Sản phẩm du lịch văn hoá và vai trò của văn hoá quản lý du lịch ở Việt Nam

Nội dung text: Sản phẩm du lịch văn hoá và vai trò của văn hoá quản lý du lịch ở Việt Nam

1. CULTURAL TOURISM PRODUCTS AND THE ROLE OF MANAGING CULTURE IN VIETNAM TOURISM The article concentrates on two issues: The first part is Literature Review, presenting the definition and terms related to: Cultural tourism, Tourism products, Cultural tourism products, Culture of Tourism, and Culture of tourism management. Next, the second part shows the author’s viewpoint towards the general assessment of cultural tourism products in Vietnam, the advantages and disadvantages of such products in the sustainable development of cultural tourism products. The most important part is “The role of managing culture in the development of cultural tourism products in Vietnam”. In particular, the author mainly mentions the managing culture of traveling and the ways to reduce and solve relevant problems. SẢN PH ẨM DU L ỊCH V ĂN HOÁ VÀ VAI TRÒ C ỦA V ĂN HOÁ QU ẢN LÝ DU L ỊCH Ở VI ỆT NAM Ths. Tr nh Lê Anh 1 Du lch v n hoá “Du l ch v n hoá” c hi u là m t lo i hình du l ch có m c ph bi n vào lo i r ng rãi nh t. D th y, “du l ch v n hoá ang tr thành xu th ch o trong chi n lc phát tri n c a ngành du l ch th gi i” và xu h ng ó c ng c th hi n rõ Vi t Nam trong Ngh quy t i h i ng l n th VIII. 2 1 Khoa Du l ch h c, Tr ng i h c Khoa h c Xã h i và Nhân v n 2 C th : “ Phát tri n du l ch t ơ ng x ng v i ti m n ng du l ch to l n c a t n c theo h ng du l ch v n hoá, sinh thái, môi tr ng. Xây d ng các ch ơ ng trình và các im du l ch h p d n v v n hoá, di tích l ch s và khu danh lam th ng c nh.” 2
2. Nh m làm rõ “du l ch v n hoá”, Nguy n V n Bình 3 phân bi t “du l ch v n hoá” vi “v n hoá du l ch”. Theo ó, “khái ni m th nh t là n n du l ch d a trên ngu n tài nguyên v n hoá; trong khi khái ni m th hai là nói n m i quan h gi a v n hoá trong ho t ng du l ch v i nh ng n i hàm v n hoá cu t toàn b h th ng s n ph m du l ch ” 4 Nh n m nh phân tích môi tr ng v n hoá-xã h i, môi tr ng nhân v n, tài nguyên nhân v n, inh Trung Kiên 5, Nguy n Thái Bình 6, V Kh c Liên 7 u kh ng nh ây là iu ki n cho phát tri n lo i hình du l ch v n hoá và s khác bi t v v n hoá là y u t quan tr ng b c nh t h p d n du khách, t ó cho th y rõ ràng n i dung ca lo i hình du l ch v n hoá. Nh v y, quan ni m v “du l ch v n hoá” c ơ b n không có s khác bi t theo hng xung t (conflictly defining a concept). T u chung, Du l ch v n hoá là m t lo i hình du l ch l y tài nguyên du l ch nhân v n làm i t ng khai thác nh m ph c v nhu c u hi u bi t, th ng th c, tr i nghi m và c m nh n nh ng giá tr v n hoá, xã hi, nhân v n t i im n c a du khách. Sn ph m du l ch Ti p c n d i góc nhìn marketing, m t s h c gi n c ngoài 8 ã kh ng nh “s n ph m du l ch là m t t ng th r t ph c t p g m các thành ph n không ng nh t” và làm rõ thành ph n c a s n ph m du l ch g m: + m t di s n g m các tài nguyên thiên nhiên, v n hoá, ngh thu t, l ch s hay công ngh có kh n ng thu hút khách du l ch và thúc y chuy n i c a h ; + nh ng trang b mà b n thân chúng không ph i là y u t gây nh h ng cho mc ích c a chuy n i, nh ng n u thi u thì chuy n i không th th c hi n c: n ơi n ch n , các trang b v v n hoá, vui ch ơi và th thao; 3 Trong Du l ch và du l ch v n hoá, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 8/1999. 