Điều dưỡng - Chương III: Các kĩ thuật theo dõi thăm khám

pdf

237 trang vanle 2240

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Điều dưỡng - Chương III: Các kĩ thuật theo dõi thăm khám", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

dieu_duong_chuong_iii_cac_ki_thuat_theo_doi_tham_kham.pdf

Nội dung text: Điều dưỡng - Chương III: Các kĩ thuật theo dõi thăm khám

CHЎІNG III CÁC KЖ THUϯT THEO DÕI VÀ TH$M KHÁM 1. Giӟi thiӋu toàn chѭѫng 1.1. Danh sách các kӻ năng trong chѭѫng /ҩy dҩu hiӋu sinh tӗn. Ĉo trӑng lѭӧng cѫ thӇ. Ðo chiêu cao cѫ thӇ. .ӻ thuұt sӱ dөng máy monitor. .ӻ thuұt ghi ÿLӋn tâm ÿӗ. Khám thӵc thӇ. 1.2. Mөc tiêu toàn chѭѫng Nêu ÿѭӧc các yêu cҫu ÿӇ phân biӋt sӵ bình thѭӡng và bҩt thѭӡng các chӍ sӕ các chӭc năng sӕng, chiӅu cao, cân nһng. Trình bày khái niӋm chӭc năng máy theo dõi chӭc năng sӕng và máy ghi ÿLӋn tâm ÿӗ. LiӋt kê các yêu cҫu khi sӱ dөng các công cө sӱ dөng trong tӯng kӻ thuұt. Thӵc hiӋn ÿҫy ÿӫ và ÿúng các quy trình kӻ thuұt cuҧ các kӻ năng trong chѭѫng. Ĉánh giá kӃt quҧ, phân tích giá trӏ các kӃt quҧ bҩt thѭӡng ÿӇÿӅ xuҩt. +ѭӟng can thiӋp thӓa ÿáng. 2. Yêu c̿u 2.1. Giӟi thiӋu tәng quan Ngѭӡi khoҿ mҥnh, các chӭc năng cӫa cѫ thӇ có thӇÿáp ӭng ÿѭӧc nhu cҫu cӫa Eҧn thân hӑ. Tuy vұy, trong khi ӕm ÿau, ngѭӡi ta cҫn có sӵ hӛ trӧ (ӣ các mӭc ÿӝ khác nhau tuǤ theo tình trҥng bӋnh) ÿӇ có thӇÿáp ӭng ÿѭӧc nhӳng nhu cҫu cѫ bҧn cӫa cѫ thӇ. ViӋc theo dõi, thăm khám sӁ cung cҩp các dӳ liӋu cѫ bҧn nhҩt liên quan ÿӃn tình trҥng hiӋn tҥi cӫa ngѭӡi bӋnh. Phân tích các dӳ liӋu này sӁ giúp ÿLӅu dѭӥng viên lұp kӃ hoҥch chăm sóc phù hӧp vӟi nhu cҫu cӫa ngѭӡi bӋnh. Chӭc năng nhiӋm vө cӫa ĈLӅu dѭӥng khi chăm sóc ngѭӡi bӋnh là theo dõi, khám thӇ chҩt và ÿánh giá các chӭc năng sinh lý bao gӗm ÿo thân nhiӋt, ÿӃm mҥch, ÿo huyӃt áp, cân ÿo ngѭӡi bӋnh xác ÿӏnh tәng trҥng ngѭӡi bӋnh; Theo dõi các chӭc năng Vӕng, phát hiӋn các dҩu chӭng bҩt thѭӡng ÿӇ kӏp thӡi báo cáo vӟi bác sƭÿLӅu trӏÿӇ can thiӋp kӏp thӡi và có kӃ hoҥch hành ÿӝng ĈLӅu dѭӥng trѭӟc mҳt cǊng nhѭ lâu dài,tùy tình trҥng ngѭӡi bӋnh, nӃu mӭc ÿӝ tình trҥng quá nһng cҫn sӵÿánh giá và theo dӓi ÿѭӧc chһt chӁ và liên tөc ngѭӡi bӋnh sӁÿѭӧc mҳc máy monitor ÿӇ ngѭӡi ÿLӅu dѭӥng kӏp thӡi phát hiӋn các dҩu hiӋu nguy cѫÿang ÿe dӑa ngѭӡi bӋnh ÿӇ báo cáo bác sƭ kӏp thӡi hoһc theo yêu cҫu cӫa ngѭӡi ÿLӅu trӏ. 104
2.2. KiӇm tra trѭӟc hӑc Ĉánh dҩu (X) vào cӝt ÿúng hoһc sai 15 câu hӓi dѭӟi ÿây : Câu hӓi Ĉúng Sai 1. Ĉo chiӅu cao là viӋc rҩt cҫn thiӃt, ÿһc biӋt ӣ lӭa tuәi cҫn ÿánh giá sӵ tăng trѭӣng và phát triӇn 2. Ĉӕi vӟi ngѭӡi lӟn, ÿo cân nһng, chiӅu cao kӃt hӧp vӟi nhұn ÿӏnh tình trҥng dinh dѭӥng 3. Tình trҥng quá nһng cҫn sӵÿánh giá và theo dõi liên tөc 4. Ngѭӡi bӋnh sӁÿѭӧc mҳc máy monitor ÿӇÿѭӧc theo dõi liên tөc 5. 0ҥch trҿ sѫ sinh trung bình 120 lҫn / phút 6. Thông thѭӡng các chҩt kích thích này làm tăng nhӏp mҥch 7. Thân nhiӋt thѭӡng thҩp hѫn ӣ ngѭӡi già 8. Thân nhiӋt thѭӡng cao nhҩt vào buәi sáng và thҩp nhҩt vào buәi chiӅu 9. 1ӳ giӟi nhӏp thӣ có xu hѭӟng cao hѫn ӣ nam giӟi 10. Khi hoҥt ÿӝng thӇ lӵc tăng nhӏp thӣ tăng 11. HuyӃt áp kҽt: Khi hiӋu sӕ giӳa huyӃt áp tӕi ÿa và huyӃt áp tӕi thiӇu nhӓ hѫn 20 12. HuyӃt áp tăng khi sӕc do bҩt kì nguyên nhân nào 13. HuyӃt áp giҧm khi chҧy máu, giҧm khӕi lѭӧng tuҫn hoàn, suy tim, suy tuyӃn thѭӧng thұn 14. HuyӃt áp giҧm khi cѫ thӇ quá yӃu do mҳc các bӋnh làm suy kiӋt nhѭ: lao, xѫ gan 15. Ĉo chiӅu cao ÿӇÿánh giá sӵ tăng trѭӣng và phát triӇn cuҧ trҿ 105
.Ӻ THUҰT LҨY DҨU HIӊU SINH TӖN 1. Giӟi thiӋu các kӻ năng Ĉo dҩu hiӋu sinh tӗn (Lҩy dҩu hiӋu sinh tӗn) là lѭӧng giá các chӍ sӕ nhiӋt ÿӝ (NĈ), Pҥch (M), nhӏp thӣ (NT), huyӃt áp (HA) cӫa ngѭӡi bӋnh. Ĉo dҩu hiӋu sinh tӗn (DHST) là Eѭӟc ÿҫu tiên ÿӇ xác ÿӏnh các thông sӕ cѫ bҧn cӫa hӋ tim mҥch và hô hҩp. Khi các DHST cӫa mӝt ngѭӡi có giá trӏ khác vӟi các trӏ sӕ bình thѭӡng thì ngѭӡi ÿó có thӇÿang phҧi ÿӕi mһt vӟi nhӳng vҩn ÿӅ vӅ sӭc khoҿ nào ÿó. Tuy vұy cǊng nên biӃt rҵng các chӍ Vӕ bình thѭӡng ӣ các ngѭӡi bӋnh khác nhau thѭӡng rҩt khác nhau, do ÿó ngѭӡi ÿLӅu Gѭӥng viên cҫn phҧi so sánh các kӃt quҧ thu ÿѭӧc vӟi các chӍ sӕ thông thѭӡng cӫa tӯng ngѭӡi bӋnh cө thӇ. 9ӟi nhӳng ngѭӡi khoҿ mҥnh, các chӭc năng cӫa cѫ thӇ có thӇÿáp ӭng ÿѭӧc nhu Fҫu cӫa bҧn thân hӑ. Tuy vұy, trong khi ӕm ÿau, ngѭӡi ta cҫn có sӵ hӛ trӧ (ӣ các mӭc ÿӝ khác nhau tuǤ theo tình trҥng bӋnh) ÿӇ có thӇÿáp ӭng ÿѭӧc nhӳng nhu cҫu cѫ bҧn cӫa Fѫ thӇ. ViӋc ÿo DHST sӁ cung cҩp các dӳ liӋu cѫ bҧn nhҩt liên quan ÿӃn tình trҥng hiӋn Wҥi cӫa ngѭӡi bӋnh. Phân tích các dӳ liӋu này sӁ giúp ÿLӅu dѭӥng viên lұp kӃ hoҥch chăm sóc phù hӧp vӟi nhu cҫu cӫa ngѭӡi bӋnh. &ҫn phҧi ÿo DHST cho tҩt cҧ các ngѭӡi bӋnh vào khám lҫn ÿҫu tҥi cѫ sӣ y tӃ bao Jӗm trҥm y tӃ, phòng khám, bӋnh viӋn, viӋn dѭӥng lão, hay các cѫ sӣ y tӃ khác. Công viӋc này là mӝt công viӋc thѭӡng qui cѫ bҧn trong bӋnh viӋn. Mӭc ÿӝ thѭӡng xuyên cӫa viӋc lҩy DHST cӫa ngѭӡi bӋnh thѭӡng có quan hӋ chһt chӁ vӟi tình trҥng sӭc khoҿ cӫa ngѭӡi bӋnh. Thông thѭӡng các qui ÿӏnh cӫa cѫ sӣ y tӃ hoһc bác sƭ (BS) sӁ quiӃt ÿӏnh Pӭc thѭӡng xuyên cӫa viӋc ÿo DHST cho mӝt ngѭӡi bӋnh, tuy vұy bҩt cӭ khi nào ÿLӅu Gѭӥng viên nhұn thҩy tình trҥng cӫa ngѭӡi bӋnh biӃn ÿәi thì cҫn ÿo DHST lҥi, không cҫn tuân theo qui ÿӏnh cӫa cѫ sӣ y tӃ. TuǤ theo qui ÿӏnh mà thӭ tӵ lҩy các dҩu hiӋu sinh tӗn có thӇ khác nhau, mӝt sӕ nѫi qui ÿӏnh thӭ tӵ nhѭ sau: NhiӋt ÿӝ - Mҥch - Nhӏp thӣ - HuyӃt áp. KӃt quҧ thѭӡng ÿѭӧc ghi vào mӝt mүu theo qui ÿӏnh cӫa cѫ sӣ y tӃ, mүu này ÿѭӧc thiӃt kӃ chuyên biӋt giúp cho viӋc ghi chép ÿѭӧc dӉ dàng và thuұn lӧi cho viӋc ÿӑc, so sánh kӃt quҧ theo thӡi gian. Chѭѫng này sӁ giӟi thiӋu vӅ các kƭ thuұt ÿo dҩu hiӋu sinh tӗn, cө thӇ là các kƭ thuұt sau: 1- ĈӃm mҥch 2- Ĉo nhiӋt ÿӝ 3- ĈӃm nhӏp thӣ 4- Ĉo huyӃt áp 2. Mөc tiêu kӻ năng Sau khi hӑc xong chѭѫng này sinh viên có khҧ năng: 1- Trình bày ÿѭӧc các DHST và các chӍ sӕ bình thѭӡng cӫa các DHST. 2- Mô tҧÿѭӧc các yӃu tӕҧnh hѭӣng ÿӃn DHST thѭӡng gһp. 3- Lӵa chӑn ÿѭӧc các trang thiӃt bӏ cҫn thiӃt ÿӇÿo DHST. 4- Ĉo ÿѭӧc chính xác các DHST ӣ ngѭӡi bӋnh. 5- Phân tích sѫ bӝÿѭӧc kӃt quҧ thu ÿѭӧc khi ÿo DHST. 6- ThӇ hiӋn ÿѭӧc thái ÿӝÿúng mӵc, phù hӧp khi tiӃn hành ÿo DHST cho các ngѭӡi EӋnh khác nhau. 106
3. Kӻ thuұt ÿӃm mҥch 3.1. Lý thuyӃt liên quan ÿӃn ÿӃm mҥch 3.1.1. Các y͗u t̻ͩnh h́ͷng ÿ͗n nhͣp m̹ch Trên thӵc tӃ mҥch cӫa mӝt ngѭӡi chӏu rҩt nhiӅu sӵ tác ÿӝng cӫa các yӃu tӕ. Sau ÿây là mӝt sӕ yӃu tӕ thѭӡng gһp nhҩt: Tuәi: Tҫn sӕ mҥch thay ÿәi rҩt nhiӅu trong suӕt cuӝc ÿӡi mӝt ngѭӡi. Tҫn sӕ Pҥch trung bình giҧm dҫn theo lӭa tuәi. Bên cҥnh ÿó khoҧng dao ÿӝng cӫa mҥch cǊng giҧm dҫn chӭng tӓ mӭc ÿӝәn ÿӏnh cӫa viӋc ÿLӅu khiӇn mҥch. Tҫn sӕ mҥch bình thѭӡng ÿѭӧc thӇ thӕng kê trong bҧng sau: Tuәi Khoҧng dao ÿӝng cӫa tҫn sӕ mҥch Tҫn sӕ mҥch trung bình Oҫn/phút Oҫn/phút 6ѫ sinh 100 – 170 140 1 tuәi 80 – 170 120 3 tuәi 80 – 130 110 6 tuәi 75 – 120 100 10 tuәi 70 – 110 90 14 tuәi 60 – 110 90 Trѭӣng thành 60 – 100 80 Giӟi: Thông thѭӡng, ӣ cùng lӭa tuәi nӳ giӟi thѭӡng có mҥch nhanh hѫn nam giӟi khoҧng 7-8 nhӏp/phút. Di truyӅn và dân tӝc: Rҩt nhiӅu nghiên cӭu vӅ viӋc di truyӅn có ҧnh hѭӣng ÿӃn viӋc mҳc các bӋnh tim mҥch cǊng nhѭҧnh hѭӣng ÿӃn tҫn sӕ mҥch cӫa mӝt ngѭӡi. Hoһc Pӝt sӕ nhà nghiên cӭu nhұn thҩy rҵng ngѭӡi Mӻ gӕc Phi thѭӡng có mҥch và huyӃt áp cao hѫn ngѭӡi Mӻ gӕc Âu. Tuy nhiên, sӵ khác biӋt này thѭӡng không әn ÿӏnh giӳa các nghiên cӭu. /ӕi sӕng: ViӋc sӱ dөng các chҩt kích thích nhѭ rѭӧu, bia, thuӕc lá, cà phê, chè FǊng gây ra sӵ thay ÿәi vӅ tҫn sӕ mҥch tӭc thӡi cǊng nhѭ vӅ lâu dài ÿӕi vӟi mӝt ngѭӡi. Thông thѭӡng các chҩt kích thích này làm tăng nhӏp mҥch. Nhӳng thay ÿәi cӫa cѫ thӇ: Thân nhiӋt: Thông thѭӡng, nӃu thân nhiӋt tăng 10C0 thì nhӏp tim tăng lên 10 nhӏp. Trong cѫn ÿau, nhӏp mҥch cӫa mӝt ngѭӡi thѭӡng tăng lên so vӟi lúc bình thѭӡng. Thuӕc: khi sӱ dөng mӝt sӕ thuӕc, mҥch cӫa ngѭӡi bӋnh có thӇ bӏҧnh hѭӣng khá rõ ràng. Chҷng hҥn, các thuӕc kích thích giao cҧm làm tҫn sӕ mҥch tăng, các thuӕc an thҫn, giҧm ÿau làm tҫn sӕ mҥch giҧm. Môi trѭӡng: nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng, tiӃng ӗn, sӵ ô nhiӉm cǊng có thӇ tác ÿӝng ÿӃn Wҫn sӕ mҥch cӫa ngѭӡi bӋnh. Các trҥng thái cҧm xúc: xúc ÿӝng mҥnh, sӧ hãi, tӭc giұn có thӇ làm mҥch giҧm ÿi trong vài giây rӗi chuyӇn sang trҥng thái ÿұp rҩt nhanh và mҥnh. Thӡi gian trong ngày: thông thѭӡng mҥch cӫa mӝt ngѭӡi thѭӡng chұm hѫn vào buәi ÿêm (có thӇ xuӕng ÿӃn 40 nhӏp/phút) và nhanh hѫn vào ban ngày. 107
3.1.2 Vӏ trí ÿӃm mҥch Thông thѭӡng, mҥch ÿѭӧc ÿӃm tҥi các vӏ trí mà ÿӝng mҥch ÿi sát da, bên dѭӟi là mӝt QӅn xѭѫng nhѭ: ÿӝng mҥch thái dѭѫng (tҥi thái dѭѫng), ÿӝng mҥch cҧnh (ӣ cә), ÿӝng Pҥch cánh tay (ӣ rãnh nhӏÿҫu trong), ÿӝng mҥch quay (ӣ cә tay), ÿӝng mҥch bҽn (ӣ Eҽn), ÿӝng mҥch khoeo (ӣ khoeo chân), ÿӝng mҥch chҫy sau (sau mҳt cá trong), ÿӝng Pҥch mu (ӣ mu bàn chân). ViӋc xác ÿӏnh tҫn sӕ mҥch bình thѭӡng cӫa mӝt ngѭӡi sӁ vҩp phҧi mӝt chút khó khăn trong lҫn ÿҫu tiên ngѭӡi bӋnh vào viӋn, do ÿó cҫn rҩt cҫn thұn khi ÿѭa ra các kӃt luұn. 108
3.2. Quy trình kӻ thuұt Các bѭӟc tiӃn hành Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿiӇm cҫn Hình ҧnh minh hӑa chú ý 1. KiӇm tra lҥi hӗ sѫ Xem lҥi thӡi ÿLӇm tiӃn hành thӫ Tránh lһp lҥi mӝt cách &ҭn thұn thuұt gҫn nhҩt và nhӳng yêu không cҫn thiӃt công TRѬӞC Fҫu vӅ mӭc ÿӝ thѭӡng xuyên viӋc ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn Fӫa thӵc hiӋn thӫ thuұt Eӣi mӝt ngѭӡi khác 2. Rӱa tay thѭӡng qui Theo qui ÿӏnh cӫa Bӝ Y tӃ Ĉҧm bҧo vӋ sinh, tránh Ĉúng quy trình lây nhiӉm chéo 3. Chuҭn bӏ dөng cө - Ĉәng hӗ có kim giây ĈӇ thӫ thuұt ÿѭӧc tiӃn &ҭn thұn nhҩt là vӟi ÿҫy ÿӫ hành thuұn lӧi nhӳng loҥi ÿӗng hӗ - Bút ÿӓ chѭa quen dùng - Bҧng theo dӓi ÿӇ ghi 4. Chuҭn bӏ môi Bàn ÿӇ ngѭӡi bӋnh ÿһt tay, - Thuұn lӧi cho làm thӫ 9ӏ trí phù hӧp, ngѭӡi trѭӡng hoһc giѭӡng cho ngѭӡi bӋnh thuұt EӋnh thoҧi mái Qҵm - Ĉҧm bҧo kӃt quҧ thu ÿѭӧc ÿáng tin cұy 5. Chuҭn bӏ ngѭӡi Giҧi thích vӅ thӫ thuұt, yêu cҫu 7ҥo sӵ tin tѭӣng và Cho nghӍ ít nhҩt 15 EӋnh NB nҵm/ngӗi ÿúng tѭ thӃ Kӧp tác phút sau khi vұn ÿӝng mҥnh 109
6. Xác ÿӏnh vӏ trí mҥch Ĉһt 3 ÿҫu ngón tay trên ÿѭӡng &ҧm nhұn sóng mҥch 6ӱ dөng các ÿҫu ÿi cӫa mҥch, nhҩn xuӕng tӯ tӯ Wӕt nhҩt ngón tay thay vì lòng TRONG ÿӃn khi thҩy mҥch nҭy rõ ngón tay 7. ĈӃm mҥch trong 0ҳt nhìn ÿӗng hӗ, tay cҧm nhұn Có kӃt quҧÿúng Không ÿӃm mҥchvӟi vòng mӝt phút sóng mҥch ÿӃm trong vòng 1 thӡi gian ngҳn hѫn 1 phút phút trӯ nhӳng trѭӡng hӧp ÿһc biӋt 8. Thông báo kӃt quҧ Nói cho NB biӃt kӃt quҧ và - Ngѭӡi bӋnh hiӇu hѫn Thұn trӑng khi nhұn và giúp ngѭӡi bӋnh nhӳng nhұn xét sѫ bӝ vӅ tҫn sӕ YӅ tình trҥng cӫa bҧn ÿinh kӃt quҧ bӣi SAU YӅ tѭ thӃ thoҧi mái Pҥch cӫa NB thân hӑÿӇ có thӇ hӧp ngѭӥng bình thѭӡng tác hiӋu quҧ. Fӫa mӛi ngѭӡi khác nhau - Tҥo sӵ tin tѭӣng cӫa ngѭӡi bӋnh 9. Ghi kӃt quҧ vào hӗ Ghi theo qui ÿӏnh cӫa cѫ sӣ y tӃ /ѭu trӳ và theo dõi diӉn Rõ ràng Vѫ và báo BS (nӃu Vӣ tҥi biӃn cӫa tҫn sӕ mҥch Fҫn) 10. Thu dӑn dөng cө Cҩt ÿӗng hӗ, bút ÿӓ - Gӑn gàng &ҭn thұn - Bҧo quҧn dӉ dàng 110
4. Ĉo nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ 4.1. Lý thuyӃt liên quan ÿӃn kӻ năng 4.1.1. Các y͗u t̻ͩnh h́ͷng ÿ͗n nhi͟t ÿͱ Các thӡi ÿLӇm trong ngày: Thân nhiӋt thѭӡng cao nhҩt vào buәi chiӅu và thҩp nhҩt vào buәi sáng sӟm (lúc ÿang ngӫ: 3-6 giӡ sáng). Ta có thӇ lý giҧi cho ÿLӅu này bҵng viӋc so sánh mӭc ÿӝ vұn ÿӝng cӫa các cѫ và mӭc ÿӝ chuyӇn hoá cѫ bҧn. Ngoài ra, viӋc nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng thҩp nhҩt vào lúc gҫn sáng và cao nhҩt vào buәi chiӅu cǊng có ҧnh Kѭӣng phҫn nào. Tuәi: Thân nhiӋt әn ÿӏnh nhҩt ӣ ngѭӡi trѭӣng thành còn trҿ, lúc này cѫ quan ÿLӅu nhiӋt ÿã hoàn thiӋn và hoҥt ÿӝng chuyӇn hoá cѫ bҧn tӕt, bên cҥnh mӝt lӟp mӥ dѭӟi da ÿӫ dҫy và lѭӧng vұn ÿӝng lӟn. Thân nhiӋt thѭӡng thҩp hѫn ӣ ngѭӡi già do lӟp mӥ Gѭӟi da trӣ nên mӓng hѫn, các thành mҥch xѫ cӭng, hoҥt ÿӝng ít, khҧ năng chuyӇn hoá Fѫ bҧn không còn tӕt. Ĉӕi vӟi trҿ em, sӵ dao ÿӝng lӟn cӫa thân nhiӋt chӫ yӃu tҥo ra do Fѫ quan ÿLӅu nhiӋt chѭa hoàn thiӋn. Tuәi Vӏ trí ÿo Thang ÿo Celsius Thang ÿo Fahrenheit 0ӟi sinh Nách 35.5 – 39.50C 96.0 – 99.50F 1 tuәi MiӋng 37.70C 99.70F 3 tuәi MiӋng 37.20C 99.00F 5 tuәi MiӋng 37.00C 98.60F Ngѭӡi lӟn MiӋng 37.00C 98.60F Nách 36.40C 97.60F Trӵc tràng 37.60C 99.60F Ngѭӡi già MiӋng 36.00C 96.80C Giӟi: Thân nhiӋt thay ÿәi ít hѫn ӣ trên nam giӟi. Tuy vұy, ӣ nӳ giӟi thân nhiӋt thѭӡng tăng lên trong thӡi ÿLӇm trӭng rөng và khi mang thai, nhiӋt ÿӝ giҧm mӝt chút trѭӟc khi trӭng rөng. Hoҥt ÿӝng thӇ lӵc: ViӋc tұp luyӋn không làm thay ÿәi nhiӋt ÿӝ vӅ lâu dài nhѭng có thӇ thay ÿәi thân nhiӋt cӫa mӝt ngѭӡi ngay tҥi thӡi ÿLӇm ÿó. Lý do là trong thӡi ÿLӇm này, cѫ thӇÿӕt cháy mӝt lѭӧng lӟn glucose và mӥÿӇÿáp ӭng nhu cҫu năng lѭӧng cho Yұn ÿӝng cѫ. NhiӋt ÿӝ môi trѭӡng có thӇ tác ÿӝng ÿӃn thân nhiӋt cӫa mӝt ngѭӡi. TuǤ theo Oӭa tuәi mà sӵҧnh hѭӣng này là nhiӅu hay ít. Vӟi ngѭӡi trѭӣng thành còn trҿ, thân nhiӋt thѭӡng không thay ÿәi nhiӅu, vӟi ngѭӡi già hay trҿ em thì thân nhiӋt chӏu ҧnh hѭӣng nhiӅu hѫn. 4.1.2. Tăng thân nhi͟t (Sͩt ) 6ӕt là mӝt trҥng thái mà nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ tăng lên cao ÿӇÿáp ӭng vӟi mӝt sӕ tác nhân ngoҥi lai nhѭ là vi khuҭn, vұt thӇ lҥ. 111
