Tài liệu Đào tạo Thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới - Tập 2 (Chương trình thí điểm)

Nội dung text: Tài liệu Đào tạo Thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới - Tập 2 (Chương trình thí điểm)

1. BỘ Y TẾ CƠ QUAN HỢP TÁC QUỐC TẾ NHẬT BẢN DỰ ÁN TĂNG CƯỜNG HỆ THỐNG ĐÀO TẠO LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG MỚI TỐT NGHIỆP TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI Tập 2 (Chương trình thí điểm) Biên soạn lần 2 Tháng 3 năm 2019
2. BỘ Y TẾ DỰ ÁN TĂNG CƯỜNG HỆ THỐNG ĐÀO TẠO LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG MỚI TỐT NGHIỆP TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI (Chương trình thí điểm) Biên soạn lần 2 Tháng 3 năm 2019
3. DANH SÁCH TÁC GIẢ CHỈ ĐẠO BIÊN SOẠN TS. Nguyễn Minh Lợi Phó cục trưởng, Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế TS. Horii Satoko Cố vấn trưởng, Dự án JICA Điều dưỡng NHÓM TÁC GIẢ BIÊN SOẠN ThS. Phạm Đức Mục Chủ tịch Hội Điều dưỡng Việt Nam ThS. Nguyễn Thanh Đức Nguyên Trưởng phòng Quản lý đào tạo sau đại học và đào tạo liên tục, Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế. TS. Nguyễn Thị Minh Chính Giám đốc Trung tâm thực hành Tiền lâm sàng, trường Đại học Điều dưỡng Nam Định. ThS. Huỳnh Thị Bình Nguyên Trưởng Khoa Điều dưỡng, Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương ThS. Nguyễn Minh Nguyệt Giảng viên Khoa Y học lâm sàng, Đại học Y tế Công cộng. ThS. Nguyễn Bích Lưu Phó Chủ tịch, Hội Điều dưỡng Việt Nam CN. Tô Thị Điền Phó Chủ tịch, Hội Điều dưỡng Việt Nam TS. Phan Thị Dung Hội viên, Hội Điều dưỡng Việt Nam ThS. Phạm Thu Hà Ủy viên thường vụ Ban chấp hành, Hội Điều dưỡng Việt Nam ThS. Hà Thị Kim Phượng Phụ trách Phòng Điều dưỡng và Tiết chế, Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế ThS. Bùi Minh Thu Trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện Bạch Mai ThS. Nguyễn Thị Anh Cán bộ Phòng Điều dưỡng, Bệnh viện Bạch Mai ThS. Nguyễn Thị Việt Nga Trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa Xanh Pôn ThS. Nguyễn Đình Khang Điều dưỡng trưởng, Sở Y tế tỉnh Vĩnh Phúc ĐDCKI. Đinh Thị Ngọc Thủy Trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc
4. ThS. Nguyễn Thị Như Tú Điều dưỡng trưởng, Sở Y tế tỉnh Bình Định ĐDCKI. Trương Thị Hương Trưởng phòng Điều dưỡng, tỉnh Bình Định ĐDCKI. Lê Hồ Thị Huyền Cán bộ Phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định ThS. Huỳnh Tú Anh Điều dưỡng trưởng, Sở Y tế tỉnh Đồng Nai CNĐD. Trần Thị Hường Phó trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa Đồng Nai ThS. Nguyễn Đỗ Thị Ngân Trang Trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa Thống Nhất Đồng Nai ĐDCKI. Tạ Văn Hiền Điều dưỡng trưởng, Sở Y tế tỉnh Điện Biên CN. Đặng Thị Tú Loan Trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên CN. Cao Thị Mỹ Cán bộ Phòng Điều dưỡng, Bệnh viện đa khoa tỉnh Điện Biên BSCKII. Trương Thị Thu Hương Phó Hiệu trưởng, Trường cao đẳng Y tế Bạch Mai ThS. Nguyễn Thanh Thủy Trưởng khoa Điều dưỡng, Trường cao đẳng Y tế Hà Nội ThS. Lý Thị Phương Hoa Phó khoa Y, Đại học Trà Vinh NHÓM CHỈNH SỬA, HIỆU ĐÍNH ThS. Phạm Đức Mục Chủ tịch Hội Điều dưỡng Việt Nam. ThS. Nguyễn Thanh Đức Nguyên Trưởng Phòng Quản lý đào tạo sau đại học và Đào tạo liên tục, Cục Khoa học Công nghệ & Đào tạo, Bộ Y tế TS. Nguyễn Thị Minh Chính Giám đốc Trung tâm thực hành Tiền lâm sàng, trường Đại học Điều dưỡng Nam Định ThS. Huỳnh Thị Bình Nguyên Trưởng Khoa Điều dưỡng, Đại học Kỹ thuật Y tế Hải Dương ThS. Nguyễn Minh Nguyệt Giảng viên khoa Điều dưỡng, Đại học Y tế Công cộng NHÓM HỖ TRỢ BIÊN SOẠN PGS.TS Nguyễn Quốc Huy Trưởng phòng Quản lý đào tạo, Cục Khoa học Công Nghệ & Đào tạo, Bộ Y tế TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI - TẬP 2 3
