c¸c hiÖn t­îng x¶y ra vµ gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng) . KÕt luËn cuèi cïng ®­îc ghi theo mÉu : Sè lä Thuèc thö HiÖn t­îng x¶y Tªn cation Gi¶i thÝch ra HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu Bµi 5 X¸c ®Þnh cation nhãm IV: Fe3+, Fe2+, Bi3+ I – Môc tiªu bµi häc : 1. Kiến thức : T×m ®­îc tõng cation nhãm IV dùa vµo c¸c ph¶n øng ®Æc tr­ng cóa chóng.
  23. Gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng x¸y ra vµ viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c thùc nghiÖm. 2. KÜ n¨ng : - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ion rót gän . - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm . II - Ph­¬ng ph¸p : §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan . III – ChuÈn bÞ dông cô – hãa chÊt – thuèc thö : Dông cô : Hãa chÊt, thuèc thö : §Ìn cån Dung dÞch ph©n tÝch chøa c¸c cation nhãm IV : Fe3+, Fe2+, Bi3+ KÑp gç Dd (NH4)2S, NH4Cl, NH4OH, H2O2, KSCN, KI, Na2CO3 5%. èng nghiÖm c¸c lo¹i IV – Néi dung thùc hµnh : Chia h/s trong tæ ra lµm 4 nhãm nhá ®Ó lµm thùc hµnh. GV h­íng dÉn, nªu c¸c chó ý khi thùc HS hµnh Ho¹t ®éng 1 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö nhãm cña c¸c 1. Hs nghe vµ ghi bµi ®Çy ®ñ. cation nhãm IV : Thuèc thö nhãm cña cation nhãm IV lµ hçn hîp dd NH4Cl, NH4OH vµ H2O2. Khi t¸c dông víi hçn hîp thuèc thö nµy c¸c cation nhãm IV sÏ t¹o ra c¸ckÕt tña cã mµu ®Æc tr­ng vµ bÒn + v÷ng trong dd cã NH4 Hái : H2O2 ®ãng vai trß g× ? Tr¶ lêi : Vai trß cña H2O2 lµ oxy ho¸ nh÷ng cation cã sè oxy ho¸ thÊp thµnh nh÷ng cation (Tña Fe(OH) kh«ng hoµn toµn, do vËy thªm cã sè oxy ho¸ cao ®Ó tña bÒn v÷ng. 2 2. H/s cïng lµm thùc nghiÖm vµ quan s¸t, nhËn H2O2 sÏ oxh thµnh Fe(OH)3 bÒn v÷ng mµu gØ xÐt, gi¶i thÝch hiÖn t­îng thùc nghiÖm. 2+ s¾t ) */ 2Fe + 4NH4OH + H2O2 = + 2Fe(OH)3n©u ®á + 4NH4 Khi cã mÆt oxy giµ míi xh tña n©u ®á, Ko cã 2- Gv h­íng dÉn trùc tiÕp lµm c¸c ph¶n øng oxy giµ chØ thÊy tña xanh lôc. cña cation nhãm IV víi thuèc thö nhãm : */Fe3++ 3NH OH = Fe(OH) n©u ®á + 3NH + 2+ 4 3 4 */ Nhá 5 giät dd Fe vµo èng nghiÖm, thªm 5 Ko cÇn oxy giµ tña n©u ®á vÉn xh. giät dd H2O2, 5 giät dd NH4Cl vµ 5 giät dd NH4OH , quan s¸t, viÕt ptp­ vµ m« t¶ hiÖn t­îng. */Bi3+ + 3NH OH = Bi(OH) tr¾ng + 3NH */ Nhá 5 giät dd Fe3+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 4 3 4 Khi cho H O vµo th× tña tr¾ng chuyÓn thµnh giät dd H O , 5 giät dd NH Cl vµ 5 giät dd 2 2 2 2 4 vµng ngµ cña Bi3+:
  24. 3+ NH4OH , quan s¸t, viÕt ptp­ vµ m« t¶ hiÖn Bi + 3NH4OH + H2O2 = HBiO3vµng ngµ t­îng. */ Nhá 5 giät Bi3+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät 5 giät dd NH4Cl vµ 5 giät dd NH4OH , sau thªm 5 giät H2O2 quan s¸t, viÕt ptp­ vµ m« t¶ hiÖn t­îng. H/s lµm thùc nghiÖm, quan s¸t, nhËn xÐt, Hái : H·y viÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng gi¶i thÝch hiÖn t­îng x¶y ra. x¶y ra trong qu¸ tr×nh thùc nghiÖm. ? + ViÕt