0һc dù tăng thân nhiӋt là mӝt phҧn ӭng tích cӵc ÿӇ chӕng lҥi sӵ xâm nhұp cӫa vi khuҭn, tuy vұy nӃu ÿӇ thân nhiӋt tăng quá cao có thӇ gây hҥi cho cѫ thӇ. Ngѭӡi ta nhұn thҩy rҵng nӃu sӕt cao hѫn 410C thì trong mӝt thӡi gian ngҳn sӁ có sӵ tәn thѭѫng thҫn kinh và nӃu sӕt trên 420C và không ÿLӅu trӏ kӏp thӡi thì ngѭӡi bӋnh có thӇ bӏ tӱ vong sau vài giӡ. Do nhӳng tác hҥi nһng nӅ cӫa sӕt cao nên khi ngѭӡi bӋnh bӏ sӕt ngѭӡi ta thѭӡng tìm cách kiӇm soát ÿӇ nhiӋt ÿӝ trӣ lҥi bình thѭӡng sӟm. Mӝt sӕ nguyên nhân thѭӡng gһp Fӫa tăng nhiӋt ÿӝ là: NhiӉm khuҭn toàn thân hoһc cөc bӝ 5ӕi loҥn nӝi tiӃt: BӋnh cѭӡng tuyӃn giáp trҥng 5ӕi loҥn thҫn kinh: Tәn thѭѫng trung tâm ÿLӅu nhiӋt (chҩn thѭѫng, tai biӃn, ÿau ) Protein lҥ: Sӳa, xác vi khuҭn Protein nӝi sinh: Xuҩt huyӃt mô, hoҥi tӱ tә chӭc Các chҩt kích thích trung tâm ÿLӅu nhiӋt hoһc hҥn chӃ viӋc thҧi nhiӋt: Cafein, phenamin Do nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng quá nóng: Say nóng, say nҳng 112
4.1 Quy trình kӻ thuұt Các bѭӟc tiӃn Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿiӇm cҫn chú ý Hình ҧnh minh hӑa hành 1. KiӇm tra lҥi Xem lҥi thӡi ÿLӇm tiӃn hành - Sӵ cҫn thiӃt và mӭc thѭӡng &ҭn thұn TRѬӞC Kӗ sѫ thӫ thuұt gҫn nhҩt và xuyên cӫa ÿo nhiӋt ÿӝ cho ngѭӡi nhӳng yêu cҫu vӅ mӭc ÿӝ EӋnh cө thӇ thѭӡng xuyên cӫa thӵc - Tránh lһp lҥi mӝt cách không hiӋn thӫ thuұt Fҫn thiӃt công viӋc ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi mӝt ngѭӡi khác 2. Rӱa tay Theo qui ÿӏnh cӫa Bӝ Y tӃ Ĉҧm bҧo vӋ sinh, tránh lây Ĉúng quy trình thѭӡng qui nhiӉm chéo 3. Chuҭn bӏ /ҩy dөng cө theo danh ĈӇ thӫ thuұt ÿѭӧc tiӃn hành &ҭn thұn Gөng cөÿҫy ÿӫ sách và kiӇm tra sӵ hoҥt thuұn lӧi ÿӝng cӫa chúng 4. Chuҭn bӏ môi GhӃ ÿӇ ngѭӡi bӋnh ngӗi - Thuұn lӧi cho làm thӫ thuұt 9ӏ trí phù hӧp, kín ÿáo trѭӡng hoһc giѭӡng ÿӇ nҵm - Ngѭӡi bӋnh không mӓi (nӃu cҫn), ngѭӡi bӋnh thoҧi mái 5. Chuҭn bӏ Giҧi thích vӅ thӫ thuұt, lau 7ҥo sӵ tin tѭӣng hӧp tác Có thӇ yêu cҫu NB vӋ ngѭӡi bӋnh Vҥch hӕ nách sinh hӕ nách nӃu có thӇ 6. Vҭy nhiӋt kӃ Cҫm nhiӋt kӃ gӑn trong &ӝt thӫy ngân xuӕng dѭӟi 350C 9ҭy ÿӫ mҥnh và ÿúng kƭ lòng bàn tay, vҭy dӭt khoát NhiӋt kӃ không bӏ va ÿұp vào các thuұt Eҵng cә tay Yұt khác ÿӇ bӏ gүy vӥ. 113
7. Ĉһt nhiӋt kӃ Ĉһt bҫu thuӹ ngân sát da - TruyӅn nhiӋt tӕt tӯ cѫ thӇ sang Có thӇ yêu cҫu NB tӵ TRONG vào nách nách, nhiӋt kӃÿһt dӑc theo nhiӋt kӃ ÿһt theo hѭӟng dүn và Eӡ ngoài cѫ ngӵc lӟn - NhiӋt kӃÿѭӧc giӳ tӕt, không bӏ Vӱa lҥi nӃu sai. Sӱ dөng Uѫi khi lҩy ra ngôn ngӳ phù hӧp. 8. Ĉӧi trong Nhҳc ngѭӡi bӋnh khép Có kӃt quҧÿúng Có thӇ kӃt hӧp làm các vòng 10-15 chһt cánh tay thӫ thuұt khác phút 9. Lҩy nhiӋt kӃ - Yêu cҫu NB cҫm lҩy phҫn - Không bӏ bҭn +ѫi xoay nhҽ nhiӋt kӃ SAU ra khӓi hӕ thuӹ tinh cӫa nhiӋt kӃ rӗi - Ĉӑc ÿѭӧc kӃt quҧ dӉ dàng, ÿӇ nhìn vҥch thuӹ ngân nách, ÿӑc kӃt Oҩy ra chính xác rõ ràng quҧ - Cҫm ngang tҫm mҳt ÿӇ ÿӑc 10. Thông báo Nói cho NB biӃt kӃt quҧ và - Ngѭӡi bӋnh hiӇu hѫn vӅ tình Thân nhiӋt cӫa NB khi NӃt quҧ và giúp nhӳng nhұn xét sѫ bӝ vӅ trҥng cӫa bҧn thân hӑÿӇ có thӇ ÿo ӣ các vӏ trí khác nhau ngѭӡi bӋnh vӅ thân nhiӋt cӫa NB Kӧp tác hiӋu quҧ. là khác nhau Wѭ thӃ thoҧi mái - Tҥo sӵ tin tѭӣng cӫa ngѭӡi EӋnh 11. Ghi kӃt quҧ /ѭu trӳ và theo dõi diӉn biӃn - Rõ ràng vào hӗ sѫ và thân nhiӋt cӫa NB tӯ khi vào viӋn - Chú ý nhӳng thay ÿәi báo BS (nӃu ÿӃn thӡi ÿLӇm ÿӑc kӃt quҧ Oӟn ÿӇ xӱ trí phù hӧp, Fҫn) Nӏp thӡi 12. Lau và thu Lau sҥch bҫu thuӹ ngân, - Gӑn gàng &ҭn thұn Gӑn dөng cө thu dӑn dөng cө - Bҧo quҧn dӉ dàng 114
Thân nhiӋt còn có thӇÿѭӧc ÿo tҥi các vӏ trí khác trên cѫ thӇ nhѭ miӋng, trӵc tràng, tai, trán hoһc thұm chí ÿo ÿѭӧc tӯ xa. TuǤ theo các trѭӡng hӧp khác nhau mà quy trình có thay ÿәi ÿôi chút, chӫ yӃu là trong các bѭӟc chuҭn bӏ dөng cө, ngѭӡi bӋnh và cách ÿһt vào các vӏ trí khác nhau: Ĉo nhiӋt ÿӝ miӋng NhiӋt kӃÿLӋn tӱ miӋng miӋng NhiӋt kӃ cho trҿ sѫ miӋng 5 ĈӃm nhӏp thӣ 5.1. Giӟi thiӋu tҫm quan trӑng cӫa kӻ năng Nhӏp thӣ cӫa ngѭӡi bӋnh là mӝt trong nhӳng dҩu hiӋu quan trӑng diӉn tҧ tình trҥng Fӫa hӋ hô hҩp. Vӟi bác sƭ, tҫn sӕ thӣ cӫa ngѭӡi bӋnh giúp cho viӋc chҭn ÿoán bӋnh, vӟi ÿLӅu dѭӥng ÿây là thông sӕ giúp cho ngѭӡi ÿLӅu dѭӥng có thӇ lұp ÿѭӧc kӃ hoҥch chăm sóc phù hӧp vӟi ngѭӡi bӋnh. Qua viӋc thӵc hiӋn ÿӃm nhӏp thӣ cho ngѭӡi bӋnh ÿӏnh kì, nhân viên y tӃ có thӇ theo dõi ÿѭӧc tình trҥng bӋnh cӫa ngѭӡi bӋnh ÿӗng thӡi phát hiӋn Nӏp thӡi các bҩt thѭӡng có thӇ xҧy ra ÿӕi vӟi ngѭӡi bӋnh. Bên cҥnh ÿó, thông qua sӵ giao tiӃp mӕi quan hӋ giӳa nhân viên ÿLӅu dѭӥng và ngѭӡi bӋnh sӁ trӣ nên thân thiӃt hѫn. 5.2. Mөc tiêu cӫa ÿӃm nhӏp thӣ 1- Phân tích ÿѭӧc tҫm quan trӑng cӫa ÿӃm nhӏp thӣ 2- Chuҭn bӏÿҫy ÿӫ dөng cө và ÿLӅu kiӋn ÿӇÿӃm nhӏp thӣ 3- Thӵc hiӋn ÿѭӧc ÿӃm nhӏp thӣ chính xác 5.3. Lý thuyӃt liên quan ÿӃn ÿӃm nhӏp thӣ ThӇ tích khí lѭu thông 115
Các y͗u t̻ͩnh h́ͷng ÿ͗n nhͣp thͷ Phân áp CO2: khi nӗng ÿӝ CO2 trong máu tăng, phҧn xҥ hô hҩp tăng. Khi phân áp CO2ӣ mӭc bình thѭӡng, nó có tác dөng kích thích và duy trì hô hҩp. Khi nӗng ÿӝ CO2 trong máu xuӕng quá thҩp, nó có thӇ gây ngӯng thӣ. Phân áp O2: khi làm giҧm phân áp ôxy trong khí thӣ, phân áp ôxy trong phӃ nang cǊng giҧm theo. Thҫn kinh cҧm giác: Kích thích các dây thҫn kinh cҧm giác nông (nhҩt là dây V) VӁ làm thay ÿәi hô hҩp. Kích thích nhҽ làm thӣ sâu, kích thích mҥnh làm ngӯng thӣ. Dây X có tác dөng nhѭ là trung gian ÿLӅu hoà ÿӝng tác hít vào và thӣ ra (phҧn [ҥ Hering - Breure). Các trung tâm thҫn kinh cǊng ҧnh hѭӣng nhiӅu ÿӃn hô hҩp ÿLӇn hình là trung tâm nuӕt (khi nuӕt ta nín thӣ), vùng dѭӟi ÿӗi (ÿLӅu hoà hô hҩp ÿӇÿLӅu hoà thân nhiӋt), và Yӓ não (khi cѭӡi, khóc, thӣ dài hô hҩp ÿӅu có thay ÿәi rõ rӋt). Ngoài ra các yӃu tӕ nhѭ tuәi, giӟi, mӭc ÿӝ hoҥt ÿӝng, mӭc ÿӝ chuyӇn hoá, chҩt kích thích cǊng ҧnh hѭӣng rҩt nhiӅu ÿӃn nhӏp thӣ. Nhӏp thӣ trung bình ӣ trҿ em cao hѫn ӣ ngѭӡi lӟn, ӣ nӳ giӟi có xu hѭӟng cao hѫn ӣ nam giӟi, khi hoҥt ÿӝng thӇ lӵc tăng nhӏp thӣ tăng, khi sӱ dөng các chҩt kích thích nhѭ bia rѭӧu, thuӕc lá nhӏp thӣ thѭӡng tăng Cuӕi cùng, nhѭng không kém phҫn quan trӑng ÿó là ý thӭc cӫa mӝt ngѭӡi có thӇҧnh Kѭӣng ÿӃn nhӏp thӣ trong ngҳn hҥn. Mӝt ngѭӡi có thӇ ÿLӅu khiӇn nhӏp thӣ cӫa mình nhanh lên hay chұm ÿi bҵng viӋc kiӇm soát các cѫ hô hҩp, hoһc ÿLӅu khiӇn tâm trҥng, Fҧm xúc cӫa mình. Nhͣp thͷ bình th́͵ng và b̽t th́͵ng Các kiӇu thӣ thѭӡng gһp: KiӇu ngӵc trên: hay gһp ӣ nӳ KiӇu sѭӡn: hay gһp ӣ thiӃu niên KiӇu hoành: thѭӡng gһp ӣ trҿ em và nam giӟi trѭӣng thành Các bҩt thѭӡng cӫa thӣ: bình thѭӡng ngѭӡi ta thѭӡng không chú ý ÿӃn nhӏp thӣ tuy Yұy trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp ÿӝng tác thӣ trӣ nên nһng nӅ, khó khăn buӝc ngѭӡi ÿó phҧi chú ý ÿӃn nhӏp thӣ cӫa mình ÿó là hiӋn tѭӧng khó thӣ. Khó thӣ có thӇ diӉn ra tӯ tӯ hoһc ÿӝt ngӝt, có thӇ diӉn ra vào ban ÿêm hoһc ban ngày (cѭӡng phӃ vӏ), khi thay ÿәi tӹ lӋ hít vào, thӣ ra (hen, giãn phӃ quҧn), thay ÿәi nhӏp thӣ (viêm phәi, ), tҫn sӕ chұm (rӕi loҥn hành tuӹ, hôn mê ). 0ӝt sӕ kiӇu thӣÿһc biӋt: Cheyne-Stokes: khó thӣ và tҥm ngӯng thӣ luân chuyӇn nӕi tiӃp nhau. 116
Kusmaull: 4 giai ÿRҥn: hít vào sâu, ngӯng thӣ ngҳn, thӣ ra nhanh, ngӯng thӣ kéo dài 7ăng thông khí: tăng cҧ vӅ tҫn sӕ và biên ÿӝ: gһp trong nhӗi máu phәi giai ÿRҥn ÿҫu, tҳc mҥch phәi, gҳng sӭc, lo lҳng, sӕt cao 5.4. ĈӃm nhӏp thӣ ĈӃm nhӏp thӣ là mӝt thӫ thuұt quan trӑng giúp cho viӋc theo dõi và phát hiӋn các bҩt thѭӡng cӫa hӋ hô hҩp. ViӋc thӵc thi thӫ thuұt này cҫn ÿѭӧc tiӃn hành tuǤ theo tình trҥng Fӫa ngѭӡi bӋnh. Dù không quá khó ÿӇÿӃm nhӏp thӣ, tuy nhiên ÿӇ có kӃt quҧ chính xác Fҫn phҧi lѭu ý nhӳng ÿһc trѭng cӫa thӣ nhѭ viӋc có thӇÿLӅu khiӇn nhӏp thӣ khi ÿѭӧc thông báo trѭӟc là ÿang bӏÿӃm, nhӳng thay ÿәi vӅ nhӏp thӣ là khá lӟn dѭӟi tác ÿӝng bên ngoài nên cҫn chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh và môi trѭӡng ÿӃm nhӏp thӣ phù hӧp. 117
Quy trình kӻ thuұt Các bѭӟc tiӃn Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿiӇm cҫn Hình ҧnh minh hӑa hành chú ý 1. KiӇm tra lҥi hӗ Xem lҥi thӡi ÿLӇm tiӃn hành thӫ - Sӵ cҫn thiӃt và mӭc thѭӡng &ҭn thұn TRѬӞC Vѫ thuұt gҫn nhҩt, và nhӳng yêu xuyên cӫa ÿӃm nhӏp thӣ cho Fҫu vӅ mӭc ÿӝ thѭӡng xuyên ngѭӡi bӋnh cө thӇ Fӫa thӵc hiӋn thӫ thuұt - Tránh lһp lҥi mӝt cách không Fҫn thiӃt công viӋc ÿã ÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi mӝt ngѭӡi khác 2. Rӱa tay thѭӡng Theo qui ÿӏnh cӫa Bӝ Y tӃ Ĉҧm bҧo vӋ sinh, tránh lây Ĉúng quy trình qui nhiӉm chéo 3. Chuҭn bӏ dөng /ҩy dөng cө theo danh sách và ĈӇ thӫ thuұt ÿѭӧc tiӃn hành &ҭn thұn Fөÿҫy ÿӫ kiӇm tra sӵ hoҥt ÿӝng cӫa chúng thuұn lӧi 4. Chuҭn bӏ môi /ҩy ghӃ ÿӇ ngѭӡi bӋnh ngӗi Thuұn lӧi cho làm thӫ thuұt 7ӕt nhҩt là bӕ trí trѭӡng hoһc giѭӡng ÿӇ nҵm Ngѭӡi bӋnh không mӓi giѭӡng ÿӇ NB nҵm 5. Chuҭn bӏ ngѭӡi Giҧi thích rҵng sӁ kiӇm tra cho 7ҥo sӵ tin tѭӣng hӧp tác trong 1Ӄu ngѭӡi bӋnh mһc EӋnh ngѭӡi bӋnh nhӳng không ÿѭӧc khi ngѭӡi bӋnh vүn không tӵ áo dҫy cҫn yêu cҫu ÿӇ NB biӃt vӅ viӋc ÿӃm nhӏp thӣ ÿLӅu chӍnh nhӏp thӣ cǊng nhѭ bӏ Fӣi bӟt ra ҧnh hѭӣng bӣi ý thӭc cӫa bҧn thân hӑ 118
6. Chuҭn bӏÿӃm Ĉһt ÿӗng hӗӣ vӏ trí thuұn lӧi ĈӇ có thӇ vӯa nhìn ÿӗng hӗ và 0ҳt, ÿӗng hӗ và vùng Yӯa nhìn vӏ trí ÿӃm nhӏp thӣ ÿӃm nhӏp thӣ thҷng hàng 7. ĈӃm trong vòng %ҩm ÿӗng hӗ, ÿӗng thӡi quan - Mҳt sӁ phҧi vӯa nhìn ÿӗng hӗ Trong trѭӡng hӧp TRONG 1 phút sát vùng ÿӃm nhӏp thӣ Yӯa nhìn vùng ÿӃm thӣ không ÿӅu hoһc - Ĉӫ dài ÿӇ xác ÿӏnh nhӏp thӣ không rõ cҫn ÿӃm chính xác thêm 1 phút 8. Thông báo kӃt Nói cho NB biӃt kӃt quҧ và - Ngѭӡi bӋnh hiӇu hѫn vӅ tình Thân nhiӋt cӫa NB SAU quҧ và giúp ngѭӡi nhӳng nhұn xét sѫ bӝ vӅ tình trҥng cӫa bҧn thân hӑÿӇ có thӇ khi ÿo ӣ các vӏ trí EӋnh vӅ tѭ thӃ hình cӫa NB, không nên cho Kӧp tác hiӋu quҧ. khác nhau là khác thoҧi mái ngѭӡi bӋnh biӃt rҵng hӑ vӯa bӏ - Không ÿánh mҩt niӅm tin cӫa nhau Oӯa ngѭӡi bӋnh ÿӗng thӡi khiӃn hӑ có thӇ cҧm thҩy bӏ xúc phҥm. 9. Ghi kӃt quҧ vào Ghi theo qui ÿӏnh cӫa cѫ sӣ y tӃ /ѭu trӳ và theo dõi diӉn biӃn - Rõ ràng Kӗ sѫ và báo BS Vӣ tҥi thân nhiӋt cӫa NB tӯ khi vào viӋn - Chú ý nhӳng thay (nӃu cҫn) ÿӃn thӡi ÿLӇm ÿӑc kӃt quҧ ÿәi lӟn ÿӇ xӱ trí phù Kӧp, kӏp thӡi 10. Lau và thu dӑn Lau sҥch dөng cө, thu dӑn dөng - Gӑn gàng &ҭn thұn Gөng cө Fө - Bҧo quҧn dӉ dàng 119
6. Ĉo huyӃt áp 6.1. Giӟi thiӋu tҫm quan trӑng cӫa kӻ năng HuyӃt áp là áp lӵc (áp suҩt) mà dòng máu ép lên thành mҥch. Ĉây chính là mӝt thông sӕ quan trӑng cho thҩy tình trҥng hoҥt ÿӝng cӫa hӋ tuҫn hoàn. Vӟi viӋc lѭӧng giá chӍ sӕ này (ÿo huyӃt áp) ngѭӡi ÿLӅu dѭӥng có thӇ phát hiӋn nhiӅu bӋnh tұt hoһc biӃn chӭng nguy hiӇm ÿӕi vӟi ngѭӡi bӋnh. Trên thӵc tӃ, chúng ta thѭӡng quan tâm ÿӃn áp lӵc gây nên bӣi sӵ tӕng máu tӯ tâm thҩt trái vào ÿӝng mҥch chӫÿang ÿҫy máu (gӑi là huyӃt áp ÿӝng mҥch) cӫa ngѭӡi bӋnh nhҩt. Khi chӍ sӕ này thay ÿәi so vӟi bình thѭӡng nó có thӇ liên quan ÿӃn nhӳng biӃn ÿәi nghiêm trӑng cӫa mӝt hay nhiӅu cҩu phҫn cӫa hӋ tuҫn hoàn nhѭ khӕi lѭӧng tuҫn hoàn, tình trҥng cӫa tim, mҥch. Tính mҥng cӫa ngѭӡi bӋnh sӁ bӏÿe doҥ nһng nӅ nӃu huyӃt áp cӫa hӑ bӏ tăng hoһc giҧm quá nhiӅu mӝt cách ÿӝt ngӝt. 6.2. Mөc tiêu cӫa ÿo huyӃt áp 1- Phân tích ÿѭӧc tҫm quan trӑng cӫa viӋc ÿo huyӃt áp 2- Phân tích ÿѭӧc các yӃu tӕҧnh hѭӣng ÿӃn huyӃt áp 3- Mô tҧÿѭӧc mӝt sӕ bҩt thѭӡng vӅ huyӃt áp có thӇ gһp 4- Chuҭn bӏÿѭӧc ÿҫy ÿӫ dөng cөÿӇÿo huyӃt áp 5- Thӵc hiӋn ÿo huyӃt áp ÿѭӧc cho ngѭӡi bӋnh theo ÿúng quy trình 6.3. Lý thuyӃt liên quan ÿӃn ÿo huyӃt áp HuyӃt áp ÿӝng mҥch là chӍ sӕ thѭӡng ÿѭӧc ÿo nhҩt. Nó bao gӗm huyӃt áp tâm thu (huyӃt áp tӕi ÿa) và huyӃt áp tâm trѭѫng (huyӃt áp tӕi thiӇu). HuyӃt áp tӕi ÿa là áp lӵc cao nhҩt mà dòng máu tác ÿӝng lên thành mҥch trong thì tâm thu (tâm thҩt trái co) và huyӃt áp tӕi thiӇu là áp lӵc mà dòng máu tác ÿӝng lên thành mҥch trong thӡi kì tâm trѭѫng. Thӵc chҩt huyӃt áp ÿѭӧc hình thành do 4 yӃu tӕ chính sau: 6ӭc co bóp cӫa tim Ĉӝÿàn hӗi cӫa ÿӝng mҥch Trӣ lӵc ngoҥi vi: khӕi lѭӧng tuҫn hoàn, ÿӝ quánh cӫa máu, sӭc cҧn thành mҥch <Ӄu tӕ thҫn kinh Phân loҥi huyӃt áp theo mӭc ÿӝ dành cho ngѭӡi lӟn Nhóm HA HA KhuyӃn cáo vӅ viӋc theo dõi tâm thu tâm trѭѫng HuyӃt áp bình <120 < 80 Nên ÿӏnh kì theo dõi 1-2 năm/lҫn và thѭӡng mmHg mmHg Cao huyӃt áp 120-139 80-89 Hàng năm, kèm theo viӋc ÿLӅu và nhҽ mmHg mmHg chӍnh chӃÿӝ sinh hoҥt Cao huyӃt áp 140 – 159 90 – 99 Theo dõi tӕi thiӇu hai tháng/lҫn, hoһc ÿӝ 1 mmHg mmHg thay ÿәi chӃÿӝ sinh hoҥt Cao huyӃt áp 160 - 179 100 - 109 &ҫn thiӃt ÿѭӧc theo dõi hàng ÿӝ 2 mmHg mmHg tháng, thӵc hiӋn thuӕc ÿҫy ÿӫ, hoһc luôn chuҭn bӏ mӝt ÿӏa chӍ chăm sóc y tӃ khi cҫn Cao huyӃt áp Trên 180 Trên 110 Theo dõi hàng tuҫn hoһc thѭӡng ÿӝ 3 mmHg hoһc mmHg xuyên hѫn tuǤ tình trҥng. Sҹn sàng cho can thiӋp y tӃ khi cҫn Các y͗u t̻ͩnh h́ͷng ÿ͗n huy͗t áp Thay ÿәi sinh lý: Tuәi: huyӃt áp ӣ trҿ em thҩp và tăng dҫn theo tuәi, ngѭӡi già thѭӡng có huyӃt áp cao hѫn ngѭӡi trҿ. 120
