Thông tin – bình luận - Thông cáo báo chí và ngôn ngữ truyền thông

Nội dung text: Thông tin – bình luận - Thông cáo báo chí và ngôn ngữ truyền thông

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 THÔNG TIN – BÌNH LUẬN Thông cáo báo chí và ngôn ngữ truyền thông Đinh Kiều Châu* Trường Đại học KHXH & NV, Đại học Quốc gia Hà Nội 336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 01 tháng 10 năm 2014 Chỉnh sửa ngày 05 tháng 10 năm 2014; Chấp nhận đăng ngày 20 tháng 10 năm 2014 Tóm tắt: Bài này nói đến một loại sản phẩm ngôn ngữ truyền thông xã hội còn ít được đề cập đến trong các nghiên cứu ngôn ngữ báo chí ở nước ta. Đó là Thông cáo Báo chí. Nội dung cơ bản của bài đề cập đến những nội dung quan yếu sau đây: Cương vị của Thông cáo Báo chí, Thông cáo báo chí nói cái gì? Ngôn ngữ và văn bản Thông cáo Báo chí, Thông cáo Báo chí nhìn từ bình diện phân tích diễn ngôn; Các quan hệ cơ bản của ngôn ngữ trong Thông cáo báo chí . Từ khóa: Thông cáo báo chí, cấu trúc, chức năng, văn bản, liên nhân. 1. Thông cáo báo chí và báo chí∗ chí với các doanh nghiệp, tổ chức và qua đó có cơ hội tiếp cận với công chúng. Không phải ngẫu nhiên mà báo chí được Những người làm thông cáo báo chí tồn tại xem như quyền lực thứ tư trong xã hội, sau ngay trong chính chúng ta. Từ những nhà báo quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Ngôn chuyên nghiệp đến những nhà báo nghiệp dư ngữ báo chí có chỗ đứng vững chắc trong ngôn đều có quyền công bố những thông điệp của mình ngữ truyền thông và được chia sẻ quyền lực. trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Ngôn ngữ báo chí không trực tiếp giải quyết sự Thứ nữa, các loại hình truyền thông của báo thể, nhưng bằng sức mạnh của ngôn từ nó có ưu chí cũng rất đa dạng, phong phú nên thông cáo thế vượt trội của quyền lực [1], góp phần tạo báo chí cũng rất đa dạng. Nếu như trước đây, lập và định hướng dư luận với sức công phá mới chỉ có báo in thì nay có nhiều loại hình báo lớn. Trong giai đoạn hiện nay, TCBC là một sản chí với tốc độ cập nhật thông tin nhanh đến phẩm truyền thông có tính chất cầu nối với chóng mặt. Thế mạnh của báo chí không chỉ mong muốn xây dựng mối quan hệ tốt giữa báo dừng lại ở số lượng mà ngày càng phát triển cả về mặt chất lượng, đem đến cho công chúng ___ những sản phẩm thông cáo báo chí tốt nhất. ∗ ĐT.: 84- 912359533 Thông cáo báo chí cùng với khả năng của mình Email: dinhkieuchau@gmail.com 35
