›
›

Công nghệ môi trường - Chương 3: Một số lưu ý trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế

pdf 35 trang vanle 2261
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Công nghệ môi trường - Chương 3: Một số lưu ý trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfcong_nghe_moi_truong_chuong_3_mot_so_luu_y_trong_thiet_ke_la.pdf

Nội dung text: Công nghệ môi trường - Chương 3: Một số lưu ý trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế

  1. CHƯƠNG 3 MỘT SỐ LƯU Ý TRONG THIẾT KẾ, LẮP ĐẶT VÀ VẬN HÀNH HỆ THỐNG XỬ LÝ NƯỚC THẢI Y TẾ Một số vấn đề trục trặc phát sinh trong các hệ thống xử lý nước thải tại các cơ sở y tế chủ yếu xuất phát từ khâu vận hành và bảo trì hệ thống. Phần lớn hệ thống xử lý nước thải tại các cơ sở y tế ở Việt Nam được thiết kế đặt chìm nên thường không được quan tâm bảo dưỡng thường xuyên. Hệ thống thường hay phải ngừng chạy do vấn đề kinh phí hoạt động hạn chế, nhân công vận hành không được đào tạo bài bản đã dẫn tới nhiều công trình đầu tư rất tốn kém sau một thời gian vận hành đã bị hỏng và không còn hoạt động. Bởi vậy, xin giới thiệu một số lưu ý trong thiết kế, lắp đặt và vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế để các cơ sở có thể tham khảo nhằm tránh những sai sót mắc phải trong quá trình thiết kế, xây dựng hệ thống xử lý nước thải tại cơ sở, góp phần nâng cao hiệu quả của các công trình xử lý nước thải tại cơ sở. 3.1. Một số lưu ý trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế Trong hàng thập kỷ qua tại Việt Nam cũng như tại khu vực Đông Nam Á, các sự cố và sai lầm trong kỹ thuật tại các trạm xử lý phi tập trung trong đó bao gồm các trạm xử lý nước thải y tế nói chung có thể tổng hợp với 14 sai lầm điển hình. Bởi vậy, trong quá trình lựa chọn công nghệ, thiết kế, xây dựng, lắp đặt cần xác định một cách cụ thể các thông số nhằm tránh các sai sót đáng tiếc. Dưới đây xin giới thiệu một số sai sót cần tránh trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế. 3.1.1. Một số sai sót cần tránh trong quá trình thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải y tế (1) Xác định sai công suất thiết kế Trong khâu thiết kế, lượng nước thải thực tế của các cơ sở y tế thường không được khảo sát một cách chính xác đã dẫn đến công suất thiết kế không phù hợp, có thể bị thấp hơn so với thực tế, gây khó khăn trong xử lý hoặc cao hơn so với thực tế gây lãng phí trong quá trình đầu tư. Thông thường, các hệ thống xử lý được thiết kế hoạt động liên tục trong 24 giờ. Tuy nhiên, lượng nước thải thường phát sinh mạnh trong thời điểm từ 8 giờ đến 12 giờ trong ngày, vì vậy cần thiết kế bể điều hòa để điều tiết lưu lượng xử lý ổn định. 50
  2. (2) Không xử lý được ammonium (N-NH4) Trong nước thải bệnh viện thường ban đầu nitơ được thải ra dưới dạng nitơ hữu cơ. Sau khoảng thời gian nhất định nitơ hữu cơ chuyển thành dạng N-NH4 trong nước thải. Tuy nhiên, tại một số hệ thống xử lý nước thải không có thời gian lưu đủ lớn cho quá trình chuyển hóa từ nitơ hữu cơ sang N-NH4 dẫn đến các quá trình nitrat hóa và loại nitơ không diễn ra triệt để làm cho hàm lượng N-NH4 còn cao trong nước thải đầu ra. (3) Thiếu công đoạn tiền xử lý và điều hòa lưu lượng Trạm xử lý dạng phi tập trung thiết lập cho các cơ sở y tế độc lập thường không quan tâm đến khâu tiền xử lý và bể điều hòa. Khi không thiết lập công đoạn tiền xử lý dẫn đến không tách loại được rác, cát và các tác nhân gây hỏng máy bơm của hệ thống xử lý. (4) Xác định sai tải lượng chất hữu cơ và nitơ Nước thải bệnh viện thường có tải lượng chất hữu cơ không cao nhưng cần thiết phải xác định cụ thể khi thiết kế hệ thống xử lý. Đây là điểm rất quan trọng để tránh hiện tượng công suất cấp khí trong giai đoạn xử lý sinh học hiếu khí cao hơn nhiều so với tải lượng chất hữu cơ trong nước, gây lãng phí và làm tăng chi phí trong quá trình xử lý. (5) Không tuần hoàn bùn bổ sung cho quá trình loại nitơ (denitrification) Để tăng cường hiệu quả việc loại bỏ nitơ vi khuẩn cần cung cấp đủ chất hữu cơ như nguồn thức ăn cho vi sinh hoạt động. Nên khi hàm lượng chất hữu cơ giảm xuống, lượng bùn tuần hoàn sẽ giúp ổn định và tăng cường hiệu quả quá trình loại nitơ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các hệ thống xử lý đang hoạt động hiện nay ở Việt Nam thường ít quan tâm đến chi tiết này dẫn đến làm giảm hiệu quả xử lý. (6) Không loại bỏ được bùn sau xử lý Lượng bùn không được loại bỏ triệt để sau công đoạn lắng lọc sẽ làm tăng tổng rắn hòa tan của nước thải sau xử lý, do đó làm giảm hiệu quả trong khâu khử trùng. (7) Không có bể ổn định bùn và xử lý bùn Trong thực tế cho thấy, tại một số cơ sở y tế bùn thải được tách ra trong quá 51
  3. trình xử lý nhưng không có biện pháp thích hợp để quản lý và xử lý đã tạo ra mùi hôi thối trong khu vực và gây ra ô nhiễm thứ cấp. (8) Thiếu giải pháp loại bỏ phốt pho Thường các hệ thống xử lý nước thải y tế ít quan tâm đến loại bỏ phốt pho dưới dạng P-PO4 (phốt phát). Trong trường hợp nước thải có hàm lượng phốt phát quá cao làm cho hệ thống không ứng biến kịp để loại bỏ phốt phát do chưa thiết lập các kỹ thuật xử lý sẽ dẫn đến chất lượng nước thải sau xử lý không đạt chỉ tiêu này theo quy định. (9) Thiếu các thiết bị đo và giám sát Các thiết bị đo và giám sát cơ bản chưa được lắp đặt như (đo lưu lượng, đo chỉ số oxy hòa tan ), khi không có các thiết bị giám sát các chỉ số này, sẽ không điều chỉnh được chế độ làm việc thích hợp của các thiết bị liên quan trong hệ thống và do đó dẫn đến một số thiết bị thường phải làm việc quá tải gây lãng phí và tăng chi phí xử lý. (10) Sử dụng không đúng liều lượng chất khử trùng và thời gian lưu nước thải trong khâu khử trùng Mỗi loại chất khử trùng đòi hỏi một liều lượng và thời gian lưu nhất định tương ứng với thành phần ô nhiễm trong nước thải. Khi thiết lập hệ khử trùng tại các trạm xử lý phi tập trung thường không xác định được liều lượng, đồng thời bể khử trùng thường quá nhỏ nên không đủ thời gian lưu trong khâu khử trùng. (11) Chưa tính toán giải pháp khi phải ngừng hệ thống để sửa chữa, khắc phục sự cố Nhìn chung nhiều hệ thống xử lý nước thải trong quá trình thiết kế chưa tính toán cho phương án phải ngừng vận hành hệ thống để khắc phục sự cố. Trong trường hợp này phải có phương án lưu giữ nước thải hoặc phải có hệ thống dự phòng thay thế các thiết bị hư hỏng để đảm bảo hệ thống hoạt động bình thường vì bệnh viện không thể ngừng hoạt động do sự cố của hệ thống xử lý nước thải. (12) Trong thiết kế thường đặt nặng vấn đề công nghệ xử lý nước thải của bệnh viện Thực tế cho thấy nhiều công trình đầu tư ít quan tâm hoặc xem nhẹ việc thiết kế hệ thống điện động lực, điều khiển và thiết bị bảo vệ các động cơ cũng như chế 52