Tuәi HA tӕi ÿa (mmHg) HA tӕi thiӇu (mmHg) Trӏ sӕ trung bình 0ӟi sinh 65 – 95 30 – 60 80/60 1 tuәi 65 – 115 42 – 80 90/61 3 tuәi 76 – 122 46 – 84 99/65 6 tuәi 85 – 115 48 – 64 100/56 10 tuәi 93 – 125 46 – 68 109/58 14 tuәi 99 – 137 51 – 71 118/61 Ngѭӡi lӟn 100 – 140 60 – 90 120/80 Ngѭӡi già 100 – 160 60 – 90 130/80 Giӟi: phө nӳ thѭӡng có huyӃt áp thҩp hѫn nam giӟi. Khi hoҥt ÿӝng, lao ÿӝng nһng, gҳng sӭc huyӃt áp thѭӡng tăng, và nó sӁ trӣ vӅ bình thѭӡng sau khi nghӍ ngѫi. Khi mang thai huyӃt áp thѭӡng tăng, sau khi ÿҿ huyӃt áp sӁ trӣ vӅ bình thѭӡng <Ӄu tӕ thҫn kinh: trong các trҥng thái cҧm xúc mҥnh, ÿau ÿѫn, lo lҳng huyӃt áp Fӫa mӝt ngѭӡi thѭӡng tăng. Ҧnh hѭӣng cӫa các thuӕc làm co mҥch: huyӃt áp tăng; Các thuӕc làm giãn Pҥch: huyӃt áp giҧm. 7ѭ thӃ cӫa ngѭӡi bӋnh: HuyӃt áp trong tѭ thӃ nҵm thҩp hѫn trong tѭ thӃ ngӗi hoһc ÿӭng. 9ӏ trí cѫ thӇ: có sӵ khác biӋt nhӓ khi ÿo huyӃt áp cӫa hai tay (khoҧng 5mmHg), giӳa tay và chân, huyӃt áp chênh nhau khoҧng 20-40mmHg (huyӃt áp ӣ chân cao hѫn). Huy͗t áp b̽t th́͵ng 7ăng huyӃt áp: Khi huyӃt áp tӕi ÿa lӟn hѫn 140mmHg hoһc huyӃt áp tӕi thiӇu Oӟn hѫn 90mmHg. Gһp trong các bӋnh cҫu thұn, suy thұn, bӋnh mҥch thұn (hҽp ÿӝng Pҥch thұn), bӋnh nӝi tiӃt (cѭӡng aldosterol tiên phát) hӝi chӭng cushing, phì ÿҥi tuyӃn thѭӧng thұn, hҽp eo ÿӝng mҥch chӫ, nhiӉm ÿӝc thai nghén. Giҧm huyӃt áp: Khi huyӃt áp tӕi ÿa nhӓ hѫn 90 mmHg hoһc huyӃt áp tӕi thiӇu nhӓ hѫn 60 mmHg. Có thӇ gһp trong các trѭӡng hӧp: sӕc do bҩt kì nguyên nhân nào, chҧy máu, giҧm khӕi lѭӧng tuҫn hoàn, suy tim, suy tuyӃn thѭӧng thұn, cѫ thӇ quá yӃu do Pҳc các bӋnh làm suy kiӋt nhѭ: lao, xѫ gan. HuyӃt áp kҽt: khi hiӋu sӕ giӳa huyӃt áp tӕi ÿa và huyӃt áp tӕi thiӇu (huyӃt áp hiӋu sӕ) nhӓ hѫn 20 mmHg khi ÿó tuҫn hoàn máu bӏӭ trӋ. Tình trҥng này có thӇ gһp trong các bӋnh nhѭ tràn dӏch màng tim, shock. HuyӃt áp chênh nhiӅu gһp trong trѭӡng hӧp hӣ van chӫ, huyӃt áp hiӋu sӕ quá Oӟn. 6.4. Ĉo huyӃt áp ChӍ sӕ huyӃt áp là mӝt chӍ sӕ quan trӑng liên quan trӵc tiӃp tӟi hoҥt ÿӝng cӫa hӋ tim mҥch. Vì thӃ, nó là mӝt thông sӕ quan trӑng ÿӇ cho các nhân viên y tӃ có thӇ nhұn ÿӏnh ÿѭӧc tình hình sӭc khoҿ cӫa ngѭӡi bӋnh. Quy trình kƭ thuұt ÿo huyӃt áp không quá phӭc tҥp trong các trѭӡng hӧp thông thѭӡng, tuy nhiên trong nhӳng trѭӡng hӧp huyӃt áp Eҩt thѭӡng ngѭӡi ÿo cҫn phҧi có kƭ thuұt ÿo tӕt 121
Quy trình kӻ thuұt Các bѭӟc tiӃn hành Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿLӇm Hình ҧnh minh hӑa Fҫn chú ý 1. KiӇm tra tình trҥng TiӃn hành xem bӋnh án và tình Chính xác, ÿúng ngѭӡi, không tiӃn Vѫ bӝ cӫa ngѭӡi hình sѫ bӝ cӫa ngѭӡi bӋnh hành trùng lһp EӋnh và hӗ sѫ TRѬӞC 2. Rӱa tay thѭӡng 5ӱa sҥch tay bҵng nѭӟc, xà Ĉҧm bҧo vӋ sinh, tránh lây nhiӉm qui phòng hoһc chҩt rӱa tay nhanh chéo 3. Chuҭn bӏ dөng cө Chӑn ÿҫy ÿӫ dөng cө cho quy ĈӇ thӫ thuұt ÿѭӧc tiӃn hành thuұn ÿҫy ÿӫ trình Oӧi 4. Thӱ và kiӇm tra lҥi Cuӝn chһt băng áp lӵc trong Xác ÿӏnh chҩt lѭӧng cӫa dөng cө Gөng cө tay, rӗi bѫm lên và quan sát kƭ ÿӗng hӗ áp lӵc 5. Cho ngѭӡi bӋnh - Yêu cҫu nghӍ 15 phút sau khi .Ӄt quҧ chính xác Qҵm/ngӗi ӣ tѭ thӃ hoҥt ÿӝng nһng. thích hӧp - Cho ngѭӡi bӋnh nҵm trên giѭӡng hoһc ngӗi trên ghӃ ÿһt tay lên bàn. 122
6. Giҧi thích và Giҧi thích tác dөng, lý do thѭc Ngѭӡi bӋnh hiӇu và hӧp tác Kѭӟng dүn ngѭӡi hiӋn QT, cách ngѭӡi bӋnh hӧp EӋnh hӧp tác tác TRONG 7. Quҩn băng áp lӵc - Quҩn vӯa chһt Có kӃt quҧÿúng quanh cánh tay - Ĉһt ÿӗng hӗ ngang mӭc tim 8. Xác ÿӏnh ÿLӇm mҩt - Mӝt tay bҳt mҥch quay ӣ nӃp ĈLӇm mҩt mҥch có trӏ sӕ gҫn ÿúng Pҥch Fә tay Yӟi huyӃt áp tӕi ÿa Æ xác ÿӏnh chính xác lѭӧng khi/áp lӵc cҫn - Bѫm bóng lên ÿӃn khi không phҧi bѫm vào khi ÿo chính thӭc còn thҩy mҥch nҭy 9. Cho ngѭӡi bӋnh Tim mҥch trӣ vӅ trҥng thái bình nghӍ 15 giây thѭӡng 10. Ĉo huyӃt áp lҫn 1 Xác ÿӏnh huyӃt áp 11. Cho ngѭӡi bӋnh nghӍ 1-2 phút 12. Ĉo huyӃt áp lҫn 2 13. Thông báo kӃt quҧ cho ngѭӡi bӋnh SAU 14. Tháo băng áp lӵc 15. Cho ngѭӡi bӋnh YӅ tѭ thӃ thoҧi mái 16. Ghi hӗ sѫ 17. Thu dӑn dөng cө 123
7. Huҩn luyӋn và tӵÿánh giá 7.1. Huҩn luyӋn có giáo viên tҥi phòng thӵc hành Sinh viên cҫn phҧi ÿӑc tài liӋu hѭӟng dүn thӵc hành trѭӟc khi ÿӃn thӵc tұp bài này. 0ӛi ngѭӡi cҫn chuҭn bӏÿӇ có thӇ ghi chép vҳn tҳt nhӳng ÿLӇm mҩu chӕt cӫa tӯng kƭ thuұt. Sinh viên cҫn lѭu ý rҵng tài liӋu hѭӟng dүn thӵc hành này không thӇÿӅ cұp ÿӃn Wӯng chi tiӃt cӫa mӑi tình huӕng thӵc tӃ do ÿó cҫn chú ý cách mà giáo viên hѭӟng dүn sӁ áp dөng quy trình này trong khi thao tác mүu. Qua ÿó mӛi ngѭӡi sӁ mӣ rӝng, ӭng dөng linh hoҥt khi thӵc hành trong các tình huӕng cө thӇ. Giáo viên thӵc hành sӁ làm mүu tӯng quy trình trên mӝt ngѭӡi ÿóng thӃ (có thӇ sӱ Gөng sinh viên hoһc ngѭӡi ÿóng thӃ chuyên nghiӋp). ĈӇ giúp cho sinh viên mѭӡng tѭӧng ra ÿѭӧc chính xác nhҩt nhӳng viӋc hӑ sӁ phҧi làm trên thӵc tӃ, giáo viên cҫn thӵc hiӋn theo mӝt kӏch bҧn nhҩt ÿӏnh. Cҫn nhҩn mҥnh cho sinh viên nhӳng ÿLӇm cҫn lѭu ý, cҫn ghi nhӟ trong tӯng kƭ thuұt. ĈӅ nghӏ mӝt sinh viên thӵc hành lҥi sau khi giáo viên hѭӟng dүn làm mүu ÿӇ sinh viên có trҧi nghiӋm vӅ toàn bӝ quy trình. Trong lúc ÿó, các sinh viên còn lҥi trong nhóm sӁ quan sát và có nhӳng nhұn xét vӅ nhӳng thuұn lӧi, khó khăn, nhӳng lӛi thѭӡng gһp trong khi thӵc hiӋn quy trình. Ĉҩy sӁ là cѫ sӣÿӇ hӑ hӑc hӓi lүn nhau dѭӟi sӵ giám sát cӫa ngѭӡi hѭӟng dүn. Nhóm sinh viên sӁÿѭӧc chia ra thành các nhóm nhӓÿӇ tӵ thӵc tұp và nhұn xét lүn nhau. &ҫn chú ý rҵng viӋc giao tiӃp vӟi ngѭӡi bӋnh trѭӟc, trong và sau khi thӵc hiӋn mӛi thӫ thuұt cҫn ÿѭӧc thӵc hành cҭn thұn. Bҵng các tình huӕng giҧÿӏnh, sinh viên có thӇ Pѭӡng tѭӧng ra nhӳng khó khăn, thuұn lӧi và các giҧi pháp giҧi quiӃt tình huӕng mà thӵc tӃ hӑ có thӇ gһp phҧi. Cuӕi mӛi buәi thӵc tұp, các sinh viên sӁÿӵѫc thӵc hành lҫn lѭӧt tӯng kƭ thuұt ÿӇ khҷng ÿӏnh lҥi nhӳng kiӃn thӭc ÿã hӑc, kƭ năng ÿã ÿѭӧc thѭc tұp trong buәi thӵc hành. Giáo viên hѭӟng dүn cҫn quan sát và cho nhӳng nhұn xét chi tiӃt cho tӯng sinh viên. Trong nhӳng trѭӡng hӧp cҫn thiӃt, sinh viên có thӇ yêu cҫu giáo viên giҧng lҥi, hoһc trҧ lӡi nhӳng thҳc mҳc phát sinh trong quá trình thӵc tұp. 7.2. Tӵ lѭӧng giá (Bҧng kiӇm quy trình) 6ӱ dөng bҧng kiӇm phù hӧp vӟi tӯng kƭ thuұt. Bҧng kiӇm tӵ lѭӧng giá sӁÿѭӧc phát cho sinh viên kèm theo tài liӋu hѭӟng dүn thӵc hành này, nó tѭѫng tӵ nhѭ bҧng kiӇm ÿã ÿѭӧc ÿӅ cұp ӣ trên nhѭng chӍ giӳ lҥi cӝt tên bѭӟc. Cӝt tiӃp sau sӁ dành ÿӇ ghi chép lҥi chҩt lѭӧng thӵc hành cӫa tӯng bѭӟc vӟi 3 mӭc: tӕt (2ÿLӇm); có làm (1 ÿLӇm); không làm/làm sai (0 ÿLӇm). ViӋc tӵ lѭӧng giá này có thӇÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi chính ngѭӡi thӵc hành, hoһc có thӇ tҥo lұp nhóm ÿӇ có thӇ giám sát và góp ý lүn nhau. %̻ng ki͛m tΉÿánh giá quy trình ÿ͗m m̹ch Mӭc ÿӝ hoàn thành Các bѭӟc tiӃn hành Không làm/ Làm tӕt Có làm Làm sai KiӇm tra lҥi hӗ sѫ 5ӱa tay thѭӡng qui Trѭӟc Chuҭn bӏ dөng cөÿҫy ÿӫ Chuҭn bӏ môi trѭӡng Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh Xác ÿӏnh vӏ trí mҥch Trong ĈӃm mҥch trong vòng mӝt phút 124
Thông báo kӃt quҧ và giúp ngѭӡi bӋnh YӅ tѭ thӃ thoҧi mái Sau Ghi kӃt quҧ vào hӗ sѫ và báo BS (nӃu Fҫn) Thu dӑn dөng cө %̻ng ki͛m tΉÿánh giá quy trình ÿo nhi͟t ÿͱ Mӭc ÿӝ hoàn thành Các bѭӟc tiӃn hành Không làm/ Làm tӕt Có làm Làm sai 1. KiӇm tra lҥi hӗ sѫ 2. Rӱa tay thѭӡng qui 3. Chuҭn bӏ dөng cөÿҫy ÿӫ Trѭӟc 4. Chuҭn bӏ môi trѭӡng 5. Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh 6. Vҭy nhiӋt kӃ 7. Ĉһt nhiӋt kӃ vào nách 8. Ĉӧi trong vòng 10-15 phút Trong 9. Lҩy nhiӋt kӃ ra khӓi hӕ nách, ÿӑc kӃt quҧ 10. Thông báo kӃt quҧ và giúp ngѭӡi EӋnh vӅ tѭ thӃ thoҧi mái Sau 11. Ghi kӃt quҧ vào hӗ Vѫ và báo BS (nӃu cҫn) 12. Lau và thu dӑn dөng cө %̻ng ki͛m tΉÿánh giá quy trình ÿ͗m nhͣp thͷ Mӭc ÿӝ hoàn thành Các bѭӟc tiӃn hành Không làm/ Làm tӕt Có làm Làm sai 1. KiӇm tra lҥi hӗ sѫ 2. Rӱa tay thѭӡng qui 3. Chuҭn bӏ dөng cөÿҫy ÿӫ Trѭӟc 4. Chuҭn bӏ môi trѭӡng 5. Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh 6. Chuҭn bӏÿӃm Trong 7. ĈӃm trong vòng 1 phút 8. Thông báo kӃt quҧ và giúp ngѭӡi EӋnh vӅ tѭ thӃ thoҧi mái Sau 9. Ghi kӃt quҧ vào hӗ sѫ và báo BS (nӃu Fҫn) 10. Lau và thu dӑn dөng cө 125
%̻ng ki͛m quy trình ÿo huy͗t áp ÿͱng m̹ch cánh tay Mӭc ÿӝ hoàn thành Các bѭӟc tiӃn hành Không làm/ Làm tӕt Có làm Làm sai 1. KiӇm tra lҥi hӗ sѫ 2. Rӱa tay thѭӡng qui Trѭӟc 3. Chuҭn bӏ dөng cөÿҫy ÿӫ 4. Thӱ và kiӇm tra lҥi dөng cө 5. Cho ngѭӡi bӋnh nҵm/ngӗi ӣ tѭ thӃ thích hӧp 6. Giҧi thích và hѭӟng dүn ngѭӡi bӋnh Kӧp tác 7. Quҩn băng áp lӵc quanh cánh tay 8. Xác ÿӏnh ÿLӇm mҩt mҥch Trong 9. Cho ngѭӡi bӋnh nghӍ 15 giây 10. Ĉo huyӃt áp lҫn 1 11. Cho ngѭӡi bӋnh nghӍ 1-2 phút 12. Ĉo huyӃt áp lҫn 2 13. Thông báo kӃt quҧ cho ngѭӡi bӋnh 14. Tháo băng áp lӵc Sau 15. Cho ngѭӡi bӋnh vӅ tѭ thӃ thoҧi mái 16. Ghi hӗ sѫ 17. Thu dӑn dөng cө 8. ThΉc hành 8.1. Thӵc hành tҥi labo (không có giáo viên) Trong ÿLӅu kiӋn cѫ sӣ vұt chҩt cho phép, mӛi trѭӡng sӁ có thӇ cho phép sinh viên ÿăng kí thӵc tұp quy trình ÿo dҩu hiӋu sinh tӗn này mà không có giáo viên hѭӟng dүn. 1Ӄu ÿѭӧc, sinh viên cҫn ÿăng kí vӟi phòng thӵc hành kƭ năng (skill lab) ÿӇÿѭӧc sҳp xӃp Oӏch thӵc tұp phù hӧp. Khi thӵc tұp nhóm quy trình này, sinh viên cҫn chuҭn bӏ tài liӋu hѭӟng dүn thӵc Wұp, bҧng kiӇm tӵÿánh giá, và các tài liӋu liên quan khác ÿӇ có thӇ tham khҧo khi cҫn. Thông thѭӡng, sinh viên tӵ hình thành (hoһc ÿѭӧc phân) thành các nhóm tӯ 2-3 ngѭӡi ÿӇ thӵc tұp và hӛ trӧ lүn nhau. Các thành viên trong nhóm có thӇÿѭa ra các câu Kӓi tình huӕng ÿӇ tӵ hӑc thông qua viӋc giҧi quiӃt tình huӕng. 1Ӄu có thӇ tiӃn hành thu hình lҥi quá trình tӵ thӵc hành ÿӇ có thӇ xem lҥi và tӵ nhұn xét và rút kinh nghiӋm. 126
8.2. Thӵc hành vӟi nhóm hoһc mӝt mình bҩt cӭ khi nào có ÿLӅu kiӋn Thӵc tұp càng nhiӅu thì mӭc ÿӝ thuҫn thөc sӁ càng cao. Chúng tôi khuyӃn khích Wҩt cҧ các sinh viên cӕ gҳng tӵ thӵc tұp mӝt mình hoһc tҥo lұp thành các nhóm cùng tӵ thӵc tâp các quy trình này theo sách hѭӟng dүn và nhӳng gì ÿã ÿѭӧc hӑc ӣ trên lӟp. +ҷn nhiên viӋc mua các trang thiӃt bӏ có thӇ không dӉ dàng vӟi mӝt sӕ bҥn, viӋc này có thӇÿѭӧc giҧi quiӃt bҵng cách muӧn dөng cө hoһc ÿăng kí ÿӃn trӧ giúp cho mӝt phòng khám, khoa khám bӋnh nào ÿó ÿӇ thӵc hành. 8.3. Thӵc hành tҥi bӋnh viӋn theo kӃ hoҥch Ngoài viӋc thӵc hành tҥi phòng thӵc tұp, các sinh viên sӁ phҧi tham gia thӵc tұp Wҥi bӋnh viӋn theo lӏch cӫa trѭӡng. Trong quá trình thӵc tұp tҥi bӋnh viӋn sinh viên sӁ có Fѫ hӝi tiӃp xúc vӟi nhӳng ngѭӡi bӋnh thӵc, giҧi quiӃt nhӳng tình huӕng thӵc. Qua ÿó sinh viên sӁ có cѫ hӝi trҧi nghiӋm nhӳng kƭ thuұt này trong ÿLӅu kiӋn thӵc nhҩt. Lúc này, sinh viên lúc này sӁ không phҧi cӕ gҳng diӉn kӏch, do vұy viӋc bұt ra các hành ÿӝng, lӡi nói phù hӧp sӁ trӣ nên tӵ nhiên và dӉ dàng hѫn. Vӟi sӵ giám sát và giúp ÿӥ cӫa các giáo viên thӵc hành, sinh viên sӁ tӵ tin hѫn khi ÿӕi mһt vӟi nhӳng tình huӕng khó khăn có thӇ gһp phҧi khi giao tiӃp vӟi ngѭӡi bӋnh. 8.4. Tӵÿánh giá quá trình rèn luyӋn Sinh viên cҫn trҧ lӡi các câu hӓi test ngay sau bài hӑc, tӵÿánh giá thông qua Eҧng kiӇm quy trình. Bên cҥnh ÿó các kênh ÿánh giá tӯ giáo viên, các hӑc viên khác, hoұc tӵÿánh giá thông qua băng hình sӁ rҩt có ích cho tҩt cҧ sinh viên. Quay camera 1Ӄu có ÿLӅu kiӋn, nên tiӃn hành quay camera quá trình thҫy giҧng nhѭ mӝt dҥng Kӑc liӋu dҥy hӑc. Ngoài ra, viӋc quay phim quá trình sinh viên thӵc tұp có sӵ giám sát cӫa giáo viên hoһc không có sӵ giám sát sӁ có ý nghƭa lӟn vӟi ngѭӡi hӑc. Trong nhiӅu trѭӡng Kӧp sinh viên có thӇ cҧm nhұn thҩy rҵng mình làm tӕt tuy thӃ không phҧi khi nào hӑ cǊng có thӇ nhұn ra hӃt các ѭu/nhѭӧc ÿLӇm cӫa bҧn thân hӑ. ViӋc quan sát qua băng khiӃn sinh viên trӣ nên chӫÿӝng hѫn trong viӋc hoàn thiӋn các kƭ thuұt ÿo DHST. %̻ng ki͛m %ҧng kiӇm ÿánh giá sӁ tѭѫng tӵ nhѭ bҧng kiӇm sӱ dөng cho sinh viên tӵÿánh giá Wѭѫng tӵ nhѭ mүu ӣ phҫn trѭӟc. 127