2. 36 Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 đang ngày trở thành phần một quan trọng trong Để làm việc TCBC có thể hiểu là: ngôn ngữ báo chí. Thông cáo báo chí là diễn ngôn chứa thông TCBC được ví như là phương tiện cơ bản điệp thông tin về một sự kiện được một cơ quan, nhất để tiếp cận giới truyền thông. Điều này là tổ chức, hiệp hội, doanh nghiệp gửi đến cho hoàn toàn chính xác bởi mối quan hệ của đơn các cơ quan báo chí truyền thông nhằm thông vị, tổ chức , doanh nghiệp với báo chí , các cơ tin, thông báo sự tình, chính sách, sáng kiến quan truyền thông đại chúng và công chúng nói hay hoạt động nào đó của mình với công chúng chung có thể được xây dựng một cách nhanh (các nhóm đối tượng đích). nhất qua cây cầu nối này. Các đơn vị, tổ chức, Do chỗ TCBC là một diễn ngôn nên nó là doanh nghiệp hầu như đều có một bộ phận đối tượng của ngôn ngữ học ứng dụng trong chuyên để viết TCBC gửi đến các cơ quan phạm trù ký hiệu học ngôn ngữ. truyền thông [2]. Điều này phần nào cũng đã Trên thực tế ngôn từ thông cáo báo chí đã chứng minh được tầm quan trọng của loại sản tồn tại từ lâu (trên mặt báo) thường gắn với các phẩm truyền thông đặc thù này trong mối quan sự kiện (khai trương, động thổ, tiệc mừng, giải hệ với báo chí nói riêng và giao tiếp cộng đồng thưởng, cuộc thi ) hoặc vấn đề xảy ra (khủng nói chung. hoảng doanh nghiệp, thay đổi chính sách, hoạt động doanh nghiệp ). Buổi sơ khai của thông cáo báo chí chính là những tin rao vặt, các cáo 2. Thế nào là một thông cáo báo chí ? phó, thông báo việc hiếu hỷ, xuất hiện hàng ngày trong báo mà bạn đọc luôn quan tâm. Lâu Ngôn ngữ báo chí, như thông lệ, thường dần thông cáo báo chí trở nên một loại diễn được hiểu là gồm có: Ngôn ngữ tin tức (thông ngôn quan trọng có tổ chức và được chuẩn hóa. tấn), ngôn ngữ bình luận, ngôn ngữ thông tin- quảng cáo (các giao dịch dân sự và thương Với TCBC phóng viên không phải ra hiện mại). Ngôn ngữ thông cáo báo chí thuộc phạm trường và phát hiện tất cả tin tức để viết báo. trù thứ ba. Nhiều nội dung thông báo tự tìm đến tòa báo. Chúng được gửi bưu điện, email, fax, điện thoại Thông cáo báo chí (thuật ngữ tiếng Anh là hay đưa thư tay bởi chính những người muốn News Release / Media Release/Press release / có điều gì đó trở thành "tin tức". Chúng phát Press Statement ) [3] là một khái niệm thông tin xuất từ những con người hay văn phòng với bằng ngôn ngữ tương đối mới, gắn liền với lĩnh nhiều chức danh khác nhau - phòng quan hệ vực quan hệ công chúng (PR), được thịnh hành công chúng, phòng thông tin đối ngoại, ban ở truyền thông đại chúng Việt Nam trong quan hệ cộng đồng, tuỳ viên báo chí, thư ký báo những năm gần đây. TCBC vẫn chưa có định chí, phòng quảng bá nghĩa thật rõ ràng trong hầu hết các tài liệu tiếng Việt nghiên cứu về chuyên ngành báo chí truyền 3. Thông cáo báo chí đề cập đến những nội thong mà chủ yếu là các hướng dẫn để làm việc. dung gì? Tuy nhiên, PR là một lĩnh vực không còn Sau khi đã đọc nhiều bản thông cáo báo chí, mới mẻ và phát triển rất mạnh mẽ ở các nước chúng ta sẽ thấy chúng nói chung thuộc một phương Tây vậy nên khái niệm TCBC ở đây trong các loại chính sau đây: cũng đã trở nên quen thuộc.
3. Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 37 1. Thông báo về các sự kiện hay vấn đề - Nơi phát hành thông cáo báo chí (nguồn). nhân sự sắp diễn ra - Tên và địa chỉ của người cần liên hệ để có 2. Thông tin về một mục đích. thông tin. 3. Thông tin nhằm củng cố hình ảnh của - Tên của người quản lý thông tin PR. một cá nhân hay tổ chức. - Thời gian công bố thông cáo báo chí để Nhiều tổ chức sử dụng phương tiện truyền quảng bá. thông để cho các thành viên và công chúng biết Một thông cáo đơn giản có thể phải viết lại những thông tin như vậy. Mặc dù thông báo này để tránh trùng nội dung với một nhật báo nào có tính quảng bá nhưng nó cũng phục vụ cộng đồng. (Ví dụ dạng thông báo liên quan đến các đó. Việc viết lại thông cáo chính là để đảm bảo chuyện nhân sự như: bổ nhiệm, thăng chức, tính nhất quán và chuyên nghiệp trong văn tuyển dụng và về hưu). phong báo chí. Với thông cáo, phải kiểm tra lại 4. Thông cáo nhằm quảng bá mục đích (cho các danh tính cho thật chính xác. Báo chí cần PR ) [4] khắt khe hơn với những thông cáo chỉ nhằm Một thông cáo báo chí đưa ra là nguồn phục vụ cho mục tiêu cá nhân [5] và phải chú ý muốn cho công chúng biết đến tên chủ thể và tới phương diện bản quyền (sở hữu trí tuệ) tạo nên thiện chí trong tâm trí. Một sơ sở khác Mỗi cơ quan thông tấn, báo chí hàng ngày đưa thông điệp dưới dạng một thông cáo báo nhận được nhiều thông cáo báo chí. Người gửi chí, với ý đồ muốn quảng cáo tầm rộng. Thông cần chú ý để thông điệp để đến được với đối cáo báo chí loại này nhằm thúc đẩy một động tượng công chúng (các nhóm đối tượng đích). cơ, phần lớn phát xuất từ những tổ chức đang Phải biết cái gì có giá trị tin tức và biết cách có nhu cầu để thực thi những sự nghiệp quan viết nó. Là biên tập viên một cơ quan ngôn trọng. Những người đứng đầu các tổ chức như luận, cụ thể là một tờ báo, khi có trong tay một thế luôn muốn làm công chúng chú ý đến các diễn ngôn TCBC thì cần chú ý: thông điệp của họ bằng mọi cách có thể. 5. Thông cáo nhằm xây dựng hình ảnh - Đọc những thông tin xuất hiện ngay trên Một kiểu thông cáo báo chí khác nhằm củng đầu bản thông cáo. cố hình ảnh của các cá nhân hay tổ chức. Ví dụ: - Kiểm tra ngôn từ và văn phong. Đặt các chính khách thường muốn đắc cử và tái đắc những câu hỏi về các thông tin còn thiếu. Kiểm cử nên họ khao khát được quảng bá không công tra lỗi chính tả và cách dùng từ ngữ. càng nhiều càng tốt. Câu trích dẫn đôi khi chỉ là - Kiểm tra chặt chẽ logic trong thông điệp. một cách tự đánh bóng uy tín. Hay các cơ quan - Hạn chế những thông tin và lời trích dẫn và tổ chức chính quyền mọi cấp thường cố tạo có tính chất phô trương, những lời tuyên bố ồn dựng những hình ảnh đẹp trước công chúng ào quan tâm đến việc đánh bóng hình ảnh trước bằng những tuyên bố của những vị lãnh đạo công chúng. Bất kể loại thông cáo báo chí nào, cũng phải - Phải biết cách viết thông cáo báo chí phù lưu ý đến chuỗi thông tin mang tính thông tin hợp với từng loại hình truyền thông và hướng dẫn như:
4. 38 Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 4. Ngôn ngữ và văn bản thông cáo báo chí còn phải thu hút được sự chú ý của cơ quan báo chí nói riêng và công chúng nói chung . Chức năng nổi bật của ngôn ngữ TCBC tương tác xã hội thông qua hai tiểu chức năng là 4.2. Chức năng liên nhân chức năng thông tin và chức năng liên nhân. Chức năng văn bản là nội dung có tính đương Khi nhắc đến khả năng tiếp cận của ngôn nhiên. ngữ , người ta thường nghĩ đến ngôn ngữ như là phương tiện tốt nhất cho sự tiếp xúc giữa người 4.1. Chức năng thông tin với người. Đây là đặc điểm nổi bật và quan trọng nhất trong khả năng tiếp cận của ngôn ngữ. Mục đích chính của chức năng thông tin của Tuy nhiên khả năng tiếp cận của ngôn ngữ ngôn ngữ chính là cung cấp những nội dung để không chỉ thể hiện trong mối quan hệ trực tiếp thông tin về các sự kiện hoặc để suy luận một giữa con người mà nó còn thể hiện hết sức đa điều gì [6]. Với mỗi đối tượng, thì chức năng dạng trên nhiều lĩnh vực khác như trong các thông tin của ngôn ngữ lại thể hiện dưới những văn bản, các phương tiện truyền thông đại hình thức khác nhau sao cho phù hợp với đối chúng Và khả năng tiếp cận trong văn bản tượng cần hướng đến. Trong văn bản TCBC, thường thể hiện qua các khía cạnh như chiến chức năng thông tin của ngôn ngữ mang hai lược tiền giao tiếp , chiến lược giao tiếp vv mục đích chính, đó là: cung cấp thông tin và thu TCBC là một dạng văn bản đặc biệt , dành hút sự chú ý của báo chí cũng như công chúng. riêng cho các cơ quan báo chí, nhưng hướng đến toàn xã hội, vì thế khả năng tiếp cận cũng TCBC là tài liệu mà đơn vị, doanh nghiệp, có vị trí rất quan trọng trong ngôn ngữ TCBC . tổ chức gửi tới các cơ quan truyền thông nhân Nó mang ba mục đích: xây dựng mối quan hệ một sự kiện, hoạt động nào đó. Theo đó, những với các cơ quan báo chí ; khẳng định sự tồn tại cơ quan truyền thông có thể căn cứ vào thông của một tổ chức; từng bước xác lập uy tín của cáo báo chí và những tài liệu đã thu thập được một tổ chức. để đưa tin, viết bài. Vì thế, văn bản TCBC cần TCBC là công cụ quan trọng được các phải cung cấp thông tin đầy đủ cho các cơ quan chuyên viên PR sử dụng để truyền tải thông tin truyền thông đại chúng . tới công chúng thông qua sự tham gia của bên Hơn nữa thông cáo báo chí là một trong thứ ba: các phương tiện truyền thông đại chúng. những công cụ thiết yếu để thu hút sự chú ý của Có thể hiểu thông cáo báo chí là cầu nối, thể báo chí, truyền thông đưa tin cho sự kiên, hoạt hiện mối quan hệ qua lại giữa tổ chức và các cơ động của một cơ quan, tổ chức đến với công quan báo chí. Các doanh nghiệp, tổ chức cần chúng. Thông cáo báo chí giống như một lời các cơ quan báo chí như là kênh giao tiếp với mời dành cho các cơ quan báo chí, truyền thông công chúng còn các cơ quan báo chí lại cần các nhằm nhắc nhở, khuyến khích, thu hút họ đến thông cáo báo chí để có thông tin viết bài. Đây viết bài quảng bá cho cơ quan, tổ chức của là mối quan hệ gắn bó khăng khít, tác động lẫn mình.Vì vậy, chức năng thông tin của ngôn ngữ nhau không thể tách rời. Vì vậy việc xây dựng TCBC không chỉ thể hiện ở việc cung cấp mối quan hệ với các cơ quan báo chí là hết sức thông tin cho báo chí mà những thông tin đưa ra cần thiết và được các đơn vị , tổ chức chú trọng
5. Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 39 Mối quan hệ giữa hai bên có tốt đẹp hay không nên dài quá hai trang mà càng ngắn gọn , súc chính là nhờ vào chức năng giao tiếp của ngôn tích càng tốt. Tuy nhiên ngắn gọn nhưng vẫn ngữ TCBC. phải đủ ý và nêu bật được điều quan trọng mà Không chí vậy, TCBC là yếu tố quan trọng tổ chức muốn hướng tới. Tính thời sự và tính trong việc đưa hình ảnh của tổ chức đến với ngắn gọn của thông cáo báo chí là hai đặc điểm công chúng. Một đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp thường đi cùng với