  4. độ vận hành của trạm xử lý nước thải. Do đó khi hệ thống đi vào vận hành đã nảy sinh nhiều vấn đề phát sinh phải đầu tư bổ sung hoặc khắc phục. (13) Chưa quan tâm đến các quy định hiện hành khi đầu tư công trình XLNT Theo quy định tại Điều 6 của Nghị định 114/2010/NĐ-CP ngày 06/12/2010 của Chính phủ, các công trình đầu tư xây dựng trạm XLNT phải lập quy trình bảo trì công trình và bộ phận cho trạm xử lý nước thải. Tuy nhiên, trong thực tế nhiều công trình XLNT chưa xây dựng được quy trình này khi đi vào vận hành. (14) Thiếu bước khảo sát địa hình, địa chất trạm xử lý nước thải Thực tế cho thấy nhiều dự án đầu tư trạm XLNT do thiếu công đoạn này nên khi bước vào quá trình thi công xây dựng thường gặp các sự cố kỹ thuật và ảnh hưởng đến an toàn của các công trình xung quanh và hoạt động của các công trình hiện có trong bệnh viện. Những lưu ý quan trọng đươc nêu ở trên là bài học rất bổ ích cho các cơ sở y tế trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư xây dựng công trình. Nó giúp các cơ sở y tế khi lựa chọn các mô hình công nghệ xử lý nước thải, đặc biệt ngay trong quá trình thiết kế và xây dựng để tránh mắc phải những sai sót như đã nêu trên nhằm nâng cao hiệu quả xử lý, giảm chi phí đầu tư và chi phí vận hành. 3.1.2. Một số lưu ý khi thiết kế và lắp đặt hệ thống xử lý nước thải cho một số loại hình cơ sở y tế cụ thể 3.1.2.1. Các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh Đặc điểm nước thải của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh là chứa nhiều rác, dầu mỡ, bùn thải và lưu lượng không ổn định. Đối với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có số lượng bệnh nhân nhiều, nên lượng nước thải ra từ khu vực giặt là khá lớn, làm cho độ pH của nước thải khá cao. Vì vậy, khi thiết kế, lắp đặt hệ thống xử lý phải thiết lập hai công đoạn tách rác và tách dầu mỡ. Đồng thời xem xét việc điều chỉnh pH cho phù hợp. 53
  5. Hình 3-1: Sơ đồ mô hình công nghệ xử lý nước thải cho cơ sở khám chữa bệnh a. Giai đoạn tiền xử lý Công đoạn thu gom nước thải đóng vai trò hết sức quan trọng trong công tác xử lý nước thải. Một hệ thống thu gom không đồng bộ sẽ dẫn tới việc thu gom không hiệu quả, làm nước thải thất thoát nhiều. Trong các khảo sát đã tiến hành cho thấy, do hệ thống thu gom không đồng bộ mà nhiều công trình xử lý sau khi xây dựng xong không có nước thải để hoạt động hoặc có nước thải cũng ít hơn nhiều so với lưu lượng tính toán trong khâu thiết kế. Bởi vậy, trong quá trình chuẩn bị đầu tư cần đặc biệt chú ý đến hệ thống thu gom. Nếu trường hợp hệ thống thu gom đã cũ cần phải có kế hoạch cải tạo, đảm bảo thu gom triệt để nguồn nước thải, tránh để nước thải thấm, ngấm xuống đất gây ô nhiễm nước ngầm. Nếu hệ thống thu gom được đầu tư mới phải đảm bảo hệ thống thu gom là hệ thống được thiết kế với đường đi ngắn nhất và đảm bảo thu gom được toàn bộ phần nước thải phát sinh. Trong khi thiết kế tuyến ống cần chú ý đến việc nước thải lẫn nhiều rác với kích thước lớn, vì vậy kích thước đường ống cần có hệ số dự phòng lớn. 54
  6.  Tách rác Đối với hệ thống xử lý có công suất bằng hoặc lớn hơn 300 m3/ngày.đêm cần thiết lập hệ chắn và vớt rác cơ giới đảm bảo hoạt động liên tục trong suốt quá trình xử lý. Bể chứa tại khâu chắn rác là bể hở nên khả năng phát tán mùi tại khu vực này rất lớn. Để đảm bảo tránh phát tán mùi tại khâu tách rác cần phải thiết lập hệ sục khí với công suất phù hợp tạo môi trường hiếu khí hạn chế mùi hôi thối phát sinh.  Tách dầu mỡ Hệ tách dầu mỡ phải đảm bảo tiện dụng trong việc vớt dầu mỡ định kỳ ra khỏi hệ thống xử lý. Cần tránh việc thiết lập hệ tách dầu mỡ mà trong quá trình hoạt động không lấy được dầu mỡ ra thường xuyên. Đối với hệ thống có công suất từ 300m3/ngày.đêm trở lên cần đầu tư hệ tách dầu mỡ hiện đại và dễ dàng trong việc thu hồi dầu mỡ định kỳ.  Điều chỉnh pH Trong khâu tiền xử lý của hệ thống xử lý nước thải cho các cơ sở khám chữa bệnh (Hình 3-1), không nhất thiết phải điều chỉnh pH cũng như sử dụng thêm chất trợ lắng. Tuy nhiên, đối với một số cơ sở có lượng nước thải từ khu vực giặt là lớn cần phải giám sát tốt tính chất nước thải đầu vào. Nếu nước thải đầu vào có pH cao hơn 9 cần phải điều chỉnh pH bằng cách sử dụng thêm H2SO4 (axít sunfuric) đồng thời sử dụng thêm phèn hoặc PAC trợ lắng để loại bỏ sơ sợi vải trước khi đưa nước thải sang bể điều hòa.  Bể điều hòa Bể điều hòa được xây dựng bằng bê tông cốt thép hoặc các vật liệu khác nhưng phải đảm bảo có cao độ thiết kế phù hợp và có khả năng thu gom một cách dễ dàng lượng nước thải phát sinh. Do hoạt động của bệnh viện diễn ra chủ yếu trong vòng 12 giờ (thời điểm từ 7h đến 19h) nên trong thiết kế cần tính toán sao cho thời gian lưu của nước thải trong bể điều hòa đạt từ 04 giờ - 06 giờ (tính theo lưu lượng trung bình). Hệ thống xử lý nước thải nếu có thiết kế xử lý cấp hai là xử lý hiếu khí hay lọc sinh học, bãi lọc trồng cây, hồ sinh học cần đảm bảo nước thải chảy từ bể thu gom sang bể yếm khí theo nguyên tắc tự chảy nhằm giảm chi phí đầu tư thiết bị và chi phí vận hành. Đối với hệ thống xử lý có sử dụng các thiết bị hợp khối tùy thuộc vào điều kiện địa hình mặt bằng để bố trí công trình ưu tiên hoạt động theo nguyên tắc tự chảy. 55
  7. b. Giai đoạn sau xử lý  Khử trùng Khử trùng là khâu cuối cùng của bậc xử lý trước khi cho nước thải vào hệ thống thoát nước. Trong mục (1.3.1.4) đã giới thiệu về các phương pháp khử trùng. Tất cả các mô hình công nghệ đều phải thiết lập hệ khử trùng (trừ các công nghệ có kết hợp màng lọc khử trùng). Hiện nay, phổ biến áp dụng khử trùng bằng hoá chất và khử trùng bằng ô zôn. Tuy nhiên, khử trùng bằng ô zôn có hiệu quả cao hơn và dễ dàng vận hành, đồng thời tiết kiệm chi phí và nhân công.  Bể chứa bùn Bể chứa bùn có tác dụng như một nơi lưu giữ và phân hủy bùn trước khi đưa đi xử lý hợp vệ sinh. Bể phải đảm bảo được xây dựng bằng bê tông có độ kín tránh rò rỉ. Bùn thải cần được hút định kỳ để tránh hiện tượng bùn quá đặc gây khó khăn cho việc hút bùn. Đối với các hệ thống xử lý có công suất > 2000m3/ngày.đêm cần thiết lập hệ làm khô bùn bằng máy ép bùn băng tải, có sử dụng thêm polymer tăng cường khả năng thoát nước của bùn. Ngoài những điểm lưu ý trong giai đoạn tiền xử lý và giai đoạn sau xử lý như đã nêu trên, có một số điểm cần lưu ý nữa đối với hệ thống xử lý nước thải của cơ sở khám, chữa bệnh: - Do kết cấu của bể trong hệ thống xử lý là rất khác nhau, phụ thuộc vào việc áp dụng của mỗi loại hình công nghệ khác nhau. Tuy nhiên, để trong khâu vận hành hệ thống xử lý thuận tiện, đạt hiệu quả cao hơn, cần bố trí các bể trong khâu xử lý bậc 2 là các bể nổi hoặc nửa nổi, nửa chìm nếu điều kiện cho phép. Trong trường hợp điều kiện không cho phép, bắt buộc phải đặt chìm thì các thiết bị như bơm, máy khuấy, máy thổi khí đặt chìm phải là thiết bị có chất lượng tốt, đảm bảo hoạt động được lâu dài trong môi trường nước thải. - Hệ thống xử lý nước thải tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thường được thiết kế hai chế độ hoạt động cho thiết bị hoạt động tự động và điều khiển bằng tay. Tuy nhiên, ưu tiên việc thiết lập một hệ điều khiển tự động tối đa để đảm bảo hệ thống được vận hành liên tục và đem lại hiệu quả xử lý cao hơn. 56
  8. 3.1.2.2. Các cơ sở y tế dự phòng, các cơ sở nghiên cứu đào tạo y - dược, các cơ sở sản xuất thuốc Do đặc điểm nước thải tại các cơ sở y tế này thường có độ pH thấp, trong đó thấp nhất là tại các cơ sở sản xuất thuốc nếu sử dụng các hoạt chất có tính kháng sinh trong sản xuất. Tiếp đến là các cơ sở nghiên cứu y, dược và cuối cùng là các trung tâm y tế dự phòng. Về các chỉ tiêu như: COD, BOD5, H2S, tổng phốt pho, tổng nitơ, SS, DO, , không có sự khác biệt rõ rệt giữa các loại hình trong nhóm này. Lượng rác trong nước thải của các cơ sở y tế thuộc nhóm này không cao do không có điều trị nội trú nên hạn chế việc sinh hoạt ăn uống và lượng dầu mỡ cũng không lắng đọng nhiều. Khi thiết kế, lắp đặt hệ thống xử lý phải tách riêng nguồn nước thải nhiễm hóa chất. Xử lý hóa chất Hình 3-2: Sơ đồ công nghệ XLNT cho các cơ sở y tế dự phòng, các cơ sở nghiên cứu đào tạo y dược, các cơ sở sản xuất thuốc a. Giai đoạn tiền xử lý Hệ thống thu gom nước thải (Hình 3-2), ngoài việc phải thu gom toàn bộ lượng 57