c¸c ph­¬ng tr×nh ph¶n øng : 1.1 Cation Zn2+ : Ho¹t ®éng 2 */ Monterqui A,B : gåm (NH4)2 [Hg(SCN)4] vµ 2+ 1- Gv giíi thiÖu thuèc thö riªng, vµ h­íng dÉn CuSO4 5%. Khi td víi Monterqui, ion Zn sÏ lµm c¸c p­ riªng nhËn biÕt tõng cation trong t¹o ra kÕt tña mµu tÝm xim trong m«i tr­êng nhãm III : CH3COOH. 2+ GV : Y/c hs víi mçi thuèc thö, tiÕn hµnh Zn +2(NH4)2[Hg(SCN)4]+CuSO4=(NH4)2SO4 + lµm thÝ nghiÖm, quan s¸t vµ gi¶i thÝch hiÖn + CuZn[Hg(SCN)4]2tÝmxim +2NH4 2+ + t­îng, viÕt pt p­. */Zn + (NH4)2S = ZnStr¾ng + 2NH4 1.1. Cation Zn2+ : */ Monterqui A,B : Nhá 5 giät Zn2+ vµo èng nghiÖm, thªm 1 giät CH3COOH, 5 giät */ Zn2+ + Na CO = ZnCO tr¾ng + 2Na+ Monterqui A vµ 1 giät Monterqui B, quan s¸t 2 3 3 vµ m« t¶ hiÖn t­îng.? 1.2. Cation Al3+ : */ TT aluminon : lóc ®Çu t¹o ra dd mµu hång ®á, ®un nhÑ xuÊt hiÖn tña mµu ®á. */ TT amoni sulfua : Nhá 5 giät Zn2+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät (NH ) S , quan s¸t vµ m« 4 2 TT NH Cl + NH OH : t¶ hiÖn t­îng. */ 4 4 3+ + 2+ Al +3NH4OH = Al(OH)3tr¾ng + 3NH4 */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Zn Tña trªn kh«ng tan trong NH4Cl. vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. 3+ 1.2. Cation Al3+ : */ 2Al +3 Na2CO3 +3H2O = 2Al(OH)3tr¾ng + */ TT aluminon : Nhá 5 giät Al3+ vµo èng + 3CO2 + 6 Na . nghiÖm, thªm 5 giät aluminon, ®un nhÑ, quan èng nghiÖm xuÊt hiÖn tña vµ cã sñi bät khÝ. s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. */TT hçn hîp amonihydroxyt vµ amoniclocid : Nhá 5 giät Al3+ vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät NH4Cl, 5 giät NH4OH, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng? 3+ */ Natricarbornat (Na2CO3) : Nhá 5 giät Al vµo èng nghiÖm, thªm 5 giät Na2CO3, quan s¸t vµ m« t¶ hiÖn t­îng. Ho¹t ®éng 3
  25. GV : Y/c HS tù x©y dùng quy tr×nh x¸c ®Þnh c¸c cation trong nhãm III. Giíi thiÖu mét quy tr×nh tham kh¶o : + KI  vµng nh¹t T×m Ag+ Dd gèc+ HCl  tr¾ng tan  xanh lôc + NH4OH ®Æc T×m Hg 2+  tr¾ng ko tan T×m Pb 2+ 2 Ko tña tr¾ng 2+ Ddgèc+H2SO42 T×m Ba N 2+ Ko tña T×m Ca keo tr¾ng + ethanol 70 0 Ko tña  tÝm xim T×m Zn2+ Dd gèc tr¾ng råi tan Dd gèc + NaOH 2N d­. + Monterqui A,B Ko tña Dd gèc + aluminon Dd hång ®á, ®un nhÑ xh®á T×mA l3+ HS : Tù x©y dùng 1 quy tr×nh t×m cation nhãm IV. GV : Y/c tõng nhãm h/s t×m ra chÝnh x¸c c¸c ion trong c¸c lä sè, sau ®ã b¸o c¸o kÕt qu¶ (nªu râ c¸ch lµm, c¸c hiÖn t­îng x¶y ra vµ gi¶i thÝch c¸c hiÖn t­îng) . KÕt luËn cuèi cïng ®­îc ghi theo mÉu : Sè lä Thuèc thö HiÖn t­îng x¶y Tªn cation Gi¶i thÝch ra HS : TiÕn hµnh lµm thÝ nghiÖm vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ theo mÉu