nhau. Hơn nữa thông cáo nếu muốn công chúng biết đến mình thì phải báo chí ngắn gọn, rõ ràng sẽ gây được thiện xuất hiện trên các phương tiện truyền thông đại cảm tốt hơn với người biên tập so với thông cáo chúng. Thông cáo báo chí chính là cách đầu tiên báo chí dài dòng. và là phương tiện cơ bản nhất mà các doanh 5.2. Tính nhất quán và chính danh nghiệp, tổ chức có thể sử dụng để đưa các thông tin về mình. Và chính qua các TCBC, đơn vị, tổ TCBC được phát hành phải đảm báo tính chức có thể khẳng định được sự tồn tại của tổ nhất quán và chính danh của thông tin. Đây là chức mình. yếu tố rất quan trọng, phản ánh quan điểm đồng nhất của tổ chức trước một vấn đề, sự kiện. Đối 5. Ngôn từ Thông cáo báo chí có đặc điểm gì? với các tổ chức chính phủ, việc phát hành TCBC là một hình thức của các công tác vận động và tuyên truyền. Đối với các tổ chức nước Chức năng ngôn từ tạo ra thông điệp kết ngoài tại Việt Nam, TCBC sẽ giúp truyền thông dính cho TCBC một cách hiệu quả về hoạt động của tổ chức, 5.1. Tính thời sự và dạng ngắn gọn công bố các kết quả nghiên cứu cũng như các thông tin về tổ chức đến một số đối tượng Cũng như tin tức, TCBC cần phải nhanh .TCBC được chịu trách nhiệm bởi (nhóm ) chóng và kịp thời. Ngày phát hành TCBC phải người có tiếng nói đại diện cho quan điểm của là ngày sớm hơn hoặc đồng thời với thời điểm tổ chức đó. xảy ra sự kiện. TCBC phát hành đúng thời điểm Đối với các cơ quan, tổ chức nhà nước, sẽ phát huy hiệu quả , tránh các biến cố , khủng TCBC thường được soạn thảo và phê duyệt bởi hoảng do việc thông tin chậm trễ gây nên. các đơn vị có tên gọi khác nhau như Vụ Báo Chính vì đặc trưng này, yếu tố thời gian trong chí, phòng Thông tin, phòng Tuyên truyền, một văn bản TCBC đóng vai trò quan trọng phòng Truyền thông, phòng Quan hệ công hàng đầu, quyết định việc thông tin trên TCBC chúng có được sử dụng hay không. Nếu các thông tin đó đã lỗi thời, toà soạn sẽ không sử dụng hay 5.3. Tính chuẩn mực cao của thông tin đăng tải trên báo chí . Một TCBC hiệu quả trước hết phải cung Chính vì phải mang các đặc điểm của tính cấp được những thông tin xác thực cho báo chí . thời sự nên một yêu cầu nữa đặt ra với thông Xét cho cùng giá trị của thông tin nằm ở tính cáo báo chí là tính ngắn gọn . Do văn bản thông chính xác và trung thực của nó. Văn bản TCBC cáo báo chí cần phải nhanh chóng và kịp thời cần được đảm bảo tất cả những thông tin cung nên tính ngắn gọn cũng là đặc điểm hết sức cấp là sự thật. Và phóng viên , biên tập viên có quan trọng .Văn bản thông cáo báo chí không
6. 40 Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 nhiệm vụ kiểm chứng thông tin trước khi đưa phong của báo chí với mô hình phù hợp và kích vào bài viết. thích được sự tò mò. Đây chính là một trong những điểm khác biệt lớn nhất giữa TCBC và văn bản quảng cáo, tuy chúng gần như có chung mục đích . Trên 6. Cấu trúc diễn ngôn của một thông cáo báo thực tế, một số tổ chức đã không tuân thủ theo chí đặc điểm này mà đưa ra những TCBC thiếu trung thực, phóng đại sự việc. Những TCBC Một văn bản TCBC cần được trình bày như thế này khi gửi đến các toà soạn chuyên ngắn gọn, chuẩn hóa, nêu bật ý quan trọng và nghiệp sẽ bị từ chối ngay. tập trung vào chủ đề [7]. Một yếu tố không kém quan trọng của TCBC là kích thích sự tò mò Khi xảy ra việc đưa tin thiếu chính xác , tổ nhằm thu hút sự quan tâm của báo giới. Cũng chức phát hành TCBC cần có hành động đính giống