  9. nước thải phát sinh, cần phải thu gom riêng nước thải trong hoạt động chuyên môn như nước thải phòng thí nghiệm, nước thải sản xuất. Nguồn nước thải này cần phải thu gom triệt để, tránh để tình trạng lẫn vào nhau sẽ gây khó khăn trong các công đoạn xử lý tiếp theo. Đường ống thiết kế thu gom nước thải loại này thường có kết cấu bằng nhựa uPVC hoặc HDPE. Tránh dùng đường ống kẽm trong thu gom nước thải phòng thí nghiệm hoặc nước thải sản xuất do nước thải có tính axít, dễ gây ra hiện tượng bục ống dẫn, khó khăn trong việc thu gom và xử lý. Trong mọi trường hợp cần hết sức chú ý đến hệ thống thu gom, nếu không tiến hành thu gom, phân loại nước thải một cách nghiêm túc sẽ dẫn đến hiệu quả xử lý thấp ngay cả khi hệ thống xử lý được đầu tư hiện đại với chi phí đầu tư lớn. Trong sơ đồ dây truyền công nghệ áp dụng cho các cơ sở y tế dự phòng, các cơ sở nghiên cứu đào tạo y dược và các cơ sở sản xuất thuốc (hình 3-2) cần thiết bổ sung khâu tách rác. Tuy nhiên, do nước thải không chứa nhiều rác như đối với các cở sở có bệnh nhân nội trú nên khâu tách rác có thể là hệ thống song chắn rác với kích thước phù hợp, kết cấu đơn giản, việc thu vớt rác được thực hiện một cách dễ dàng. Đặc thù của nước thải trong các cơ sở y tế nhóm này là không chứa nhiều dầu mỡ nên trong khâu thiết kế cũng không nhất thiết phải thiết lập một hệ tách dầu mỡ. Tuy nhiên, tùy thuộc vào đặc điểm của từng loại hình, đối với các cơ sở sản xuất thuốc và các trung tâm y tế dự phòng không cần bể tách dầu mỡ trong quy trình xử lý. Đối với các cơ sở đào tạo y, dược nếu có thêm khu khám chữa bệnh và nước thải được thu gom về một hệ thống xử lý tập trung thì cần thiết phải có bể tách dầu mỡ.  Điều chỉnh pH Đối với các cơ sở y tế thuộc nhóm này do có hai nguồn nước thải cùng tập trung về bể điều hòa. Vì vậy, sau khâu trung hòa pH nước thải đảm bảo có lượng cặn lơ lửng ít nhất khi sang bể điều hòa. Phần cặn lơ lửng sinh ra sau quá trình trung hòa cần được loại bỏ ngay từ bể trung hòa. Trong khâu tiền xử lý của hệ thống xử lý nước thải cho các trung tâm y tế dự phòng, các cơ sở đào tạo y, dược và các cơ sở sản xuất thuốc phải có điều chỉnh pH đồng thời sử dụng thêm chất trợ lắng để sa lắng nhanh các chất lơ lửng sinh ra sau trung hòa (thông thường dùng sữa vôi để trung hòa). Thường các chất trợ lắng được dùng là phèn hoặc PAC (poly-aluminium-chloride). Không cần thiết phải dùng thêm chất keo tụ trong quá trình lắng do lưu lượng nước thải trong hầu hết 58
  10. các cơ sở y tế nhóm này là không lớn. Việc thiết lập thêm thiết bị sử dụng chất keo tụ (polymer) sẽ gây khó khăn trong khâu vận hành.  Xử lý chất kháng sinh, hóa chất bằng ô zôn Trong xử lý nước thải thông thường ô zôn được xem là chất sát trùng hiệu quả nhất với những đặc tính vượt trội so với Chlorine. Trong sơ đồ công nghệ hướng dẫn cho các cở sở y tế dự phòng, các cơ sở đào tạo y, dược và các cơ sở sản xuất thuốc do đặc thù tính chất nước thải có chứa hóa chất, đặc biệt nguồn thải có nguồn gốc kháng sinh. Một số hoạt chất có tính kháng sinh mà các cơ sở này có sử dụng hiện nay thường có các nhóm chức là gốc axít hữu cơ. Vì vậy, chỉ cần trung hòa nước thải bằng sữa vôi là có thể phá bỏ hoạt tính kháng sinh của nhóm này. Tuy nhiên, trong các cơ sở thuộc nhóm này thường sử dụng nhiều loại hóa chất khác nhau nên việc thiết lập một hệ tiền xử lý bằng ô zôn là hết sức cần thiết. Hóa chất độc hại và chất kháng sinh trong nước thải sẽ bị loại bỏ hoạt tính bởi khả năng oxy hóa mạnh của ô zôn và tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật phát triển trong khâu xử lý tiếp theo. Trong khâu thiết kế cần tính toán chính xác thời gian lưu đối với các cơ sở áp dụng tiền xử lý bằng ô zôn để đạt hiệu quả xử lý cao nhất. Bảng 3-1: Khả năng oxy hoá hoàn toàn của ôzôn với các hợp chất hữu cơ Hợp chất hay phân tử Sau xử lý Vận tốc Aromatic compounds CO2 + H2O + O2 trung bình Aliphatic compounds CO2 + H2O + O2 trung bình Formaldehyde H2CO3 + CO2 + H2O nhanh Formic Acid CO2 + H2O nhanh Ethylene CO2 + H2O trung bình Methan CO2 + H2O trung bình Organic Acids CO2 + H2O + O2 nhanh Sulphur compounds CO2 + H2O + SO3 + O2 nhanh Trichloroethylene CO2 + H2O + HCl nhanh b. Giai đoạn sau xử lý: có những lưu ý giống như đã trình bày đối với hệ thống xử lý nước thải của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Tuy nhiên, để vận hành hệ thống xử lý đạt hiệu quả cao hơn nên cân nhắc bố trí các bể trong khâu xử lý bậc 2 là các bể nổi nếu điều kiện cho phép. Nếu điều kiện không cho phép bắt buộc phải đặt chìm thì các thiết bị như bơm, máy khuấy, 59
  11. máy thổi khí đặt chìm phải là thiết bị tốt đảm bảo hoạt động được lâu dài trong môi trường nước thải. Hệ thống ống thu gom đảm bảo chịu được axít. Hệ thống điều chỉnh pH cần là thiết bị tốt, tín hiệu chuẩn, đặc biệt đầu dò phải hoạt động tốt trong điều kiện môi trường nước thải. Phải có đầu dò pH dự phòng thay thế trường hợp hỏng đầu dò. 3.1.2.3. Các trạm y tế xã, phường, thị trấn Do đặc điểm của các trạm y tế xã, phường, thị trấn (sau đây gọi là Trạm y tế xã) là phát sinh lượng nước thải không nhiều, các chỉ số ô nhiễm như BOD5, + COD tương đối thấp, chủ yếu là NH4 và ít vi sinh vật gây bệnh. Đồng thời điều kiện cơ sở vật chất tại các trạm y tế xã còn hạn chế, chưa có cán bộ chuyên trách về quản lý môi trường. Hiện nay, việc quản lý và xử lý nguồn chất thải phát sinh tại các trạm y tế xã chưa được quan tâm và đầu tư đúng mức. Hơn nữa, các công nghệ hiện đang áp dụng xử lý nước thải y tế nêu trên chưa phù hợp với qui mô và điều kiện của các trạm y tế xã. Trong khuôn khổ của tài liệu hướng dẫn này xin giới thiệu mô hình xử lý nước thải phù hợp đối với điều kiện của trạm y tế xã như sau: Mô hình Bể lọc kỵ khí kết hợp khử trùng bằng hóa chất để xử lý nước thải là mô hình có thể phù hợp cho các trạm y tế xã.  Bể lọc kỵ khí - Nguyên lý hoạt động: Là quá trình xử lý dựa trên cơ chế lọc sinh học yếm khí và cơ học. Nguyên tắc hoạt động giống như bể yếm khí nhưng tăng cường hiệu quả tiếp xúc giữa nước thải và vi sinh vật (VSV) nhờ lớp vật liệu lọc trong bể. Các VSV sống bám trên các vật liệu nước thải được xử lý khi tiếp xúc với các VSV bám trên vật liệu lọc. Quá trình xử lý này sẽ loại bỏ các chất rắn không lắng được và các chất rắn hòa tan nhờ đưa chúng tiếp xúc với các màng VSV hoạt tính hình thành trên bề mặt vật liệu lọc. - Yêu cầu thiết kế, xây dựng và vận hành: Bể lọc kỵ khí được xây chìm và hoạt động lâu dài. Chiều sâu bể lọc kỵ khí thường được thiết kế sâu 2-3m, nếu hoạt động tốt có khả năng loại bỏ tới 80% COD. Tương tự như bể yếm khí, bể lọc kỵ khí cũng không cần công tác bảo dưỡng nhiều, chu kỳ hút bùn phụ thuộc nhiều vào lưu lượng và chất lượng nước thải cần xử lý. Tuy nhiên, bể trong quá trình hoạt động vẫn cần có công tác vệ sinh màng lọc vì sau một 60