4 Khái ni m “V n hoá du l ch” s c ti p t c phân tích trong ph n 1.3. 5 Trong Môi tr ng nhân v n và phát tri n du l ch b n v ng, Bài vi t h i th o. 6 Trong Phát tri n du l ch v i ngu n tài nguyên nhân v n, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 12/2002. 7 Trong Môi tr ng v n hoá - xã h i lành m nh, du l ch phát tri n v ng ch c, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 5/1996. 8 Robert Lanquar & Robert Hollier, Marketing du l ch, NXB Th gi i, 2002. 3
3. + vi c i l i thu n ti n có liên quan n ph ơ ng ti n chuyên ch mà khách du lch s dùng i t i a im ã ch n. Nh ng thu n l i này c tính toán v m t kinh t h ơn là v kho ng cách a lý. 9 Làm rõ h ơn n a, Nguy n H ng Giáp 10 cho r ng mt s n ph m du l ch là m t tng th nh ng y u t có th trông th y c ho c không trông th y c, nh ng l i làm tho mãn cho nh ng khách hàng nh t nh ho c cho nh ng th tr ng nào ó. Ông gi i thi u ý ki n c a hai h c gi n c ngoài 11 v vi c phân bi t 3 m c trong khái ni m c a m t s n ph m du l ch: + S n ph m du l ch chính tr l i cho câu h i: ng i mua th t s mu n c gì? Sn ph m này là trung tâm c a s cung i v i du khách. + S n ph m du l ch hình th c, t ơ ng ng v i s n ph m mà nó có m t lúc mua ho c ch n l a. Nó là s n ph m c t y u c c th hoá b ng nh ng y u t ho c nh ng dch v rõ ràng. + S n ph m du l ch m r ng: là toàn b nh ng y u t liên quan n ng i tiêu dùng, t c là du khách, là t ng th do các y u t nhìn th y cc ng nh không nhìn th y c cung c p cho ng i du l ch, c bi t là nh ng l i ích tâm lý nh là c m giác l, c coi là thành ph n u tú, th ng l u S n ph m du l ch m r ng hoàn toàn thích h p cho khách hàng cu i cùng. Nh v y, sn ph m du l ch là toàn b ch ơ ng trình du l ch, các d ch v du l ch cùng v i tài nguyên du l ch c khai thác cho ho t ng du l ch. Thành ph n c a s n ph m du l ch: s n ph m l hành; s n ph m d ch v du l ch c c th hoá trong các lnh v c d ch v khác nhau: d ch v l u trú, n u ng, b sung; các d ch v c th khi tr c ti p ph c v khách du l ch: l u ni m, u ng, món n Sn ph m du l ch v n hóa + Liên quan n vi c khai thác lo i hình du l ch v n hoá, hình thành t vi c xây d ng lo i hình du l ch v n hoá và do ó, có th kh ng nh, nó là s n ph m tr c ti p t lo i hình du l ch v n hoá. 9 Theo A J. Burkart & S. Medlik, Tourism, past, present and future, London, Hêinmann, 1974. 10 Nguy n H ng Giáp, Kinh t du l ch, NXB Tr , 2002. 11 G.Tocquer & M. Zins, Marketing du l ch, Paris, Gâetn Morin, 1987. 4
4. + Là nh ng s n ph m du l ch ra i t quá trình khai thác tr c ti p các giá tr vn hoá v t th và phi v t th . Là k t qu t h p c a vi c khai thác tài nguyên du l ch nhân v n v i vi c th c hi n các d ch v du l ch kèm theo. Trong ó, d u n v n hoá r t m nét và n i tr i trong s n ph m ơn l và trong c s n ph m t ng h p. + Không th l u kho, v a c th , v a tr u t ng. Hình thành ch y u v i các ch ơ ng trình du l ch v n hoá: tham quan – nghiên c u các di tích, di s n v n hoá, các l h i, làng quê – làng ngh truy n th ng và nó c ng hình thành, t n t i v i vi c khai thác