như tin tức báo chí, một TCBC hiệu quả phải chính ngay để tránh sự hiểu nhầm của báo chí trả lời được sáu câu hỏi là: 5W + 1H. Đó là : và dư luận. Ví dụ : đặc biệt trong TCBC ngoại giao, yêu cầu về tính chính xác gần như là tuyệt Ai (Who)? Cái gì (What)? Ở đâu (Where)? đối, bởi hậu quả của một thông tin sai trong Khi nào (When)? và Tại sao (Why)? Như thế ngoại giao là không thể lường trước được và nó nào? (How) có tầm ảnh hưởng lớn hơn nhiều so với các loại Ai: Ai là chủ thể của bản tin? Cần phải xác TCBC khác. định và mô tả họ. "Ai" có thể là một người, một nhóm, một sự kiện hoặc hoạt động. 5.4. Tính quan yếu và lôi cuốn Cái gì: Sự kiện sắp xảy ra mà phương tiện truyền thông nên biết? Mục đích là để thu hút TCBC chỉ ra đời khi có thông tin quan trọng sự chú ý của độc giả, từ đó người ta sẽ đọc liên quan đến một sự kiện nào đó mà tổ chức thông cáo báo chí của nguồn và vấn đề của nhận thấy cần phải công bố trước công chúng nguồn sẽ được đưa tin. thông qua phương tiện truyền thông . Tuy nhiên không phải sự kiện nào cũng có thể hay cần Ở đâu: Là sự kiện thì nó sẽ diễn ra ở đâu? phải phát hành TCBC. Thông thường, mức độ Cần chỉ ra cụ thể địa chỉ của địa điểm - và cùng quan trọng của thông tin trong TCBC được với một bản đồ có chỉ dẫn làm cho công chúng đánh giá bởi hai tiêu chí là sự quan tâm của cơ cảm thấy thuận tiện, thoải mái với thông tin về quan truyền thông/công chúng đối với các sự kiện. thông tin này và mức độ tác động, tầm ảnh Khi nào: Thời điểm diễn ra sự kiện? Không hưởng của thông tin này đối với công chúng . nên nói vào khoảng mà phải có thông tin cụ thể Và cũng chính vì thông tin trong TCBC có và nên sớm để người có nguyện vọng tiện sắp tính quan trọng thì nó mới có thể có tính hấp xếp lịch tham gia. dẫn đối với cơ quan truyền thông và công Tại sao: Lý do ra thông cáo báo chí phải chúng được. Chính vì vậy, một TCBC muốn thuyết phục, phải cụ thể. Tiêu đề phải được viết thu hút sự quan tâm của biên tập viên cần phải làm sao để lôi kéo độc giả đọc tiếp phần còn lại được viết rõ ràng, mạch lạc, chuẩn xác với văn của thông cáo.
7. Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 41 Như thế nào ? (How): cần nêu rõ kế hoạch + Cấu trúc hình tháp ngược diễn biến của sự kiện , sự kiện sẽ diễn ra ra sao Trên lý thuyết, mô hình này thực chất là đảo , có tầm ảnh hưởng của sự kiện và kết quả như ngược của mô hình tháp xuôi, được biểu hiện thế nào, dưới dạng một hình tháp ngược quay đầu xuống Phong cách ngôn ngữ nào là tốt nhất khi Mô hình của cấu trúc hình tháp ngược như viết các thông cáo báo chí ? Đó là dùng trích sau: mức độ quan trọng của thông tin trong một dẫn, các câu và đoạn phải thật ngắn, để cho độc bản TCBC giảm dần từ đáy xuống đỉnh tháp giả có thể đọc lướt dễ dàng. Vậy tiêu điểm của ngược. Phần đầu TCBC là những thông tin có TCBC là gì? mức độ quan trọng nhất và chứa đựng đầy đủ Nếu ta đưa thông tin quan trọng nhất vào nội dung 5W. Phần tiếp theo kém quan trọng tiêu đề TCBC theo 5 câu hỏi bắt đầu bằng "W", hơn, đó có thể là sự chi tiết hóa phần đầu, hoặc giải thích những điểm cụ thể, và phân tích những lời trích dẫn Cuối cùng là thông tin những điểm đáng chú ý nhất, thì ta đã có cơ hội doanh nghiệp, tổ chức phát thông cáo báo chí thành công. Trong trang báo, bản tin, với thông và thông tin liên hệ. Tuy nhiên , đây là mô hình cáo báo chí tòa báo sẽ cho biên tập văn bản diễn tiêu biểu của cấu trúc hình tháp ngược lí