  12. thời gian hoạt động, màng VSV hình thành rất dày trên các lớp bên trong màng đã chết do không được tiếp xúc với nguồn dinh dưỡng thường xuyên từ nước thải, dẫn đến hạn chế khả năng xử lý. Khi lớp màng quá dày sẽ làm cho lớp vật liệu không có tác dụng lọc. Lúc này cần thay thế lớp vật liệu này bằng lớp vật liệu khác. Hình 3-3: Sơ đồ mô hình Bể lọc kỵ khí kết hợp khử trùng bằng hóa chất xử lý nước thải Bể được xây bằng gạch hoặc đúc bằng composite, chia thành 03 ngăn có tổng dung tích phù hợp với lưu lượng từng công trình cụ thể. Đáy và lắp được thiết kế sao cho phù hợp với quỹ đất dành cho việc xử lý. Nước thải sau khi chảy qua hệ thống thu gom được chảy vào trong hệ thống bể lọc kỵ khí. Sau đó nước thải được chảy tiếp vào bể lọc kỵ khí và lần lượt chảy qua hệ thống giá thể sinh học. Tại đây, nước thải được xử lý bởi hệ vi sinh vật bám dính trên màng lọc. Nước thải sau xử lý, trước khi thải ra hệ thống mương thoát nước sẽ được khử trùng bằng viên khử trùng (Viên clorua vôi, Viên Cloramin B) trong công đoạn khử trùng. Đây là mô hình dễ xây dựng, vận hành, tiết kiệm năng lượng và phù hợp với điều kiện của tuyến xã/phường. 3.2. Một số lưu ý trong vận hành và bảo trì hệ thống xử lý nước thải y tế 3.2.1. Những tồn tại trong vận hành và bảo trì hệ thống xử lý nước thải y tế Thực tế qua khảo sát tại một số cơ sở y tế đã cho thấy đang có một số tồn tại, bất cập trong vận hành hệ thống xử lý nước thải y tế như sau: 61
  13. - Nhận thức chưa đầy đủ về các yêu cầu kỹ thuật trong vận hành hệ thống xử lý nước thải của cán bộ quản lý và nhân viên vận hành tại các cơ sở y tế; - Hệ thống quản lý chất thải nguy hại tại một số cơ sở y tế hoạt động không hiệu quả đã ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý của hệ thống xử lý nước thải; - Chưa thực hiện tốt công tác quản lý tài sản, chế độ bảo dưỡng thiết bị và kế hoạch phòng ngừa, khắc phục sự cố cho hệ thống xử lý nước thải; - Thiếu công cụ cơ bản sẵn có để thực hiện việc bảo trì thường xuyên hệ thống; - Thiếu hệ thống tiền xử lý và xử lý bậc 1; - Việc thiết kế hệ thống xử lý phức tạp đã làm chi phí hoạt động tăng cao và gây khó khăn cho công nhân trong vận hành hệ thống; - Thiếu kế hoạch bố trí ngân sách cho chi phí vận hành và bảo trì thường xuyên hệ thống như các khâu thau rửa bẫy dầu mỡ và thông hút bể tự hoại. - Chưa tuân thủ đúng quy trình vận hành và các yêu cầu bảo trì theo hướng dẫn của nhà cung cấp. Đây là nguyên nhân ảnh hưởng đến tuổi thọ cũng như hiệu quả của hệ thống xử lý. Bởi vậy, trong quá trình vận hành, nhân viên vận hành phải tuyệt đối tuân thủ theo các yêu cầu kỹ thuật, quy trình vận hành và bảo trì hệ thống của nhà cung cấp. Giống như quản lý chất thải rắn, việc quản lý nước thải cũng cần phải quy định rõ trách nhiệm cho nhân viên vận hành hệ thống, đồng thời nhân viên này cần được đào tạo và là người có trách nhiệm. Để thiết kế một hệ thống xử lý nước thải hoạt động hiệu quả là cần thực hiện kiểm toán nước thải để xác định các nguồn thải khác nhau. Dựa trên kết quả kiểm toán để xác định các giải pháp tiền xử lý và thu gom, tách riêng chất thải nguy hại dạng lỏng. Khi có Nhà máy xử lý nước thải, bắt buộc phải có kế hoạch bảo trì đối với hệ thống và xây dựng kế hoạch ngân sách cho hệ thống hoạt động. 3.2.2. Một số lưu ý trong vận hành và bảo trì cho một số công nghệ xử lý nước thải y tế cụ thể 3.2.2.1. Đối với hệ thống xử lý nước thải bệnh viện theo công nghệ lọc sinh học nhỏ giọt (Biophil) Để bể lọc sinh học hoạt động hiệu quả cần có thời gian nuôi cấy tạo màng vi sinh vật trên lớp vật liệu lọc. Trong thời gian này phải tưới nước đều và lựa chọn 62
  14. thời điểm nhiệt độ môi trường thích hợp (thông thường từ 20 - 25oC). Thời gian một chu kỳ tưới từ 5 - 6 phút. Lưu lượng tưới tăng dần từ 0,1 - 0,25 lưu lượng nước tính toán cho đến khi trong nước thải sau bể lọc xuất hiện nitơrat và hiệu xuất xử lý ổn định. Sau đó tăng dần lưu lượng nước tưới cho đến khi đạt lưu lượng tính toán. Đối với bể lọc sinh học cần phải: - Thường xuyên theo dõi và tẩy rửa thiết bị phân phối nước; - Thường xuyên kiểm tra khoảng không ở đáy bể, các đường ống dẫn gió và máng thu nước; trong trường hợp bị tắc bể cần dùng nước sạch để thông rửa bể; - Loại bỏ lớp bùn thối rữa trên bề mặt lớp vật liệu lọc bằng cách xúc, rửa sạch và sau đó xếp lại. Thường xuyên bổ sung vật liệu thiếu hụt trong quá trình này; - Kiểm tra lượng không khí cấp vào bể. Hiệu suất thông gió được xác định bằng cách phân tích mẫu nước sau xử lý. Nếu trong mẫu nước có độ pH không giảm và hàm lượng oxy hòa tan không thay đổi thì sự thông gió cho bể là đảm bảo yêu cầu; Nếu sự vận chuyển của nước thải và không khí qua lớp vật liệu lọc không ổn định thì cần phải lấy vật liệu ra, rửa sạch, kiểm tra cỡ hạt, bổ sung và xếp vào bể. Chế độ làm việc của bể lọc sinh học phải được kiểm tra, tối thiểu mỗi tháng hai lần bằng cách phân tích mẫu nước thải trước và sau xử lý. 3.2.2.2. Đối với hệ thống xử lý nước thải bệnh viện bằng bùn hoạt tính trong bể hiếu khí (Aerotank) Để bể hiếu khí làm việc bình thường trong thời gian đưa bể vào hoạt động cần phải tạo ra lượng bùn hoạt tính đạt tới khối lượng và chất lượng yêu cầu. Thời gian tạo bùn hoạt tính trong bể hiếu khí kéo dài từ 1- 2 tháng cho đến khi chỉ số bùn trong bình imhoff là 200 - 300 ml/l. Nếu sử dụng bùn sinh khối có sẵn thì thời gian rút ngắn xuống còn 2-4 tuần. Trong thời gian đầu hoạt động 30% lưu lượng với bùn hoạt tính mồi sau đó tăng dần công suất cấp nước thải cho đến khi đạt 200 - 300ml/l. Không nên dùng chế phẩm sinh học giao bán trên thị trường cho vào bể trong khâu nuôi cấy vi sinh ban đầu. Để thuận tiện và tiết kiệm thời gian thì bùn hoạt tính được sản xuất ngay tại hiện trường trong thời gian chờ xây dựng và lắp đặt hệ thống. 63
  15. Một số chỉ số cơ bản để bể hiếu khí làm việc bình thường là: - Máy thổi khí phải làm việc liên tục và đảm bảo đúng công suất yêu cầu; - Nước thải và không khí phải được phân tán đều trên từng ngăn và trên toàn thể tích bể; - Đảm bảo cung cấp bùn hoạt tính tuần hoàn liên tục với liều lượng theo yêu cầu. Nước và bùn hoạt tính phải được trộn đều trong bể. - Lượng khí nén cung cấp cho bể hiếu khí được tính toán và điều chỉnh dựa vào các yếu tố sau đây: - Chất lượng nước đã xử lý theo các chỉ tiêu BOD, hàm lượng chất lơ lửng; - Nồng độ oxy hòa tan trong bể hiếu khí; - Nồng độ bùn hoạt tính. Điều kiện để bể hiếu khí làm việc ổn định là hàm lượng bùn hoạt tính phải đạt trên 200ml/l. Bể hoạt động tốt nhất khi hàm lượng bùn đạt 300 - 600ml/l (xác định bằng cách sử dụng bình chuẩn imhoff). Hàm lượng oxy hòa tan trong bể hiếu khí phải đảm bảo 2 - 4mg/l. Để duy trì ổn định lượng ôxy trong bể nên sử dụng đầu đo DO và điều khiển máy thổi khí theo chế độ tự động. Đối với các loại bể hiếu khí thổi khí kéo dài và mương oxy hóa, yêu cầu vận hành và bảo dưỡng nghiêm ngặt, đòi hỏi nhân công phải được đào tạo bài bản có kỹ năng tốt để vận hành và quản lý. Mương oxy hóa có nồng độ bùn tuần hoàn dưới 200ml/l. Bùn thừa phải thường xuyên đưa ra khỏi mương. Việc xả bùn và tháo kiệt mương nên thực hiện trong mùa nóng để bùn hoạt tính mới hình thành nhanh hơn. Các thiết bị như máy khuấy, guồng quay, máy bơm, van, khóa, phải thường xuyên bảo dưỡng, bôi dầu mỡ. Bùn hoạt tính trong bể aeroten bị trương (nhiều hạt nhỏ rời rạc và khó lắng) có thể do các nguyên nhân tải lượng chất hữu cơ (BOD) trong bể tăng, oxy không đủ hoặc có chất độc hại trong nước thải. Một số biện pháp khắc phục hiện tượng bùn trương như sau: - Tăng cường sục khí; - Xả bùn dư; 64