các y u t v n hoá truy n th ng, v n hoá b n a, c ng ng a ph ơ ng trong vi c t ch c các d ch v du l ch khác nhau. Tu chung, sn ph m du l ch v n hoá là vi c khai thác tài nguyên du l ch nhân vn và các d ch v du l ch kèm theo hình thành các ch ơ ng trình du l ch, các d ch v du l ch có d u n v n hoá ch o và c ơ b n, phù h p v i vi c xây d ng lo i hình du l ch v n hoá và o ó là s n ph m tr c ti p t lo i hình du l ch v n hoá. Sn ph m du l ch v n hóa Vi t Nam L h i là m t ngu n tài nguyên du l ch nhân v n r t quan tr ng c u thành s n ph m du l ch v n hoá c a Vi t Nam. Lâu nay, các ho t ng l h i này ch y u ph n ánh tính cách v n hoá tôn giáo, v n hoá tín ng ng trong dân gian, thu hút nhi u ng i c bi t là ng i m o g n xa. Tuy nhiên, n u không nghiên c u th n tr ng có quy t nh u t úng n thì ây c ng không ph i là m t lo i hình có th d dàng t ch c thành các tour du l ch, b i tính ch t và ph c t p c a chúng. Tr c h t, vì b n thân các l h i ã là nh ng ho t ng tín ng ng, ho t ng tôn giáo nên không d tr thành các tour du l ch nh m thu ti n t các tín . M t khác, do tính ph c t p, s ông úc, n ào th i im cao trào ã khi n du khách nghi ng i v v n an ninh, tr t t xã h i và tính v n minh l h i, là nh ng nét c tr ng trong các ch ơ ng trình du l ch vn có tính v n hoá. Dòng khách du l ch t ng lên n u không qu n lý t t s d n n th ơ ng m i hoá, t m th ng hoá v n hoá b n a và v n hóa dân t c ki m ti n c nhanh, th hi n rõ nh t trong vi c t ch c l h i b t c lúc nào và b t c dâu; s ph ng c tu ti n trong ki n trúc, trong bi u di n, trong tôn t o duy tu b o d ng các di tích không theo nguyên b n. S th ơ ng m i hoá, t m th ng hoá v n hoá ch có th mua vui cho khách trong ch c lát, nh ng l i gây ra s th ơ ng t n nghiêm tr ng lòng t 5
5. tôn dân t c i v i n n v n hoá dân t c mình, s m mu n s d n n suy gi m lòng mn khách và s phát tri n b n v ngc a du l ch. i v i im du l ch, tính v n hoá trong ho t ng du l ch v n hoá t i ây c th hi n qua các giá tr mà im du l ch có th cung c p cho du khách, nh nh ng giá tr v th m m , v v sinh, môi tr ng, v kh n ng nâng cao th ch t và tri th c cho du khách Ví d , n u im du l ch là m t di tích l ch s v n hoá thì giá tr th m m ây ph i là s tran tr ng tính xác th c l ch s c a di tích. Có th coi vi c xây d ng, tu sa tu ti n là m t hành vi không v n hoá. Chúng ta t ng ch ng ki n r t nhi u bài h c au lòng vì s tu ti n ph n v n hoá này nh vi c xây d ng ng gi , chùa gi khu danh th ng tôn giáo H ơ ng S ơn, vi c phá hu và xây m i t ng á Hòn V ng Phu Lng S ơn, Nhi u n ơi trên th gi i, t o d ng c tính v n hoá cho các s n ph m du l ch, ng i ta ã chú ý n t ng chi ti t nh . Ví d , vi c t o d ng c nh quan d c tuy n du l ch. Có nh ng tuy n ng du l ch i qua ã c thi t k b ng cây xanh cnh quan an xen nh ng công trình v n hoá t o cho du khách có c c m giác th thái, làm giàu thêm tri th c v thiên nhiên, con ng i và v n hoá, c m th y c cái p c a th gi i t nhiên và tri t lý nhân v n c a n n v n hoá b n a. y th c s là nh ng tuy n im du l ch có tính v n hoá. Tính v n hoá trong s n ph m du l ch c ng c coi là m t tiêu chu n xác nh ch t l ng s n ph m du l ch. Mu n có h th ng s n ph m du l ch mang n i hàm v n hoá ph i xây d ng c