.Ӻ NĂNG ĈO CHIӄU CAO 1. Giӟi thiӋu kӻ năng 7Ӎ lӋ chiӅu cao/ cân nһng thӇ hiӋn tình trҥng sӭc khӓe cӫa mӝt ngѭӡi. Cân nһng và chiӅu cao là nhӳng tiêu chuҭn ÿo lѭӡng thѭӡng ÿѭӧc tiӃn hành trong các buәi kiӇm tra sӭc khӓe, tҥi các phòng khám hoһc trҥm y tӃ. Cân nһng và chiӅu cao ÿѭӧc kiӇm tra thѭӡng qui khi ngѭӡi bӋnh nhұp viӋn. Cân nһng ÿѭӧc ÿo bҵng kilogram (kg), chiӅu cao ÿѭӧc ÿo bҵng ÿѫn vӏ centimet (cm). Ӣ ngѭӡi khӓe mҥnh, ÿo chiӅu cao, cân nһng ÿѭӧc tiӃn hành nhҵm ÿánh giá, theo dõi sӵ tăng trѭӣng và phát triӇn vӅ thӇ chҩt, nhҩt là ӣ trҿ em. Ĉӕi vӟi ngѭӡi lӟn, ÿo cân nһng, chiӅu cao kӃt hӧp vӟi nhұn ÿӏnh tình trҥng dinh Gѭӥng nhҵm xác ÿӏnh nguyên nhân cӫa các bӋnh mãn tính và kӃt quҧÿLӅu trӏ cǊng nhѭ ÿánh giá các hӑat ÿӝng ăn uӕng và các rӕi lӑan chӭc năng khác. ĈLӅu dѭӥng nên lѭu ý nhìn tәng quát sӵ thay ÿәi vӅ chiӅu cao, cân nһng. 2. Mөc tiêu kӻ năng ÿo chiӅu cao Sau khi nҳm vӳng bài hӑc này, sinh viên có thӇ: Trình bày khái niӋm vӅ chiӅu cao. Thҧo luұn nhӳng yӃu tӕ làm ҧnh hѭӣng ÿӃn chiӅu cao. LiӋt kê các loҥi cân ÿo thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng. Thӵc hiӋn cách ÿo chiӅu cao. Ĉánh giá kӃt quҧ chiӅu cao. Thҧo luұn sӵ thay ÿәi vӅ chiӅu cao, liên quan ÿӃn tình trҥng sӭc khӓe. 3. Lý thuyӃt liên quan kӻ năng ÿo chiӅu cao ChiӅu cao là mӝt sӕÿo trung thành cӫa hiӋn tѭӧng sinh trѭӣng. Ĉo chiӅu cao là viӋc rҩt cҫn thiӃt, ÿһc biӋt ӣ lӭa tuәi cҫn ÿánh giá sӵ tăng trѭӣng và phát triӇn; ÿӕi vӟi trҿ em ÿѭӡng biӇu diӉn chiӅu cao phҧn ánh tӕt cuӝc sӕng quá khӭ và là bҵng chӭng cӫa sӵ dinh dѭӥng. Trҿ thiӃu dinh dѭӥng kéo dài 2 – 3 tháng sӁ làm cho chiӅu cao chұm phát triӇn. ChiӅu cao ít thay ÿәi và әn ÿӏnh nhѭng thѭӡng khó ÿo so vӟi cân. ĈӇÿo chiӅu cao chính xác, sӱ dөng thѭӟc ÿo nҵm cho trҿ dѭӟi 3 tuәi, thѭӟc ÿo ÿӭng cho trҿ trên 3 tuәi và ngѭӡi lӟn. Khi ngѭӡi mҳc bӋnh, viӋc ÿo chiӅu cao và cân nһng không nhӳng ÿӇ theo dõi nhӳng ҧnh hѭӣng cӫa bӋnh tұt vӟi sӵ phát triӇn thӇ chҩt mà còn ÿӇ tính toán liӅu lѭӧng thuӕc trѭӟc khi sӱ dөng. Chính vì vұy sӕÿo chiӅu cao và cân nһng ÿѭӧc coi là mӝt trong nhӳng sӕ liӋu cѫ bҧn khi ngѭӡi bӋnh nhұp viӋn và trong quá trình ÿLӅu trӏ. ĈӇÿánh giá sӵ tăng trѭӣng thӇ chҩt cӫa mӝt ngѭӡi, dùng các chӍ sӕ nhân trҳc nhѭ cân nһng, chiӅu cao, vòng ÿҫu, ÿӝ dày nӃp da vùng cѫ tam ÿҫu, các chu vi giӳa cánh tay và cѫ cánh tay, chӍ sӕ khӕi cѫ thӇ (BMI: body mass index) vӟi kӻ thuұt chuҭn hóa trên mүu ÿҥi diӋn ÿӇÿánh giá khӕi lѭӧng và sӕ lѭӧng tӃ bào toàn cѫ thӇ và mӝt sӕ Fѫ quan ÿҥi diӋn nhѭ: mô xѭѫng, mô mӥ dѭӟi da, não bӝ cùng vӟi phҫn nào chӭc năng Fӫa hӋ nӝt tiӃt cӫa mӝt cá thӇ. Ĉӕi vӟi trҿ em, viӋc ÿo chiӅu cao, cân nһng nên kӃt hӧp ÿo vòng ÿҫu, vòng ngӵc, vòng cánh tay ÿӇÿánh giá tình trҥng tăng trѭӣng. 128
Vòng ÿҫu ÿѭӧc ÿo nhѭ sau: phía trѭӟc ngang lông mày, 2 bên phía trên vành tai, phía sau ngang bѭӟu chҭm. Ghi nhұn vòng ÿҫu trҿӣ trӏ sӕ gҫn nhҩt 0.5 cm. Trong năm ÿҫu, khi còn thóp trѭӟc, vòng ÿҫu cӫa trҿ phát triӇn rҩt nhanh. Các Qăm sau, nhҩt là khi thóp trѭӟc ÿã kín, vòng ÿҫu tăng rҩt chұm: Trҿ sѫ sinh: 34cm Trҿ 1 tuәi: 46cm Trҿ 2 tuәi: 48cm Trҿ 6 tuәi: 50cm Trҿ 12 tuәi: 52cm Trҿ lӟn: 54 – 56cm Trӏ sӕ vòng ngӵc có thӇ so sánh vӟi trӏ sӕ vòng ÿҫu nhҵm lӑai trӯ nhӳng vҩn ÿӅ liên quan kích thѭӟc vòng ÿҫu và vòng ngӵc. Dùng thѭӟc dây quҩn sát quanh ngӵc trҿӣ ÿѭӡng liên vú, tránh siӃt chһt gây lõm da. Ĉo xác ÿӏnh kӃt quҧ giӳa thì hít vào và thì thӣ ra, ÿӑc trӏ sӕ gҫn nhҩt 0.5 cm. Lúc trҿ mӟi sinh, vòng ngӵc trҿ nhӓ hѫn vòng ÿҫu 1 – 2 cm, lúc 6 tháng vòng ngӵc bҵng vòng ÿҫu và sau 1 tuәi thì vòng ngӵc lӟn nhanh vѭӧt xa vòng ÿҫu ӣ tuәi dұy thì. Vòng cánh tay cӫa trҿ phát triӇn nhanh trong năm ÿҫu. tӯ 1 tuәi ÿӃn 5 tuәi vòng cánh tay phát triӇn chұm. %ҧng Ĉo ÿҥc nhân trҳc hӑc: Các giá trӏ tiêu chuҭn ӣ các mӭc ÿӝ thiӃu hөt khác nhau (mm) 90% 80% 70% 60% Tiêu chuҭn Tiêu chuҭn Tiêu chuҭn Tiêu chuҭn Tiêu chuҭn 1Ӄp da vùng cѫ tam ÿҫu (ngѭӡi lӟn) Nam 12,5 11,3 10,0 8,8 7,5 1ӳ 16,5 14,9 13,2 11,6 9,9 Chu vi cánh tay (ngѭӡi lӟn) Nam 29,3 26,3 23,4 20,5 17,6 1ӳ 28,5 25,7 22,8 20,0 17,1 Chu vi cѫ (ngѭӡi lӟn) Nam 25,3 22,8 20,2 17,7 15,2 1ӳ 23,2 20,9 18,6 16,2 13,9 Cách tính xҩp xӍ tҫm vóc Duӛi cánh tay và gұp cҷng tay lên trên vӟi góc 90o. Giӳ các ngón tay thҷng và quay Pһt trong cә tay vӅ phía ngѭӡi ÿo. Dùng compa ÿo ngoài ÿӇÿo khoҧng cách giӳa hai [ѭѫng lӗi ra ӣ hai bên khuӹu tay. NӃu không có compa, ÿһt ngón cái và ngón trӓ cӫa bàn tay kia trên hai xѭѫng này. Ĉo khoҧng cách giӳa hai ngón tay bҵng thѭӟc hoһc thѭӟc dây. So sánh sӕÿo vӟi các bҧng liӋt kê các sӕÿo khuӹu tay cho nam và nӳ có tҫm vóc 129
trung bình. Các sӕÿo thҩp hѫn các sӕ ghi trong bҧng chӭng tӓ rҵng ngѭӡi ÿo có tҩm vóc nhӓ. Các sӕÿo cao hѫn chӭng tӓ ngѭӡi ÿo có tҫm vóc lӟn. Nam 1ӳ ChiӅu cao trên gót chân ChiӅu rӝng khuӹu (cm) ChiӅu cao trên gót chân ChiӅu rӝng khuӹu (cm) 2,54 cm 2,54 cm 1,57 – 1,60 5,09 – 5,10 1,46 – 1,49 5,08 – 5,09 1,62 – 1,70 5,095 – 5,12 1,50 – 1,52 5,08 – 5,09 1,72 – 1,80 5,10 – 7,62 1,60 – 1,52 5,089 – 5,095 1,82 – 1,89 5,10 – 7,93 1,72 – 1,8 5,089 – 5,095 1,92 5,12 – 8,25 1,82 5,092 – 5,10 Các yӃu tӕҧnh hѭӣng ÿӃn sӵ thay ÿәi chiӅu cao, cân nһng <Ӄu tӕ nӝi sinh Vai trò cӫa các tuyӃn nӝi tiӃt: tuyӃn yên, tuyӃn giáp, tuyӃn thѭӧng thұn và tuyӃn sinh dөc. <Ӄu tӕ di truyӅn liên quan ÿӃn chӫng tӝc, gen. Các dӏ tұt bҭm sinh. Vai trò cӫa hӋ thҫn kinh. <Ӄu tӕ ngoҥi sinh Dinh dѭӥng ÿóng vai trò vô cùng quan trӑng. %Ӌnh tұt, nhҩt là bӋnh mҥn tính. ThӇ dөc thӇ thao. Khí hұu và môi trѭӡng. 130
4. Quy trình kӻ thuұt ÿo chiӅu cao Các bѭӟc tiӃn hành Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿiӇm cҫn Hình ҧnh minh Oѭu ý Kӑa 1. Báo và giҧi thích Giҧi thích ngѭӡi bӋnh mөc ÿích cӫa viӋc ÿo cân Ngѭӡi bӋnh hiӇu rõ và hӧp tác TRѬӞC ngѭӡi bӋnh, Qһng chiӅu cao nhҵm kiӇm tra sӭc khӓe, ÿánh giá thӵc hiӋn theo hѭӟng dүn cӫa (thân nhân khi thӵc hiӋn tình trҥng hiӋn tҥi ÿLӅu dѭӥng ÿo trên trҿ nhӓ) Khai thác tiӅn sӱ liên quan chiӅu cao, cân nһng So sánh, phát hiӋn sӵ thay ÿәi trӏ Fӫa lҫn ÿo trѭӟc Vӕ chiӅu cao, cân nһng Nguyên nhân làm thay ÿәi chiӅu cao, cân nһng Tìm hiӇu vҩn ÿӅ liên quan 2. Chuҭn bӏ dөng cө Thѭӟc ÿo nҵm Dùng cho trҿ nhӓ < 3 tuәi Thѭӟc ÿo ÿӭng bҵng gӛ hoһc bҵng thѭӟc dây gҳn Dùng cho trҿ lӟn hoһc ngѭӡi lӟn váo tѭӡng nѫi thuұn tiӋn Thѭӟc kҿ hoһc miӃng bìa ĈӇ chұn trên ÿҫu ngѭӡi bӋnh xác ÿӏnh ÿLӇm ÿo Bút Ghi trӏ sӕ chiӅu cao, cân nһng PhiӃu theo dõi Ĉánh giá, so sánh kӃt quҧ BiӇu ÿӗ tăng trѭӣng (dùng cho trҿ em) Ĉo chiӅu dài (trҿ nhӓ) Ĉһt trҿ nҵm ngӱa trên bàn ÿo và thân nhân phө Cӕ ÿӏnh trҿ an toàn TRONG giӳÿҫu trҿ ĈӍnh ÿҫu tiӃp xúc vӟi ÿiӇm tӵa phҫn trên cӫa Xác ÿӏnh ÿiӇm 0 thѭӟc ÿo Hai chân khép sát vào nhau &ѫ thӇ bé nҵm duӛi thҷng ÿӇ xác Hai cánh tay khép sát thân trҿ ÿӏnh trӏ sӕ chính xác Trөc dӑc cѫ thӇ vuông góc vӟi mһt phҷng ÿo Vai và mông tiӃp xúc vӟi mһt phҷng nҵm thѭӟc ÿo 131
ĈiӅu dѭӥng: tay trái giӳ chân, tay phҧi di chuyӇn Tránh chân co lên khi xác ÿӏnh trӏ phҫn dѭӟi cӫa thѭӟc ÿo tiӃp xúc sát gót chân cӫa Vӕ chiӅu cao bé Ĉo chiӅu cao (trҿ lӟn, Giúp ngѭӡi bӋnh ÿӃn bên cҥnh thѭӟc ÿo ngѭӡi lӟn) Ĉһt tӡ giҩy mӓng sát dѭӟi chân thѭӟc ĈӇ ngѭӡi bӋnh ÿӭng lên tӡ giҩy, không ÿӇ chân ÿӭng trӵc tiӃp xuӕng ÿҩt Giúp NB cӣi dép hoһc giày Tránh sai lӋch trӏ sӕ +ѭӟng dүn NB ÿӭng thҷng quay lѭng vӅ phía Giúp ngѭӡi ngѭӡi bӋnh thҷng ÿӇ thѭӟc ÿo, hai gót chân chҥm nhau, mông và phía ÿo chiӅu cao chính xác sau ÿҫu chҥm vào thѭӟc, mҳt nhìn thҷng vӅ phía trѭӟc. Ĉһt thѭӟc kҿ hoһc miӃng bìa cӭng sát vӟi ÿӍnh ÿҫu NB và vuông góc vӟi thѭӟc ÿo Xác ÿӏnh ÿiӇm ÿo ӣ mép dѭӟi cӫa thѭӟc kҿ hoһc miӃng bìa cӭng nѫi chҥm vào thѭӟc ÿo Ĉӑc kӃt quҧ bҵng cm Ghi kӃt quҧ vào phiӃu theo dõi hoһc biӇu ÿӗ tăng trѭӣng ĈӇ thѭӟc ÿo, vào nѫi qui ÿӏnh Ĉánh giá tình trҥng dinh So sanh chiêu cao cân nһng bình thѭӡng hay SAU Gѭӥng giҧm/ tăng? Có suy dinh dѭӥng/ béo phì/ phù? 132
5. Tӵÿánh giá và huҩn luyӋn 5.1. Ĉánh giá trѭӟc huҩn luyӋn Stt Nӝi dung Ĉúng Sai 1 ĈiӅu dѭӥng cҫn khai thác tiӅn sӱ chiӅu cao, cân nһng cӫa lҫn ÿo trѭӟc. Cҫn xác ÿӏnh nguyên nhân làm thay ÿәi chiӅu cao, cân nһng khi có kӃt 2 quҧ . 3 Thay giҩy lót khác mӛi khi cân cho NB khác. 4 Ngѭӡi bӋnh cҫn cӣi bӟt quҫn áo, giày dép khi cân, ÿo. Ĉӕi vӟi cân ÿiӋn tӱ, ҩn nút “Start” màn hình hiӇn thӏ 0:000 khi bҳt ÿҫu 5 cân. 6 Cҫn chân co lên khi xác ÿӏnh trӏ sӕ chiӅu cao. 7 Khi ÿo, ÿӍnh ÿҫu tiӃp xúc vӟi ÿiӇm tӵa phҫn trên cӫa thѭӟc ÿo. 8 Loҥi cân nҵm: Giúp NB nҵm lӋch bên bàn cân. Khi cân NB ÿӭng lên giӳa bàn cân và bám vào các vұt xung quanh ÿӇ 9 tránh té ngã. 10 Nên có chӃ ÿӝ bҧo hành cân va thѭӟc ÿo. 11 ĈiӅu chӍnh cân khi cân xong. 12 Ĉo chiӅu cao ÿӇ ÿánh giá tình trҥng dinh dѭӥng. 13 Ĉһt giҩy lót lên bàn cân làm giҧm ÿӝ cân chính xác. 14 Trҿ 6 tuәi cao trung bình: 50cm 15 Các sӕ ÿo cao hѫn chӭng tӓ ngѭӡi ÿo có tҫm vóc lӟn. 5.2. Huҩn luyӋn có giáo viên hѭӟng dүn và làm mүu Trѭӟc khi bҳt ÿҫu thӵc hiӋn phҫn hѭӟng dүn thӵc hành, giáo viên có trách nhiӋm thông báo nhӳng yêu cҫu chính cҫn ÿҥt ÿѭӧc trong buәi huҩn luyӋn. Sinh viên phҧi chҳc chҳn hiӇu rõ các vҩn ÿӅ liên quan ÿӃn kӻ thuұt. Khi bҳt ÿҫu buәi huҩn luyӋn, nên làm rõ các câu hӓi, giҧi ÿáp nhӳng thҳc mҳc cӫa sinh viên và thҧo luұn nhӳng mөc tiêu sinh viên cҫn ÿҥt ÿѭӧc trong buәi huҩn luyӋn. Tóm tҳt nhӳng vҩn ÿӅ cҫn chú ý: Trѭӟc khi thӵc hành, sinh viên thҧo luұn theo nhóm, nhҳc lҥi trình tӵ các bѭӟc trong kӻ thuұt, nêu nhӳng bѭӟc quan trӑng trong kӻ năng,thҧo luұn các vҩn ÿӅ khó khăn và ÿѭa ra giҧi pháp Giáo viên giҧi thích và làm mүu: Giáo viên giҧi thích tòan bӝ quy trình kӻ thuұt, trình diӉn các bѭӟc theo quy trình, sinh viên quan sát có thӇ vӯa làm theo. Sinh viên tӵ nhұn xét và ÿһt câu hӓi Giáo viên giҧi thích lҥi các vҩn ÿӅ theo yêu cҫu sinh viên KiӇm tra sӵ tiӃp thu cӫa sinh viên Giáo viên sӁ mӡi mӝt sinh viên thӵc hiӋn lҥi kӻ thuұt Giáo viên nhұn xét nhӳng ѭu ÿLӇm, nhӳng sai sót cҫn chú ý vӟi tòan thӇ nhóm Thӵc hành theo nhóm Yêu cҫu tҩt cҧ sinh viên ÿӅu phҧi thӵc hành theo quy trình kӻ thuұt. Giáo viên ÿLӅu chӍnh thao tác giúp sinh viên quen dҫn vӟi các kӻ năng. Giáo viên chú ý nhӳng sai 133
sót khi sinh viên thӵc hành, hѭӟng dүn lҥi giúp sinh viên thӵc hiӋn cho dӉ dàng và ÿҥt yêu cҫu. Các bҥn sinh viên khác cùng quan sát bҥn thӵc hiӋn thao tác trong kӻ thuұt, cùng ÿóng góp ý kiӃn và rút kinh nghiӋm khi giáo viên sӱa sai. 5.3. Tӵ lѭӧng giá: sӱ dөng bҧng kiӇm %ҧng kiӇm Không liên Không 1ӝi dung 7ӕt Sai Ghi chú quan làm 1. Khai thác tiӅn sӱ chiӅu cao, cân nһng cӫa lҫn ÿo trѭӟc. 2. Nhұn ÿӏnh NB so sánh nguyên nhân 3. Rӱa tay - Rӱa tay nӝi khoa - Làm khô tay 4. Chuҭn bӏ dөng cөÿo: - Thѭӟc ÿo nҵm - Thѭӟc ÿo ÿӭng bҵng gӛ hoһc bàng thѭӟc dây gҳn vào tѭӡng nѫi thuұn tiӋn - Thѭӟc kҿ hoһc miӃng bìa 5. Chuҭn bӏ dөng cө cân: - Cân nҵm - Cân ÿӭng ÿLӋn tӱ hoһc ÿӗng hӗ 6. Chuҭn bӏ dөng cө khác : - Giҩy lót - Bút - PhiӃu theo dõi. - BiӇu ÿӗ tăng trѭӣng (dùng cho trҿ em) 7. Ĉo chiӅu cao - Ĉo chiӅu cao trҿ : + Ĉһt trҿ nҵm ngӱa trên bàn ÿo và thân nhân phө giӳÿҫu trҿ + ĈӍnh ÿҫu tiӃp xúc vӟi ÿLӇm tӵa phҫn trên cӫa thѭӟc ÿo 134
+ Hai chân khép sát vào nhau + Hai cánh tay khép sát thân trҿ + Trөc dӑc cѫ thӇ vuông góc vӟi mһt phҷng ÿo + Vai và mông tiӃp xúc vӟi mһt phҷng nҵm thѭӟc ÿo + Tay trái giӳ chân, tay phҧi di chuyӇn phҫn dѭӟi cӫa thѭӟc ÿo tiӃp xúc sát gót chân cӫa bé 8. Ĉo chiӅu cao ngѭӡi lӟn : + Giúp ngѭӡi bӋnh ÿӃn bên cҥnh thѭӟc ÿo + t tӡ giҩy mӓng sát dѭӟi chân thѭӟc + úp NB cӣi dép hoһc giày + Hѭӟng dүn NB ÿӭng thҷng quay lѭng vӅ phía thѭӟc, hai gót chân chҥm nhau, mông và phía sau ÿҫu chҥm vào thѭӟc, mҳt nhìn thҷng vӅ phía trѭӟc. + Ĉһt thѭӟc kҿ hoһc miӃng bìa cӭng sát vӟi ÿӍnh ÿҫu NB và vuông góc vӟi thѭӟc ÿo + Xác ÿӏnh ÿLӇm ÿo ӣ mép dѭӟi cӫa thѭӟc kҿ hoһc miӃng bìa cӭng nѫi chҥm vào thѭӟc ÿo + Ĉӑc kӃt quҧ bҵng cm 8. Ghi kӃt quҧ vào phiӃu theo dõi hoһc biӇu ÿӗ tăng trѭӣng 5.4. Thӵc hành kӻ thuұt 5.4.1.Thӵc hành tҥi phòng lab không có giáo viên 5.4.2. Thӵc hành mӝt mình hoһc vӟi nhóm : bҩt kǤ nѫi nào, không có giáo viên 5.4.3. Thӵc hành tҥi bӋnh viӋn theo kӃ hӑach 5.4.4. Tә chӭc giám sát bҵng nhiӅu cách Camera ÿӇ tӵ kiӇm tra Sinh viên tӵ giám sát lүn nhau Sinh viên lӟp trѭӟc giám sát sinh viên lӟp sau Nhân viên Giáo viên 135
