Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến Việt Nam và đề xuất một số giải pháp

Nội dung text: Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến Việt Nam và đề xuất một số giải pháp

1. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH- TIỀN TỆ Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ- Trung đến Việt Nam và đề xuất một số giải pháp Nguyễn Thu Hương Ngày nhận: 15/01/2019 Ngày nhận bản sửa: 21/01/2019 Ngày duyệt đăng: 25/03/2019 Căng thẳng thương mại được xem là một trong số những rủi ro lớn nhất đối với sự tăng trưởng kinh tế toàn cầu (The IMF’s World Economic Outlook 2018). Hiện tại, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang là trung tâm của các căng thẳng kinh tế trên thế giới. Một số nhà phân tích cho rằng, Việt Nam là một trong số những quốc gia được cho là sẽ trở thành “người thắng cuộc” khi cuộc chiến giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới diễn ra. Bài viết này chỉ ra rằng bên cạnh những tác động tích cực từ chiến tranh thương mại Mỹ- Trung Quốc, thì Việt Nam sẽ còn phải gánh chịu những tác động tiêu cực và những tác động này có phần nặng nề hơn những ảnh hưởng tích cực. Bài viết cũng đưa ra một số giải pháp để tận dụng những thuận lợi cũng như hạn chế những tác động không mong muốn từ cuộc chiến thương mại này. Từ khoá: Chiến tranh thương mại, Mỹ- Trung Quốc, tác động, Việt Nam 1. Khái niệm về chiến tranh không phải là thuật ngữ chính định nghĩa bằng việc các quốc thương mại và cuộc chiến thống được sử dụng bởi các gia áp dụng thuế trả đũa lên thương mại giữa Mỹ và nhà kinh tế học. Theo Từ điển các sản phẩm của nhau mà Trung Quốc Tiếng Anh Oxford, chiến tranh chính là bởi giá trị hàng hoá thương mại (tiếng Anh: “trade thực sự bị ảnh hưởng bởi thuế 1.1. Khái niệm war” hay “trade tension”) xảy quan. Theo nhà kinh tế học ra khi quốc gia này gây thiệt Heiner Flassbeck, chiến tranh rên thực tế, hại về thương mại cho quốc thương mại là việc áp dụng không có một gia khác bằng việc áp dụng thuế quan một cách dai dẳng định nghĩa thuế quan hoặc hạn ngạch. dẫn tới việc các bên không chính thức nào Nhà sử học thương mại Doug thể tiếp tục đàm phán. Trong về chiến tranh Irwin cho rằng chiến tranh khi đó, Phil Levy- cố vấn kinh thương mại, thậm chí đây cũng thương mại không thể được tế cấp cao của chính quyền © Học viện Ngân hàng Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng ISSN 1859 - 011X 7 Số 202- Tháng 3. 2019
2. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ ĐơnHình vị: tỷ1. TìnhHình hình 1: xuất Tình nhập hình khẩu xuất và nhậpcán cân khẩu thương và cán mại câncủa thươngMỹ với Trung mại của Quốc Mỹ giai đoạn 2007-với 2017 Trung Quốc giai đoạn 2007 - 2017 Đơn vị: Tỷ USD 600,00 483,19 505,60 425,62 440,43 468,47 462,62 400,00 364,95 399,37 321,44 337,77 296,37 200,00 130,37 69,73 69,50 91,91 104,12 110,52 121,75 123,66 115,93 115,60 0,00 62,94 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 -200,00 -226,87 -400,00 -258,50 -268,04 -273,04 -295,25 -315,10 -318,68 -344,81 -367,26 -347,02 -375,23 -600,00 Cán cân Nhập khẩu Xuất khẩu Nguồn: Bộ Thương mại Hoa Kỳ George W. Bush- lại cho rằng 1.2. Cuộc chiến thương mại Thương mại quốc tế Hoa Kỳ chiến tranh thương mại xảy Mỹ - Trung Quốc (USITC), các ngành hàng ra khi không thể kiểm soát xuất khẩu chủ đạo sang Trung được sự leo thang của các Mối quan hệ kinh tế Mỹ- Quốc bao gồm: lúa mỳ các hàng rào thương mại. Như Trung Quốc đã phát triển loại hạt, hoa quả, máy bay, vậy, chiến tranh thương mại đáng kể trong vòng ba thập kỷ máy móc điện- điện tử, máy hay căng thẳng thương mại là qua, với tổng kim ngạch xuất móc thiết bị và phương tiện hiện tượng trong đó hai hay nhập khẩu thương mại giữa vận tải. Ngược lại, Mỹ là thị nhiều quốc gia tăng hoặc tạo hai nước tăng từ 2 tỷ USD trường xuất khẩu lớn nhất của ra các rào cản thuế quan hoặc năm 