  26. Bài 8 ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ XÁC ĐỊNH ANION NHÓM I (Cl , Br , I , S , NO3 ) I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc: - HiÓu c¸ch sö dông mét sè thuèc thö . - Nªu ®­îc hiÖn t­îng ph¶n øng khi anion nhãm I trong dung t¸c dông AgNO3 và môi trường HNO3 . ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ - Thao t¸c ®óng kü thuËt vµ nhËn biÕt ®­îc c¸c anion Cl , Br , I , S , NO3 trong dung dÞch. 2. KÜ n¨ng: - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ion rót gän. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm. II. Ph­¬ng ph¸p: §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. III. ChuÈn bÞ: - èng nghiÖm, gi¸ èng nghiÖm, èng nhá giät, ®Ìn cån, kÑp gç. ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ - Dd chứa các anion nhóm I : Cl , Br , I , S , NO3 - Dung dÞch TT: AgNO3, KMnO4, NH4OH., HgCl2, Pb (CH3COO)2, H2SO4 đặc, CH3COOH, TT Griess A, Griess B, dd diphenylamin, HNO3 2N. - TT lµ giÊy tÈm fluoressein, giÊy tÈm KI và hå tinh bét. IV. ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng: KiÓm tra bµi cò: B»ng ph­¬ng ph¸p hãa häc, h·y nhËn biÕt c¸c dung dÞch bÞ mÊt nh·n sau: FeCl2, FeCl3, AlCl3, CuCl2. ViÕt c¸c PTHH ®· dïng. Néi dung Ho¹t ®éng cña GV và HS 1. Thuốc thử nhóm : Các muối bạc của anion Hoạt động 1: TT nhóm nhóm I đều không tan trong HNO3 , vậy nên ta GV : làm các thí nghiệm. dùng AgNO3 và HNO3 làm thuốc thử nhóm. */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion Cl¯, thêm 5 Các anion nhóm I tác dụng với AgNO tạo ra 3 giọt AgNO3, thêm HNO3 2N. kết tủa màu, các tủa này không tan trong */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion Br¯, thêm 5 HNO3 2N. giọt AgNO3, thêm HNO3 2N. ¯ ¯ Cl + AgNO3 = NO3 + AgCl ↓ (trắng) */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion I¯, thêm 5 giọt ¯ ¯ Br + AgNO3 = NO3 + AgBr ↓(vàng nhạt) AgNO3, thêm HNO3 2N. ¯ ¯ I + AgNO3 = NO3 + AgI↓ (vàng nhạt) */ TN4 : Nhỏ 5 giọt dd ion S 2¯ , thêm 5 ¯ ¯ ¯ S + AgNO3 = NO3 + Ag2S ↓ (đen) giọt AgNO3, thêm HNO3 2N. ¯ ¯ Anion NO3 không cho tủa với AgNO3 */ TN5 : Nhỏ 5 giọt dd ion NO 3 , thêm 5 2. Thuốc thử xác định anion : giọt AgNO3, thêm HNO3 2N.
  27. 2.1. Anion Cl ¯: HS : cùng làm và quan sát, giải thích */ TT Bạc nitrat (AgNO3) : Cl ¯ tác dụng với các hiện tượng . AgNO3 cho tủa trắng không tan trong HNO3 Hoạt động 2: Thuốc thử xác định anion. 2N, nhưng tan trong NH4OH đặc. GV : làm các thí nghiệm. AgCltr¾ng + NH4OH Ag(NH3)2 Cl + H2O 2.1. Anion Cl ¯: ¯ */ TT Chì axetat [Pb (CH3COOH)2] : pư tạo tủa */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion Cl , thêm 5 màu trắng của Chì clorua giọt AgNO3, thêm NH4OH đặc. ¯ ¯ Cl + Pb(CH3COOH)2=PbCl2tr¾ng + */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion Cl , thêm 5 CH3COOH¯ giọt Pb(CH3COOH)2. ¯ */ TT kali permanganat (KMnO4) trong môi */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion Cl , thêm 5 trường H2SO4, giấy tẩm KI và hồ tinh bột : giọt KMnO4, 2 -3 giọt H2SO4, đậy ống Dùng chất oxh mạnh là KMnO4 trong môi nghiệm bằng giấy tẩm KI và hồ tinh bột, + trường H để oxh Cl ¯ thành Cl2. Nhận biết Cl2 để vài phút. giải phóng ra bằng giấy tẩm KI và hồ tinh bột. 2.2. Anion Br¯ : Clo sẽ làm cho giấy đó có màu xanh. */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion Br¯, thêm 5 10 Cl ¯ + 2 KMnO4 + 8 H2SO4 = 2 MnSO4 + giọt AgNO3, thêm NH4OH đặc. 2¯ ¯ K2SO4 + 5 Cl2+ 5 SO4 + 8 H2O */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion Br , thêm 5 giọt AgNO , thêm 5 giọt Pb(CH COOH) , Cl2 + KI = 2 KCl + I2 3 3 2 thêm dd ion Br¯. 