ĈO CÂN NҺNG 1. Giӟi thiӋu kӻ năng Cân nһng là mӝt chӍ sӕ rҩt nhҥy, dao ÿӝng trong ngày và thӇ hiӋn tình trҥng sӭc khӓe hiӋn tҥi cӫa mӝt ngѭӡi. Cân nһng có thӇ thay ÿәi do thiӃu dӏch hay thӯa dӏch trong Fѫ thӇ. Sӵ tăng cân liên tөc trong suӕt quá trình mang thai. Sӵ sөt cân ӣ ngѭӡi cao tuәi thӇ hiӋn tình trҥng giҧm sút trong chӃÿӝ dinh dѭӥng. Tăng cân 2.3kg mӝt ngày thӇ hiӋn Yҩn ÿӅ thӯa dӏch. NӃu giҧm cân 5% trӑng lѭӧng cѫ thӇ trong 3 tháng biӇu hiӋn tình trҥng Pҩt dӏch ÿáng kӇ. DiӉn biӃn cӫa cân nһng có thӇ dùng làm cѫ sӣÿӇ: Phát hiӋn sӟm tình trҥng thiӃu dinh dѭӥng trѭӟc khi xuҩt hiӋn các dҩu hiӋu lâm sàng. Theo dõi tình trҥng mҩt nѭӟc và ÿánh giá mӭc ÿӝ nһng nhҽ. Có biӋn pháp phòng tránh và giáo dөc sӭc khӓe cho ngѭӡi bӋnh và thân nhân nhѭÿLӅu chӍnh chӃÿӝăn, thay ÿәi thӭc ăn bә sung. Ĉánh giá tình hình dinh dѭӥng cӫa mӝt tұp thӇ. Vì vұy: &ҫn phҧi cân vào khoҧng thӡi gian nhҩt ÿӏnh. Khi cân, nên mһc quҫn áo mӓng. Vào tӯng mùa trong năm, cân nһng cǊng có sӵ thay ÿәi nên cҫn phҧi ghi vào sә sӭc khӓe ÿӇ theo dõi. Khi ngѭӡi mҳc bӋnh, viӋc ÿo cân nһng không nhӳng ÿӇ theo dõi nhӳng ҧnh hѭӣng cӫa EӋnh tұt vӟi sӵ phát triӇn thӇ chҩt mà còn ÿӇ tính toán liӅu lѭӧng thuӕc trѭӟc khi sӱ Gөng. Chính vì vұy sӕÿo cân nһng ÿѭӧc coi là mӝt trong nhӳng sӕ liӋu cѫ bҧn khi ngѭӡi EӋnh nhұp viӋn và trong quá trình ÿLӅu trӏ. 2. Mөc tiêu kӻ năng Trình bày khái niӋm vӅ cân nһng. LiӋt kê các loҥi cân ÿo thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng. Thӵc hiӋn cách ÿo cân nһng trên các loҥi cân. Ĉánh giá kӃt quҧ cân nһng. Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh và dөng cөÿҫy ÿӫ. Ĉo chính xác cân nһng. Ghi ÿúng chӍ sӕ cân nһng vào bҧng theo dõi. Phát hiӋn sӵ thay ÿәi chӍ sӕ cân nһng. Thҧo luұn sӵ thay ÿәi vӅ cân nһng liên quan ÿӃn tình trҥng sӭc khӓe. 3. Lý thuyӃt liên quan ĈӇÿánh giá sӵ tăng trѭӣng thӇ chҩt cӫa mӝt ngѭӡi, dùng các chӍ sӕ nhân trҳc nhѭ cân nһng, chiӅu cao, vòng ÿҫu, ÿӝ dày nӃp da vùng cѫ tam ÿҫu, các chu vi giӳa cánh tay và cѫ cánh tay, chӍ sӕ khӕi cѫ thӇ (BMI: body mass index) vӟi kӻ thuұt chuҭn hóa trên mүu ÿҥi diӋn ÿӇÿánh giá khӕi lѭӧng và sӕ lѭӧng tӃ bào toàn cѫ thӇ và mӝt sӕ Fѫ quan ÿҥi diӋn nhѭ: mô xѭѫng, mô mӥ dѭӟi da, não bӝ cùng vӟi phҫn nào chӭc năng Fӫa hӋ nӝt tiӃt cӫa mӝt cá thӇ. 136
Cân nһng ÿѭӧc kiӇm tra thѭӡng qui khi ngѭӡi bӋnh nhұp viӋn và ÿѭӧc tính bҵng kilogram (kg). Ӣ ngѭӡi khӓe mҥnh, ÿo cân nһng ÿѭӧc tiӃn hành nhҵm ÿánh giá, theo dõi Vӵ tăng trѭӣng và phát triӇn vӅ thӇ chҩt, nhҩt là ӣ trҿ em. Ĉӕi vӟi ngѭӡi lӟn, ÿo cân nһng Yӟi nhұn ÿӏnh tình trҥng dinh dѭӥng nhҵm xác ÿӏnh nguyên nhân cӫa các bӋnh mãn tính và kӃt quҧÿLӅu trӏ cǊng nhѭÿánh giá các hӑat ÿӝng ăn uӕng và các rӕi lӑan chӭc năng khác. ĈLӅu dѭӥng nên lѭu ý nhìn tәng quát sӵ thay ÿәi vӅ cân nһng. Ĉӕi vӟi trҿ em, viӋc ÿo cân nһng nên kӃt hӧp ÿo chiӅu cao, vòng ÿҫu, vòng ngӵc, vòng cánh tay ÿӇÿánh giá tình trҥng tăng trѭӣng. 6өt cân là mӝt sӕÿo cӵc kǤ quan trӑng, vì nó phҧn ánh viӋc ÿѭa calo vào cѫ thӇ không thích hӧp. Khi ngѭӡi bӋnh ÿói thì sөt cân chӭng tӓ sӵ mҩt protein tăng lên cӫa khӕi tӃ bào cѫ thӇ. Ĉӕi vӟi các ÿo ÿҥc nhân trҳc hӑc vӅ suy dinh dѭӥng protein calo, các chӍ sӕ tӕt nhҩt hiӋn có là ÿӝ dày nӃp da vùng cѫ tam ÿҫu cho biӃt dӵ trӳ mӥ, và chu vi cѫ cho biӃt tình trҥng cӫa protein cѫ. 3.1. Mӝt sӕ công thӭc tính thӇ trӑng tiêu chuҭn ӣ ngѭӡi lӟn ThӇ trҥng tiêu chuҭn ӣ ngѭӡi lӟn ÿѭӧc các nhà khoa hӑc ÿѭa ra nhiӅu công thӭc tính toán khác nhau, sau ÿây là mӝt sӕ công thӭc tính toán thông dөng hiӋn nay: Công thӭc Bruck Công thӭc này ÿѭӧc ngѭӡi Nhұt Bҧn sӱ dөng. Cân nһng lý tѭӣng (kg) = ( ChiӅu cao (cm) - 100) x 0,9 Công thӭc Bongard Cân nһng lý tѭӣng (kg) = (chiӅu cao(cm) x vòng ngӵc TB (cm) : 240) Công thӭc Lorentz Cân nһng lý tѭӣng (kg) = T – 100 – (T –150/ N) Trong ÿó: T là chiӅu cao (cm), N = 4 vӟi Nam và N = 2 vӟi Nӳ. Có thӇ nhìn vào bҧng ÿӇ biӃt cân nһng lý tѭӣng cӫa mình nhѭ sau: %ҧng 1. Sӕ cân nһng lý tѭӣng tѭѫng ӭng vӟi chiӅu cao NAM NӲ ChiӅu cao (cm) Cân nһng LT (kg) ChiӅu cao (cm) Cân nһng LT (kg) 155.0 61.7 145.0 52.2 157.5 62.6 147.5 53.1 160.0 63.5 150.0 54.0 162.5 64.4 152.5 55.3 165.0 65.8 155.0 56.7 167.5 67.1 157.6 58.1 170.0 68.5 160.0 59.4 172.5 69.9 162.5 60.8 175.0 71.2 165.0 62.1 178.0 72.6 167.5 63.5 180.5 73.9 170.0 64.7 183.0 75.8 172.5 66.2 185.5 77.6 175.0 67.6 188.0 78.9 178.0 68.9 190.5 81.2 180.5 70.3 %ҧng 2 chӍ áp dөng vӟi ngѭӡi ӣ lӭa tuәi 25-59 có bӝ xѭѫng vӯa phҧi, vӟi ngѭӡi có cӥ [ѭѫng to thì cӝng thêm 3-6 kg, vӟi ngѭӡi có cӥ xѭѫng nhӓ thì giҧm ÿi 3-6 kg. 137
Công thӭc do cѫ quan bҧo hiӇm Mӻÿѭa ra: Cân nһng lý tѭӣng (kg) = 50 + 0,75 (chiӅu cao (cm) - 150) Công thӭc Broca: Cân nһng lý tѭӣng (kg) = ChiӅu cao (cm) – 100 ChӍ sӕ Quetelet hay chӍ sӕ khӕi lѭӧng cѫ thӇ: 1ăm 1995 tә chӭc Y tӃ thӃ giӟi khuyên dùng chӍ sӕ khӕi lѭӧng cѫ thӇ (BMI: Body Mass Index) trѭӟc ÿây gӑi là chӍ sӕ Quetelet ÿӇ nhұn ÿӏnh vӅ tình trҥng dinh dѭӥng cѫ thӇ. BMI (kg/m2) = Cân nһng (kg) : (chiӅu cao (m) x chiӅu cao (m)) %ҧng 3: Phân loҥi trҥng thái dinh dѭӥng ӣ ngѭӡi trѭӣng thành (20 - 69 tuәi) dӵa vào chӍ sӕ BMI cho các nѭӟc châu Á Phân loҥi WHO, 1998 – BMI IDI & WPRO, 2000 - BMI Nhҽ cân 30 mà không có biӇu hiӋn cӫa các bӋnh mҥn tính ÿang tiӃn triӇn thì vүn nên duy trì cân nһng ӣ mӭc ÿӝÿó, không cҫn ÿLӅu chӍnh ÿӇ giҧm béo. Ngoài ra, cҫn lѭu ý thêm tӹ sӕ vòng bөng/ vòng mông khi vѭӧt quá 0,9 ӣ Nam và 0,8 ӣ Nӳ thì các nguy cѫ tăng huyӃt áp, bӋnh tim mҥch, bӋnh ÿái tháo ÿѭӡng ÿӅu tăng lên rõ rӋt. 3.2. Mӝt sӕ công thӭc tính cân nһng tiêu chuҭn ӣ trҿ em 9ӟi trҿ em tӯ sѫ sinh ÿӃn 6 tháng tuәi: Cân nһng lý tѭӣng (kg) = Cân nһng sѫ sinh (kg) + Sӕ tháng tuәi x 0,6 9ӟi trҿ tӯ 7 tháng tuәi ÿӃn 12 tháng tuәi: Cân nһng lý tѭӣng (kg) = Cân nһng sѫ sinh (kg) + 3,6 + 0,5 x (Sӕ tháng tuәi x 0,6) 9ӟi trҿ tӯ 2 – 12 tuәi: Cân nһng lý tѭӣng (kg) = 8 + (sӕ năm tuәi x 2). ĈӇÿánh giá mӭc ÿӝ béo phì ta dùng công thӭc tính % ÿӝ béo nhѭ sau: Ĉӝ béo (%) = (Cân nһng thӵc tӃ - Cân nһng tiêu chuҭn): Cân nһng tiêu chuҭn x 100 Phân loҥi mӭc ÿӝ béo: + Bình thѭӡng: Cân nһng tiêu chuҭn ± 10% ÿӝ béo. + Thӯa cân: Cân nһng tiêu chuҭn > 10% - 20% ÿӝ béo. + Béo phì ÿӝ I: Cân nһng tiêu chuҭn > 20% - 30% ÿӝ béo. + Béo phì ÿӝ II: Cân nһng tiêu chuҭn > 30% - 50% ÿӝ béo + Béo phì ÿӝ III: Cân nһng tiêu chuҭn > 50% ÿӝ béo. 138
Cách tính thӯa cân – béo phì ӣ trҿ em theo BMI Thӯa cân (overweight) là cân nһng vѭӧt quá “cân nһng lý tѭӣng” hay cân nһng “nên có” so vӟi chiӅu cao, béo phì (obese) là lѭӧng mӥÿѭӧc tích luӻ trong cѫ thӇ không bình thѭӡng mӝt cách cөc bӝ hay toàn thӇ tӟi mӭc có ҧnh hѭӣng xҩu ÿӃn sӭc khoҿ. 1ăm 1997 tә chӭc Y tӃ thӃ giӟi ÿӅ nghӏ lҩy ÿLӇm ngѭӥng dѭӟi 2 ÿӝ lӋch chuҭn (- 2SD) cӫa các chӍ sӕ Cân nһng/tuәi (W/A), ChiӅu cao/tuәi (H/A) và Cân nһng/chiӅu cao (W/H) so vӟi quҫn thӇ tham chiӃu NCHS (National Ceter Health Stastic) ÿӇ coi là suy dinh Gѭӥng (nhҽ cân) và chia ra các mӭc ÿӝ sau: + Tӯ - 2SD ÿӃn > - 3SD là suy dinh dѭӥng ÿӝ I (vӯa). + Tӯ - 3SD ÿӃn > - 4SD là suy dinh dѭӥng ÿӝ II (nһng). + Tӯ < - 4 SD là suy dinh dѭӥng ÿӝ III (rҩt nһng) 9ӟi thӯa cân – béo phì, trong các ÿLӅu tra sàng lӑc, giӟi hҥn ngѭӥng ÿӇ coi là thӯa cân khi sӕ Cân nһng/chiӅu cao + 2SD. ĈӇ coi là béo phì thì cҫn ÿo thêm bӅ dày Oӟp mӥ dѭӟi da ӣ các vùng nhѭ cѫ tam ÿҫu cánh tay, dѭӟi xѭѫng bҧ vai Tuy vұy, trong các ÿLӅu tra cӝng ÿӗng nhҵm ÿӇ tìm hiӇu và dӵ báo tình trҥng dinh dѭӥng thì chӍ Fҫn dùng chӍ tiêu cân nһng/chiӅu cao là ÿӫÿӇÿánh giá, vì khi cân nһng/ chiӅu cao + 2SD thì ÿa sӕ các em ÿӅu là béo phì. 3.3. Các yӃu tӕҧnh hѭӣng ÿӃn sӵ thay ÿәi cân nһng <Ӄu tӕ nӝi sinh + Vai trò cӫa các tuyӃn nӝi tiӃt: tuyӃn yên, tuyӃn giáp, tuyӃn thѭӧng thұn và tuyӃn sinh dөc. + YӃu tӕ di truyӅn liên quan ÿӃn chӫng tӝc, gen. + Các dӏ tұt bҭm sinh + Vai trò cӫa hӋ thҫn kinh <Ӄu tӕ ngoҥi sinh + Dinh dѭӥng ÿóng vai trò vô cùng quan trӑng. + BӋnh tұt, nhҩt là bӋnh mҥn tính. + ThӇ dөc thӇ thao. + Khí hұu và môi trѭӡng. 139
4. Quy trình kӻ thuұt cân Các bѭӟc tiӃn hành Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿLӇm cҫn lѭu ý Hình ҧnh minh hӑa 1. Báo và giҧi thích Giҧi thích ngѭӡi bӋnh mөc ÿích cӫa viӋc Ngѭӡi bӋnh hiӇu rõ Ngѭӡi bӋnh hӧp tác thӵc hiӋn theo ngѭӡi bӋnh, thân nhân ÿo cân nһng nhҵm kiӇm tra sӭc khӓe, ÿánh Kѭӟng dүn cӫa ÿLӅu dѭӥng. (khi thӵc hiӋn ÿo trên trҿ giá tình trҥng hiӋn tҥi nhӓ) Khai thác tiӅn sӱ cân nһng cӫa lҫn ÿo So sánh trӏ sӕ cân nһng. Phát hiӋn sӵ thay ÿәi và tìm hiӇu vҩn trѭӟc, nguyên nhân làm thay ÿәi cân nһng. ÿӅ liên quan. 2. Chuҭn bӏ dөng cө Cân nҵm Dùng cho trҿ sѫ sinh, nhǊ Trҿ chѭa ÿӭng vӳng nhi, <2 tuәi TRѬӞC Cân ÿӭng ÿLӋn tӱ hoһc ÿӗng hӗ Dùng cho trҿ lӟn hoһc 'Ӊÿӑc trӏ sӕ ngѭӡi lӟn Giҩy lót ĈӅ phòng lây nhiӉm chéo Thay sau mӛi ngѭӡi bӋnh Dung dӏch sát trùng Dùng khi cân nҵm Trong trѭӡng hӧp trҿ tiêu tiӇu khi tiӃn hành cân Bút Ghi trӏ sӕ cân nһng Ghi nhұn ÿúng, rõ ràng PhiӃu theo dõi Ĉánh giá, so sánh kӃt quҧ Phát hiӋn sӵ thay ÿәi BiӇu ÿӗ tăng trѭӣng (dùng cho trҿ em) 3. TiӃn hành cân cho Ĉѭa cân ÿӃn giѭӡng bӋnh hoһc giúp ngѭӡi Tùy tình trҥng ngѭӡi bӋnh An toàn cho ngѭӡi bӋnh ngѭӡi bӋnh EӋnh ÿӃn nѫi ÿӇ cân Khóa các bánh xe cӕÿӏnh cân 1Ӄu loҥi cân có bánh xe di 3.1. Loҥi cân ÿӭng chuyӇn ĈLӅu chӍnh thăng bҵng cân ĈӇ cân không bӏ chòng chành khi NB lên cân 140
Ĉһt giҩy lót lên bàn cân Tránh NB tiӃp xúc trӵc Thay giҩy lót sau mӛi lҫn ÿo ngӯa tiӃp bàn cân lây nhiӉm chéo Giúp ngѭӡi bӋnh cӣi bӟt quҫn áo, giày dép ChӍÿӇ ngѭӡi bӋnh mһc Trӏ sӕ ghi nhұn không bӏ sai sӕ quҫn áo mӓng tránh nhiӉm Oҥnh Giúp NB ÿӭng lên giӳa bàn cân Cân chính xác Ngѭӡi bӋnh không ÿѭӧc bám vào các vұt xung quanh TRONG ĈLӅu chӍnh quҧ cân và ghi kӃt quҧÿo ÿѭӧc Theo dõi vá ÿánh giá trӏ sӕ Ghi kӃt quҧ theo kim ÿӗng hӗ nӃu vào phiӃu theo dõi hoһc biӇu ÿӗ tăng cân nһng dùng loҥi cân ÿӗng hӗ trѭӣng Ĉӕi vӟi cân ÿLӋn tӱ, ҩn nút “Start” màn hình hiӇn thӏ 0:000 Giúp NB bѭӟc xuӕng cân, mһc quҫn áo, ÿi TiӋn nghi cho ngѭӡi bӋnh Ĉѭa ngѭӡi bӋnh vӅ giѭӡng (nӃu cҫn) giày dép 3.2. Loҥi cân nҵm Ĉѭa cân ÿӃn giѭӡng bӋnh hoһc giúp ngѭӡi Tùy tình trҥng ngѭӡi bӋnh An toàn cho ngѭӡi bӋnh EӋnh ÿӃn nѫi ÿӇ cân Khóa các bánh xe cӕÿӏnh cân 1Ӄu loҥi cân có bánh xe di chuyӇn ĈLӅu chӍnh thăng bҵng cân ĈӇ cân không bӏ chòng chành khi NB lên cân Ĉһt giҩy lót lên bàn cân Tránh NB tiӃp xúc trӵc Thay giҩy lót sau mӛi lҫn ÿo ngӯa tiӃp bàn cân lây nhiӉm chéo Giúp ngѭӡi bӋnh cӣi bӟt quҫn áo, giày dép ChӍÿӇ ngѭӡi bӋnh mһc Trӏ sӕ ghi nhұn không bӏ sai sӕ quҫn áo mӓng tránh nhiӉm Oҥnh Giúp NB nҵm giӳa bàn cân Cân chính xác Ngѭӡi bӋnh không ÿѭӧc bám vào các vұt xung quanh 141
Ĉӑc và ghi kӃt quҧÿo ÿѭӧc vào phiӃu theo Theo dõi vá ÿánh giá trӏ sӕ Ghi kӃt quҧ theo kim ÿӗng hӗ nӃu dõi hoһc biӇu ÿӗ tăng trѭӣng cân nһng dùng loҥi cân ÿӗng hӗ Ĉӕi vӟi cân ÿLӋn tӱ, ҩn nút “Start” màn hình hiӇn thӏ 0:000 Giúp NB bѭӟc xuӕng cân, mһc quҫn áo, ÿi TiӋn nghi cho ngѭӡi bӋnh Ĉѭa ngѭӡi bӋnh vӅ giѭӡng (nӃu cҫn) giày dép 4, Thu dӑn dөng cө %ӓ giҩy vào thùng rác ĈӅ phòng lây chéo Thay tӡ giҩy khác nӃu tiӃp tөc cân cho NB khác ĈӇ cân vào nѫi qui ÿӏnh Tìm cân dӉ dàng Tránh ÿӇ ngay lӕi ÿi gây choáng chӛ Cân ÿѭӧc ÿһt nѫi tiӋn lӧi, dӉ thҩy. GӉ vҩp ngã SAU Có chӃÿӝ bҧo hành cân ĈӇ cân luôn ÿѭӧc chính %ҧo hành theo thӡi gian qui ÿӏnh và xác có xác nhұn 5, Ĉánh giá tình trҥng Cân nһng bình thѭӡng hay giҧm/ tăng? Ghi nhұn bҩt thѭӡng Báo bác sƭÿӇ kӃt hӧp ÿLӅu trӏ dinh dѭӥng Có gҫy/ suy dinh dѭӥng/ béo phì/ phù? 142
5. Tӵÿánh giá và huҩn luyӋn 5.1. Ĉánh giá trѭӟc huҩn luyӋn Bài kiӇm tra sau gӗm 15 câu hӓi Ĉúng/ Sai. Ĉánh dҩu 9 vào cӝt ÿúng hoһc sai. Stt Câu hӓi Ĉúng Sai 1 Cân nһng là trӏ sӕ ít dao ÿӝng và ít thay ÿәi 2 Bác sƭ có thӇ dӵa vào cân nһng ÿӇ tính liӅu lѭӧng thuӕc cho bӋnh nhi 3 ĈLӅu dѭӥng cҫn biӃt tiӅn sӱ cân nһng cӫa ngѭӡi bӋnh trѭӟc khi ÿo 4 Dùng cân ÿӭng cho cho trҿ nhǊ nhi Nên ÿӇ ngѭӡi bӋnh mang giày dép khi ÿo cân nһng bҵng cân ÿӭng ÿӇ 5 không bҭn chân 6 Ĉѫn vӏÿo cân nһng là kilogram 7 ĈLӅu chӍnh cân vӅ mӭc “0” trѭӟc khi cân 8 Ĉһt trҿ nҵm trӵc tiӃp trên cân khi ÿo cân nһng 9 ViӋc lӵa chӑn cân không tùy thuӝc vào tuәi ngѭӡi bӋnh 10 Khi cân, ngѭӡi bӋnh cҫn ÿӭng thҷng ӣ giӳa cân 11 Vòng ÿҫu cӫa trҿ phát triӇn rҩt chұm trong năm ÿҫu Ĉӕi vӟi trҿ em ÿѭӡng biӇu diӉn cân nһng phҧn ánh tӕt cuӝc sӕng quá 12 khӭ và là bҵng chӭng cӫa sӵ dinh dѭӥng 13 Cân nһng có ý nghƭa khi ÿánh giá phù cho ngѭӡi bӋnh 14 Ngѭӡi bӋnh bҳt buӝc phҧi ÿӃn nѫi ÿӇ cân 15 ĈLӅu chӍnh thăng bҵng cân trѭӟc khi ÿһt bӋnh nhi lên cân 5.2. Huҩn luyӋn có giáo viên tҥi phòng thӵc hành Sau khi hӑc lý thuyӃt vӅ kӻ thuұt ÿo cân nһng, sinh viên ÿã tӵ lӵӧng giá và bây giӡ hãy áp dөng các kiӃn thӭc ÿã hӑc ÿӇ thӵc hành. Trѭӟc khi sinh viên thӵc hành, giáo viên hѭӟng dүn thao diӉn toàn bӝ quy trình. Trѭӟc buәi hѭӟng dүn thӵc hành, sinh viên không có cѫ hӝi ÿӇ hӓi, nhӳng ÿLӅu chѭa rõ sӁÿѭӧc trҧ lӡi sau. Tóm tҳt các ÿLӇm cҫn chú ý: Sinh viên phҧi có khҧ năng kӇÿѭӧc các bѭӟc cӫa quy trình trѭӟc lӟp (Tôi sӁ phҧi làm gì và phҧi chú ý nhӳng ÿLӇm gì). Trѭӟc khi thao diӉn giáo viên sӁ lѭu ý các bѭӟc hoһc các ÿLӇm quan trӑng nhҩt. Sau ÿó giáo viên sӁ thao diӉn mӝt Oҫn và rӗi giáo viên sӁ mӡi mӝt sinh viên thao diӉn lҥi. Giáo viên thao diӉn: Giáo viên sӁ trình diӉn toàn bӝ quy trình kӻ thuұt, vì vұy sinh viên có thӇ quan sát các ÿӝng tác. Sau ÿó sinh viên có thӇ hӓi và bình luұn. sinh viên cǊng có thӇ yêu cҫu giáo viӋn trình diӉn lҥi nӃu thҩy cҫn thiӃt 0ӝt sinh viên ÿѭӧc yêu cҫu thӵc hiӋn lҥi kӻ thuұt: Giáo viên sӁ mӡi mӝt sinh viên lên thӵc hiӋn thӱ toàn bӝ quy trình kӻ thuұt. Bѭӟc này cǊng nêu các ÿLӇm cҫn chú ý có thӇ Fҫn thiӃt cho bѭӟc thӵc hành tiӃp 143