1979 lên 636 tỷ USD vào Trung Quốc với tổng giá trị phi thuế quan (giấy phép xuất năm 2017 theo số liệu từ Bộ hàng hoá xuất khẩu đạt 505 nhập khẩu, hạn ngạch nhập thương mại Hoa Kỳ. Thâm hụt tỷ USD vào năm 2017. Các khẩu, viện trợ đối với các thương mại của Mỹ với Trung nhóm hàng dẫn đầu danh sách ngành sản xuất trong nước, Quốc lên tới 375 tỷ USD năm bao gồm: Máy móc điện tử, hạn chế xuất khẩu tự nguyện, 2017 (con số này là 10 tỷ máy công nghiệp, đồ nội thất, yêu cầu khắt khe đối với hàng USD vào năm 1990). đồ chơi, dụng cụ thể thao và hoá nhập vào nội địa, lệnh Cụ thể, Trung Quốc là thị giầy dép. cấm vận, hạn chế thương trường xuất khẩu hàng hoá Mặc dù phát triển quan hệ mại ) với nhau nhằm đáp trả lớn thứ ba của Mỹ vào năm thương mại, mối quan hệ giữa những rào cản thương mại của 2017 với giá trị đạt 130 tỷ hai nền kinh tế hàng đầu thế nước đối lập. USD. Theo dữ liệu từ Uỷ ban giới ngày càng trở nên căng Bảng 1. Các gói đánh thuế trong khuôn khổ Phần 301 (Section 301) của Mỹ lên Trung Quốc năm 2018 Ngày hiệu lực Mức thuế Giá trị nhập khẩu Phản ứng của Trung Quốc Áp thuế trả đũa lên 34 tỷ USD giá trị hàng 06/7/2018 25% 34 tỷ USD nhập khẩu Áp thuế trả đũa lên 16 tỷ USD giá trị hàng 23/8/2018 25% 16 tỷ USD nhập khẩu 10% (tăng lên 25% 5%-10% thuế đánh vào 60 tỷ giá trị hàng 24/9/2018 200 tỷ USD vào ngày 01/01/2019) nhập khẩu Nguồn: USTR và Bộ Thương mại Trung Quốc 8 Số 202- Tháng 3. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
3. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 2. Các thị trường nhập khẩu chính của Việt Nam Đơn vị: Tỷ USD Nguồn: Tổng cục Hải quan thẳng. Mỹ tuyên bố sẽ có 1995 lên 203% năm 2017, là quốc gia phụ thuộc vào đầu các biện pháp cụ thể để giảm trong khi tỷ lệ trung bình tư trực tiếp nước ngoài (FDI). thâm hụt thương mại song trên thế giới là 28%, Trung Theo số liệu từ WB, nếu so phương giữa hai nước, thực Quốc là 19,6%, và rất cao với GDP, FDI của Việt Nam thi luật và thỏa thuận thương như Singapore cũng chỉ có bằng 7,7% GDP, cao hơn gấp mại của Hoa Kỳ đồng thời 172% theo số liệu từ Ngân đôi tỷ lệ bình quân của thế thúc đẩy thương mại tự do và hàng Thế giới (WB). Ở khu giới là 3,1%, vượt Indonesia công bằng. Phòng đại diện vực ASEAN, nền kinh tế (0,5%), Thái Lan (0,8%), Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đang phát triển vượt bậc của Trung Quốc (1,5%), Malaysia đã ban hành một báo cáo, gọi Việt Nam là nền kinh tế phụ (4,6%). là Phần 301 (Section 301), thuộc nhiều nhất vào xuất Hơn thế nữa, Mỹ và Trung cáo buộc Trung Quốc sử dụng khẩu với tổng kim ngạch xuất Quôc đêu là nhưng thi trưng các biện pháp phi kinh tế để nhập khẩu bằng 200% GDP lơn cua Viẹt Nam, do đó, khi chiếm lĩnh công nghệ của Mỹ, theo báo cáo gần đây của FT các nên kinh tê lơn này bi trong đó có cả việc ăn cắp bản Confidential Research, do cuôn vào cuọc chiên tranh quyền sở hữu trí tuệ, hay buộc đó Việt Nam được xem là thưng mai thì tác đọng rât chuyển giao công nghệ khi quốc gia chịu tổn thất nhiều lơn đên Viẹt Nam. Cụ thể, đầu tư vào Trung Quốc. Đó là nhất trong khối ASEAN khi theo số liệu của Tổng cục Hải cơ sở để Mỹ tiến hành áp các chiến tranh thương mại xảy quan, thương mại hai chiều gói thuế trừng phạt lên hàng ra. Nếu căng thẳng kéo dài sẽ giữa Việt Nam và Trung Quốc nhập khẩu từ Trung Quốc. tác động nhất định tới kinh tế đạt 93,69 tỷ USD vào năm Việt Nam, đặc biệt là tới các 2017, và ước tính đạt 100 tỷ 2. Tác động của chiến tranh ngành hàng xuất khẩu hoặc USD trong năm 2018. Trung thương mại Mỹ- Trung nguyên liệu đầu vào cần để Quốc vẫn là thị trường nhập Quốc tới Việt Nam sản xuất hàng xuất khẩu. Với khẩu lớn nhất của Việt Nam, các ngành hàng xuất khẩu của với kim ngạch nhập khẩu đạt Việt Nam hiện là nền kinh tế Việt Nam, cuộc chiến này có 31,1 tỷ USD trong 06 tháng có độ mở đứng thứ bảy trên thể vừa mang đến cả thách đầu năm 2018, tương đương thế giới với tỷ lệ xuất nhập thức và cơ hội. gần 28% tổng nhập khẩu của khẩu/GDP tăng từ 66% năm Bên cạnh đó, Việt Nam cũng Việt Nam. Trong khi đó, Mỹ Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 3. 2019 9
4. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 3. Các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam Đơn vị: Tỷ USD Nguồn: Tổng cục Hải quan Hình 6. Cơ cấu mặt hàng là thị trường xuất khẩu lớn các thị trường thay thế khác, nhập khẩu từ Trung Quốc nhất của Việt Nam với doanh trong đó có Việt Nam. Theo trong gói đánh thuế của Mỹ thu 06 tháng đầu năm là 21,5 tính toán của Viện Nghiên cứu lên trị giá 200 tỷ USD hàng tỷ USD, tương đương gần Kinh tế Quốc tế Peterson từ hoá vào tháng 9/2018 19% tổng kim ngạch xuất dữ liệu của USITC, trong số khẩu của Việt Nam. các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc bị Mỹ đánh thuế 2.1. Tác động tích cực Hình 5. Cơ cấu mặt hàng 2.1.1. Gia tăng xuất khẩu nhập khẩu từ Trung Quốc Nếu nhìn nhận ở góc độ tích trong gói đánh thuế của Mỹ cực, cuộc chiến thương mại lên trị giá 50 tỷ USD hàng Mỹ- Trung sẽ đem lại cơ hội hoá năm 2018 xuất khẩu sang thị trường Mỹ và thị trường Trung Quốc cho một số mặt hàng của Việt Nam tương tự với các sản phẩm bị áp thuế và các sản Nguồn: Viện Nghiên cứu Kinh tế phẩm sử dụng sản phẩm bị áp Quốc tế Peterson thuế làm nguyên liệu đầu vào. Việc Mỹ áp thuế đối với hàng 25% trong đợt đầu tiên và thứ hóa xuất khẩu của Trung hai (tổng trị giá 50 tỷ USD), Quốc sẽ làm giảm sức cạnh hàng hoá trung gian, tư liệu tranh của hàng hóa của nước sản xuất, phương tiện vận tải này, thậm chí còn tạo ra và chiếm tỷ trọng cao, còn hàng đẩy nhanh xu hướng dịch tiêu dùng chiếm tỷ lệ rất ít. chuyển nhập khẩu hàng hóa Nguồn: Viện Nghiên cứu Kinh tế Tuy nhiên, đến lần đánh thuế của Mỹ từ Trung Quốc sang Quốc tế Peterson 10% (tăng lên 25% vào ngày 10 Số 202- Tháng 3. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
5. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 7. Nhóm các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ gói đánh thuế 200 tỷ USD của Mỹ năm 2018 Nguồn: Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson 12 Tỷ USHìnhD 8. Các nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Hoa Kỳ Đơn vị: Tỷ USD 10.33 10 9.25 8 9 tháng/2017 9 tháng/2018 6 4.27 4.16 4 3.76 2.89 2.73 2.41 2.36 2.34 2.07 2 1.81 1.14 1.05 1.04 0.95 0 Hàng dệt, may Giày dép các Điện thoại các Máy vi tính, Gỗ và sản Máy móc, thiết Hàng thNguồn:ủy sản T úiTổng xách, cụcví, Hải quan loại loại và linh SP điện tử và phẩm gỗ bị, dụng cụ PT vali, mũ, ô, dù kiện linh kiện khác 01/01/2019) lên 200 tỷ USD Quốc có hiệu lực vào ngày mở rộng sang rất nhiều nhóm hàng hoá nhập khẩu từ Trung 24/09/2018 thì danh mục đã hàng tiêu dùng, trong đó có đồ Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 3. 2019 11
6. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ gỗ và nội thất, túi xách, nông 2.1.2. Thúc đẩy đầu tư trực Tạp chí The Economist (EIU). thuỷ sản là các nhóm hàng khá tiếp nước ngoài Đồng thời, các công ty Trung tương đồng với một số hàng Bên cạnh gia tăng xuất khẩu Quốc cũng đang chuyển đơn hoá tiêu dùng của Việt Nam thì thu hút đầu tư trực tiếp đặt hàng sản xuất hàng hóa bị xuất khẩu chủ lực sang Mỹ. nước ngoài (FDI) cũng chính ảnh hưởng bởi mức thuế cao Khi xem xét kim ngạch xuất là cơ hội và là xu hướng hơn cho các đối tác tại Việt khẩu của các mặt hàng tương chuyển dịch đầu tư từ Trung Nam. Một số nhà sản xuất tự của Việt Nam vào thị Quốc sang các nước Đông Trung Quốc có thể tăng đầu trường Hoa Kỳ những năm Nam Á, trong đó có Việt tư vào Việt Nam hoặc hợp gần đây có thể thấy những Nam, do chi phí gia tăng tác với các công ty tại Việt ngành hàng xuất khẩu của và rủi ro khi kinh doanh tại Nam để thực hiện các đơn đặt Việt Nam được hưởng lợi Trung Quốc. Hiện nay, một hàng