2.2. Anion Br¯ : */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion Br¯, thêm 5 */ TT Bạc nitrat (AgNO ) : Br¯ tác dụng với 3 giọt KMnO , 2 -3 giọt H SO , đậy ống AgNO cho tủa màu hơi vàng không tan trong 4 2 4 3 nghiệm bằng giấy tẩm fluorecein , để vài HNO 2N, nhưng tan trong NH OH đặc. 3 4 phút. AgBr ↓ +NH OH Ag(NH ) Br + (vàng nhạt) 4 3 2 2.3. Anion I¯ : H O 2 */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion I¯, thêm 5 giọt */ TT Chì axetat [Pb (CH COOH) ] : pư tạo tủa 3 2 AgNO , thêm NH OH đặc. màu trắng, tủa này tan khi cho thừa Br¯ do tạo 3 4 ¯ thành phức chất. */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion I , thêm 5 giọt Pb(CH3COOH)2, đun nóng, để nguội. Br¯+ Pb(CH COOH) =PbBr + 3 2 2tr¾ng */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion I¯, thêm 5 giọt CH COOH¯ 3 KMnO , 2 -3 giọt H SO , đậy ống nghiệm PbBr + 2 Br = [PbBr ]2¯ 4 2 4 2 ¯ 4 bằng giấy tẩm KI và hồ tinh bột, để vài */TT kali permanganat (KMnO4) trong môi phút. trường H2SO4, giấy tẩm fluorecein. Dùng chất ¯ + */ TN4 : Nhỏ 5 giọt dd ion I , thêm 2 giọt oxh mạnh là KMnO4 trong môi trường H để ¯ HgCl2, thêm dd ion I . oxh Br¯thành Br . Nhận biết Br giải phóng ra 2 2 2.4. Anion S2¯: bằng giấy tẩm fluorecein . Brom sẽ làm cho giấy đó chuyển từ màu vàng sang màu hồng */ TN1 : đỏ.(hoặc chiết brom vào cloroform hoặc benzen +) Ống nghiệm 1: Nhỏ 5 giọt dd ion S 2¯ , thì cho màu vàng) thêm 5 giọt AgNO3, thêm NH4OH đặc. +) Ống nghiệm 2 : Nhỏ 5 giọt dd ion S 2¯ , 10 Br¯ + 2 KMnO4 + 8 H2SO4 = 2 MnSO4 + 2¯ thêm 5 giọt AgNO 3, thêm HNO3 2N, đun K2SO4 + 5 Br2+ 5 SO4 + 8 H2O
  28. 2.3. Anion I¯ : nóng. 2¯ */ TT Bạc nitrat (AgNO3) : I¯ tác dụng với */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion S , thêm 5 AgNO3 cho tủa màu vàng nhạt không tan trong giọt Pb (CH3COOH)2, thêm HNO3 2N, HNO3 2N, không tan trong cả NH4OH đặc . đun nóng. 2¯ */ TT Chì axetat [Pb (CH3COOH)2] : (pư mưa */ TN 3 : Nhỏ 5 giọt dd ion S , thêm 5 vàng) pư tạo tủa màu vàng , tủa này tan khi đun giọt H2O2. ¯ nóng, để nguội sẽ tủa trở lại dưới dạng tinh thể 2.5. Anion NO3 : ¯ màu vàng óng ánh. */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion NO 3 , thêm 5 */TT kali permanganat (KMnO4) trong môi giọt AgNO3 . ¯ trường H2SO4, giấy tẩm hồ tinh bột. Dùng chất */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion NO 3 , thêm 1 + oxh mạnh là KMnO4 trong môi trường H để hạt Zn, thêm 1 giọt CH 3COOH, thêm 5 oxh I¯thành I2. Nhận biết I2 giải phóng ra bằng giọt Griess A, thêm 5 giọt Griess B . ¯ giấy tẩm hồ tinh bột. Iod sẽ làm cho giấy đó có */ TN 3 : Nhỏ 5 giọt dd ion NO 3 , thêm1- màu xanh .