tưởng, ngôn theo chuẩn. trên thực tế phần đầu TCBC luôn chứa đựng Bắt đầu với tiêu điểm (focus), mở rộng với những thông tin quan trọng nhất nhưng chưa nhiều thông tin và chi tiết hơn theo trình tự hẳn là phải đầy đủ hết các nội dung mà có thể giảm dần mức độ quan trọng. Nói cách khác, chỉ là những nội dung chủ yếu . viết thông cáo báo chí theo kiểu "kim tự tháp" cổ điển giống như viết một bản tin thường. Ưu điểm của cấu trúc này là giúp người viết hình thành bản tin nhanh, và người đọc trong Thông cáo báo chí, qua ngôn từ, thể hiện cùng một thời gian có thể biết được nhiều thông rất rõ quyền lực phát ngôn của chủ thể (cơ tin mà chỉ cần lướt qua phần đầu. Ngoài ra, quan, tổ chức, công ty, nhân vật VIP, ) với cách viết thông cáo báo chí theo cấu trúc tháp các cấu trúc diễn ngôn thường gặp ngược cũng cho phép biên tập dễ dàng hơn + Cấu trúc hình tháp xuôi trong việc cắt ngắn những bài quá nhiều chữ Cấu trúc hình tháp xuôi hay còn có các tên bằng cách cắt bớt phần cuối của bài báo cho gọi khác như “tam giác thường”; “hình cây vừa với diện tích trang báo. Còn nhược điểm thông”; “hình nón”; “hình tháp thường” . Mô của cấu trúc này là do các thông tin quan trọng hình cấu trúc này như sau: mở đầu văn bản là ở ngay phần đầu nên các thông tin bổ sung khác một chi tiết gây ấn tượng , sau đó tăng dần mức sẽ không được quan tâm chú ý lắm. độ quan trọng hấp dẫn ở phần thân và sức nặng nhất, hay nhất, quan trọng nhất của tin đưa + Cấu trúc hình chữ nhật xuống phần kết luận . Đây là cấu trúc “ trung Cấu trúc hình chữ nhật là cấu trúc mà các tính “ và phổ biến . Ưu điểm của cấu trúc này là chi tiết của văn bản được sắp xếp tương đối sự hấp dẫn ngày càng tăng về cuối nhưng hạn ngang hàng nhau về tầm quan trọng. Mỗi chi chế ở chỗ gây nhàm chán , buồn tẻ nếu lạm tiết chứa một lượng thông tin và không có chi dụng nhiều . tiết nào nổi trội hơn hoặc không có giá trị thông
8. 42 Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 tin. Các chi tiết tương đối bình đẳng, độc lập - Thông tin hỗ trợ là các thông tin để giúp trong văn bản để cùng làm nổi bật sự kiện . cho người đọc thông cáo có thể tìm hiểu thêm Ưu điểm của cấu trúc này là có thể triển về chính sách, sự kiện mà thông cáo đưa ra. khai sự kiện theo chiều sâu hoặc liệt kê các chi Thông tin này cũng là những thông tin có thể bổ tiết thông tin . Còn hạn chế của cấu trúc này là sung thêm cho những thông tin chính được đưa dễ gây cảm giác đơn điệu tẻ nhạt khi dùng ngôn ra trong đoạn dẫn. Có những thông tin mở rộng ngữ trần thuật thuần tuý . khá quan trọng tuy nó không nhất thiết phải có mặt trong văn bản TCBC . + Cấu trúc thông tin trong văn bản - Thông tin nền là thông tin không bắt buộc Thông tin tiêu đề gồm có tên tổ chức và tên phải có trong TCBC . Tuy nhiên, sử dụng thông TCBC, là các thành tố không thể thiếu đối với tin nền hiệu quả sẽ giúp các thông tin chính trở bất kỳ thông cáo báo chí nào. Những nội dung nên dễ hiểu và nổi bật hơn .Thông tin nền có này xác lập cơ sở của nguồn tin và tóm tắt thể giới thiệu về tổ chức phát hành TCBC và thông tin cốt lõi để các biên tập viên có thể nhận các đơn vị hữu quan . biết ngay tầm quan trọng của nó. Tiêu đề của thông - Thông tin liên quan là yếu tố quan trọng cáo báo chí cần ngắn gọn và nêu bật sự kiện quan trong văn bản TCBC, nó làm rõ hoặc xác minh trọng nhất mà nó hướng tới nội dung. các thông tin chính trong TCBC sau khi chúng Phân bố trông tin