cho các đối tác của họ nhiều nhất gồm đồ gỗ và nội số doanh nghiệp Mỹ đang đầu tại thị trường Hoa Kỳ. Theo thất, nông thuỷ sản, máy móc tư tại Trung Quốc cũng có xu một cuộc khảo sát các nhà sản thiết bị điện, điện tử, điện hướng chuyển dịch sản xuất xuất Trung Quốc được thực thoại, máy tính, túi xách, vali. sang các quốc gia khác và hiện bởi Ngân hàng Standard Theo Viện Nghiên cứu Kinh Việt Nam, ví dụ như Procon Chartered Bank vào tháng tế Quốc tế Peterson, trong Pacific trước đây sản xuất 6/2018, các công ty sản xuất cả hai lần Trung Quốc đánh toàn bộ sản phẩm tại Trung của Trung Quốc nói rằng họ thuế trả đũa toàn bộ lên tổng Quốc hiện đã phân bổ 25% muốn di dời các nhà máy của 50 tỷ USD trị giá hàng nhập tại Ấn Độ và 5-10% tại Việt họ đến Việt Nam nhiều hơn khẩu từ Mỹ và lần gần đây Nam. Căng thẳng thương mại bất kỳ nước nào khác, và với nhất là lên 60 tỷ USD giá trị Mỹ- Trung cũng có thể là cơ chiến tranh thương mại giữa hàng hoá thì nhóm hàng bị hội cho Việt Nam trong việc Mỹ và Trung Quốc, các công ảnh hưởng nhiều nhất là hàng thu hút thêm đầu tư từ Mỹ và ty có thêm một lý do khác để hoá trung gian và phương là cú hích để sự dịch chuyển chuyển sản xuất sang Việt tiện sản xuất, còn hàng tiêu này diễn ra nhanh hơn. Nam, đó chính là để tránh dùng chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ Với vị trí địa lý gần Trung thuế trừng phạt của Mỹ. khoảng 7%. Trong đó, máy vi Quốc, chi phí lao động rẻ, tính, sản phẩm điện tử và linh tình hình kinh tế chính trị ổn 2.2. Tác động tiêu cực kiện (trị giá 3,7 tỷ USD); điện định, bên cạnh đó là những lợi thoại các loại và linh kiện (trị thế của Hiệp định thương mại 2.2.1. Tác động tiêu cực do sự giá 2,1 tỷ USD), rau quả tươi song phương Mỹ-Việt (BTA), chuyển hướng thương mại (trị giá 1,4 tỷ USD) là tốp 13 hiệp định thương mại tự những mặt hàng xuất khẩu chủ do (FTA) đã được ký kết và a. Cạnh tranh ở thị trường lực của Việt Nam sang Trung các hiệp định thương mại tự trong nước Quốc trong 6 tháng đầu năm do thế hệ mới đang chờ phê Khi bị Mỹ áp thuế, Trung 2018, theo số liệu từ Tổng cục chuẩn như Hiệp định thương Quốc có thể có những chính Hải quan. Đặc biệt hiện nay, mại Việt Nam- EU (EVFTA), sách phá giá, đẩy hàng hóa quốc gia này đang ngày càng Việt Nam trở thành điểm đến sang các nước xung quanh, ưa chuộng các mặt hàng nông hấp dẫn các công ty đa quốc trong đó có Việt Nam, để thuỷ sản của Việt Nam, do đó gia sau khi có căng thẳng giảm sự phụ thuộc vào Mỹ và Việt Nam có cơ hội đẩy mạnh thương mại. Các nhà sản xuất duy trì kim ngạch xuất khẩu. xuất khẩu nhóm hàng này lớn trên toàn cầu như Intel, Cụ thể, hàng hóa Trung Quốc sang thị trường Trung Quốc, Foxconn, LG và Samsung đều vốn có lợi thế về giá cả, mẫu theo Báo cáo xuất nhập khẩu đã chuyển các nhà máy của mã hình thức bắt mắt sẽ tìm 2017 của Bộ Công Thương. họ sang Việt Nam, theo báo cách tràn sang các thị trường cáo của Bộ phận phân tích của khác, dễ dàng nhất là các quốc 12 Số 202- Tháng 3. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
7. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ gia có chung đường biên giới ở mức khoảng 48.000 đến bị áp thuế cao nên khó có thể như Việt Nam, do đó gây áp 50.000 đồng/kg, một trong cạnh tranh ở thị trường này. lực cạnh tranh lớn đối với những mức cao nhất thế giới, Trong khi đó, Mỹ là thị trường hàng hoá nội địa. Theo số liệu trong khi giá thịt lợn Mỹ nhập xuất khẩu lớn nhất của Việt từ Tổng cục Hải quan, máy khẩu vào Việt Nam chỉ hơn Nam nên không thể chủ quan móc, sản phẩm công nghiệp là 1,5 USD/kg, tương đương chỉ với những tác động này. một trong số những mặt hàng khoảng 35.000 đồng/kg. Do Theo số liệu từ Tổng cục Hải nhập khẩu chính của Việt đó, thịt lợn Mỹ sẽ có được lợi quan, 6 tháng đầu năm 2018, Nam từ Trung Quốc trong khi thế so sánh lớn trên thị trường Trung Quốc là thị trường xuất chính