(hoặc chiết brom vào cloroform hoặc 2 giọt H2SO4 đặc, thêm 5 giọt benzen thì cho màu tím hồng) Diphenylamin . 10 I¯ + 2 KMnO4 + 8 H2SO4 = 2 MnSO4 + HS : cùng làm và quan sát, giải thích 2¯ K2SO4 + 5 I2+ 5 SO4 + 8 H2O các hiện tượng . */ TT Thủy ngân II clorua (HgCl2) : pư này tạo Hoạt động 3: Tìm các anion trong các lọ kết tủa màu đỏ tươi, nếu cho dư I¯ thì tủa tan do số : tạo phức chất . GV : Y/c HS tự xây dựng các quy trình 2 I¯ + HgCl2 = HgI2 đỏ tươi + 2Cl ¯ tiến hành tìm ra các anion trong các lọ 2¯ HgI2 + 2 I¯ = [HgI4] không có nhãn. 2.4. Anion S2¯: Đưa ra một quy trình tham khảo : 2¯ HS : Báo cáo kết quả theo mẫu sau : */TT Bạc nitrat (AgNO3) : S tác dụng với STT Số lọ Tên anion AgNO3 cho tủa màu đen. Tủa này chỉ tan được 1 4 I ¯ HNO3 2N nóng. 2¯ ¯ S + 2 AgNO3 = Ag2S đen + 2NO3 */ TT Chì axetat [Pb (CH3COOH)2] : pư cho tủa màu đen. Tủa này tan được HNO3 2N nóng. */ Pư oxh S2¯ thành S : Dùng chất oxh là Brom, 2¯ KMnO4 hoặc H2O2 đều có thể oxh S thành S kết tủa vàng . 2¯ S + H2O2 = S vàng + OH¯ ¯ 2.5. Anion NO3 : */TT Bạc nitrat (AgNO3) : pư không tạo tủa. */ TT Griess : Trước hết phải dùng hydro mới ¯ sinh từ (Zn + CH3COOH) để khử NO3 thành ¯ NO2 . Sau đó mới cho tác dụng với TT Griess A và Griess B. Pư tạo ra hợp chất azoic có màu đỏ.
  29. */ TT Diphenylamin : trong môi trường H2SO4 ¯ đặc, ion NO3 tác dụng với diphenylamin tạo ra hợp chất màu xanh lơ. Quy trình tham khảo : Ko tủa Tìm NO ¯ Dd gốc 3 Tìm S2- + AgNO3 Tủa đen Tủa trắng Tủa vàng nhạt Tìm Cl ¯ +HgCL2 Tủa đỏ tươi Ko tủa Tìm Tìm I ¯ Br¯ V. Ho¹t ®éng kÕt thóc: - Cñng cè: Lµm c¸c bµi tËp 3, 4, 5 SGK trang 41. - DÆn dß: §äc vµ chuÈn bÞ tr­íc bµi x¸c ®Þnh c¸c anion nhãm II, III. Bài 9 3 - ¯ 2 ¯ 2- XÁC ĐỊNH ANION NHÓM II, III (PO4 , HCO3 , CO3 , SO4 ) I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc: - HiÓu c¸ch sö dông mét sè thuèc thö.
  30. - Nªu ®­îc hiÖn t­îng ph¶n øng khi anion nhãm I trong dung t¸c dông Ba(NO 3)2 và môi trường HNO3 2N. 3 - ¯ 2 ¯ - Thao t¸c ®óng kü thuËt vµ nhËn biÕt ®­îc c¸c anion PO 4 , HCO3 , CO3 trong dung dÞch. 2. KÜ n¨ng: - RÌn luyÖn kÜ n¨ng viÕt ph­¬ng tr×nh ho¸ häc d¹ng ion rót gän. - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm. II. Ph­¬ng ph¸p: §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. III. ChuÈn bÞ: - èng nghiÖm, gi¸ èng nghiÖm, èng nhá giät, ®Ìn cån, kÑp gç. 3 - ¯ 2 ¯ 2- - Dd chứa các anion nhóm I : PO4 , HCO3 , CO3 , SO4 - Dung dÞch TT: Ba(NO3)2,Pb(CH3COOH)2, KMnO4, H2O2, HCl, MgSO4, AgNO3, NH4Cl, NH4OH, Hg(NO3)2, MgCl2, H2SO4, TT Amoni molybdat, HNO3 2N IV. ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng: KiÓm tra bµi cò: B»ng ph­¬ng ph¸p hãa häc, h·y nhËn biÕt c¸c dung dÞch bÞ mÊt ¯ 2 nh·n sau: dd chứa anion I , Cl¯ , Br¯, NO3¯, S ¯ Néi dung Ho¹t ®éng cña GV và HS 1. Thuốc thử chung : Hoạt động 1: TT chung : 3 ¯ ¯ - TT chung của các anion : PO 4 ,HCO3 , GV : làm các thí nghiệm. 