Sinh viên thӵc hành: ĈLӅu quan trӑng là tҩt cҧ sinh viên cҫn phҧi thӵc hành. Lúc này giáo viên có thӇ vүn giúp sinh viên thӵc hiӋn các bѭӟc làm chѭa ÿҥt. Giáo viên có thӇ nói lӛi cho sinh viên và cách ÿӇ thӵc hiӋn ÿѭӧc các thao tác. 5.3. Tӵ lѭӧng giá (Bҧng kiӇm quy trình) 'ѭӟi ÿây là bҧng kiӇm thӵc hành. Sinh viên có thӇ dùng bҧng này ÿӇ thӵc hành Ngѭӡi quan sát sӁÿLӅn vào bҧng thӵc hành trong khi sinh viên thӵc hiӋn kӻ thuұt. Sinh viên cҫn biӃt mӭc ÿӝ các thao tác thӵc hiӋn nhѭ bѭӟc nào làm tӕt, bѭӟc nào còn chѭa chính xác cҫn phҧi chӍnh sӱa và bѭӟc nào ÿã bӓ qua. Không Ghi Các bѭӟc 7ӕt Ĉҥt Sai làm chú Ĉo cân nһng 1. Chuҭn bӏ và hѭӟng dүn ngѭӡi bӋnh nhӳng ÿLӅu cҫn thiӃt 2. Chuҭn bӏ dөng cөÿҫy ÿӫ Cân nҵm hoһc cân ÿӭng tùy theo ngѭӡi bӋnh Giҩy lót Dung dӏch sát trùng (khi sӱ dөng cân nҵm) Bút PhiӃu theo dõi BiӇu ÿӗ tăng trѭӣng (dùng cho trҿ em) 3. Chuҭn bӏ cân Ĉѭa cân ÿӃn giѭӡng bӋnh hoһc giúp ngѭӡi bӋnh ÿӃn nѫi ÿӇ cân Khóa các bánh xe cӕÿӏnh cân KiӇm tra, ÿLӅu chӍnh thăng bҵng cân ӣ mӭc “0” Ĉһt giҩy lót lên bàn cân 4. Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh và tiӃn hành cân Giúp ngѭӡi bӋnh cӣi bӟt quҫn áo, giày dép Giúp NB ÿӭng hoһc nҵm lên giӳa bàn cân 5. Ĉӑc và ghi kӃt quҧ vào phiӃu theo dõi/ biӇu ÿӗ tăng trѭӣng 6. TiӋn nghi NB Giúp NB bѭӟc xuӕng cân, mһc quҫn áo, ÿi giày dép 7. Thu dӑn dөng cө %ӓ giҩy vào thùng rác ĈӇ cân vào nѫi qui ÿӏnh Có chӃÿӝ bҧo hành cân (hӓi sinh viên trҧ lӡi) 8. Ĉánh giá tình trҥng NB Cân nһng bình thѭӡng hay giҧm/ tăng? Có suy dinh dѭӥng/ béo phì/ phù? 6. Thӵc hành 6.1. Thӵc hành tҥi labo (không có giáo viên) Nhӳng bài tұp thӵc hành dѭӟi ÿây có thӇÿѭӧc tiӃn hành tӯng kӻ thuұt mӝt hoһc sinh viên có thӇ chia thӡi gian ÿӇ quan sát cҧ 2 kӻ thuұt ÿo chiӅu cao, cân nһng sau ÿó sinh viên tiӃn hành tӯng kӻ thuұt. Trѭӟc khi bѭӟc vào phҫn thӵc hành phҧi ÿҧm bҧo rҵng sinh viên: 144
6.2. Hình thành nhóm thӵc hành vӟi 2 ngѭӡi Phân chia vai trò cӫa ngѭӡi quan sát và sinh viên 6ҳp xӃp viӋc thӵc hành mӝt cách có hӋ thӕng Thӵc hành có hӋ thӕng là: Thӵc hiӋn hoҥt ÿӝng dӵa trên tiêu chuҭn thӵc hành Ĉánh giá viӋc thӵc hành cӫa sinh viên +ӓi quan sát vӅ quá trình thӵc hành 1Ӄu cҫn thiӃt: Xác ÿӏnh nhӳng ÿLӇm chi tiӃt trong quá trình tham gia cho nhӳng lҫn thӵc hành tiӃp theo Thӵc hành Trѭӟc khi thӵc hành mӛi mӝt thành viên tham gia tӵ chuҭn bӏ vӅ vai trò cӫa mình trong vài phút. Sinh viên cҫn chuҭn bӏ nhӳng dөng cө cҫn phҧi có, giám sát viên nhìn vào (Bҧng kiӇm vӅÿo cân nһng). Sau ÿó sinh viên bҳt ÿҫu thӵc hành, ngѭӡi giám sát ÿánh giá dӵa trên Eҧng O&P. Thӵc hành vӟi nhóm hoһc mӝt mình ӣ bҩt cӭ nѫi nào khi có ÿLӅu kiӋn Sinh viên ÿã thӵc hành tҥi labo, sinh viên có sҹn bҧng kiӇm trong tay, vì vұy sinh viên có thӇ tӵ thӵc hành mӝt mình, hoһc vӟi nhóm 2 ngѭӡi tҥi bҩt cӭ nѫi nào, hoàn cҧnh nào khi có ÿLӅu kiӋn ví dө nhѭӣ nhà, ӣ các labo khác theo bҧng kiӇm. 6.3. Thӵc hành tҥi bӋnh viӋn theo kӃ hoҥch Sau khi sinh viên ÿã thӵc hiӋn ÿѭӧc quy trình kӻ thuұt, sinh viên sӁ có thӡi gian thӵc Wұp tҥi bӋnh viӋn. Tҥi bӋnh viӋn có thӇ sinh viên thҩy các ÿLӅu dѭӥng viên ÿo chiӅu cao, cân Qһng không hoàn toàn giӕng nhѭ sinh viên ÿã hӑc tҥi trѭӡng. Sinh viên ÿӯng lo lҳng mà hãy quan sát và phân tích xem hӑÿã thӵc hiӋn nhѭ thӃ nào, lý do tҥi sao lҥi có khác so vӟi sinh viên hӑc. Có thӇ các bѭӟc cӫa quy trình ÿѭӧc cô ÿӑng lҥi theo các bѭӟc ít hѫn hoһc khác Pӝt chút, nhѭng vӅ cѫ bҧn là nhѭ sinh viên ÿã hӑc ӣ trѭӡng. 6.4. Giám sát quá trình rèn luyӋn Sinh viên có thӇ tӵÿánh giá quá trình rèn luyӋn bҵng các cách sau: Quay camera: Sinh viên có thӇÿһt máy quay ӣ mӝt chӛ có thӇ phù hӧp, hoһc nhӡ Pӝt ngѭӡi quay cho mӛi khi sinh viên muӕn xem lҥi quá trình thӵc hiӋn kӻ thuұt cӫa mình. Sinh viên giám sát lүn nhau: Sinh viên cǊng có thӇ lұp mӝt nhóm hӑc tұp ÿӇ nhӡ sinh viên mình quan sát quá trình thӵc hiӋn kӻ thuұt dӵa vào bҧng kiӇm. Tӕt nhҩt mӛi lҫn quan sát là mӝt sinh viên khác. Tình huӕng: sinh viên có thӇ xây dӵng tình huӕng ÿӇÿóng vai và giҧi quiӃt nhӳng Yҩn ÿӅ trong tình huӕng. Sinh viên lӟp trѭӟc giám sát: Khi ÿi thӵc tұp tҥi bӋnh viӋn, sinh viên sӁ gһp các anh chӏ sinh viên hӑc trѭӟc và nhӡ hӑ quan sát giúp. Nhân viên giám sát: Khi ÿi thӵc tұp tҥi bӋnh viӋn, sӁ có nhân viên bӋnh viӋn giám sát viӋc ÿo cân nһng cho ngѭӡi bӋnh cӫa sinh viên. Vұy sinh viên phҧi có khҧ năng áp dөng các kiӃn thӭc ÿã hӑc và thӵc hiӋn ÿúng quy trình kӻ thuұt. 145
.Ӻ THUҰT SӰ DӨNG MÁY MONITOR 1. Giӟi thiӋu máy Monitor Theo dõi dҩu hiӋu sӕng là mӝt kӻ năng cѫ bҧn và quan trӑng cӫa ngѭӡi ÿLӅu dѭӥng. Trong chăm sóc ngѭӡi bӋnh. Thông thѭӡng ngѭӡi bӋnh ÿѭӧc theo dõi dҩu hiӋu sӕng 2 Oҫn/ngày, tuy nhiên trong nhӳng trѭӡng hӧp ÿһc biӋt (ngѭӡi bӋnh nһng, ngѭӡi bӋnh có diӉn biӃn .) chúng ta phҧi theo dõi dҩu hiӋu sӕng cӫa ngѭӡi bӋnh theo chӍÿӏnh cӫa thҫy thuӕc (3h/lҫn, 1h/lҫn, 15’/lҫn hoһc theo dõi liên tөc). +ҫu hӃt các trѭӡng hӧp ÿӇ theo dõi dҩu hiӋu sӕng cho ngѭӡi bӋnh sӱ dөng các dөng cө thông dөng nhѭ: huyӃt áp, ӕng nghe, ÿӗng hӗ bҩm dây, nhiӋt kӃ Trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp ÿһc biӋt ngѭӡi bӋnh nһng, nguy kӏch, viӋc sӱ dөng các thiӃt bӏ y tӃ thông dөng không thӇÿáp ӭng ÿѭӧc yêu cҫu chăm sóc, ÿLӅu trӏ, khi ÿó các thiӃt bӏ hiӋn ÿҥi ÿa năng nhѭ máy Monitor có thӇ giúp theo dõi dҩu hiӋu sӕng liên tөc chính xác và kӏp thӡi ÿáp ӭng ÿѭӧc nhu cҫu chăm sóc và ÿLӅu trӏ. Monitor là mӝt thiӃt bӏÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ theo dõi dҩu hiӋu sӕng tӗn cӫa ngѭӡi bӋnh tҥi các ÿѫn vӏÿLӅu trӏ tích cӵc hay chăm sóc ÿһc biӋt trong bӋnh viӋn. Máy ÿѭӧc thiӃt kӃ có phҫn mӅm linh hoҥt có thӇ xӱ lý và cho phép theo dõi nhiӅu thông sӕ kӻ thuұt khác nhau vӅ chӭc năng sӕng cӫa ngѭӡi bӋnh trong cùng mӝt thӡi gian nhѭ: mҥch, nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ, huyӃt áp ÿLӋn tim, nhӏp thӣ nӗng ÿӝ bão hoà ô xy trong máu , hӋ thӕng cҧnh báo ÿӇ thông báo nhӳng tình trҥng bҩt thѭӡng cӫa ngѭӡi bӋnh. Ngoài ra, máy còn có hӋ thӕng an toàn (pin) ÿӇ duy trì nguӗn ÿLӋn cung cҩp cho máy trong trѭӡng hӧp ÿang theo dõi dҩu hiӋu sӕng cho ngѭӡi bӋnh mà bӏ mҩt ÿLӋn ÿӝt xuҩt, ÿҧm bҧo tính liên tөc trong chăm sóc, rҩt tiӋn ích cho ngѭӡi ÿLӅu dѭӥng trong chăm sóc ngѭӡi bӋnh. 2. Mөc tiêu hӑc tұp 1. Mô tҧÿѭӧc cҩu tҥo và tính năng tác dөng các bӝ phұn cӫa máy monitor. 2. Mô tҧÿѭӧc các bѭӟc trong quy trình kӻ thuұt sӱ dөng máy Monitor. 3. Thӵc hiӋn ÿѭӧc quy trình kӻ thuұt theo dõi dҩu hiӋu sӕng cho ngѭӡi bӋnh sӱ dөng máy Monitor. 4. Rèn luyӋn ÿѭӧc tính cҭn thұn, chuҭn xác và tôn trӑng ngѭӡi bӋnh trong khi thӵc hiӋn quy trình kӻ thuұt theo dõi dҩu hiӋu sӕng cho ngѭӡi bӋnh bҵng máy Monitor. 3. Lý thuyӃt liên quan ÿӃn kӻ năng Ĉһc ÿLӇm hình dáng bên ngoài máy Monitor 3.1. Mһt trѭӟc cӫa máy Stt Tên gӑi cӫa tӯng bӝ Mô tҧ chӭc năng phұn Ĉèn ÿӓ hoһc ÿèn vàng sáng là biӇu thӏ có dҩu hiӋu bҩt 1 Ĉèn chӍ thӏ cҧnh báo thѭӡng cho hoҥt ÿӝng cӫa máy, ÿèn màu xanh biӇu thӏ có sӵÿӗng bӝ giӳa máy vӟi ngѭӡi bӋnh 2 Tay sách Dùng ÿӇ xách di chuyӇn monitor 3 Phím dӯng cҧnh báo Dùng ÿӇ tҳt âm thanh cӫa chuông cҧnh báo (báo ÿӝng) Phím chuyӇn ÿәi NIBP Dùng ÿӇ lӵa chӑn chӃÿӝÿo huyӃt áp, ҩn phím này ÿӇ 4 (HA) thay ÿәi chӃÿӝÿo 146
Dùng ÿӇ bѫm khí vào bao ÿo huyӃt áp sau khi ÿã lӵa 5 Phím Start/Stop NIBP chӑn chӃÿӝÿo huyӃt áp 6 Phím Menu Dùng ÿӇ hiӇn thӏ các cӱa sә (chӃÿӝ) menu 7 Phím HOME Dùng ÿӇ mӣ hoһc ÿóng cӱa sә theo dõi chính 8 ChuyӇn mҥch nguӗn Dùng tay giӳ hѫn 1s thì nguӗn sӁ mӣ hoһc tҳt 9 Ĉèn nguӗn Ĉèn sáng khi monitor ÿѭӧc cҩp nguӗn ÿLӋn 10 Ĉèn nguӗn AC Ĉèn sáng khi máy nӕi vӟi nguӗn ÿLӋn AC 11 Ĉèn nguӗn Pin Ĉèn sáng khi máy hoҥt ÿӝng bҵng nguӗn Pin 12 Ĉèn nҥp pin Ĉèn sáng hoһc nhҩp nháy khi pin ÿang ÿѭӧc nҥp ÿLӋn Dùng ÿӇ hiӇn thӏ dӳ liӋu cҫn theo dõi. Chҥm vào màn hình sӁ hiӇn thӏ và ÿLӅu chӍnh ÿѭӧc dӳ liӋu cҫn theo dõi 13 Màn hình chính Wѭѫng ӭng vӟi chӭc năng ӣ nѫi ÿã chҥm Hình 1: Mһt trѭӟc máy Hình 1: Monitor 3.2. Mһt bên trái cӫa máy: 0һt bên trái cӫa máy Monitor có bӕ trí các khe, lӛ cҳm cho các thiӃt bӏ sau: TEMP: Dùng ÿӇ nӕi vӟi dây ÿo nhiӋt ÿӝ Multi - Parameter: Dùng ÿӇ nӕi vӟi các ӕng nӕi nhѭ: IBP (HA xâm nhұp - Ĉѭa ÿҫu dò vào trong ÿӝng mҥch ÿӇÿo HA trong ÿӝng mҥch), CO2 hoһc ÿҫu ÿo nhӏp thӣ, vӟi mӛi dây Qӕi khác nhau thì nó sӁ tӵÿӝng nhұn ra. SpO2: Dùng ÿӇ kӃt nӕi vӟi dây ÿo SpO2 ECG/RESP: Dùng ÿӇ kӃt nӕi vӟi dây ÿo ECG (ÿLӋn tim, nhӏp tim )/nhӏp thӣ NIBP: Nӕi vӟi dây ÿo HA (ÿo HA thông thѭӡng) 147
Báo hiӋu Ә cҳm dây chú ý ÿo nhiӋt ÿӝ Ә cҳm ÿa năng Multi-Parameter Ә cҳm dây Ә cҳm dây ÿo ÿo SpO2 HA xâm nhұp Ә cҳm dây ÿo ECG +ӝp Ә cҳm dây ÿӵng pin ÿo huyӃt áp Hình 2: Mһt bên trái máy 3.3. Mһt bên phҧi cӫa máy 7ҥi mһt bên trái cӫa máy Monitor có bӕ trí các khe, lӛ cҳm cho các thiӃt bӏ sau: Handle: Tay xách PC card eject button: nút ÿӇ tháo card PC PC card sjot: Khe ÿӇ cҳm card PC Fuse Holder: Dùng ÿӇ giӳ cҫu chì AC source: Dùng ÿӇ nӕi vӟi nguӗn AC Tay xách Nút tháo card PC Ә cҳm card PC Ә cҳm dây chӕng nhiӉu Giá kҽp cҫu chì Ә cҳm nguӗn AC Ә nӕi vӟi máy theo dõi Ә cҳm vӟi máy in Hình 3: Mһt bên phҧi máy 148
3.4. Các thông sӕ hiӇn thӏ trên màn hình Màn hình theo dõi: Có thӇ hiӇn thӏ bҩt cӭ lúc nào bҵng cách kích vào nút Home trên máy. Trên màn hình này sӁ hiӇn thӏ theo dҥng sóng và dҥng sӕ cӫa các tham sӕ cҫn theo dõi. &ӱa sә Menu: SӁÿѭӧc hiӇn thӏ bҩt cӭ lúc nào bҵng cách chҥm vào phím menu trên màn hình hoһc trên thân máy. &ӱa sә Enlarged: HiӇn thӏ dҥng sӕ vӟi kích thѭӟc lӟn. &ӱa sә Reviver: Ĉây là cӱa sә xem lҥi, cӱa sә này có 3 cӫa sә chính. x &ӱa sә TREND : Dùng ÿӇ hiӇn thӏ dҥng ÿӗ thӏ trong 24h. x &ӱa sә LIST: HiӇn thӏ dӳ liӋu dҥng danh sách cӫa các tham sӕ. x &ӱa sә ARRHYTH RECALL: Dùng ÿӇ hiӇn thӏ dӳ liӋu file lѭu vӅ loҥn nhӏp tim. &ӱa sә thông tin vӅ ngѭӡi bӋnh: Tҥi cӱa sә này có thӇ vào tên cӫa ngѭӡi bӋnh, dӳ liӋu lѭu giӳ tҥi ÿây có thӇ xoá ÿѭӧc. &ӱa sә cài ÿһt cҧnh báo: Tҥi ÿây có thӇ cài ÿһt vӅ cҧnh báo loҥn nhӏp và cҧnh báo Vӵ sӕng. &ӱa sә cài ÿһt các tham sӕ: Dùng ÿӇ thay ÿәi các tham sӕÿѭӧc theo dõi. &ӱa sә Setup và các cӱa sә khác gӗm các cӱa sә sau: x &ӱa sә ghi. x &ӱa sәÿһt ngày và giӡ. x &ӱa sә cài ÿһt âm thanh. x &ӱa sә thay ÿәi ÿӝ sáng tӕi. x &ӱa sә dùng ÿӇ thiӃt lұp chӭc năng cho mӝt phím. x &ӱa sә TOUCH KEY OFF dùng ÿӇ tҳt màn hình. x &ӱa sә SLEEP MODE dùng ÿӇÿһt ӣ chӃÿӝ ngӫ. x &ӱa sә INTER BED: Dùng ÿӇ cài ÿһt lӵa chӑn các giѭӡng bӋnh. 149
HiӇn thӏ dҥng sӕ Cài ÿһt HA xâm nhұp Cài ÿһt ECG &ӱa sә Menu /ѭu cҧnh baó Màn hình theo dõi Cài ÿһt nhӏp thӣ Cài ÿһt SpO2 HiӇn thӏ dӳ liӋu Cài ÿһt HA HiӇn thӏÿӗ thӏ Cài ÿһt CO 2 Phai lѭu loҥn nhӏp Cài ÿһt nhiӋt ÿӝ Ĉһt chӃÿӝ ngӫ Cài ÿһt báo ÿӝng Phím tҥm dӯng Cài ÿһt ngày giӡ Màn hình Nhұp thông tin nn 7ҳt màn hình ChӍnh ÿӝ sáng tӕi &ӱa sә ghi Phím chӭc Chӑn loҥi giѭӡng bӋnh Hình 4: Các thông sӕ hiӇn thӏ trên màn hình 3.1 Các phө kiӋn kèm theo Các phө kiӋn kèm theo máy ÿӇ phөc vө cho các chӭc năng theo dõi huyӃt áp, nhiӋt ÿӝ, ÿLӋn tim và nӗng ÿӝ O2 trong máu: Ӕng nӕi ÿo nhiӋt ÿӝ (1) Ӕng nӕi ÿo ECG (2) (ÿLӋn tim, nhӏp tim ) và các ÿLӋn cӵc (3) Ӕng nӕi ÿo SPO2 (4) Ӕng nӕi ÿo HA và băng ÿo HA (1 dùng cho ngѭӡi lӟn. 1 dùng cho trҿ em) ( 5 ) 1 2 3 4 5 Hình 5: Các phө kiӋn kèm theo 150
4. Quy trình kӻ thuұt Các bѭӟc Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do Nhӳng ÿLӇm cҫn chú ý Hình ҧnh minh hoҥ 1. Chuҭn bӏ 1. Xem hӗ sѫ bӋnh án biӃt ngѭӡi Tránh nhҫm lүn khi Xác ÿӏnh ÿúng ngѭӡi TRѬӞC ngѭӡi bӋnh EӋnh và chӍÿӏnh cӫa bác sӻ theo dõi ngѭӡi bӋnh EӋnh, xem ÿúng chӍÿӏnh Fӫa bác sӻ 2. Thông báo cho ngѭӡi bӋnh vӅ ĈӇ ngѭӡi bӋnh yên Giҧi thích cho ngѭӡi bӋnh thӫ thuұt sҳp làm tâm tin tѭӣng, tránh lo hiӇu mөc ÿích, quá trình Oҳng tiӃn hành thӫ thuұt 3. Hѭӟng dүn cho ngѭӡi bӋnh ĈӇ ngѭӡi bӋnh hӧp - ĈӇ ngѭӡi bӋnh nҵm nghӍ nhӳng ÿLӅu cҫn thiӃt có liên quan tác tӕt vӟi ÿLӅu dѭӥng, Wҥi giѭӡng tránh nhiӉu sóng trong - Loҥi bӓ các vұt dөng khi máy hoҥt ÿӝng Eҵng kim loҥi và phát sóng ÿLӋn tӯ (tháo ÿӗng hӗ, vòng, ÿLӅn thoҥi di ÿông ) 2. Chuҭn bӏ 4. Mang trang phөc ÿҫy ÿӫ, rӱa +ҥn chӃ nhiӉm khuҭn Móng tay cҳt ngҳn, tóc ngѭӡi ÿLӅu tay thѭӡng qui chéo Jӑn gàng Gѭӥng Hình 6: Chuҭn bӏ ngѭӡi ÿLӅu Gѭӥng 151
6ӱ dөng ÿúng loҥi dây và 3. Chuҭn bӏ 5. Nӕi dây nguӗn vào máy &ҩp ÿLӋn nguӗn cho nguӗn ÿLӋn 220V cho máy máy Monitor máy Ĉèn báo AC/DC sӁ sáng) 3.1 Cҩp ÿLӋn cho máy 6. Ҩn và giӳ phím nguӗn khoҧng ĈӇ khӣi ÿӝng máy Màn hình hiӇn thӏ máy tӵ 2 giây kiӇm tra và trӣ vӅ màn hình Home (Màn hình theo dõi) Hình 7: Khӣi ÿӝng máy 3.2. Cài ÿһt 7. Ҩn vào phím MENU ĈӇ vào chѭѫng trình Trên màn hình, hiӋn ra ngày và giӡ hoҥt ÿӝng cӫa máy Fӱa sә MENU Hình 8: Ҩn nút Menu 8. Ҩn vào phím DATE & TIME ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә Oӵa chӑn và ҩn vào các phím DATE & TIME (ngày Qăm, tháng, ngày, giӡ, phút và giӡ), cài ÿһt ngày giӡ theo dõi ngѭӡi EӋnh 9. Ҩn vào phím SET, sau ÿó vào ĈӇ nhӟ lѭu lҥi các 1Ӄu cài ÿһt không chính phím HOME ÿӝng tác ÿã làm, sau xác, không phù hӧp máy ÿó quay vӅ màn hình xuҩt hiӋn dòng chӳ theo dõi OUT OF RANGE 152