5. ThS. Lại Vũ Kim Chuyên viên Phòng Quản lý đào tạo, Cục Khoa học Công nghệ & Đào tạo, Bộ Y tế ThS. Phạm Ngọc Bằng Chuyên viên Phòng Quản lý đào tạo, Cục Khoa học Công nghệ & Đào tạo, Bộ Y tế ThS. Phạm Thi Kim Thanh Chuyên viên Văn phòng, Cục Khoa học Công nghệ & Đào tạo, Bộ Y tế ThS. Desilva Tomomi Điều phối viên Dự án JICA Điều dưỡng CN. Fukatani Karin Chuyên gia dài hạn Dự án JICA Điều dưỡng ThS. Sugita Shio Nguyên Cố vấn trưởng Dự án JICA Điều dưỡng CN. Ikarashi Megumi Nguyên Chuyên gia dài hạn Dự án JICA Điều dưỡng Trần Thu Hương Cán bộ Dự án JICA Điều dưỡng Nguyễn Thu Hiền Cán bộ Dự án JICA Điều dưỡng Nguyễn Ngọc Lan Cán bộ Dự án JICA Điều dưỡng Trần Thị Duyên Cán bộ Dự án JICA Điều dưỡng NHÓM CỐ VẤN CHUYÊN MÔN KUROSU Hitomi Chuyên gia về Kiểm soát nhiễm khuẩn/ Quản lý điều dưỡng, Dự án JICA Nâng cao năng lực quản lý bệnh viện SUENAGA Yuri Giáo sư, Khoa điều dưỡng, Trường Đại học chăm sóc sức khỏe Tokyo YOKOYAMA Miki Giáo sư, Khoa điều dưỡng, Trường Đại học chăm sóc sức khỏe Tokyo ADACHI Yoko Trợ lý giáo sư, Khoa điều dưỡng, Trường Đại học chăm sóc sức khỏe Tokyo KAWANO Megumi Trường Đại học chăm sóc sức khỏe Tokyo SAKAI Shima Phó giáo sư, Khoa điều dưỡng, Trường đại học Y khoa Tokyo AMAIKE Naomi Nguyên Quản lý Dự án, Dự án "Thiết lập mô hình chăm sóc sức khỏe phụ nữ và nâng cao năng lực cho hộ sinh tuyến cơ sở", Tổ chức Hợp tác quốc tế về KHHGĐ Nhật Bản (JOICFP) 4 TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI - TẬP 2
6. LỜI MỞ ĐẦU Công tác điều dưỡng có vị trí quan trọng trong chăm sóc sức khỏe nhân dân với nhiều chuyên khoa, nhiều trình độ đào tạo, từ trung cấp, cao đẳng, đại học đến sau đại học. Ở các nước phát triển, điều dưỡng viên sau khi hoàn thành chương trình đào tạo sẽ đăng ký dự thi quốc gia để được cấp Chứng chỉ hành nghề. Chứng chỉ hành nghề cơ bản thường có hai loại: Chứng chỉ hành nghề Điều dưỡng (Registered Nurses) với thời gian đào tạo từ 3 năm trở lên và Chứng chỉ hành nghề Điều dưỡng thực hành (Licensed Practical Nurse-LPN) với thời gian đào tạo dưới 2 năm. Ở nước ta, hằng năm có khoảng 30 ngàn điều dưỡng viên mới tốt nghiệp từ các trình độ trung cấp, cao đẳng và đại học. Luật Khám bệnh, chữa bệnh số 40/2009/QH12 ngày 23 tháng 11 năm 2009 và Nghị định số 109/2016/NĐ-CP ngày 01 tháng 7 năm 2016 của Chính phủ quy định cấp chứng chỉ hành nghề đối với người hành nghề và cấp giấy phép hoạt động đối với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đã quy định điều dưỡng viên mới tốt nghiệp phải trải qua thời gian 09 tháng thực hành tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh để được cấp Chứng nhận thực hành trước khi đăng ký hành nghề. Tuy nhiên, những văn bản pháp luật hiện hành chưa quy định cụ thể về chương trình, tài liệu đào tạo cũng như phương pháp kiểm tra, đánh giá trước khi cấp Chứng nhận thực hành. Nhằm nâng cao năng lực cho điều dưỡng viên mới đáp ứng Chuẩn năng lực cơ bản của điều dưỡng Việt Nam, Bộ Y tế đã phối hợp với Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) triển khai dự án “Tăng cường hệ thống đào tạo lâm sàng cho điều dưỡng viên mới tốt nghiệp” sử dụng nguồn viện trợ không hoàn lại của Chính phủ Nhật Bản. Dự án triển khai thí điểm tại 05 tỉnh, thành phố bắt đầu từ tháng 05 năm 2016. Một đầu ra rất quan trọng của Dự án đó là việc xây dựng Bộ tài liệu đào tạo thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới tốt nghiệp, bộ tài liệu bao gồm 4 cuốn sách: (1) Chương trình đào tạo thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới; (2) Tài liệu đào tạo thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới; (3) Chương trình và tài liệu đào tạo người hướng dẫn thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới; (4) Hướng dẫn tổ chức và quản lý đào tạo thực hành lâm sàng cho điều dưỡng viên mới. Sau hơn một năm áp dụng đào tạo thử nghiệm (từ tháng 4/2017), bộ tài liệu đã được Dự án tiến hành chỉnh sửa và biên soạn lần 2 từ tháng 10-12/2018 với sự tham gia chỉnh lý, biên soạn của các chuyên gia trong nước và chuyên gia điều dưỡng Nhật Bản có nhiều kinh nghiệm. Trong quá trình chỉnh sửa và cập nhật tài liệu, Dự án đã tổ chức lấy ý kiến người học, người hướng dẫn, người quản lý thông qua các hội thảo và các bộ phiếu khảo sát để bổ sung, cập nhật cho phù hợp với thực tế Việt Nam. Bộ tài liệu đã được biên soạn công phu và điều chỉnh nhiều so với lần biên soạn thứ nhất để đáp ứng được các yêu cầu chung nhất và cơ bản nhất đối với người học là điều dưỡng viên mới tốt nghiệp với các trình độ TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI - TẬP 2 5
7. đào tạo khác nhau và các cơ sở đào tạo lâm sàng cho điều dưỡng mới là các bệnh viện đa khoa và chuyên khoa. Cục Khoa học Công nghệ & Đào tạo, Bộ Y tế và Ban Quản lý Dự án trung ương xin trân trọng giới thiệu Bộ tài liệu để các đơn vị áp dụng thí điểm. Trong quá trình sử dụng Bộ tài liệu, Ban Quản lý Dự án mong nhận được ý kiến đóng góp của các cá nhân, đơn vị để Bộ tài liệu ngày càng hoàn thiện và có thể triển khai áp dụng chung trên toàn quốc. Các ý kiến góp ý xin gửi về Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế để tổng hợp và cập nhật. Trân trọng cảm ơn! DỰ ÁN JICA ĐIỀU DƯỠNG CỤC KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ ĐÀO TẠO, BỘ Y TẾ TS. HORII Satoko TS. Nguyễn Minh Lợi Cố vấn trưởng Dự án Giám đốc Ban Quản lý Dự án 6 TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI - TẬP 2
8. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BYT Bộ Y tế CBYT Cán bộ Y tế CNL Chuẩn năng lực CSNB Chăm sóc người bệnh ĐD Điều dưỡng ĐDT Điều dưỡng trưởng ĐDV Điều dưỡng viên ĐDVN Điều dưỡng Việt Nam GĐNB Gia đình người bệnh JICA Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản KBCB Khám bệnh, chữa bệnh NHD Người hướng dẫn NQLĐT Người quản lý đào tạo SYT Sở Y tế TDGS Theo dõi giám sát TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI - TẬP 2 7
9. MỤC LỤC Danh sách tác giả 2 Lời mở đầu 5 Danh mục từ viết tắt 7 Chương 3: Kỹ thuật điều dưỡng cơ bản và chăm sóc người bệnh (phần 2) 9 Bài 16: Kỹ thuật truyền dịch, truyền máu 9 Bài 17: Theo dõi lượng dịch vào ra 29 Bài 18: Kỹ thuật chăm sóc vết thương và ống dẫn lưu 36 Bài 19: Dự phòng và chăm sóc loét tỳ đè cho người bệnh 52 Bài 20: Chăm sóc bài tiết 66 Chương 4: Quản lý chăm sóc người bệnh 93 Bài 21: Quy định về ghi chép quản lý hồ sơ bệnh án và các biểu mẫu chăm sóc 95 Bài 22: Sử dụng và quản lý các máy y tế: Monitor, máy truyền dịch, máy bơm tiêm điện, máy điện tim 108 Bài 23: Quản lý thuốc và vật tư tiêu hao y tế 128 Chương 5: Sơ cứu cấp cứu 145 Bài 24: Đánh giá người bệnh hôn mê dựa vào thang điểm Glasgow 147 Bài 25: Kỹ thuật hỗ trợ hô hấp và quản lý đường thở 153 Bài 26: Cấp cứu ngừng tuần hoàn 167 Bài 27: Phòng và xử trí phản vệ 176 Chương 6: Giao tiếp, tư vấn và làm việc nhóm 187 Bài 28: Kỹ năng giao tiếp trong chăm sóc người bệnh 189 Bài 29: Kỹ năng truyền thông tư vấn giáo dục sức khỏe 210 Bài 30: Kỹ năng làm việc nhóm trong chăm sóc y tế 236 Phụ lục 244 8 TÀI LIỆU ĐÀO TẠO THỰC HÀNH LÂM SÀNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN MỚI - TẬP 2