sách thương mại của nội địa Việt Nam. khẩu lớn thứ ba của Việt Nam Chính phủ Hoa Kỳ gần đây là sau Mỹ và EU. Một trong nhắm vào ngành sản xuất công b. Cạnh tranh ở thị trường những mặt hàng xuất khẩu nghiệp của Trung Quốc, do nước ngoài quan trọng của Việt Nam sang đó sản phẩm công nghiệp của Khi hàng hoá từ Mỹ và Trung Trung Quốc là linh kiện điện nước này càng có khả năng đổ Quốc bị áp thuế từ bên đối tử mà Trung Quốc sử dụng vào thị trường Việt Nam và phương sẽ dẫn tới việc hàng để sản xuất hàng xuất khẩu gây ra nguy cơ nhập siêu trầm hoá từ hai quốc gia này tràn sang Hoa Kỳ. Khi sản phẩm bị trọng hơn nữa của Việt Nam sang các nước khác, dẫn tới đánh thuế cao, nhu cầu đối với từ Trung Quốc sau cuộc chiến nguy cơ hàng hoá của Việt các sản phẩm của Trung Quốc thương mại này. Nam phải đối mặt với nguy giảm, Việt Nam cũng sẽ bị Không chỉ vậy, nếu cuộc cơ giảm thị phần ở một số ảnh hưởng. Ngoài ra, việc sản chiến thương mại với Mỹ kéo thị trường trên thế giới và xuất của Trung Quốc bị đình dài, các doanh nghiệp Trung trong khu vực. Nếu các doanh trệ cũng sẽ ảnh hưởng đến Quốc chuyển dịch sản xuất nghiệp xuất khẩu của Việt nhu cầu nhập khẩu nguyên sang Việt Nam sẽ cạnh tranh Nam không thay đổi về chất liệu từ Việt Nam. Do đó, các trực tiếp với các doanh nghiệp lượng và mẫu mã sản phẩm doanh nghiệp Việt Nam thuộc Việt Nam trong việc thu mua sẽ không thể giữ được quan mắt xích trong chuỗi giá trị nguyên liệu, nhân công cũng hệ lâu dài với các đối tác xuất sản phẩm của doanh nghiệp như tận dụng các ưu đãi về khẩu, hoặc giảm các hợp đồng thuộc Trung Quốc sẽ chịu xuất xứ hàng hoá trong các xuất khẩu, nguy cơ doanh ảnh hưởng trực tiếp bởi sự tác hiệp định thương mại tự do nghiệp bị thu hẹp quy mô, dẫn động của cuộc chiến thương mà Việt Nam đã và sẽ ký kết. đến phá sản, tình trạng thất mại này. Bên cạnh đó, hàng hoá của nghiệp sẽ tăng cao. Mỹ bị Trung Quốc đánh thuế 2.2.2. Nguy cơ chuyển dịch cũng có khả năng tràn vào thị c. Cạnh tranh ở thị trường giả mạo và gian lận thương trường Việt Nam. Một ví dụ Trung Quốc, Mỹ mại do sự chuyển hướng đầu là thịt lợn Mỹ. Với việc Trung Cuộc chiến thương mại này tư Quốc áp mức thuế bổ sung còn gây ra nguy cơ cạnh tranh Việt Nam đứng trước nguy là 25%, mức thuế đánh vào và rủi ro giảm thị phần xuất cơ trở thành địa điểm chuyển thịt lợn Mỹ xuất khẩu sang khẩu vào thị trường Mỹ. Đây tải của hàng hóa Trung Quốc Trung Quốc đã lên tới 71%, là khó khăn không chỉ dành dưới hình thức tạm nhập tái và với mức thuế cao như vậy, cho các doanh nghiệp Việt xuất hoặc chế biến giả thông rất khó để thịt lợn Mỹ giành Nam mà là của các quốc gia qua doanh nghiệp nội địa hay được thị phần tại Trung Quốc khác trên thế giới, khi các FDI ở Việt Nam để lấy xuất và Việt Nam trở thành một doanh nghiệp Mỹ thực hiện xứ Việt Nam rồi xuất khẩu lựa chọn thay thế hấp dẫn cho giải pháp tăng tiêu dùng hàng sang Mỹ nhằm tránh thuế các sản phẩm này. Như vậy, nội địa do hàng hoá của Mỹ trừng phạt. Theo các chuyên giá thịt lợn tại Việt Nam hiện nhập khẩu vào Trung Quốc gia kinh tế, các mặt hàng xuất Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 3. 2019 13
8. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ khẩu lớn của Việt Nam sang doanh nghiệp Việt Nam, và cực hơn rất nhiều so với các Mỹ như các sản phẩm may dễ dàng để đưa Việt Nam vào nền kinh tế EU, Mexico, Nhật mặc, da và giày dép, thiết bị tầm ngắm của Mỹ, từ đó dẫn Bản hay Trung Quốc. điện tử và điện quang, sản đến hàng hóa do Việt Nam sản phẩm hóa chất và khoáng sản xuất sẽ bị Mỹ đánh thuế cao 2.2.3. Tác động tiêu cực tới phi kim loại, máy móc và thiết hơn. môi trường và an ninh xã hội bị; gỗ, giấy, sản phẩm từ giấy, Theo dữ liệu của USITC, Việt của Việt Nam in ấn và xuất bản thường có Nam hiện đứng thứ 5 trong Việc di dời các cơ sở sản xuất thành phần xuất xứ từ Trung các nền kinh tế có thặng dư có