3.3. Cài ÿһt 10. Ҩn vào phím MENU, chӑn và ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә Màn hình thông tin cӫa tên ngѭӡi ҩn vào cӫa sә PATIENT INFO MENU cӱa sә ngѭӡi bӋnh xuҩt hiӋn EӋnh PATIENT INFO 11. Ҩn vào phím KEYBOARD, Nhұp tên ngѭӡi bӋnh Trên màn hình sӁ hiӇn thӏ vào các ký tӵ chӳ trên bàn phím và lѭu lҥi tên ngѭӡi bӋnh Uӗi chҥm vào phím SET 12. Ҩn vào phím MENU, rӗi phím 3.4. Cài ÿһt ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә ECG chӃÿӝ theo MENU, cӱa sә ECG dõi nhӏp tim VITAL ALARM (cҧnh báo nhӏp tim) 13. Tҥi cӱa sә HR/PR ҩn vào Ĉһt giӟi hҥn trên và Khi nhӏp tim ngѭӡi bӋnh giӟi hҥn trên, dѭӟi. Ҩn nhҽ vào giӟi hҥn dѭӟi nhӏp tim Yѭӧt quá giӟi hҥn này phím tăng, giҧm ÿӇÿLӅu chӍnh cho phép cӫa ngѭӡi máy sӁ báo ÿӝng sau ÿó ҩn vào phím HOME EӋnh, rӗi quay trӣ lҥi màn hình theo dõi 14. Ҩn nhҽ vào phím MENU, sau ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә &ӱa sӕ NIBP VITAL 3.5. Cài ÿһt ÿó vào phím NIBP MENU, cӱa sә NIBP ALARM (báo ÿӝng dҩu chӃÿӝ theo VITAL ALARM hiӋu huyӃt áp) xuҩt hiӋn dõi huyӃt áp 15. Tҥi cӱa sә SYS ҩn nhҽ vào Ĉһt giӟi hҥn trên và Khi HA tӕi ÿa cӫa ngѭӡi phím giӟi hҥn trên, dѭӟi, ҩn phím giӟi hҥn dѭӟi cӫa HA EӋnh vѭӧt quá giӟi hҥn Wăng hay giҧm Wӕi ÿa cho phép cӫa này máy sӁ báo ÿӝng ngѭӡi bӋnh 16. Tҥi cӱa sә DIA ҩn nhҽ vào Ĉһt giӟi hҥn trên và Khi HA tӕi thiӇu cӫa ngѭӡi phím giӟi hҥn trên, dѭӟi, sau ÿó giӟi hҥn dѭӟi cӫa HA EӋnh vѭӧt quá giӟi hҥn ҩn phím tăng hay giҧm Wӕi thiӇu cho phép cӫa này máy sӁ báo ÿӝng ngѭӡi bӋnh 153
17. Tҥi cӱa sә MEAN ҩn vào Ĉһt giӟi hҥn trên và Khi trӏ sӕ HA trung bình phím giӟi hҥn trên, dѭӟi rӗi ҩn giӟi hҥn dѭӟi cӫa HA Fӫa ngѭӡi bӋnh vѭӧt quá phím tăng hay giҧm, sau ÿó ҩn trung bình cho phép giӟi hҥn này máy sӁ báo vào phím HOME Fӫa ngѭӡi bӋnh rӗi trӣ ÿӝng YӅ màn hình theo dõi ban ÿҫu 18. Ҩn vào phím MENU, phím ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә &ӫa sӕ REST VITAL 3.6. Cài ÿһt RESP ÿӇ hiӇn thӏ cӱa sә REST MENU, cӱa sә REST ALARM (báo ÿӝng nhӏp chӃÿӝ theo VITAL ALARM VITAL ALARM thӣ) xuҩt hiӋn dõi nhӏp thӣ. 19. Ҩn vào phím tăng hay giҧm, Ĉһt giӟi hҥn trên và Khi nhӏp thӣ ngѭӡi bӋnh phím HOME giӟi hҥn dѭӟi nhӏp thӣ Yѭӧt quá giӟi hҥn này cho phép cӫa ngѭӡi máy sӁ báo ÿӝng EӋnh, rӗi quay trӣ lҥi màn hình theo dõi 20. Ҩn vào phím MENU, phím ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә &ӱa sә TEMP VITAL 3.7. Cài ÿһt TEMP MENU, cӱa sә TEMP ALARM (báo ÿӝng nhӏp chӃÿӝ theo VITAL ALARM thӣ) xuҩt hiӋn dõi nhiӋt ÿӝ 21. Ҩn vào phím giӟi hҥn trên, Cài ÿһt giӟi hҥn trên Khi nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ ngѭӡi Gѭӟi, phím tăng, giҧm sau ÿó và giӟi hҥn dѭӟi nhiӋt EӋnh vѭӧt quá giӟi hҥn phím HOME ÿӝ cho phép cӫa này máy sӁ báo ÿӝng ngѭӡi bӋnh, rӗi quay trӣ lҥi màn hình theo dõi 154
22. Ҩn vào phím MENU, phím ĈӇ hiӇn thӏ cӱa sә &ӱa sә SPO2 VITAL 3.8. Cài ÿһt SPO2 MENU, cӱa sә SPO2 ALARM (báo ÿӝng ÿӝ bão chӃÿӝ theo VITAL ALARM hòa oxy) xuҩt hiӋn dõi ÿӝ bão hòa 23. Ҩn vào phím giӟi hҥn trên, Cài ÿһt giӟi hҥn trên Khi SPO2 ngѭӡi bӋnh oxy(SpO2) Gѭӟi, phím tăng, giҧm sau ÿó và giӟi hҥn dѭӟi Yѭӧt quá giӟi hҥn này vào phím HOME SPO2 cho phép cӫa máy sӁ báo ÿӝng ngѭӡi bӋnh, rӗi trӣ vӅ màn hình theo dõi 4. Kӻ thuұt tiӃn hành 24. VӋ sinh vùng ngӵc và bөng ĈӇÿLӋn cӵc tiӃp xúc Làm sҥch da ngѭӡi bӋnh, Fӫa ngѭӡi bӋnh Wӕt vӟi da ngѭӡi bӋnh chú ý các vӏ trí gҳn ÿLӋn 4.1 Theo dõi Fӵc ÿLӋn tim, nhӏp TRONG thӣ, nhӏp tim 25. Bóc và dán ÿLӋn cӵc vào ĈӇÿLӋn cӵc tiӉp xúc *ҳn ÿúng 3 vӏ trí: ngӵc ngѭӡi bӋnh Yӟi ngѭӡi bӋnh bên phҧi, ngӵc bên trái, Gѭӟi bөng vӅ bên trái Hình 9: Bóc và gҳn ÿLӋn cӵc 26. Gҳn ÿҫu kҽp ÿLӋn cӵc vào ĈӇ nӕi Monitor vӟi Ĉӓ gҳn ӣ bên ngӵc phҧi, Fӵc dán, nӕi cáp ÿLӋn cӵc vào ngѭӡi bӋnh vàng ngӵc trái, xanh ӣ dây nӕi ECG, nӕi dây nӕi ECG phía dѭӟi bөng vào ә cҳm monitor Hình 10: Các vӏ trí gҳn ÿLӋn cӵc 27. Quan sát màn hình theo dõi Ĉánh giá sӵ hoҥt ÿӝng Nhӏp tim, sóng ÿLӋn tim, trên Monitor (Home) Fӫa tuҫn hoàn và hô nhӏp thӣ Kҩp 155
4.2. Theo dõi 28. Lӵa chӑn ӕng ÿo, nӕi ӕng vӟi Theo dõi ÿӝ bão hoà Ĉèn trên ӕng ÿo SPO2 SPO2 dây SpO2 và nӕi dây SpO2 vào Oxy mao mҥch phҧi quay vӅ phía móng máy Monitor tay cӫa ngѭӡi bӋnh Hình 11: Gҳn ӕng ÿo Spo2 vӟi máy 29. Gҳn ӕng ÿo vào ngѭӡi bӋnh ĈӇ thiӃt bӏÿo tiӃp xúc 9ӏ trí tiӃp xúc là ÿҫu ngón Yӟi ngѭӡi bӋnh tay ngѭӡi bӋnh Hình 12: Gҳn ӕng ÿo vào ngѭӡi EӋnh 30. Quan sát màn hình trên Ĉánh giá ÿӝ bão hòa Theo dõi dҥng sóng và Monitor màn hình theo dõi oxy mao mҥch ngѭӡi Gҥng sӕ hiӇn thӏ ÿӝ bão (Home) EӋnh hòa oxy 4.3. Theo dõi 31. Lӵa chӑn bao ÿo HA, rӗi nӕi Theo dõi ÿѭӧc chính %Ӆ rӝng băng huyӃt áp huyӃt áp bao ÿo vào dây dүn khí ÿo huyӃt xác chӍ sӕ huyӃt áp Eҵng 1/2 – 2/3 chiӅu dài áp Fӫa ngѭӡi bӋnh cánh tay ngѭӡi bӋnh Hình 13: Nӕi dây ÿo HA vӟi máy 156
32. Xác ÿӏnh ÿӝng mҥch vùng ĈӇ máy tiӃp xúc vӟi 9ӏ trí cuӕn băng huyӃt áp khuӹu tay, cuӕn băng ÿo huyӃt ÿӝng mҥch cӫa ngѭӡi ӣ phía trên nӃp gҩp khuӹu áp vào tay ngѭӡi bӋnh EӋnh tay 3cm Hình 14: Quҩn băng ÿo HA 33. Ҩn vào phím START/STOP ĈӇÿo và theo dõi chӍ ViӋc ÿo có thӇ bҳt ÿҫu trên thân máy Vӕ huyӃt áp (chӃÿӝ ÿo hoһc dӯng lҥi bҵng cách Eҵng tay) ҩn phím này 34. Ҩn vào phím HOME ĈӇ quay lҥi màn hình Khi ÿã hoàn thành viӋc ÿo theo dõi huyӃt áp cho ngѭӡi bӋnh 4.4. Theo dõi 35. Lҩy ÿҫu dò ÿo nhiӋt ÿӝ, nӕi ĈӇ nӕi máy vӟi ngѭӡi nhiӋt ÿӝ Yӟi dây dүn nhiӋt, khe cҳm trên EӋnh Monitor Hình 15: Gҳn ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ vӟi máy 36. Gҳn ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ vào ĈӇ máy tiӃp xúc vӟi Ĉһt ÿҫu dò vào trong ngѭӡi bӋnh da ngѭӡi bӋnh miӃng ÿӋm dán, gҳn ÿҫu dò lên da ngѭӡi bӋnh, Jҳn ÿҫu dò vào bӅ mһt da ngѭӡi bӋnh Hình 16: Gҳn ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ 157
37. Dӳ liӋu vӅ nhiӋt ÿӝ sӁÿѭӧc hiӇn thӏ trên màn hình 5. Thu dӑn 38. Ҩn và giӳ phím nguӗn trong 2 ĈӇ cҳt nguӗn ÿLӋn Gөng cө giây 5.1. Tҳt máy Hình 17: Tҳt nguӗn ÿLӋn 5.2. Thu dӑn 39. Tháo băng huyӃt áp, các ÿҫu Gөng cө ÿLӋn cӵc, ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ ra khӓi ngѭӡi bӋnh SAU 40. VӋ sinh, mһc áo, quҫn cho Làm sҥch vùng da ÿã Giӳҩm cho ngѭӡi bӋnh ngѭӡi bӋnh Jҳn các ÿLӋn cӵc QӃu trӡi lҥnh 41. Ĉһt ngѭӡi bӋnh tѭ thӃ thoҧi 7ҥo cho ngѭӡi bӋnh TuǤ theo tình trҥng cӫa mái Fҧm giác thoҧi mái, ngѭӡi bӋnh mà lӵa chӑn thӇ hiӋn sӵ tôn trӑng Wѭ thӃ cho phӵ hӧp ngѭӡi bӋnh 42. Rút ÿҫu dò ra khӓi các khe ĈӇ cҩt dӑn dөng cө Fҳm cӫa máy. Rút dây ÿLӋn sau khi sӱ dөng nguӗn 43. VӋ sinh lau chùi, máy theo %ҧo quҧn máy sau sӱ Dùng khăn lau mӅm qui ÿӏnh Gөng 158
5.3. Ghi hӗ 44. Ghi thӡi gian và nӝi dung các ĈӇÿҧm bҧo viӋc Ghi ÿҫy ÿӫ nhӳng kӃt quҧ Vѫ chăm sóc công viӋc ÿã làm cho ngѭӡi bӋnh chăm sóc ÿѭӧc liên ÿã theo dõi, diӉn biӃn cӫa Wөc và tiӋn lӧi ngѭӡi bӋnh xҧy ra trong quá trình theo dõi (nӃu có) x Chú ý: Hѭӟng dүn xӱ trí mӝt sӕ trѭӡng hӧp khi sӱ dөng máy Monitor trong chăm sóc ngѭӡi bӋnh Nhӳng ÿLӇm cҫn Hình ҧnh minh Stt Tình huӕng Phѭѫng pháp tiӃn hành Lý do chú ý Kӑa 1. Ngѭӡi bӋnh ÿang ÿѭӧc 1. Ҩn vào phím MENU, rӗi phím NIBP trên ĈӇ vào chѭѫng trình cài ÿһt theo dõi huyӃt áp, mҥch, nhiӋt thân máy ÿӝ, ÿLӋn tim bҵng máy Monitor, bác sӻ ra chӍÿӏnh 2. Ҩn vào phím INTERVAL/CUFF ĈӇ cài ÿһt khoҧng thӡi gian ÿo &ӭ 5 phút máy tӵ 1 Fҫn phҧi theo dõi huyӃt áp 7ҥi cӱa sә MEASUREMENT INTERVEVAL huyӃt áp ÿӝng ÿo huyӃt áp 1 trong khoҧng 5 phút/ lҫn. Quy chӑn phím 5 phút Oҫn trình sӱ dөng máy ÿѭӧc thӵc 3. Sau ÿó ҩn vào phím HOME trên thân máy ĈӇ vӅ chӃÿӝÿang theo dõi ban hiӋn theo hѭӟng dүn sau: ÿҫu 2. Ngѭӡi bӋnh ÿang ÿѭӧc 1. Ҩn vào phím Silence alarm trên thân máy ĈӇ tҳt âm cҧnh báo theo dõi bҵng máy Monitor, ÿèn báo ÿӝng sáng ÿӗng thӡi 2. KiӇm tra lҥi các ÿLӋn cӵc dán trên ngѭӡi Phát hiӋn ÿiӋn cӵc bӏ mҩt hoһc trên màn hình xuҩt hiӋn dòng EӋnh bong ra khӓi cѫ thӇ ngѭӡi bӋnh chӳ “Check electrodes”, ÿӇ 3. Thay ÿLӋn cӵc mӟi/dán lҥi vào vӏ trí ÿLӋn ĈӇ ÿҧm bҧo các ÿiӋn cӵc bình 2 khҳc phөc tình trҥng trên phҧi Fӵc bӏ bong ra thѭӡng tiӃn hành các bѭӟc nhѭ sau: 4. Gҳn ÿҫu kҽp ÿLӋn cӵc vào ÿLӋn cӵc mӟi ĈӇ tiӃp tөc quá trình theo dõi 5. TiӃp tөc theo dõi nhӏp tim, sóng ÿLӋn tim và nhӏp thӣ trên màn hình theo dõi 159
3. Ngѭӡi bӋnh ÿang ÿѭӧc 1. Ҩn vào phím Menu, phím Sleep mode trên ĈӇ vào cài ÿһt chӃÿӝ ngӫ theo dõi bҵng máy Monitor màn hình vào buәi tӕi muӕn ÿӇ máy ӣ chӃÿӝ ngӫ chúng ta phҧi vұn 3 hành theo quy trình sau: 2. Ҩn vào phím Yes Muӕn thoát khӓi chӃÿӝ ngӫ, ҩn vào bҩt kǤ vӏ trí nào trên màn hình theo dõi hoһc các phím trên thân máy 4. Ngѭӡi bӋnh ÿang ÿѭӧc 1. Ҩn vào phím Menu, phím Vital alarm trên Xuҩt hiӋn màn hình cài ÿһt chӃ theo dõi bҵng monitor, chúng màn hình ÿӝ báo ÿӝng ta muӕn kiӇm tra xem giӟi Kҥn các dҩu hiӋu sӕng cӫa 4 ngѭӡi bӋnh cài ÿһt có phù 2. KiӇm tra các giӟi hҥn ÿã cài ÿһt Xem có phù hӧp vӟi chӍÿӏnh cӫa 1Ӄu thҩy cài ÿһt Kӧp không, làm nhѭ sau: bác sӻ không không phù hӧp thì cài ÿһt lҥi 3. Ҩn vào phím Home ĈӇ trӣ vӅ màn hình theo dõi Sau khi ÿã kiӇm tra xong 5. Ngѭӡi bӋnh ÿang ÿѭӧc 1. Ҩn phím Menu, phím Enlarged trên góc ĈӇ màn hình theo dõi hiӋn thӏ theo dõi bҵng máy Monitor, trái màn hình Gѭӟi dҥng sӕ to hѫn các dҩu hiӋu sӕng cӫa ngѭӡi EӋnh ÿѭӧc hiӇn thӏ dѭӟi dҥng 5 Vӕ và dҥng sóng. Chúng ta 2. Ҩn vào phím Home Trӣ lҥi chӃÿӝ theo dõi ban ÿҫu muӕn chӍ theo dõi dѭӟi dҥng Vӕ hiӇn thӏ lӟn hѫn, tiӃn hành nhѭ sau: 160
5. Tӵÿánh giá và huҩn luyӋn 5.1. Ĉánh giá trѭӟc huҩn luyӋn Phân biӋt các câu sau bҵng cách ÿánh dҩu (X) vào cӝt Ĉ cho câu ÿúng, cӝt S cho câu sai Stt Nӝi dung Ĉúng Sai Monitor chӍ cho phép theo dõi thông sӕ vӅ tuҫn hoàn cӫa ngѭӡi 1 EӋnh Máy monitor giúp theo dõi các thông sӕ vӅ dҩu hiӋu sӕng cho 2 ngѭӡi bӋnh ÿҫy ÿӫ, chính xác, liên tөc và hiӋu quҧ Khi chӍ sӕ dҩu hiӋu sӕng ÿang theo dõi vѭӧt khӓi giӟi hҥn cài ÿһt, 3 máy monitor tӵÿӝng thông báo bҵng ÿèn xanh Trѭӟc khi theo dõi dҩu hiӋu sӕng phҧi cài ÿһt giӟi hҥn cҧnh báo 4 cho tӯng dҩu hiӋu cҫn theo dõi &ӱa sә thông tin ngѭӡi bӋnh cho phép thay ÿәi và lѭu giӳ các 5 thông tin cӫa ngѭӡi bӋnh ÿã theo dõi 6 Mӛi ngѭӡi bӋnh có mӝt ÿҫu dò ÿӇÿo nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ riêng 7 Có 3 loҥi ÿҫu dò ÿӇÿo nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ: Mһt da, miӋng, hұu môn Máy monitor cho phép theo dõi huyӃt áp ngѭӡi bӋnh tӵÿӝng theo 8 Wӯng khoҧng thӡi gian nhҩt ÿӏnh ÿã ÿѭӧc cài ÿһt trѭӟc ĈӇÿo ÿѭӧc nӗng ÿӝ SPO trong máu phҧi gҳn ÿҫu dò vào bҩt cӭ 9 2 Yӏ trí nào trên bӅ mһt da cӫa ngѭӡi bӋnh ĈӇ vào chѭѫng trình cài ÿһt chӃÿӝ theo dõi ÿLӋn tim cho ngѭӡi 10 EӋnh ҩn vào phím MENU rӗi phím NIBP ĈӇ vào chѭѫng trình cài ÿһt tên ngѭӡi bӋnh ҩn vào phím MENU rӗi 11 phím PATIENT INFO ĈӇ vào chѭѫng trình cài ÿһt chӃÿӝ theo dõi nhӏp thӣҩn vào phím 12 MENU rӗi phím REST. ĈӇ theo dõi huyӃt áp, sau khi cuӕn băng huyӃt áp vào tay ngѭӡi 13 EӋnh ҩn phím ON/OFF ÿӇ máy tӵÿo Khi nhӏp tim cӫa ngѭӡi bӋnh thay ÿәi là máy ÿã hiӇn thӏ chӃÿӝ 14 Fҧnh báo ĈӇ tҳt nguӗn ÿLӋn cho máy Monitor phҧi ҩn và lѭu giӳ phím nguӗn 15 trong 2 giây 5.2. Huҩn luyӋn có giáo viên hѭӟng dүn Giáo viên làm m̓u Giáo viên hѭӟng dүn thӵc hành làm mүu các thao tác thӵc hành theo trình tӵ các bѭӟc trong quy trình kӻ thuұt. Sau khi làm mүu, giáo viên gӑi mӝt sinh viên lên ÿӇ kiӇm tra nhұn thӭc bҵng cách làm lҥi mӝt vài bѭӟc trong quy trình kӻ thuұt. Sau ÿó, giáo viên rút kinh nghiӋm, uӕn Qҳn sӱa chӳa cho sinh viên, phân tích các bѭӟc trong quy trình kӻ thuұt thӵc hành theo chuҭn thành ÿҥt cho sinh viên trѭӟc khi thӵc hành. 5.3. Tӵ lѭӧng giá Giáo viên hѭӟng dүn thӵc hành giӟi thiӋu cho sinh viên vӅ bҧng kiӇm và hѭӟng dүn cho hӑ cách sӱ dөng bҧng kiӇm trong hӑc tұp, dӵa vào bҧng kiӇm sinh viên có thӇ tӵ Oѭӧng giá ÿѭӧc bҧn thân và bҥn mình trong hӑc tұp. 161