  16. - Tạm thời giảm tải trọng của bể; - Pha loãng nước thải bằng nước sông, hồ; - Tháo kiệt và xả đợt nước mới vào bể. Bùn trong bể lắng thứ cấp bị nổi từng đám không lắng có thể do lớp bùn lắng quá dày không xả dẫn đến hiện tượng yếm khí xảy ra, tạo bọt khí kéo bùn nổi lên. Để khắc phục hiện tượng bùn nổi cần giảm thời gian sục khí, cọ rửa bùn ở đáy và thành bể. Tối thiểu hai tuần một lần xác định hiệu quả làm việc của hiếu khí bằng cách phân tích mẫu nước trước bể hiếu khí và sau bể lắng thứ cấp theo các chỉ tiêu như hàm lượng chất lơ lửng (SS), BOD5, DO, mỗi ca một lần xác định liều lượng bùn hoạt tính tuần hoàn và chỉ số bùn. 3.2.2.3. Đối với hệ thống xử lý nước thải bệnh viện theo nguyên lý hợp khối chế tạo trong nước (V69, CN2000) Hệ thống xử lý nước thải theo nguyên lý hợp khối thường chế tạo vỏ bằng inox nên hệ vi sinh vật thường chịu tác động trực tiếp từ những thay đổi của nhiệt độ môi trường. Nếu hệ thống lắp đặt ở khu vực miền trung và ở ngoài trời vào những ngày nắng nóng, nước trong thiết bị sẽ rất nóng làm chết hệ vi sinh vật và làm giảm hiệu quả xử lý. Nếu như hệ thống được lắp đặt tại miền Bắc vào những ngày mùa đông, nhiệt độ môi trường xuống thấp làm cho hoạt động của vi sinh vật rất kém, qua đó làm giảm hiệu quả xử lý của hệ thống. Để tăng cường hiệu suất xử lý của hệ thống cần phải tạo một lớp bảo ôn cho tháp hợp khối hoặc làm mái che. Trong hệ thống thường dùng cả máy thổi khí đặt chìm nên rất hay bị trục trặc. Vì vậy cần phải sử dụng loại máy đặt chìm có chất lượng tốt, hoạt động liên tục được trong môi trường nước thải. Luôn phải có hệ dự phòng kèm theo. Nên chuyển máy thổi khí chìm thành máy thổi khí đặt cạn vì kỹ thuật chuyển đổi cũng không quá phức tạp. 3.2.2.4. Đối với hệ thống xử lý nước thải bệnh viện theo nguyên lý hợp khối nhập khẩu đồng bộ (công nghệ AAO) Hệ thống xử lý nước thải bệnh viện áp dụng công nghệ AAO sử dụng màng MBR trong khâu khử trùng, hạn chế được việc dùng hóa chất hay máy sục ô zôn. Tuy nhiên, đối với hệ màng lọc cũng có nhiều bất tiện. Sợi màng có thể bị đứt, áp 65
  17. suất tập trung vào chỗ hở và kéo cả bùn ra theo nước. Ngoài ra sau khi sử dụng một thời gian màng thường hay bị tắc. Do đó khi công nghệ này sử dụng màng, nhất thiết phải có hệ thống rửa màng bao gồm: sân, vòi nước áp lực, hóa chất rửa màng, Định kỳ 06 tháng/lần phải rửa màng lọc và kiểm tra màng lọc thường xuyên để tránh hiện tượng đứt gãy màng. Đồng thời phải tuân thủ nghiêm chế độ vận hành của nhà sản xuất. 3.2.2.5. Đối với hệ thống xử lý nước thải bệnh viện bằng hồ sinh học ổn định Do chưa đủ nước thải, hồ sinh học được làm đầy ngay khi bắt đầu đưa vào hoạt động bằng nước sạch của các ao xung quanh. Ao kỵ khí và ao tùy tiện sơ cấp thường được làm đầy với một nửa thể tích là nước sạch và tăng dần lượng nước thải vào ao. Nước thải có thể được bổ sung thêm từ các công trình xử lý khác. Hàng ngày phải tiến hành công tác duy tu ao như vớt rác và làm quang bờ ao. Cỏ xung quanh ao được cắt thủ công và cơ giới nhưng tránh dùng thuốc diệt cỏ. Váng, các chất nổi và các tạp chất khác phải được làm sạch khỏi đường dẫn nước vào và ra khỏi ao. Bèo và các loại thực vật lớn phải được vớt thường xuyên ra khỏi hồ sinh học tùy tiện và hồ sinh học xử lý. Phải kiểm tra định kỳ hàng tháng để đánh giá được hiệu quả xử lý của ao. Chất lượng nước trong hệ thống chuỗi hồ sinh học phải được đánh giá theo các thông số chủ yếu thường dùng là nhiệt độ, lưu lượng, pH, DO, BOD5, SS, chỉ số coliform, tổng nitơ và độ màu của nước. 3.2.3.6. Đối với hệ thống xử lý NTBV bằng bãi lọc trồng cây kết hợp bể lọc yếm khí Với mô hình này cũng khó để thực hiện việc dòng thải đầu vào đi vào hệ thống xử lý theo nguyên tắc tự chảy vì hệ thực vật khó thích nghi với môi trường thay đổi liên tục. Bởi vậy vẫn cần phải có bể điều hòa và hệ thống bơm để điều tiết lưu lượng cho hệ thống. Do đó phải thường xuyên theo dõi sự hoạt động của bơm, phải tiến hành bảo dưỡng định kỳ. Đối với các chỉ tiêu vi sinh thì mô hình này cũng hoạt động chưa hiệu quả vì hầu hết các bể khử trùng của một vài hệ thống đang hoạt động đều không có hóa chất khử trùng. Để đạt được các chỉ tiêu vi sinh theo tiêu chuẩn thải thì cần thiết 66
  18. phải có những biện pháp khử trùng với những tính toán cụ thể để cho hiệu quả cao nhất. Thường xuyên cắt tỉa và dọn sinh khối trong bãi lọc, tránh tình trạng cây chết làm thức ăn cho cây sống gây thối bãi lọc. Trong khi khởi động bãi thường trồng cây sống trên bãi, bơm nước ngập vào trong bãi sau đó bơm dần nước thải vào. Tính toán kỹ hệ số bay hơi nước tránh hiện tượng nước không ra được khỏi bãi lọc. Cần thiết phải thiết kế thêm hệ khử trùng cho nước thải đầu ra. 3.3. Đối với công tác giám sát và quan trắc Giám sát hệ thống xử lý nước thải bao gồm hai khía cạnh riêng biệt: - Giám sát hoạt động của hệ thống; - Giám sát chất lượng nước thải sau xử lý. Một vấn đề thường không được chú ý trong suốt quá trình hoạt động của hệ thống xử lý nước thải là việc quản lý để tránh thất thoát nước thải trong quá trình thu gom. Lượng nước thải tổn thất từ 10 -30% là thường xuyên xảy ra khi rò rỉ, vỡ trên đường ống thu gom, đặc biệt các điểm khớp nối ống thu gom. Giám sát hệ thống xử lý nước thải thông qua việc lắp đặt đồng hồ đo lưu lượng là rất cần thiết. Thường xuyên theo dõi lưu lượng nước thải sau xử lý và so sánh với lượng nước tiêu thụ nhằm phát hiện và xử lý kịp thời sự cố của hệ thống thu gom, xử lý nước thải. Để giám sát chất lượng nước thải tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, các chỉ tiêu cần quan trắc tuân thủ theo QCVN 28:2010/BTNMT (đối với các cơ sở y tế không có khoa y học hạt nhân, không cần giám sát các chỉ tiêu tổng hoạt độ α và ß). Các cơ sở sản xuất thuốc tuân thủ theo QCVN 40: 2011/BTNMT (chi tiết các chỉ tiêu cần quan trắc xem Phụ lục 1, trên cơ sở yêu cầu các chỉ tiêu quan trắc theo Quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) hoặc xác nhận cam kết bảo vệ môi trường hoặc quyết định phê duyệt Đề án bảo vệ môi trường). Quy trình, thủ tục quan trắc tác động môi trường tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tuân thủ theo qui định tại Thông tư số 31/2013/TT-BYT ngày 15/10/2013 của Bộ Y tế. Đối với các cơ sở y tế không thuộc khối khám bệnh, chữa bệnh, qui định quan trắc môi trường theo Quyết định phê duyệt ĐTM hoặc xác nhận cam kết bảo vệ môi trường hoặc quyết định phê duyệt Đề án bảo vệ môi trường. 67
  19. TÀI LIỆU THAM KHẢO Tài liệu tiếng Việt 1. Quy chế về Quản lý chất thải y tế ban hành theo Quyết định số 43/2007/QĐ- BYT ngày 03 tháng 12 năm 2007 của Bộ trưởng Bộ Y tế. 2. QCVN 28:2010/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải y tế. 3. Đỗ Trọng Dũng. Luận văn thạc sĩ “Lựa chọn các mô hình công nghệ phù hợp để xử lý nước thải cho các bệnh viện trong điều kiện ở Việt Nam”. Trường Đại học Xây dựng, 2005. 4. Trần Đức Hạ. Báo cáo đề tài NCKH Bộ Xây dựng “Xây dựng TCVN: Trạm xử lý nước thải bệnh viện - Các yêu cầu kỹ thuật để thiết kế và quản lý vận hành”. Hà Nội, 2008. 5. Nguyễn Khắc Hải. Báo cáo tổng kết nhiệm vụ quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường “Nghiên cứu đề xuất các giải pháp xử lý chất thải bệnh viện đạt tiêu chuẩn môi trường”. Hà Nội, 2004. 6. Nguyễn Xuân Nguyên. Nước thải và công nghệ xử lý nước thải. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, 2003. 7. Nguyễn Xuân Nguyên, Phạm Hồng Hải. Công nghệ xử lý nước thải bệnh viện. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, 2004. 8. Lê Văn Cát, Cơ sở hóa học và kỹ thuật xử lý nước. Nhà xuất bản thanh niên, Hà Nội, 1999. Tài liệu tiếng Anh 9. WHO. Medical Waste Management in Developing countries. 1994 10. Human Excreta and Gray Water Treatment in Japan. The University of Tokyo, 1996. 11. Pham Ngoc Bao, Toshiya Aramaki, Keisuke Hanaki. Multi-criteria evaluation of wastewater treatment scenarios for small towns in developing countries – Case study of Toan Thang Town in Vietnam. Journal of Water and Environment Technology, Vol 8, No 4, 2010. 68