nội dung trong diễn ngôn được phát hành , các thông tin này cũng có thể TCBC: tính đến phản hồi từ phía công chúng. Phần - Địa điểm, thời gian phát hành thông cáo thông tin liên hệ thường bắt đầu bằng một phát báo chí: Với mỗi thông cáo báo chí, thời gian là ngôn lịch sự, chẳng hạn như: “Để biết thêm yếu tố không thể thiếu. Yếu tố này cũng cần thông tin chi tiết , vui lòng liên hệ”, “Mọi thông được tách riêng, độc lập với các yếu tố “W” sẽ tin về .xin vui lòng liên hệ” , “Nếu quý vị xuất hiện trong đoạn dẫn vì địa điểm và thời muốn biết thêm chi tiết, xin vui lòng liên hệ gian phát hành thông cáo báo chí có thể không với”, “thông tin chi tiết xin liên hệ”. trùng với địa điểm và thời gian xảy ra sự kiện . Nhiều người rất muốn tìm kiếm sự nghiệp - Đoạn dẫn là đoạn văn đầu tiên của TCBC. trong ngành quan hệ công chúng (PR) hay Nó xuất hiện trong các TCBC có cấu trúc tháp quảng cáo và khoa báo chí thường yêu cầu ngược là cấu trúc phổ biến nhất trong cách viết người ta phải khởi đầu bằng việc nghiên cứu tin TCBC, nó luôn giữ vị trí quan trọng nhất trong tức, kỹ thuật viết tin thông qua kỹ năng chế tạo các thành phần diễn ngôn. Đoạn dẫn cũng là một thông cáo báo chí. Bởi chỉ bằng cách một đoạn văn khó viết nhất của một TCBC. nghiên cứu tin tức và tìm hiểu cách thức các cơ Người soạn phải viết sao cho chỉ cần đọc đoạn quan truyền thông xử lý tin tức, người viết mới dẫn là các toà soạn cũng nắm được thông tin cơ có thể thành công. Những người làm quan hệ bản mà chủ thông cáo muốn gửi đến. Về nội công chúng chuyên nghiệp biết cách viết dung, đoạn dẫn cần nêu bật những thông tin lõi TCBC, và họ áp dụng mọi nguyên tắc của kỹ của thông cáo báo chí và nó phải trả lời được thuật viết tin hiệu quả trong thông cáo báo chí các câu hỏi “5 W”. của mình. Một bản thông cáo báo chí tốt sẽ
9. Đ.K. Châu / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN: Khoa học Xã hội và Nhân văn, Tập 30, Số 4 (2014) 35-43 43 đáp ứng mọi tiêu chí của một thông tin tới [3] Cục Văn hóa - Giáo dục, Bộ Ngoại giao Hoa Kì (2009), Cẩm nang truyền thông, Hà Nội , 2009. công chúng. [4] Frank Jefkins (2006), Phá vỡ bí ẩn PR, Nxb Trẻ, Tp Hồ Chí Minh. [5] Hoàng Anh, Những kĩ năng về sử dụng ngôn ngữ Tài liệu tham khảo trong truyền thông đại chúng, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội, 2008. [1] Schudson M. Sức mạnh của tin tức truyền thông, [6] Brown G, Yule G., Phân tích Diễn ngôn, Nxb Đại học Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003. Quốc gia, Hà Nội, 2002. [2] Nguyễn Thị Mai Phương , Nghiên cứu đặc điểm [7] Nguyễn Văn Dững, Đỗ Thị Thu Hằng, Truyền ngôn ngữ văn bản thông cáo báo chí , luận văn thạc thông - Lí thuyết và kĩ năng cơ bản, Nxb Lí luận sỹ , Trường Đại học KHXH & NV Hà Nội , 2009. Chính trị, Hà Nội, 2006. News Release and the Communication Language Đinh Kiều Châu VNU University of Social Sciences and Humanities 336 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hanoi, Vietnam Abstract: The article aproaches a product of social communication, which is still rarely studied in Vietnam news release. This paper studies the following main contents: the position of news release in mass communication; contents of news release; language and textual features of news release; news release in the view of discourse analysis; the main linguistic relations in news release. Keywords: Press Release, structure, function, text, interpersonal.