%ҵng cách ÿánh dҩu (X) vào tӯng ô tѭѫng ӭng vӟi tӯng thao tác ÿӇÿánh giá xem nӝi dung nào không áp dөng ÿѭӧc trong ÿLӅu kiӋn cө thӇ (không làm), nӝi dung nào làm ÿúng, ÿҫy ÿӫ (làm tӕt) và nӝi dung nào làm sai. Stt Nӝi dung công viӋc Tӕt Ĉҥt Sai Không Ghi làm chú Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh 1 Xem hӗ sѫ bӋnh án 2 Thông báo cho ngѭӡi bӋnh, ÿӝng viên giҧi thích +ѭӟng dүn cho ngѭӡi bӋnh nhӳng ÿiӅu cҫn 3 thiӃt có liên quan: tháo bӓ ÿӗ trang sӭc, vұt Gөng kim loҥi, ÿLӋn thoҥi di ÿӝng Chuҭn bӏ ÿiӅu dѭӥng 4 Mang trang phөc ÿҫy ÿӫ, rӱa tay thѭӡng qui Chuҭn bӏ máy Monitor và dөng cө 5 Nӕi dây nguӗn vào máy ÿӇ cҩp ÿLӋn cho máy Ҩn và giӳ phím nguӗn khoҧng 2 giây ÿӇ cho máy hoҥt 6 ÿӝng 7 Ҩn vào phím MENU Cài ÿһt thӡi gian Ҩn vào phím DATE & TIME lӵa chӑn cài ÿһt 8 thӡi gian Ҩn vào phím SET, sau ÿó vào phím HOME ÿӇ lѭu 9 giӳ thông tin ÿã cài ÿһt và trӣ vӅ màn hình theo dõi ban ÿҫu Cài ÿһt tên ngѭӡi bӋnh Ҩn vào phím MENU, chӑn và ҩn vào cӱa sә 10 PATIENT INFO Ҩn vào phím KEYBOARD, vào các ký tӵ chӳ 11 trên bàn phím rӗi chҥm vào phím SET Cài ÿһt chѭѫng trình theo dõi nhӏp tim Ҩn vào phím MENU, rӗi phím ECG theo dõi ÿiӋn 12 tim 7ҥi cӱa sә HR/PR ҩn vào phím HOME ÿӇ cài 13 ÿһt giӟi hҥn cҧnh báo nhӏp tim. Cài ÿһt chѭѫng trình theo dõi huyӃt áp ÿӝng mҥch Ҩn vào phím MENU, sau ÿó vào phím NIBP ÿӇ 14 cài ÿһt giӟi hҥn cҧnh báo HA ÿӝng mҥch 7ҥi cӱa sә SYS ҩn cài ÿһt giӟi hҥn cҧnh báo chӍ 15 Vӕ HATĈ 16 Tҥi cӱa sә DIA ҩn cài ÿһt chӍ sӕ HATT 7ҥi cӱa sә MEAN cài ÿһt giá trӏ chӍ sӕ HA trung 17 bình sau ÿó ҩn vào phím HOME ÿӇ trӣ vӅ màn hình theo dõi Cài ÿһt chѭѫng trình theo dõi nhӏp thӣ Ҩn vào phím MENU, phím RESP ÿӇ hiӇn thӏ 18 Fӱa sә REST VITAL ALARM (cҧnh báo nhӏp thӣ) 162
Ҩn vào phím tăng hay giҧm ÿӇÿLӅu chӍnh chӍ sӕ 19 cho phù hӧp rӗi ân phím HOME ÿӇ trӣ vӅ màn hình theo dõi Cài ÿһt chѭѫng trình theo dõi nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ Ҩn vào phím MENU, phím TEMP cài ÿһt giӟi 20 Kҥn trên, dѭӟi nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ cӫa ngѭӡi bӋnh Ҩn vào phím giӟi hҥn trên, dѭӟi. ҩn vào phím 21 HOME vӅ màn hình ban ÿҫu Cài ÿһt chѭѫng trình theo dõi ÿӝ bão hòa oxy trong máu ÿӝng mҥch Ҩn vào phím MENU, phím SPO2 ÿӇ vào 22 chѭѫng trình cài ÿһt chӃÿӝ cҧnh báo SPO2 (nӗng ÿӝ bão hòa oxy trong máu ÿӝng mҥch) Ҩn vào phím giӟi hҥn trên, dѭӟi, phím tăng, 23 giҧm ÿӇ ÿLӅu chӍnh giá trӏ sau ÿó vào phím HOME ÿӇ vӅ màn hình theo dõi Theo dõi ÿiӋn tim 24 Dán ÿLӋn cӵc vào ngѭӡi bӋnh 9Ӌ sinh vùng ngӵc và bөng tҥi nѫi dán ÿiӋn cӵc 25 ÿӇ chuҭn bӏ bôi lӟp keo dính *ҳn ÿҫu kҽp ÿLӋn cӵc vào ÿLӋn cӵc ÿã dán, rӗi 26 Qӕi cáp ÿLӋn cӵc vào dây nӕi ECG, sau ÿó nӕi dây vào ә cҳm trên Monitor Quan sát sӵ hiӇn thӏ hình ҧnh ÿiӋn tim trên màn 27 hình theo dõi cӫa máy Monitor, ghi chép lҥi. Theo dõi nӗng ÿӝ O2 trong máu /ӵa chӑn ӕng ÿo SpO , nӕi ӕng vӟi dây SpO 28 2 2 Uӗi nӕi dây SpO2 vào máy Monitor 29 Gҳn ӕng ÿo SpO2 vào ÿҫu ngón tay ngѭӡi bӋnh Quan sát chӍ sӕ SpO hiӇn thӏ trên màn hình 30 2 Monitor Theo dõi huyӃt áp ÿӝng mҥch /ӵa chӑn bao ÿo HA, rӗi nӕi bao ÿo vào dây 31 Gүn khí ÿo huyӃt áp Xác ÿӏnh ÿӝng mҥch vùng khuӹu tay, cuӕn băng 32 ÿo huyӃt áp vào tay ngѭӡi bӋnh Ҩn vào phím START/STOP trên thân máy, máy 33 VӁ tӵÿӝng ÿo và hiӇn thӏ giá trӏ huyӃt áp trên màn hình Quan sát chӍ sӕ huyӃt áp hiӇn thӏ trên máy 34 Monitor và ghi lҥi sau ÿó ҩn vào phím HOME ÿӇ trӣ vӅ màn hình theo dõi ban ÿҫu Theo dõi thân nhiӋt 1ӕi ÿҫu ÿo nhiӋt ÿӝ, vӟi dây dүn nhiӋt, rӗi cҳm 35 vào máy Monitor *ҳn ÿҫu dò nhiӋt ÿӝ vào da ngѭӡi bӋnh, sӕ liӋu 36 YӅ nhiӋt ÿӝ ngѭӡi bӋnh sӁ ÿѭӧc hiӇn thӏ trên màn hình Quan sát chӍ sӕ thân nhiӋt hiӇn thӏ trên máy 37 Monitor và ghi lҥi, sau ÿó ҩn vào phím HOME ÿӇ trӣ vӅ màn hình theo dõi ban ÿҫu 163
Thu dӑn dөng cө Ҩn và giӳ phím nguӗn trong 2 giây ÿӇ cҳt nguӗn 38 ÿLӋn vào máy Tháo băng huyӃt áp, các ÿҫu ÿLӋn cӵc, ÿҫu dò 39 nhiӋt ÿӝ ra khӓi ngѭӡi bӋnh 40 VӋ sinh da, mһc áo, quҫn cho ngѭӡi bӋnh 41 Ĉһt ngѭӡi bӋnh tѭ thӃ thoҧi mái 42 Rút ÿҫu dò ra khӓi các khe cҳm cӫa máy 43 Rút dây ÿLӋn nguӗn Cuӝn dây lҥi và lau chùi, bҧo quҧn máy theo qui 44 ÿӏnh Ghi hӗ sѫ chăm sóc 45 6. Phҫn thӵc hành 6.1. Thӵc hành tҥi labo (Không có giáo viên hѭӟng dүn) 6.2. Chuҭn bӏ Môi trѭӡng hӑc: Phòng thӵc hành Trang thiӃt bӏ cҫn thiӃt: Máy Monitor và các dөng cө kèm theo %ҧng kiӇm quy trình kӻ thuұt sӱ dөng máy Monitor 6.3. Tә chӭc hӑc tұp Trѭӟc khi tiӃn hành quá trình tӵ hӑc tұp tҥi labo, sinh viên phҧi ÿѭӧc chia thành Wӯng nhóm, mӛi nhóm thӵc tұp có tӯ 4 - 6 sinh viên. Các nhóm sinh viên nhұn nhiӋm vө thӵc hành tӯ giáo viên phө trách và phân chia cho các sinh viên cùng nhóm hӑc tұp: Ngѭӡi làm mүu, ngѭӡi ÿúng vai ngѭӡi bӋnh, ngѭӡi quan sát. Thӕng nhҩt quy trình tӵ hӑc thӵc hành gӗm 5 bѭӟc dӵa vào bҧng kiӇm. %ѭӟc 1: Ĉӑc to các thao tác mình sӁ làm (Ví dө: Xem hӗ sѫ bӋnh án ) %ѭӟc 2: Thӵc hiӋn thao tác kӃt hӧp vӯa ÿӑc to các tiêu chuҭn thành ÿҥt cӫa nó %ѭӟc 3: Tӵÿánh giá thao tác vӯa thӵc hiӋn cӫa bҧn thân mình %ѭӟc 4: Hӓi nhӳng ngѭӡi trong nhóm vӯa quan sát cho nhұn xét vӅ nhӳng hoҥt ÿӝng mình vӯa làm. %ѭӟc 5: Bàn bҥc vӟi các thành viên trong nhóm ÿӇ rút kinh nghiӋm vӅ nhӳng thao tác mình vӯa làm, chӍ ra các ÿLӇm cҫn lѭu ý cho lҫn luyӋn tұp sau nӃu cҫn thiӃt, thӵc hiӋn sӵ thay ÿәi luôn phiên các vӏ trí thӵc hành ÿã phân công trong thӡi gian hӑc. 6.4. Thӵc hành vӟi nhóm hoһc mӝt mình ӣ bҩt cӭ nѫi nào khi có ÿLӅu kiӋn. 7ӵ thӵc hành theo nhóm khi có ÿӫÿLӅu kiӋn 0ӝt sinh viên tiӃn hành quy trình kӻ thuұt: theo dõi dҩu hiӋu sӕng cho ngѭӡi EӋnh bҵng máy Monitor vӯa làm vӯa ÿӑc to các bѭӟc mình sҳp làm theo trình tӵÿó ÿѭӧc thӕng nhҩt ӣ trên. Các bҥn còn lҥi trong nhóm quan sát bҥn mình làm và ÿánh dҩu vào bҧng kiӇm. Sau khi kӃt thúc phҫn thӵc hành cҧ nhóm nhұn xét, rút kinh nghiӋm. 164
Thay ÿәi vӏ trí các thành viên trong nhóm ÿӇÿҧm bҧo mӑi ngѭӡi ÿӅu ÿѭӧc làm và nhұn xét bҥn mình làm. 6.5. Thӵc hành tҥi bӋnh viӋn theo kӃ hoҥch 1ăm thӭ 2: Sau khi thành thҥo kӻ năng sӱ dөng máy monitor tҥi phòng thӵc hành Nӻ năng 1ăm thӭ 3: Sinh viên ra bӋnh viӋn thӵc hành, tҥi bӋnh viӋn sinh viên sӁ ÿѭӧc Kѭӟng dүn thӵc hành nâng cao ÿӇ hoàn thiӋn kӻ năng sӱ dөng máy monitor trong chăm sóc cho ngѭӡi bӋnh. Giai ÿRҥn ÿҫu: Sinh viên thӵc hành dѭӟi sӵ giám sát cӫa giáo viên hѭӟng dүn hoһc ÿLӅu dѭӥng cӫa bӋnh viӋn. Giai ÿRҥn sau: Sinh viên tӵ thӵc hành không có sӵ giám sát. 6.6. Tә chӭc giám sát Giám sát sinh viên hӑc tұp bҵng hӋ thӕng camera tӵÿӝng tҥi phòng thӵc hành Wҥi trѭӡng. 6ӱ dөng bҧng kiӇm ÿӇ giám sát sinh viên hӑc tұp tҥi phòng thӵc hành và tҥi EӋnh viӋn 165
.Ӻ THUҰT GHI Ĉ,ӊN TIM 1. Giӟi thiӋu kӻ thuұt ghi ÿLӋn tim 'ӏch cѫ thӇ là nhӳng chҩt dүn ÿLӋn tӕt vì vұy ngѭӡi ta có thӇ ghi lҥi sӵ hoҥt ÿӝng cӫa tim bҵng mӝt phѭѫng tiӋn hiӋn ÿҥi gӑi là máy ghi ÿLӋn tim. Hình ҧnh ghi ÿѭӧc tӯ máy ÿLӋn tim phҧn ánh sӵ hoҥt ÿӝng cӫa tim gӑi là ÿLӋn tâm ÿӗ (ECG). ĈLӋn tâm ÿӗ giúp ÿánh giá ÿѭӧc tình trҥng làm viӋc hiӋn tҥi cӫa tim, thông qua viӋc xem xét biӇu ÿӗ hoҥt ÿӝng Fӫa tim và các ÿLӋn ÿӝng cӫa nó. Dӵa vào ÿLӋn tâm ÿӗ có thӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc nhӳng bҩt thѭӡng cӫa sӵ dүn ÿLӋn trong phҥm vi hoҥt ÿӝng cӫa tim. Nhҵm xác ÿӏnh /sàng lӑc ngѭӡi bӋnh bӏ mҳc các bӋnh vӅ tim mҥch giúp nhұn ÿӏnh toàn diӋn tình trҥng sӭc khoҿ cӫa ngѭӡi bӋnh trѭӟc khi tiӃn hành mӝt sӕ thӫ thuұt, phүu thuұt, hoһc tiӃn hành mӝt sӕ biӋn pháp trӏ liӋu ÿһc biӋt khác (liӋu pháp hóa hӑc chӕng ung thѭ ). Chҭn ÿoán xác ÿӏnh tình trҥng hoҥt ÿӝng cӫa tim trong nhӳng trѭӡng hӧp ngѭӡi EӋnh bӏ mҳc các bӋnh cҩp tính khác ÿһc biӋt là khi có sӵ xuҩt hiӋn cӫa dҩu hiӋu ÿau ngӵc, rӕi loҥn tuҫn hoàn trong mҩt nѭӟc ÿLӋn giҧi, chҧy máu và sӵ thay ÿәi nhӏp tim do nhiӅu nguyên nhân khác nhau gây nên. 2. Mөc tiêu hӑc tұp 1. Nêu ÿѭӧc khái niӋm kӻ thuұt ghi ÿLӋn tim, ÿLӋn tâm ÿӗ, và chӍÿӏnh ghi ÿLӋn tim. 2. Mô tҧÿѭӧc các bѭӟc trong quy trình kӻ thuұt ghi ÿLӋn tim. 3.Thӵc hiӋn ÿѭӧc quy trình kӻ thuұt ghi ÿLӋn tim cho ngѭӡi bӋnh. 4. Rèn luyӋn ÿѭӧc tính cҭn thұn, chuҭn xác và tôn trӑng ngѭӡi bӋnh trong khi thӵc hiӋn quy trình kӻ thuұt ghi ÿLӋn tim cho ngѭӡi bӋnh. 3. Phҫn lý thuyӃt có liên quan ÿӃn kӻ năng ECG bình thѭӡng bao gӗm 3 vùng sóng khác biӋt ÿѭӧc qui ѭӟc nhѭ sau: Sóng thӭ nhҩt gӑi là sóng P: Sóng khӱ cӵc 2 nhƭ, sóng này xuҩt phát tӯ xung ÿLӋn tӟi nút xoang nhƭ. Sóng lӟn gӑi là sóng phӭc hӧp QRS: sóng này xuҩt phát tӯ sӵ khӱ phân cӵc thҩt và xҧy ra trѭӟc khi cѫ tim co bóp. Sóng T: là sóng ÿѭѫc tҥo nên do sӵ tái khӱ cӵc cӫa tâm thҩt, tim ӣ ngѭӡi khӓe Pҥnh thì cӥ và nhӏp cӫa sóng này thѭӡng duy trì ӣ khoҧng cách әn ÿӏnh. Sӵ thay ÿәi vӅ hình dҥng (kiӇu) và thӡi gian cӫa các sóng ghi trên ÿLӋn tâm ÿӗ có thӇ cho ta biӃt các vҩn ÿӅ vӅ hӋ thӕng dүn truyӅn cӫa tim (Ví dө: sӵ dүn truyӅn không bình thѭӡng). 4. Dөng cө ghi ÿLӋn tim Máy ghi ÿLӋn tim: Cҫn phҧi kiӇm tra xem máy có hoҥt ÿӝng bình thѭӡng không, có ÿҧm bҧo an toàn cho ngѭӡi bӋnh (phҧi có dây tiӃp ÿҩt). ĈLӋn cӵc: Các ÿLӋn cӵc theo qui ÿӏnh. Gel ÿӇ tăng khҧ năng tiӃp xúc giӳa cѫ thӇ vӟi ÿLӋn cӵc. &ӗn 700 - Gҥc cӕc ÿӵng gҥc. 166
5. Quy trình kӻ thuұt Các bѭӟc Phѭѫng pháp tiӃn Lý do Nhӳng ÿiӇm cҫn chú ý Hình ҧnh minh hӑa hành 1. Xác ÿӏnh Xem hӗ sѫ bӋnh án, biӃt Tránh nhҫm lүn khi Xác ÿӏnh ÿúng ngѭӡi bӋnh, ngѭӡi bӋnh ngѭӡi bӋnh, chӍÿӏnh cӫa thӵc hiӋn y lӋnh vӅ xem ÿúng chӍÿӏnh cӫa bác sӻ bác sӻ thӵc hiӋn kӻ thuұt ghi ÿLӋn tâm ÿӗ cho ngѭӡi bӋnh nh Ӌ 2. Thông báo ĈӇ ngѭӡi bӋnh biӃt Giҧi thích cho ngѭӡi bӋnh i b cho ngѭӡi bӋnh yên tâm, tin tѭӣng hiӇu ECG ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ YӅ thӫ thuұt trӧ giúp cho chҭn ÿoán bӋnh ѭӡ và nó không gây ÿau ÿӟn gì ng ӏ Hình 1: Chuҭn bӏ ngѭӡi bӋnh n b ҭ Chu 3. Chuҭn bӏ vӅ ĈӇ ngѭӡi bӋnh nҵm ĈӇ ngѭӡi bӋnh - Tháo bӓ các ÿӗ ÿѭӧc làm Wѭ thӃ và tinh ngӱa thҷng hѭӟng dүn ÿѭӧc thoҧi mái, Eҵng kim loҥi. thҫn cho ngѭӡi hoһc giúp ngѭӡi bӋnh Kӧp tác tӕt vӟi ÿLӅu - Giúp ngѭӡi bӋnh ÿҥi tiӇu tiӋn EӋnh nhӳng ÿLӅu cҫn thiӃt có Gѭӥng và thu ÿѭӧc (nӃu cҫn). liên quan ECG chuҭn 167
4. ĈLӅu dѭӥng ĈLӅu dѭӥng mһc áo +ҥn chӃ nhiӉm Móng tay cҳt ngҳn, tóc gӑn mang trang choàng, ÿeo khҭu trang, khuҭn chéo gàng i phөc, rӱa tay Uӱa tay thѭӡng qui ѭӡ ng ng ӏ ѭӥ n b u d ҭ ĈLӅ Chu Hình 2: Cҳt ngҳn móng tay 5. Máy ghi ÿiӋn Chuҭn bӏ máy ghi ÿLӋn ĈӇ ghi sӵ hoҥt KiӇm tra xem máy có hoҥt tim tim phù hӧp vӟi chӍÿӏnh ÿӝng cӫa tim ÿӝng bình thѭӡng không Fӫa bác sӻ ө 6. Các ÿLӋn cӵc Lҩy ÿҫy ÿӫ các ÿLӋn cӵc 1ӕi ngѭӡi bӋnh vӟi KiӇm tra xem các ÿLӋn cӵc còn ng c ng ө theo qui ÿӏnh ÿӇ tiӃn máy Vӱ dөng ÿѭӧc ÿúng theo tiêu d ӏ hành ghi ÿLӋn tim cho chuҭn không? ngѭӡi bӋnh n b ҭ Chu Hình 3: ĈLӋn cӵc 7. Gҥc, cӗn 700 Lҩy gҥc vô khuҭn, bông Sát khuҭn vùng da KiӇm tra xem chҩt lѭӧng cӗn câu và cӗn 700 ngѭӡi bӋnh có ÿҧm bҧo chҩt lѭӧng không 168
8. Gel Chuҭn bӏ Gel ÿӫ ÿӇ bôi ĈӇ ÿLӋn cӵc tiӃp KiӇm tra chҩt lѭӧng Gel các nѫi sӁ gҳn ÿLӋn cӵc xúc vӟi ngѭӡi bӋnh trên ngѭӡi bӋnh ÿѭӧc tӕt 9. VӋ sinh vӏ trí Sát khuҭn vӏ trí sӁ ÿһt ĈӇ da và ÿLӋn cӵc 9Ӌ sinh bҵng gҥc tҭm cӗn. Sӱ ÿһt ÿLӋn cӵc ÿLӋn cӵc trên cѫ thӇ ÿѭӧc tiӃp xúc tӕt Gөng chҩt tҭy lông ÿӇ làm ngѭӡi bӋnh Vҥch lông trên da nӃu quá nhiӅu, rӱa sҥch vùng da (nӃu Eҭn) 10. Gҳn ÿLӋn Bôi mӝt lӟp Gel mӓng rӗi ĈӇ các ÿLӋn cӵc V1- ÿӓ: KLS IV, sát bӡ phҧi Fӵc Jҳn các ÿLӋn cӵc tҥi các tiӃp xúc vӟi cѫ thӇ [ѭѫng ӭc. ;ѭѫng ӭc Yӏ trí ÿã xác ÿӏnh trên cѫ ngѭӡi bӋnh và ghi V2-vàng: KLS IV, sát bӡ trái thӇ ngѭӡi bӋnh ÿѭӧc sӵ hoҥt ÿӝng n hành n [ѭѫng ӭc. Ӄ Fӫa ÿLӋn tim ÿúng t ti quy trình V3-xanh: giӳa V2 và V4. ұ V4-nâu: giao ÿLӇm KLS V vӟi thu ÿѭӡng giӳa xѭѫng ÿòn trái. .ӻ V5-ÿen: giao ÿLӇm KLS V vӟi ÿѭӡng nách trѭӟc bên trái. V6-tím: giao ÿLӇm KLSV vӟi ÿѭӡng nách bên trái. Hình 4: Vӏ trí gҳn ÿLӋn cӵc RA-ÿӓ: cә tay phҧi. LA-vàng: Fә tay trái. LL-xanh: cә chân trái. RL-ÿen: cә chân phҧi 169
11. Gҳn 10 dây 1ӕi các dây dүn tӯ máy ĈӇ máy tiӃp xúc vӟi *ҳn ÿúng ÿLӋn cӵc vӟi dây Gүn tӯ máy vào vào các ÿLӋn cӵc ÿã gҳn Fѫ thӇ ngѭӡi bӋnh Gүn theo qui ÿӏnh các ÿLӋn cӵc trên cѫ thӇ ngѭӡi bӋnh Wѭѫng ӭng Hình 5: Gҳn các ÿLӋn cӵc vào ngѭӡi EӋnh 12. KiӇm tra lҥi KiӇm tra xem dây dүn Ĉҧm bҧo ÿúng tính Ĉҧm bҧo dây dүn không bӏ căng dây dүn và các ÿѭӧc nӕi ÿúng và phù chҩt phân cӵc và quá, các ÿLӋn cӵc bӏ lӓng ÿLӋn cӵc Kӧp vӟi các ÿLӋn cӵc, Vӵ dүn truyӅn dây dүn có bӏ căng quá không bӏ gián ÿRҥn hoһc quá lӓng 13. Cӕ ÿӏnh Nhҳc nhӣ ngѭӡi bӋnh ĈӇ thu ÿѭӧc ÿLӋn ngѭӡi bӋnh Qҵm yên không vұn ÿӝng tâm ÿӗ tӕt nhҩt mà trong khi ghi ÿLӋn tim không bӏ nhiӉu sóng 14. Ghi sóng Ҩn vào nút TEST ĈӇ ÿӗ thӏ chuҭn Sóng chuҭn ӣ cѭӡng ÿӝ chuҭn ÿѭӧc hiӇn thӏ làm 10mm/mV Fѫ sӣÿӑc kӃt quҧ Hình 6 : Sóng chuҭn 170
15. Ghi sӵ hoҥt Ҩn nhҽ vào nút ghi ÿLӋn ĈӇ ghi ÿѭӧc hình Quan sát kӃt quҧ ghi sóng ÿӝng cӫa tim tim ҧnh ÿLӋn tim tҥi các ÿLӋn tim ÿӇ phát hiӋn sӵ cӕ có ÿLӋn cӵc thӇ xҧy ra Hình 7: Sóng ÿLӋn tim 16. NӃu thҩy có KiӇm tra lҥi ÿLӋn cӵc, ĈӇ phát hiӋn sóng bҩt thѭӡng ÿLӇm nӕi ÿLӋn cӵc – dây nguyên nhân gây Gүn ÿӗ thӏ bӏ nhiӉu hoһc Pӡ 17. Ĉӝng viên +ӓi thăm và ÿӝng viên ĈӇ Ngѭӡi bӋnh ngѭӡi bӋnh ngѭӡi bӋnh Fҧm thҩy thoҧi mái và yên tâm 18. NӃu phát Ghi lҥi nhӏp tim ӣ ÿҥo ĈӇ xác ÿӏnh ÿѭӧc hiӋn thҩy có trình DII và V1 rõ hѫn sӵ rӕi loҥn hình ҧnh rӕi nhӏp tim loҥn nhӏp tim Hình 8: Ĉҥo trình V1 19. Lҩy phiӃu - Ҩn vào nút Print ÿӇ lҩy ĈӇ tránh nhҫm lүn Ĉҧm bҧo ECG ÿѭӧc dán ÿúng ghi ÿLӋn tim tӯ NӃt quҧ ra. NӃt quҧ cӫa ngѭӡi tên ngѭӡi bӋnh (hӑ tên ngѭӡi máy in và ghi EӋnh EӋnh, sӕ phòng và ngày giӡ - Ghi thêm các thông tin hoàn chӍnh các tiӃn hành thӫ thuұt) Fҫn thiӃt khác. thông tin cҫn thiӃt 171