trụ sở tại Trung Quốc sang Quốc và nếu những hàng thương mại lớn nhất với Hoa Việt Nam, mặc dù mang lại hoá này mượn danh sản xuất Kỳ với giá trị đạt 38 tỷ USD sự gia tăng ngắn hạn cho xuất tại Việt Nam thì những hoạt năm 2017, chỉ sau Trung khẩu và FDI, nhưng cũng động này sẽ bị Mỹ giám sát Quốc, Mexico, Nhật Bản và làm tăng thêm rủi ro cho Việt chặt chẽ và sử dụng hàng rào Đức. Nam trở thành một trung tâm thuế quan đối với hàng hóa Năm 2017, Mỹ thâm hụt ô nhiễm. Làn sóng của các nhập khẩu quá cảnh qua Việt thương mại với Mexico 71 tỷ doanh nghiệp Trung Quốc Nam. Cuối tháng 5/2018, một USD dẫn tới hành động Tổng chuyển đến Việt Nam có thể số mặt hàng thép Việt Nam thống Donald Trump rút khỏi khiến đất nước trở thành bãi nhưng có xuất xứ từ Trung thỏa thuận NAFTA và đồng rác công nghẹ lac hạu cua Quốc đã bị Mỹ điều tra và thời áp thuế thép và nhôm. Trung Quốc đang bi đào thai, quyết định đánh thuế lên đến Liên minh châu Âu (EU) cũng gây ô nhiêm môi trưng như 450% (gồm 199,76% thuế bị Mỹ giáng đòn thuế với các nhà máy điẹn- than (Vinh chống phá giá và 256,44% nhôm (10%), thép (25%) và Tân) và các nhà máy luyẹn thuế đối kháng). Một khi cơ đe doạ áp thuế 20% đối với thép (Formosa). quan thương mại Mỹ phát ôtô. Tương tự, với Nhật Bản, Bên cạnh đó, có khả năng hiện ra thì các doanh nghiệp Mỹ không chỉ rút khỏi Hiệp một số lượng lớn các doanh bị trừng phạt sẽ là các doanh định TPP mà còn áp thuế lên nghiệp Trung Quốc sẽ phá nghiệp Việt Nam, bên cạnh đó nhôm, thép và ôtô. Do là quốc sản, khiến một phần lực lượng không chỉ một nhóm sản phẩm gia phụ thuộc lớn vào xuất lao động mất việc và chuyển mà là cả một ngành hàng sẽ khẩu nên nếu bị Hoa Kỳ “đưa đến các khu vực biên giới để bị ảnh hưởng. Điều này còn vào tầm ngắm”, tác động đến kiếm sống, điều này sẽ gây ra ảnh hưởng đến uy tín của các nền kinh tế Việt Nam sẽ tiêu những lo ngại về an ninh xã hội cho Việt Nam. Biểu đồ 4. Các nước thặng dư thương mại lớn nhất với Hoa Kỳ năm 2017 2.2.4. Tác động tiêu cực lên nền kinh tế toàn cầu Đơn vị: tỷ USD Về lâu dài, hậu quả tiêu cực lớn nhất của cuộc chiến thương mại là sự chậm lại của nền kinh tế toàn cầu. Thông thường, các chính sách bảo hộ thương mại bằng cách tăng thuế khiến giá hàng hóa nhập khẩu vào chính các nước bảo hộ thương mại có xu hướng tăng, trong khi những nền kinh tế khác cũng Nguồn: USITC Dataweb có thể bị ảnh hưởng. Thực 14 Số 202- Tháng 3. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
9. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ tế gần đây cho thấy việc Mỹ tích và dự báo và có các kịch mại có hiệu lực trong trường áp thuế nhập khẩu thép và bản ứng phó khác nhau để ứng hợp các căng thẳng thương nhôm đã dẫn đến tình trạng phó với biến động kinh tế thế mại Mỹ- Trung lan rộng. ồ ạt mua nguyên liệu thô để giới, trong đó có động thái Thứ bảy, cần cân nhắc, tính tích trữ từ các quốc gia như chính sách thương mại và tỷ toán cụ thể, kỹ lưỡng và lựa Nga, Trung Quốc, Thổ Nhĩ giá của Trung Quốc. chọn thời điểm thích hợp Kỳ, Các tiểu Vương quốc Ả Thứ hai, cần tăng cường cung trong điều chỉnh tỷ giá vì việc rập thống nhất, Việt Nam, cấp thông tin liên quan đến giảm giá tiền đồng có thể giúp Malaysia, Thái Lan và do chiến tranh thương mại Mỹ- thúc đẩy xuất khẩu nhưng đó làm giá đầu vào tăng. Với Trung Quốc bao gồm động cũng sẽ làm tăng lạm phát và giá nguyên liệu đầu vào trên thái giữa các bên và danh mục tăng chi phí nhập khẩu nguyên toàn cầu tăng tất yếu sẽ ảnh hàng hoá bị áp thuế trừng phạt liệu cho sản xuất trong nước. hưởng đến giá nhập khẩu của một cách đầy đủ, kịp thời đến Thứ tám, cần tiếp tục cải thiện các nền kinh tế, từ đó cũng tất cả các đối tượng tham gia thủ tục hành chính, cải thiện tăng áp lực lạm phát. Trong trong chuỗi giá trị hàng hóa môi trường đầu tư và tăng tốc khi đó hoạt động thương mại xuất nhập khẩu nhằm ổn định quá trình tái cấu