nh ng s n ph m áp ng c hai yêu c u tính c áo và tính bi u tr ng c a n n v n hoá dân tc. Tuy nhiên, nhìn sang các n c b n, không xa xôi là các n c láng gi ng chúng ta c ng th y c n ph i h c t p h r t nhi u v v n này. Thái Lan r t c g ng tr thành m t truly asia th hai, sau Malaysia. Trên th c t , h ã làm c iu ó, ch vì kh u hi u trên ã b s h u tr c b i Malaysia ma thôi. Hai qu c gia này u ý th c r t rõ ngu n l c v n hoá là ngu n l c quan tr ng nh t i v i s nghi p phát tri n du l ch t n c c a h . Vì th , b n thân Bangkok trong k ho ch tuyên truy n n m 2005 t slogan là “BANGKOK, the city of CULTURE”. Lào, Cam pu chia, Mianma và Thái Lan ã có r t nhi u h p tác nh m khuy ch tr ơ ng hình nh v n hoá Kh ơme chung c a nhóm các n c này v i c nh ng t ơ ng ng và khác bi t: lands of elephans, lands of emerald buddha Trong khi ó iu này Vi t Nam ch a c th c s quan tâm các c p qu n lý v mô c a ngành du l ch n c ta. 6
6. Ngoài ra, tính v n hoá c a b n thân ng i ph c v , nh t là các h ng d n viên du l ch, cúng gi vai trò c bi t quan tr ng. Nó c quy nh b i thái ng x , hi u bi t r ng, thói quen chính xác, khoa h c Th t bu n khi m t h ng d n viên du lch mà ch có m t ki n th c nghèo nàn, c ng không th ch p nh n c h ng d n viên du l ch m c dù r t l ch s , l phép, nh ng l i có phong cách làm vi c không khoa hc, luôn tr gi iu này là th c t khi công tác ào t o nhân l c c ng nh chính sách phát tri n nhân l c c a ngành v n ang giai on u, thi u ki m tra, ánh giá th ng xuyên. Tình tr ng h ng d n viên không c ào t o ho c ào to c p t c không áp ng úng và nhu c u c a th c t là có th c, m t trong nh ng hi n t ng ph bi n là sitting guide (h ng d n “h ”). Sn ph m du l ch v n hoá không th t ch t l ng t t n u môi tr ng du l ch không t t. Môi tr ng du l ch bao g m c môi tr ng sinh thái t nhiên và môi tr ng xã h i nhân v n. Hi n nay, du khách v n ph i ch u ng nhi u phi n toái các im du l ch c a n c ta nh n xin, chèo kéo khách, ch a nói n lo i l phí, th m chí c tr m c p, c p gi t. Trong tr ng h p này, nh ng giá tr t t p c a v n hoá truy n th ng th m chí c ng b ph ơ ng h i. Mt ánh giá c a h c gi n c ngoài “ngành du l ch lâu nay c coi là ngành thúc y hi u bi t v n hoá và hoà bình, nh ng trong th c t ngành này th ng ánh mt i các b n sc v n hoá và d n n xung t.”12 Nh n xét này có v n ng n nh ng trên th c t không ph i không th l y ví d Vi t Nam chúng ta. M t ph n xung t xu t phát t th c ti n là du l ch v n hoá tr n gói b t u xa r i v trí v n hoá. Các b n s c v n hoá b ct gi m gói g n trong m t th gi i c các cu n sách hào nhoáng gi i thi u, bi n nh ng n ơi thôn dã v i s phong phú v b n s c v n hoá tr thành nh ng n ơi ch t h p và h i h t b ngoài. Mt im n i tr i trong khai thác du l ch v n hoá Vi t Nam hi n nay mà th gi i ã lên ti ng c nh báo t cu i th k tr c ó là vi c l m d ng gi i thi u các b n sc v n hoá, s b t ch c, khuynh h ng ng nh t v v n hoá ã làm m t i nh ng nét c s c riêng, khi n cho du khách ph i i tìm nh ng im du l ch m i, n ơi “ch 12 Thanh Hà, l c d ch t The Courier, Hng i úng c a du l ch v n hoá, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 12/2000. 7