  20. PHỤ LỤC 1 MỘT SỐ QUY CHUẨN KỸ THUẬT QUỐC GIA ĐỐI VỚI NƯỚC THẢI 1. Chất lượng nước thải y tế theo QCVN 28:2010/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải y tế Giá trị giới hạn TT Thông số Đơn vị Phương pháp xác định Mức A Mức B 6,5 - 6,5 - TCVN 6492: 1999 1 pH 8,5 8,5 (ISO 10523: 1994) 2 COD mg/L 50 100 TCVN 6491:1999 TCVN 6625: 2000 3 Chất rắn lơ lửng mg/L 50 100 (ISO 11923: 1997) TCVN 6001: 1995 4 BOD (20 0C) mg/L 30 50 5 (ISO 5815: 1989) TCVN 4567: 1988 5 Sunfua (S2-, tính theo H S) mg/L 1,0 4,0 2 hoặc SMEWW 4500 - S2- TCVN 5988: 1995 6 Amoni (NH +, tính theo N) mg/L 5 10 4 (ISO 5664: 1984) TCVN 6180: 1996 7 Nitrat (NO -, tính theo N) mg/L 30 50 3 (ISO 7890 - 3: 1988 (E)) 8 Dầu mỡ động thực vật mg/L 10 20 SMEWW 5520 - B TCVN 6494 – 2:2000 9 Phosphat (tính theo P) mg/L 6 10 (ISO 10304 – 2: 1995 TCVN 6187 - 1: 1996 MPN/ (ISO 9308 - 1: 1990 (E)) 10 Tổng coliforms 3000 5000 100mL hoặc TCVN 6187-2:1996 (ISO 9308 - 2: 1990 (E)) Vi khuẩn gây bệnh đường ruột Salmonella KPHĐ KPHĐ SMEWW 9260 B 11 Shigella KPHĐ KPHĐ SMEWW 9260 E Vibrio chilera KPHĐ KPHĐ SMEWW 9260 H TCVN 6053: 1995 12 Tổng hoạt phóng xạ α Bq/L 0,1 0,1 (ISO 9696:1992) TCVN 6219: 1995 13 Tổng hoạt độ phóng xạ β Bq/L 1,0 1,0 (ISO 9697:1992) KPHĐ – không phát hiện được Mức A: Cột A quy định giá trị C của các thông số và các chất gây ô nhiễm làm cơ sở tính toán giá trị tối đa cho phép trong nước thải y tế khi thải vào các nguồn nước được dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt. Mức B: Cột B quy định giá trị C của các thông số và các chất gây ô nhiễm làm cơ sở tính toán giá trị tối đa cho phép trong nước thải y tế khi thải vào các nguồn nước không dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt 69
  21. 2. Chất lượng nước thải của các cơ sở sản xuất công nghiệp bao gồm các cơ sở sản xuất thuốc khi thải ra môi trường bên ngoài theo QCVN 40:2011/ BTNMT: Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải công nghiệp. Giá trị giới hạn TT Thông số Đơn vị Phương pháp xác định Mức A Mức B 1 Nhiệt độ oC 40 40 TCVN 4557:1988 2 Màu Pt/Co 50 150 TCVN 6185:2008 TCVN 6492:2011 3 pH - 6 đến 9 5,5 đến 9 (ISO 10523:2008) TCVN 6001-1:2008 4 BOD5 mg/L 30 50 (ISO 5815-1:2003) TCVN 6491:1999 (ISO 5 COD mg/L 75 150 6060:1989) TCVN 6625:2000 6 Chất rắn lơ lửng mg/L 50 100 (ISO 11923:1997) 7 Asen (As) mg/L 0,05 0,1 TCVN 6626:2000 8 Thủy Ngân (Hg) mg/L 0,005 0,01 TCVN 7877:2008 9 Chì (Pb) mg/L 0,1 0,5 TCVN 6193:1996 10 Cadimi (Cd) mg/L 0,05 0,1 TCVN 6193:1996 11 Crom III mg/L 0,2 1 TCVN 6222:2008 12 Crom VI mg/L 0,05 0,1 TCVN 6658:2000 13 Đồng (Cu) mg/L 2 2 TCVN 6193:1996 14 Kẽm (Zn) mg/L 3 3 TCVN 6193:1996 15 Niken (Ni) mg/L 0,2 0,5 TCVN 6193:1996 16 Mangan (Mn) mg/L 0,5 1 TCVN 6002:1995 17 Sắt (Fe) mg/L 1 5 TCVN 6177:1996 TCVN 6181:1996 18 Tổng xianua mg/L 0,07 0,1 (ISO 6703 -1:1984) TCVN 6216:1996 (ISO 19 Tổng Phenol mg/L 0,1 0,5 6439:1990) 20 Tổng dầu mỡ khoáng mg/L 5 10 TCVN 7875:2008 70
  22. Giá trị giới hạn TT Thông số Đơn vị Phương pháp xác định Mức A Mức B 21 Sunfua (S2-, tính theo H2S) mg/L 0,2 0,5 TCVN 6637:2000 22 Flo mg/L 5 10 TCVN 5988:1995 (ISO 23 Amoni (NH4+, tính theo N) mg/L 5 10 5664:1984) 24 Tổng Nitơ (tính theo N) mg/L 20 40 TCVN 6638:2000 TCVN 6202:2008 (ISO 25 Tổng Phốt pho mg/L 4 6 6878:2004) TCVN 6225-3:2011 26 Clorua mg/L 500 1000 (ISO 7393-3:1990) Tổng hóa chất bảo vệ thực vật 27 mg/L 0,05 0,1 TCVN 7876:2008 clo hữu cơ 28 Clo dư mg/L 1 2 Tổng hóa chất bảo vệ thực vật 29 mg/L 0,3 1 TCVN 8062:2009 phốt pho hữu cơ 30 Tổng PCB mg/L 0,003 0,01 MPN/ TCVN 6187-2:1996 31 Tổng coliforms 3000 5000 100mL (ISO 9308 -2:1990(E)) 32 Tổng hoạt phóng xạ α Bq/L 0,1 0,1 TCVN 6053:2011 33 Tổng hoạt độ phóng xạ β Bq/L 1 1 TCVN 6219:2011 KPHĐ – không phát hiện được Cột A quy định giá trị C của các thông số ô nhiễm trong nước thải công nghiệp khi xả vào nguồn nước được dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt Cột B quy định giá trị C của các thông số ô nhiễm trong nước thải công nghiệp khi xả vào nguồn nước không dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt; 71
  23. PHỤ LỤC 2 TRÌNH TỰ CÁC BƯỚC ĐẦU TƯ HỆ THỐNG XỬ LÝ NƯỚC THẢI 72
  24. PHỤ LỤC 3 KẾT QUẢ KHẢO SÁT SƠ BỘ VIỆC ÁP DỤNG CÁC CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI Y TẾ TẠI VIỆT NAM 1. Xử lý nước thải theo phương pháp lọc sinh học nhỏ giọt Toàn bộ công nghệ lọc sinh học nhỏ giọt kiểu cũ này được đầu tư cho các cơ sở y tế tại Việt Nam từ những năm 70 - 80 của thế kỷ trước. Hầu hết công trình kiểu này đều đã hỏng (Bệnh Viện Lao Phổi Hải Phòng, Bệnh viện Việt - Tiệp Hải Phòng). Các bệnh viện hiện nay chưa áp dụng phổ biến kiểu công nghệ lọc sinh học nhỏ giọt cải tiến vì vậy trong quá trình khảo sát một số tỉnh thành về tình hình áp dụng công nghệ xử lý nước thải, đoàn khảo sát chưa tiếp cận được với mô hình công nghệ lọc sinh học nhỏ giọt nào đang áp dụng xử lý nước thải y tế, hiện nay áp dụng chủ yếu cho nước thải y tế là dạng lọc sinh học ngập nước. Trong một số áp dụng của mô hình công nghệ lọc sinh học nhỏ giọt đối với nước thải sinh hoạt thì mô hình chỉ thích hợp với tải lượng ô nhiễm hữu cơ thấp. Mô hình chỉ thích hợp với hệ thống có công suất trung bình <500m3/ngày/đêm. 2. Xử lý nước thải bằng bùn hoạt tính trong bể hiếu khí (Aerotank) Đa số các trạm xử lý thuộc nhóm công nghệ này được xây dựng ở nước ta sau năm 1990, gần đây do một số nhược điểm như: Sục khí trong các bể hiếu khí hở, nên có một lượng lớn bọt tạo ra gây ô nhiễm môi trường xung quanh, các thiết bị hoạt động dễ gây ồn và bốc mùi hôi ra môi trường do đó công nghệ này ít được xây dựng ở thành phố, nếu mô hình này được triển khai trong khu vực nội thành thì các bể hiếu khí được thiết kế chìm hoặc có nắp kín và lỗ thông hơi hạn chế phát tán mùi và bọt trong quá trình hoạt động. Các cơ sở đoàn khảo sát đã tham quan có sử dụng kiểu công nghệ như trên bao gồm: Bảng PL3-1: Danh sách các bệnh viện sử dụng mô hình kiểu bể hiếu khí trong quá trình khảo sát Công suất Số giường Thời gian Công STT Bệnh viện thiết kế (m3/ bệnh hoạt động nghệ ngày/đêm) 1 TTYT Quận Hải Châu, Đà 200 120 2009 hiếu khí Nẵng 2 Bệnh viện Phụ sản - Nhi 600 360 2010 hiếu khí Đà Nẵng 73