trúc ngành quốc tế suy giảm sẽ làm hạn tâm lý thị trường. Công thương nhằm thúc đẩy chế đến tăng trưởng kinh tế, Thứ ba, cần định hướng cho chuyển dịch cơ cấu nền kinh từ đó tác động xấu đến tâm lý các doanh nghiệp trong việc tế, nâng cao chất lượng tăng người tiêu dùng cũng như nhà đa dạng hóa, tiếp cận và mở trưởng, năng suất lao động sản xuất, nhất là những quốc rộng thị trường xuất khẩu, và năng lực cạnh tranh của gia còn phụ thuộc vào xuất nhất là với các thị trường mà ngành. khẩu như Trung Quốc và Việt Việt Nam đã ký kết FTA. Nam. Cuộc chiến thương mại Thứ tư, cần có cơ chế hỗ trợ 3.2. Về phía doanh nghiệp Mỹ- Trung chắc chắn sẽ làm cho các doanh nghiệp trong giảm tốc độ tăng trưởng của việc đầu tư nâng cao chất Thứ nhất, bám sát, theo dõi nền kinh tế thế giới. Điều này lượng sản phẩm, đáp ứng các các công bố của Chính phủ sẽ kéo theo sự sụt giảm cầu về yêu cầu về chất lượng, mẫu để có thể chủ động điều chỉnh hàng xuất khẩu của Việt Nam. mã và giá cả cạnh tranh mới sản xuất và chủ động nghiên TS. Trần Toàn Thắng, Trưởng có thể tận dụng cơ hội tham cứu các loại hàng hoá trong Ban Kinh tế Thế giới, Trung gia vào thị trường Mỹ một danh mục bị trừng phạt từ cả tâm Thông tin và Dự báo kinh cách bền vững. phía Mỹ và Trung Quốc để tế- xã hội quốc gia nhận định Thứ năm, cần nghiên cứu kỹ tìm kiếm cơ hội đa dạng hoá, “Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu các hàng hoá của Trung Quốc mở rộng và thúc đẩy xuất của Việt Nam năm 2019 được có thể “đổ bộ” vào Việt Nam. khẩu hàng hoá vào Mỹ và dự báo sẽ giảm 0,3% và mạnh Cụ thể, cần kiểm soát tốt việc Trung Quốc. hơn trong các năm 2021- nhập khẩu hàng hóa từ Trung Thứ hai, nghiên cứu và dự báo 2023. Tương tự, tốc độ tăng Quốc vào Việt Nam, đặc biệt một số mặt hàng của Trung nhập khẩu sẽ giảm khoảng là các cửa khẩu trên đất liền; Quốc và Mỹ có khả năng tăng 0,6%”. có tiêu chí cụ thể, chặt chẽ cường nhập khẩu vào Việt trong việc xác nhận hàng hóa Nam trong trường hợp xuất 3. Đề xuất giải pháp đối với có nguồn gốc xuất xứ Việt khẩu của Trung Quốc sang Việt Nam Nam khi xuất khẩu sang Mỹ Mỹ và xuất khẩu của Mỹ vào để ngăn chặn các rủi ro bị Trung Quốc bị hạn chế để có 3.1. Về phía Nhà nước đánh thuế trừng phạt từ Mỹ. biện pháp kiểm soát và kịp Thứ sáu, cần chuẩn bị tốt các thời ứng phó. Thứ nhất, cần theo dõi, bám thông tin và sớm áp dụng các Thứ ba, để ổn định và phát sát tình hình để đưa ra phân biện pháp phòng vệ thương triển xuất khẩu bền vững tại Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 3. 2019 15
10. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ thị trường Trung Quốc, cần trường Trung Quốc; Thâm Trung Quốc nhằm hạn chế chủ động liên kết với doanh nhập kênh phân phối bán hàng hoá Việt Nam xâm nhập nghiệp Trung Quốc để xây buôn thông qua việc thiết lập vào thị trường để có sự chuẩn dựng kế hoạch xuất nhập khẩu công ty liên doanh với doanh bị và đưa ra biện pháp ứng và ký kết các hợp đồng xuất nghiệp Trung Quốc. phó kịp thời. ■ nhập khẩu dài hạn; Phát triển Thứ tư, cần lường trước các hệ thống phân phối trên thị rào cản kỹ thuật từ Mỹ và Tài liệu tham khảo 1. Bộ Công thương (2018), “Báo cáo xuất nhập khẩu Việt Nam 2017”. Truy cập tại địa chỉ: documents/36315/0/bc+xnk+2017.pdf/894ffcf3-8663-4ee5-ab74-635e330ebb06 2. Chad P. Bown, Euijin Jung, Zhiyao (Lucy) Lu (2018), “Trump and China Formalize Tariffs on $260 Billion of Imports and Look Ahead to Next Phase”, Peterson Institute for International Economics. Truy cập tại địa chỉ: investment-policy-watch/trump-and-china-formalize-tariffs-260-billion-imports-and-look 3. “Dệt may, da giày Việt Nam: Làm sao tránh thành “trạm trung chuyển” hàng Trung Quốc?”, Doanh nhân Sài Gòn, 10/2018. Truy cập tại địa chỉ: chuyen-hang-trung-quoc-1088205.html 4. Eustance Huang, “Vietnam could be a ‘winner’ from the US-China trade war”, CNBC, 12/09/2018. Truy