2¯ 2- 3 - CO3 , SO4 là dd muối BaCl2, hoặc Ba(NO 3)2. */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion PO 4 , thêm 5 Khi tác dụng với TT này các anion trên đều tạo giọt Ba(NO3)2 có tủa trắng, thêm HNO3 2N kết tủa, trong đó trừ tủa BaSO 4, còn lại các tủa tủa tan. khác đều tan trong HNO 2N . ¯ 3 */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion HCO 3 , thêm 5 3 - 2 PO4 + Ba(NO3)2 = Ba3(PO4)2 ↓ (trắng) giọt Ba(NO3)2 có tủa trắng, thêm HNO3 2N ¯ HCO3 + Ba(NO3)2 = BaCO3 ↓ (trắng) tủa tan. 2 ¯ 2¯ CO3 + Ba(NO3)2 = BaCO3 ↓ (trắng) */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion CO 3 , thêm 5 2- giọt Ba(NO3)2 có tủa trắng, thêm HNO3 2N SO4 + Ba(NO3)2 = BaSO4↓ (trắng) tủa tan. 2- */ TN4 : Nhỏ 5 giọt dd ion SO 4 , thêm 5 giọt Ba(NO3)2 có tủa trắng, thêm HNO3 2N tủa không tan. HS : cùng làm và quan sát, giải thích các hiện tượng . 2. Thuốc thử xác định anion : Hoạt động 2: Thuốc thử xác định anion. GV : làm các thí nghiệm. 3 ¯ 2.1. Anion PO4 : 3 ¯ 2.1. Anion PO4 : 3 ¯ */ TT Bạc nitrat (AgNO3) : PO4 tác dụng với 3 ¯ */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion PO 4 , thêm 5 AgNO3 cho tủa vàng tan trong HNO3 2N, và giọt AgNO3, thêm HNO3 2N. trong NH4OH. 3 ¯ */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion PO 4 , thêm 3
  31. 3 ¯ ¯ PO4 + 3AgNO3 Ag3PO4vàng + 3 NO3 giọt HNO3 2N, thêm 5 giọt Amoni molybdat (NH4)2MoO4 */ TT Amoni molybdat (NH4)2MoO4 : pư tạo */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion PO 3 ¯, thêm 5 tủa màu vàng trong môi trường HNO3 4 3 ¯ giọt MgCl2 ,+ 5 giọt NH4Cl + 5 giọt PO4 +12(NH4)2MoO4+24 HNO3 = NH4OH. (NH4)3H4[P(Mo2O7)6] + 10H2O + 21NH4NO3 + HS : cùng làm và quan sát, giải thích các 3NO3¯ hiện tượng . */ Với hỗn hợp MgCl2 + NH4Cl + NH4OH : tạo ra muối kép MgNH4PO4 tủa trắng. 3 ¯ PO4 + MgCl2 +NH4Cl = MgNH4PO4trắng + 3Cl¯ 2¯ ¯ 2¯ ¯ 2.2. Anion CO3 , HCO3 : 2.2. Anion CO3 , HCO3 : 2¯ ¯ 2¯ */ TT Bạc nitrat (AgNO3) : CO3 , HCO3 tác */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion CO 3 , thêm 5 dụng với AgNO3 cho tủa trắng tan trong HNO3 giọt AgNO3, thêm HNO3 2N. ¯ 2N, đồng thời có bọt khí CO2 bay lên . */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion HCO3 , thêm 5 2 giọt AgNO , thêm HNO 2N. CO3 ¯ + 2AgNO3 = Ag2CO3trắng + 2 NO3¯ 3 3 2¯ */ TN3 : Nhỏ 5 giọt dd ion CO 3 , thêm 5 HCO3¯ + 2AgNO3 = Ag2CO3trắng + 2 NO3¯ giọt Hg(NO ) . Ag CO + HNO = AgNO + H O + CO  3 2 2 3 3 3 2 2 */ TN4 : Nhỏ 5 giọt dd ion HCO ¯, thêm 5 */ TT Hg(NO ) : pư tạo tủa đỏ nâu hoặc vàng 3 3 2 giọt Hg(NO ) . nâu. 3 2 */TN5 : Nhỏ 5 giọt dd ion CO 2¯, thêm 5 CO 2¯ + Hg(NO ) = HgCO +2 NO ¯ 3 3 3 2 3vàng nâu 3 giọt HCl . HCO3¯ + Hg(NO3)2 = HgCO3vàng nâu +2 NO3¯ ¯ */TN6 : Nhỏ 5 giọt dd ion HCO 3 , thêm 5 */ Khi tác dụng acid vô cơ mạnh, acid axetic thì giọt HCl. 2 các anion CO3 ¯, HCO3¯ đều bị phân hủy thành 2¯ */ TN7 : Nhỏ 5 giọt dd ion CO 3 , thêm 5 khí CO2. giọt MgSO4. */ Phản ứng phân biệt : Để nhận biết 2 anion ¯ */TN8 : Nhỏ 5 giọt dd ion HCO 3 , thêm 5 này dùng thuốc thử là MgSO4, với thuốc thử giọt MgSO . 