  25. Công suất Số giường Thời gian Công STT Bệnh viện thiết kế (m3/ bệnh hoạt động nghệ ngày/đêm) 3 Bệnh viện Mắt Đà Nẵng 100 150 2003 hiếu khí 4 TTYT Quận Liên Chiểu, 150 100 2010 hiếu khí Đà Nẵng 5 Bệnh viện YHCT Đà Nẵng 100 90 2003 hiếu khí  Về công nghệ xử lý Tại một số cơ sở khảo sát có sử dụng công nghệ bùn hoạt tính trong bể Hiếu khí, nhìn chung dây chuyền công nghệ đã đáp ứng đủ các yếu tố để có thể xử lý tốt nguồn nước thải bệnh viện tại quy mô thiết kế. Dung tích bể trong các hệ thống được thiết kế tương đối lớn đảm bảo đủ thời gian lưu của nước thải trong các bể cũng như đảm bảo thời gian cho hoạt động của hệ VSV trong phương pháp xử lý sinh học. Ở tất cả các cơ sở đã khảo sát, có hệ thống khử trùng bằng hóa chất (khử trùng bằng Cloramin B hoặc Clorua vôi). Máy thổi khí bố trí tại các hệ thống khảo sát đều là các máy thổi khí dạng đặt chìm với công suất tương đối lớn đảm bảo cung cấp đủ oxy cho hoạt động của hệ VSV. Trong số các bệnh viện khảo sát có 04 bệnh viện tại Đà Nẵng có bố trí hệ thống bể hoàn toàn đặt chìm, tuy tránh được việc hệ thống che chắn tầm nhìn và cảnh quan nhưng lại rất bất tiện cho việc quan sát hoạt động của hệ VSV trong bể cũng như hạn chế việc bảo dưỡng các trang thiết bị được đặt chìm trong bể. Trong số 06 hệ thống xử lý tại TP. Đã Nẵng đoàn đã tiến hành khảo sát, có tới 05 hệ thống áp dụng kiểu xử lý hiếu khí. Thường việc áp dụng loại hình công nghệ nào là do thị trường và nhà cung cấp tại địa phương. Hình PL3 - 1: Hoạt động của bể hiếu khí thực tế 74
  26.  Về hiện trạng vận hành hệ thống xử lý Dây chuyền công nghệ là phù hợp, tuy nhiên công tác vận hành bảo dưỡng tại một số bệnh viện áp dụng công nghệ trên cũng rất đáng lo ngại. Tại 05 bệnh của TP. Đà Nẵng lượng nước thải thu gom về hệ thống xử lý rất ít, đạt khoảng 50% lượng nước thải thực tế phát sinh. Nguyên nhân do hệ thống hạ tầng của bệnh viện được đầu tư không đồng bộ, các đơn nguyên trong bệnh viện không kết nối với nhau trong công tác thoát nước thải dẫn đến nước thải thấm ngấm xuống đất. Các cơ sở được khảo sát đều có hệ thống XLNT không được bảo dưỡng định kỳ. Việc liên hệ với nhà thầu lắp đặt trong việc bảo hành và bảo trì hệ thống không thực hiện được.  Về chất lượng nước sau xử lý Trong các bệnh viện khảo sát chỉ có bệnh viện Phụ sản nhi Đà Nẵng có thuê đơn vị quan trắc. Các thông số xả thải đạt theo yêu cầu vận hành đối với mẫu tại thời điểm lấy mẫu. Đây là công nghệ tương đối đơn giản và dễ thực hiện, diện tích sử dụng cũng nhỏ. Để hệ thống này hoạt động có hiệu quả chỉ cần khắc phục một số nhược điểm, đặc biệt là cần quan tâm hơn đến khâu vận hành, bảo trì, bảo dưỡng hệ thống. Hệ thống phải được vận hành thường xuyên, liên tục kiểm tra chất lượng nước đầu ra để xác định sự hoạt động của hệ VSV. Nếu chưa kiểm tra được chính xác qua cách kiểm định thì có thể quan sát chất lượng nước đầu vào, đầu ra thường xuyên bằng mắt thường từ đó có những điều chỉnh phù hợp. Để thực hiện tốt công việc này, cán bộ quản lý vận hành cần được đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn một cách bài bản, đồng thời bệnh viện cũng cần đầu tư kinh phí đảm bảo cho hệ thống để vận hành liên tục nhằm tránh tình trạng hệ vi sinh vật chết do không được cung cấp nguồn dinh dưỡng từ nước thải. 3. Xử lý nước thải theo nguyên lý hợp khối (chế tạo trong nước V69, CN-2000) Đây là mô hình công nghệ được phát triển trong nước trong thời gian khoảng 10 năm trở lại đây. Hệ thống cũng đã gây được tiếng vang và được lắp đặt ở nhiều cơ sở y tế trên toàn quốc. Hệ thống V69 và CN-2000 xử lý hiệu quả nước thải có thành phần hữu cơ và nitơ cao. Hiệu suất xử lý tương đối ổn định. chiếm ít diện tích đất sử dụng. Qua khảo sát tại một số cơ sở y tế trên địa bàn cả nước, chúng 75
  27. tôi có được danh sách các đơn vị áp dụng công nghệ V69 và CN-2000 bao gồm: Bảng PL 3-2: Danh sách các bệnh viện sử dụng mô hình hợp khối trong nước Số Công suất thiết Thời gian Công STT Bệnh viện giường kế (m3/ngày/ hoạt động nghệ bệnh đêm) 1 Bệnh viện đa khoa quận Ngô 160 350 2002 V69 Quyền, Hải Phòng 2 Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp 1100 600 2007 V69 Hải Phòng 3 Bệnh viện Đa khoa Kiến An, 450 350 2002 V69 Hải Phòng 4 Bệnh viện Xanh Pôn, Hà Nội 700 100 2008 CN2000 5 Bệnh viện Phụ sản TƯ 700 700 2011 CN2000 6 Trung tâm YTDP Hà Nội 2011 CN2000 7 Viện Dược liệu 2011 CN2000 8 TTYT huyện Iapa – Gia Lai 25 60 2010 CN2000  Về công nghệ xử lý Tại một các cơ sở được khảo sát, nhìn chung dây chuyền công nghệ đáp ứng đủ các yếu tố để có thể xử lý tốt nguồn nước thải bệnh viện tại quy mô thiết kế. Dung tích bể trong các hệ thống được thiết kế tương đối lớn và dư thừa đối với các cơ sở có hệ thống xử lý nước thải áp dụng mô hình V69 tại thành phố Hải Phòng. Việc tính toán thiết kế không chuẩn dẫn đến hệ thống quá dư thừa công suất gây lãng phí vốn đầu tư, hiệu quả xử lý kém vì không đủ nước thải, lãng phí chi phí hóa chất và điện năng. Cần phải có tính toán thiết kế phù hợp với điều kiện thực tế của cơ sở y tế. Tại Hà Nội một số hệ thống xử lý nước thải theo công nghệ CN-2000 đều được đầu tư mới từ năm 2008 trở lại đây. Nhìn chung việc xây lắp các hệ thống trên là bài bản, có sự bổ sung các công đoạn hỗ trợ đối với một số điểm khác biệt của các loại hình cơ sở y tế. Ví dụ như: việc thêm công đoạn trung hòa và khử hóa chất độc hại đối với hệ thống lắp đặt cho Viên Dược liệu; thêm trợ lắng loại bỏ sơ sợi vải đối với hệ thống xử lý tại Bệnh viện Phụ sản Trung ương. Trang thiết bị của các mô hình hợp khối trong nước như bơm, máy thổi khí có độ bền chưa cao. Đối với các thiết bị đặt chìm thường rất hay hỏng hóc gây khó khăn trong công tác vận hành của cơ sở y tế. 76
  28. Hình PL3-2: Mô hình CN 2000 áp Hình PL3-3: Mô hình công nghệ dụng thực tế V69 thực tế áp dụng  Về hiện trạng vận hành hệ thống xử lý Công tác vận hành tại một số đơn vị được khảo sát nói chung đã được duy trì thường xuyên. Tuy nhiên, vẫn còn một vài cơ sở vận hành chưa được liên tục, thể hiện máy thổi khí không bật liên tục (nhằm tiết kiệm chi phí) vẫn xảy ra. Máy thổi khí không vận hành liên tục sẽ dẫn đến việc phát sinh mùi mỗi khi máy hoạt động trở lại và gây ảnh hưởng sấu đến môi trường xung quanh. Chi phí xử lý đối với mô hình công nghệ trên là cao do phải mua hóa chất cũng như chủng VSV từ phía nhà cung cấp. Việc chi phí vận hành xử lý cao là nguyên nhân dẫn đến hệ thống không được vận hành liên tục, cũng như hệ thống chưa được bảo dưỡng định kỳ thường xuyên.  Về chất lượng nước sau xử lý Các cơ sở y tế như: Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp Hải Phòng, Bệnh viện Đa khoa Kiến An, Hải Phòng, Bệnh viện Xanh Pôn, Bệnh viện phụ sản TƯ, Viện Dược liệu là các cơ sở có kết quả quan trắc định kỳ hàng năm, kết quả cho thấy đều đạt tiêu chuẩn xả thải theo qui định hiện hành. Đây là công nghệ dễ thực hiện, diện tích sử dụng cũng nhỏ. Để hệ thống này hoạt động có hiệu quả chỉ cần khắc phục một số nhược điểm như: hạn chế chi phí xử lý, thay đổi một cách linh động một số công đoạn xử lý cho phù hợp với điều kiện cụ thể của từng loại hình cơ sở y tế. Thay đổi kết cấu vật liệu sao cho phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương. 4. Xử lý nước thải bằng công nghệ AAO (Nhập khẩu của Nhật Bản) Hệ thống hợp khối theo công nghệ AAO của Nhật Bản mới được triển khai trên một số bệnh viện tại Việt Nam nên vẫn chưa có một nghiên cứu nào đánh giá 77