cập tại địa chỉ: trade-war.html 5. Chuin-Wei Yap, Scott Patterson và Bob Tita, “U.S. Accuses Chinese Firms of Rerouting Goods to Disguise Their Origin”, Wall Street Journal, 10/04/2018. Truy cập tại địa chỉ: through-vietnam- 1523352601 6. FT Confidential Research, “Vietnam is most vulnerable in Southeast Asia to trade war”, Nikkei Asian Review, 13/08/2018. Truy cập tại địa chỉ: Asia-to-trade-war 7. Khai Huyên, “Nông san Viẹt “lo sôt vó” trưc cuọc chiên thưng mai Trung- My”, Dân Viẹt, 10/07/2018. Truy cập tại địa chỉ: mai-trung-my-893397.html 8. “List 1”, United States Trade Representative. Truy cập tại địa chỉ: enforcement/301Investigations/List%201.pdf 9. “List 2”, United States Trade Representative. Truy cập tại địa chỉ: enforcement/301Investigations/List%202.pdf 10. Nate Fischler, “Trade war upsides abound for Vietnam”, Asia Times, Tháng 08/10/2018. Truy cập tại địa chỉ: atimes.com/article/trade-war-upsides-abound-for-vietnam/ 11. “Những nước nào không phải chịu thuế xuất khẩu thép và nhôm vào Mỹ?”, Báo Mới, Tháng 03/2018. Truy cập tại địa chỉ: 12. Phương Dung, “Mỹ- Trung “khai hoả” chiến tranh thương mại: Việt Nam chịu tác động từ cả 2 phía”, Dân trí, 2018. Truy cập tại địa chỉ: phia-20180707094702991.htm 13. “Shop talk- China, GBA and the ASEAN connection”, Standard Chartered, Tháng 06/2018. Truy cập tại địa chỉ: https:// av.sc.com/corp-en/content/Bộ thương mại Hoa Kỳs/Pearl-River-Delta-2018-.pdf 14. “Tác động của xung đột thương mại Mỹ với Trung Quốc, EU, Canada và Mexico”, Báo Mới, Tháng 12/2018. Truy cập tại địa chỉ: 15. “Tariff list – September 17, 2018”, United States Trade Representative. Truy cập tại địa chỉ: files/enforcement/301Investigations/Tariff%20List-09.17.18.pdf 16. The Economist Intelligence Unit “Creative disruption Asia’s winners in the US-China trade war”, 2018. Truy cập tại địa chỉ: 438/images/US_China_trade_war.pdf 17. “The looming US-China trade war, explained”, Vox, Tháng 03/2018. Truy cập tại địa chỉ: world/2018/5/3/17270606/china-us-trade-war-tariffs-trump 18. Từ điển Tiếng Anh Oxford, Definition of “trade war” in English. Truy cập tại địa chỉ: definition/trade_war 19. “Trump’s tariffs: When does a trade spat become an actual trade war?”, DW, 2018. Truy cập tại địa chỉ: dw.com/en/trumps-tariffs-when-does-a-trade-spat-become-an-actual-trade-war/a-44423016 20. “What’s a trade war and are we in one?”, Marketplace, Tháng 06/2018. Truy cập tại địa chỉ: org/2018/06/18/economy/whats-trade-war-and-are-we-one. 21. “World Economic Outlook: Challenges to Steady Growth”, IMF, Tháng 10/2018. Truy cập tại địa chỉ: 16 Số 202- Tháng 3. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
11. CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ en/publications/weo 22. Các websites: mofcom.gov.cn, Thông tin tác giả Nguyễn Thu Hương, Thạc sĩ Khoa Kinh doanh Quốc tế, Học viện Ngân hàng Email: huongnt@hvnh.edu.vn Summary The impact of the US- China trade tension on Vietnam and the solutions to deal with it According to the IMF’s World Economic Outlook 2018, trade tensions are deemed to be one of the greatest obstacles to the global economic growth. This can hurt other nations’ economies and lead to rising political tensions. The trade war between the world’s two largest economies the United States and China is at the center of the trade tensions in the world. This article analyzes how Vietnam could be affected by this trade war in the positive and negative way. The conclusion is that the negative impacts might outweigh the positive ones. Some solutions from both macroeconomic and microeconomic point of view have also been proposed. Key words: trade war; trade tension; US- China; impact; Vietnam. Huong Thu Nguyen, MEc. Faculty of International Business, Banking Academy of Vietnam Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 3. 2019 17