2 4 này thì ion CO3 ¯ tạo kết tủa trắng, còn HCO3¯ thì không tủa. 2.3. Anion SO 2-: 2.3. Anion SO 2-: 4 4 */ TN1 : Nhỏ 5 giọt dd ion SO 2-, thêm 5 */ TT Bari clorua (BaCl ) : SO 2- tác dụng với 4 2 4 giọt BaCl , thêm HNO 2N . BaCl cho tủa trắng không tan trong HNO 2N. 2 3 2 3 2- 2 */ TN2 : Nhỏ 5 giọt dd ion SO 4 , thêm 5 SO4 ¯ + BaCl2 = BaSO4trắng + 2Cl ¯ giọt Pb (CH3COOH)2 . 2- */ TT Chì axetat [Pb (CH3COOH)2] : SO4 tác 2 */ TN3 : Nhỏ 10 giọt dd ion SO4 ¯, thêm 1 dụng với Pb (CH3COOH)2 cho tủa trắng : giọt KMnO4, 5giọt HNO3 2N, 3giọt 2 SO4 ¯+Pb(CH3COOH)2 = PbSO4trắng +2CH3COO¯ Ba(NO3)2 , lắc kỹ, để vào giá khoảng 5 – 6 2 */ Phản ứng Voler : Cho ion SO4 ¯ tác dụng với phút , thêm từng giọt H 2O2, dung dịch mất BaCl2 hoặc Ba(NO3)2 trong môi trường thuốc màu tím hồng, tủa vẫn có màu hồng. tím KMnO thì tủa BaSO tạo thành sẽ hấp phụ 4 4 HS : cùng làm và quan sát, giải thích các thuốc tím nên có màu hồng. Dùng nước oxy già hiện tượng . để khử màu tím hồng của dung dịch nhưng tủa Hoạt động 3: Tìm các anion trong các lọ
  32. BaSO4 vẫn có màu hồng. số : 2 SO4 ¯+ Ba(NO3)2 + n KMnO4 = GV : Y/c HS tự xây dựng các quy trình BaSO4.nKMnO4 + 2NO3¯ tiến hành tìm ra các anion trong các lọ không có nhãn. Đưa ra một quy trình tham khảo HS : Báo cáo kết quả theo mẫu sau : STT Số lọ Tên anion 1 4 I ¯ Quy trình tham khảo : (xem trang sau) V. Ho¹t ®éng kÕt thóc: - Cñng cè: Lµm thực hành với các lọ số . - DÆn dß: §äc vµ chuÈn bÞ tr­íc bµi x¸c ®Þnh c¸c muối. Bài 10 XÁC ĐỊNH MỘT SỐ MUỐI VÔ CƠ TRONG DUNG DỊCH I. Môc tiªu 1. KiÕn thøc: - Đưa ra được các nhận xét và tiến hành được một số cách thử sơ bộ phù hợp đối với dung dịch cần phân tích để dự đoán cation và anion có thể có mặt. - Thực hiện được các bước phân tích hệ thống để tìm đúng muối trong dung dịch. 2. KÜ n¨ng: - RÌn luyÖn kÜ n¨ng quan s¸t, nhËn xÐt c¸c hiÖn t­îng ho¸ häc. - Sö dông c¸c dông cô vµ thao t¸c thÝ nghiÖm. II. Ph­¬ng ph¸p: §µm tho¹i, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, trùc quan. III. ChuÈn bÞ: Có đầy đủ các dụng cụ, hóa chất thuốc thử của 8 bài đã làm phía trước. IV. ThiÕt kÕ c¸c ho¹t ®éng:
  33. KiÓm tra bµi cò: B»ng ph­¬ng ph¸p hãa häc, h·y nhËn biÕt c¸c dung dÞch bÞ mÊt ¯ 2 3 ¯ 2 ¯ 2¯ nh·n sau: dd chứa anion I , Cl¯ , Br¯, NO3¯, S ¯, PO4 ¯, HCO3 , CO3 , SO4 . V . Thực hành : Gv vừa hướng dẫn chung . Hs làm thực nghiệm và tự rút ra nhận xét, nếu có thắc mắc hay ý kiến gì thì trao đổi trực tiếp với Gv hướng dẫn, Gv có nhiệm vụ cùng bình luận, giải đáp cho Hs. A – Hoạt động 1: GV hướng dẫn trực tiếp, Hs vừa ghi bài, vừa tiến hành thực nghiệm. Để xác định được