  29. một cách cụ thể về hiệu quả xử lý và hiệu quả hoạt động của hệ thống. Tuy nhiên, xét trên nguyên lý xử lý, cách bố trí thiết bị và vận hành thì đây là một mô hình công nghệ hiện đại có khả năng tích hợp và giải quyết các vấn đề trong việc xử lý triệt để nước thải bệnh viện như: các chỉ tiêu hữu cơ, chỉ tiêu vi sinh. Qua khảo sát tại một số cơ sở y tế trên địa bàn cả nước chúng tôi có được danh sách các đơn vị đang áp dụng công nghệ AAO như sau. Bảng PL3-3: Danh sách khảo sát các bệnh viện sử dụng mô hình công nghệ AAO nhập khẩu từ nước ngoài Công suất Số giường Thời gian STT Bệnh viện thiết kế (m3/ Công nghệ bệnh hoạt động ngày.đêm) 1 TTYT huyện Đắc Pơ 50 60 2012 AAO Nhật Bản 2 TTYT huyện Chư Sê 100 60 2010 AAO Nhật Bản 3 Bệnh viện Đa khoa Đức 200 100 2010 AAO Nhật Thọ, Hà Tĩnh Bản  Về công nghệ xử lý Các trang thiết bị hiện đại, thiết bị được nhập khẩu hoàn toàn. Các bước xử lý bố trí một cách khoa học và hợp lý tạo điều kiện xử lý nước thải tốt nhất. Về công suất thiết kế là phù hợp với lưu lượng xả thải của cơ sở. Hệ thống điều khiển thiết lập tự động, thuận lợi cho vận hành. Tuy nhiên chưa có thiết lập hệ rửa màng lọc trong hệ thống xử lý nên đã làm tăng chi phí xử lý do việc thay thế hệ màng lọc. Hình PL3-4: Hệ thống AAO Nhật Hình PL3-5: Chuẩn bị lắp đặt hệ bản áp dụng thực tế thống xử lý nước thải AAO 78
  30.  Về hiện trạng vận hành hệ thống xử lý Công tác vận hành tại hai đơn vị khảo sát không được duy trì thường xuyên do không có nước để xử lý. Hệ thống thu gom cũ kỹ không đồng bộ dẫn tới việc không thu gom được nước thải về hệ thống xử lý. Việc đầu tư chưa có khảo sát kỹ đã dẫn tới lãng phí nguồn vốn rất lớn trong đầu tư hệ thống. Do đó, cần thiết phải có khảo sát kỹ trước khi đầu tư cũng như đầu tư bài bản, đồng bộ giữa hệ thống thu gom và hệ thống xử lý. Không nên lựa chọn công nghệ hiện đại, có chi phí xử lý cao cho các cơ sở y tế có cơ sở vật chất còn nghèo, số lượng bệnh nhân hạn chế. Vì các cơ sở này không có nguồn thu để trang trải kinh phí cho vận hành hệ thống xử lý theo mô hình này, dẫn đến lãng phí trong đầu tư.  Về chất lượng nước sau xử lý Đối với các cơ sở được đoàn khảo sát tiếp cận đang áp dụng mô hình trên đều có cơ sở vật chất chưa đồng bộ. Mặc dù đầu tư hệ thống xử lý nước thải hiện đại nhưng hệ thống thu gom nước chưa tốt hoặc quá trình khảo sát lượng nước thải để thiết kế hệ thống chưa chính xác đã dẫn đến chưa đủ lượng nước thải để vận hành hết công suất xử lý của hệ thống theo thiết kế. Chất lượng nước thải sau xử lý đáp ứng theo QCVN hiện hành. 5. Xử lý nước thải theo phương pháp hồ sinh học ổn định Mô hình công nghệ này hiện đang áp dụng tại bệnh viện Việt Nam - Thụy Điển Uông Bí, Trung tâm y tế dự phòng huyện Ý Yên, Hà Nam.  Về công nghệ xử lý Qua nghiên cứu và khảo sát cho thấy việc ứng dụng ao, hồ sinh học để xử lý NTBV không mấy khả quan, mặc dù hiệu suất xử lý đối với vi sinh tương đối cao, tuy nhiên tổng số coliform vẫn cao hơn tiêu chuẩn thải cho phép vì bể khử trùng của hệ thống này áp dụng tại các bệnh viện đều không sử dụng hóa chất khử trùng, hiệu suất xử lý đối với một số chỉ tiêu rất thấp như H2S, BOD5 và do đó chất lượng nước thải sau xử lý chưa đạt quy chuẩn cho phép. Một phần do thiết kế chưa tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật và một phần do chưa được hướng dẫn kỹ việc định kỳ nạo vét bùn và vớt các thuỷ thực vật như rong, tảo, bèo do đó vi sinh trong nước thải không đủ oxy để thuỷ phân các chất hữu cơ. 79
  31.  Về hiện trạng vận hành hệ thống xử lý Việc không thường xuyên làm sạch định kỳ các hồ sinh học để hệ thực vật thủy sinh phát triển một cách tự do. Cây chết sẽ làm nguồn thức ăn cho cây sống làm cho việc lấy thức ăn từ nước thải của hệ thực vật là rất kém và làm cho hệ thống hoạt động không có hiệu quả.  Về chất lượng nước sau xử lý Để ứng dụng và xử lý tốt được nước thải bệnh viện thì cần phải tính toán chuẩn về các thông số trong khâu thiết kế và bổ sung thêm hệ thống khử trùng nhằm giải quyết triệt để yếu tố vi sinh trong nước thải. Đặc biệt trong quá trình sử dụng, bệnh viện cần định kỳ giám sát và tuân thủ thời gian làm sạch hệ thống hồ, chất lượng nước sau xử lý chưa đạt yêu cầu. 6. Xử lý nước thải bằng bãi lọc trồng cây kết hợp bể lọc yếm khí Hệ thống bãi lọc trồng cây đã được áp dụng tại một số bệnh viện bao gồm: - Bệnh viện Nhân Ái (huyện Thác Mơ, tỉnh Bình Phước) sử dụng cây sậy để xử lý khoảng 100m3/ngày - Bệnh viện đa khoa huyện Kim Bảng (Hà Nam) sử dụng cây dong, công suất xử lý 125 m3/ngày - Bệnh viện nhi Thanh Hóa sử dụng cây dong, công suất xử lý 100m3/ngày Hình PL3-6: Hệ thống xử lý nước thải tại bệnh viện Nhi Thanh Hóa  Về công nghệ xử lý Với việc bố trí một cách khoa học các bậc xử lý trong hệ thống này, sự kết hợp với bể yếm khí có thời gian lưu lớn sẽ là điều kiện giải quyết triệt để các chỉ tiêu hóa lý ở các giai đoạn tiếp theo. Sau thời gian hoạt động để hệ thống có thể tiếp tục hoạt động tốt cần thiết 80
  32. phải làm vệ sinh bãi lọc thường xuyên, phải định kỳ phát quang hệ thực vật tạo ra khe hở cho ánh sáng chiếu xuống bãi lọc. Làm vệ sinh những cây chết để tránh hiện tượng cây chết làm thức ăn cho cây sống. Thường xuyên quan sát dòng chảy của nước thải vào bãi lọc, tránh hiện tượng tạo dòng chảy tắt và tắc bãi lọc làm giảm hiệu quả xử lý.  Về hiện trạng vận hành hệ thống xử lý Hệ thống chỉ hoạt động có hiệu quả trong thời gian nhất định chủ yếu là trong thời gian vận hành chạy thử và bàn giao. Sau đó hệ thống thường bị bỏ quên, nguyên nhân chủ yếu là do sự quản lý lỏng lẻo của đơn vị chủ quản. Do không được quan tâm bảo dưỡng thường xuyên, một số thiết bị của hệ thống bị hỏng dẫn tới nước thải không được dẫn qua hệ thống xử lý nuôi hệ vi sinh vật trong rễ cây, làm cho nước sau xử lý không đạt tiêu chuẩn xả thải. Với mô hình này cũng khó để thực hiện việc dòng thải đầu vào đi vào hệ thống xử lý theo nguyên tắc tự chảy vì hệ thực vật khó thích nghi với môi trường thay đổi liên tục. Bởi vậy vẫn cần phải có bể điều hòa và hệ thống bơm để điều tiết lưu lượng cho hệ thống. Do đó phải thường xuyên theo dõi sự hoạt động của bơm và tiến hành bảo dưỡng định kỳ.  Về chất lượng nước sau xử lý Đối với các chỉ tiêu vi sinh thì mô hình này cũng hoạt động chưa hiệu quả vì hầu hết các bể khử trùng của một vài hệ thống đang hoạt động đều không có hóa chất khử trùng. Để đạt được các chỉ tiêu vi sinh theo QCVN hiện hành khi thải ra môi trường thì cần thiết phải có những biện pháp khử trùng. Nhìn chung chất lượng nước thải chưa xử lý là chưa đạt yêu cầu theo quy định hiện hành. 81
  33. NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC Địa chỉ: số 352 - Đội Cấn - Ba Đình - Hà Nội Email: xuatbanyhoc@fpt.com.vn Số điện thoại: 04.37625934 - Fax: 04.37625923 Chịu trách nhiệm xuất bản: TỔNG GIÁM ĐỐC CHU HÙNG CƯỜNG Chịu trách nhiệm nội dung PHÓ TỔNG BIÊN TẬP BSCKI. NGUYỄN TIẾN DŨNG Biên tập: BS. Nguyễn Tiến Dũng Sửa bản in: Nguyễn Minh Quốc Trình bày bìa: Nguyễn Minh Quốc Kt vi tính: Nguyễn Minh Quốc In 1.500 bản, khổ 21x29,7 cm tại công ty TNHH in & thương mại Thái Hà. Số đăng ký kế hoạch xuất bản: 457-2015/CXBIPH/11 - 25/YH. Số xuất bản 71/QĐ-XBYH ngày 12 tháng 3 năm 2015. In xong và nộp lưu chiểu quý I-2015. 82
  34. BỘ Y TẾ CỤC QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG Y TẾ BỘ Y TẾ Y BỘ DỰ ÁN HỖ TRỢ XỬ LÝ CHẤT THẢI BỆNH VIỆN HƯỚNG DẪN ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI Y TẾ (Ban hành kèm theo Quyết định số 105/QĐ-MT ngày 03/7/2014 của Cục trưởng Cục Quản lý môi trường y tế) HƯỚNG DẪN ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC THẢI Y TẾ Y THẢI DỤNG CÔNG NGHỆ XỬ LÝ NƯỚC HƯỚNG DẪN ÁP SÁCH KHÔNG BÁN ISBN: 978-604-66-1121-9 NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC 84 HÀ NỘI, 2015