một muối trong dung dịch người ta tiến hành qua bốn bước chính sau : + Nhận xét và thử mở đầu. + Phân tích cation. + Phân tích anion. + Kết luận tên muối đã xác định được. 1 – Nhận xét và thử mở đầu : 1.1 . Nhận xét màu sắc, mùi của dung dịch : */ Màu sắc : Màu sắc của dung dịch có thể dự kiến về sự có mặt của những ion sau : + Dung dịch có màu xanh lơ thì hướng đi tìm cation Cu2+ . + Dung dịch có màu vàng nâu thì hướng đi tìm cation Fe3+, Fe2+ . 2¯ + Dung dịch có màu vàng thì hướng đi tìm anion CrO4 . + Dung dịch có màu hồng thì hướng đi tìm cation Co2+ . + Dung dịch có màu lục thì hướng đi tìm cation Fe2+ . + Dung dịch có màu đỏ máu thì hướng đi tìm cation Fe3+. + Dung dịch có màu trắng đục thì hướng đi tìm cation Bi3+ . Cần lưu ý là : màu sắc của dung dịch chỉ là hướng đi tìm chứ không kết luận nó là ion nào. */ Mùi của dung dịch : Một số hợp chất trong dung dịch thường có mùi đặc trưng như : + Mùi hạnh nhân thì có thể có ion CN¯. + Mùi trứng thối thì có thể có ion S2¯. 2¯ + Mùi diêm sinh cháy thì có thể có ion SO3 . + + Mùi khai thì có thể có NH4 . Nhưng trong thực tế thì dung dịch phải đậm đặc thì mùi mới rõ . 1.2. Thử pH của dung dịch. */ Môi trường là acid : + Có thể sẽ có acid tự do, hoặc các muối tạo thành từ acid mạnh với base yếu (NH4Cl, Al2(SO4)3 ) + Sẽ không có các ion bị phá hủy trong môi trường acid như : 2¯ 2¯ SO3 ( SO3 + HCl = SO2 + 2Cl¯ + H2O), 2¯ ¯ CO3 , HCO3 (+ HCl = CO2 + H2O + Cl¯) o 2¯ NO3¯(2 NO3¯+4H2SO4+ 3Cu = 3CuSO4 + NO + 4H2O + SO4 ; 2NO + O2 = 2NO2) */ Môi trường kiềm :
  34. Có thể có kiềm tự do hoặc các muối của kim loại kiềm, kiềm thổ với acid yếu : Na2CO3, BaCO3, Ca(CH3COO)2 , 1.3. Thử màu ngọn lửa . Đốt trên ngọn lửa không màu : + Nếu ngọn lửa có màu tím thì có thể có ion K+ . + Nếu ngọn lửa có màu vàng thì có thể có ion Na+. + Nếu ngọn lửa có màu đỏ gạch thì có thể có ion Ca2+ . + Nếu ngọn lửa có màu xanh lơ thì có thể có ion Cu2+ . 1.4 . Thử một số phản ứng : */ Phản ứng với thuốc thử Na2CO3 : + + + + Nếu không có kết tủa là có cation nhóm VI : NH4 , K , Na . Lúc này ta xác định anion trước theo sơ đồ bài 9, xác định cation sau . + Nếu có kết tủa màu nâu (màu sôcôla) có thể có cation Hg 2+ . (phản ứng xảy 2+ + ra như sau : Hg + Na2CO3 = HgCO3.3HgO + CO2 + 8Na ). + Nếu có tủa trắng hoặc các màu khác thì có các cation từ nhóm I đến nhóm V + 2+ 2+ 2+ 2+ 2+ 3+ 2+ 3+ 3+ 2+ 2+ 2+ : Ag , Pb , Hg2 , Ba , Ca , Zn , Al , Fe , Fe , Bi , Mg , Cu , Hg . Lúc này ta xác định cation trước theo sơ đồ bài 7, xác định anion sau. B – Hoạt động 2 : Gv phát cho Hs một số lọ đựng một số dung dịch muối không có nhãn, yêu cầu Hs xác định các muối trong các lọ dung dịch đó. Hs tiến hành xác định theo hướng dẫn của Gv như ở phần trên. C – Hoạt động 3 : Hs báo cáo kết quả theo mẫu sau : STT Số lọ Cation Anion Muối + ¯ 1 5 Ag NO3 Ag NO3 D – Hoạt động kết thúc : Yêu cầu Hs về ôn tập chuẩn bị cho kiểm tra hết môn.