7. ngh a hi n th c” hãy còn t n t i.13 Gn ây, ch c n i th m b t k m t làng quê B c B nào c khai thác cho du l ch chúng ta c ng s c chào bán “tranh ông H ”, “l a V n Phúc”, “tranh thêu Qu t ng” m c dù ó không ph i là quê h ơ ng c a nh ng s n v t ó. T ơ ng t , xu h ng gi ng nhau t ph c trang, l r c (l nghi) cho n các ho t ng c a các l h i dân gian mi n B c Vi t Nam c ng th t áng lo ng i khi du khách không th y c s khác biêt gi a m t ám r c H i Lim (B c Ninh) vi m t ám r c nhân “gi m ” bá chúa ph Giày Nam nh. Tng th ký WTO 14 tng phát bi u r ng, du l ch có hai m t. Mt “vui v ” là nó mang l i ngu n ngo i t , nh ng du l ch c ng có th là m i e do b i nó thu hút nhi u du khách quá m c ch u ng c a m t im du l ch nào ó. M t i im du l ch v n hoá nh in Louvre t i Paris ch ng h n, ng i ta bi t cách qu n lý, iu ch nh m t lng du khách nh th nào là v a. Nh ng Vi t Nam, d ng nh chúng ta m i ch quan tâm n vi c làm sao cho du khách n nhi u và nhi u h ơn n a mà thôi. Vn hoá du l ch Nu nh vi c th ng nh t quan ni m có v ơn gi n hai thu t ng ã nêu “du lch v n hoá” và “s n ph m du l ch”, thì i v i thu t ng “v n hoá du l ch” tình hình khác h n. Có r t nhi u ý ki n khác nhau, do cách ti p c n và mc tiêu a ra khái ni m khác nhau, có nh ng ý ki n th t khó tìm th y m t vài im chung. Ti p c n d i góc coi du l ch là m t ngành kinh doanh, Nguy n V n Bình 15 phát bi u: “Th c ch t c a m i quan h gi a v n hoá v i kinh doanh nói chung và kinh doanh du l ch nói riêng còn hàm ch a c tính v n hoá trong ó. Nói cách khác, hành vi kinh doanh mu n có c thành công ph i c th c hi n m t cách v n hoá. Có th gi chung là ngh thu t kinh doanh hay v n hoá kinh doanh. Riêng i v i kinh doanh du l ch, v n hoá kinh doanh du l ch hay nói g n là vn hoá du l ch còn bao hàm c môi tr ng v n hoá du l ch, c th là môi tr ng xã h i nhân v n.” Nh th , quan im này c th hoá v n hoá du l ch thành tính v n hoá, t c là hành vi, thái v n hoá ho c o c trong ph c v , hay trong giao d ch kinh doanh. Tuy nhiên iu này ch a , b i vì, dù du l ch là m t ho t ng có s n tính v n hoá thì suy cho cùng nó v n là 13 Theo ý ki n c a Peter Keller, B tr ng Du l ch Thu S , WTO News, t p chí Du l ch Vi t Nam, s 9/1999. 14 Francesco Frangialli, WTO News, t p chí Du l ch Vi t Nam, s 9/1999. 15 Trong Du l ch và v n hoá du l ch, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 8/1999. 8
8. mt ho t ng kinh doanh, nh v y ngoài thái c a ng i kinh doanh thì k c các “s n ph m hàng hoá” cng ph i b o m tính v n hoá. Tính v n hoá c a s n ph m du lch c th hi n trong toàn b chi ti t, t im du l ch, tuy n du l ch, các d ch v và ph ơ ng ti n du l ch Trong m i chi ti t trên u ph i bao hàm c y nh ng yu t t o thành tính v n hoá. Tóm l i, toàn b m i quan h t ng hoà gi a khách du lch, ng i ón khách, s n ph m du l ch và các thi t ch ã t o nên tính v n hoá trong du l ch hay nói cách khác, ã t o nên m t b ph n c a v n hoá du l ch. Vi quan ni m khác, Thái Bình 16 cho r ng “V n hoá du l ch là do ho t ng du lch, m t hình th c ho t ng v n hoá xã h i c thù, sinh ra ho c lien quan m t thi t vi nó; v n hoá du l ch s phát tri n cùng v i s phát tri n c a du l ch Ch ng m c nào ó có th hi u v n hoá du l ch là t ng hoà c a v n hoá v t ch t và v n hoá tinh th n do loài ng i t o nên; là v n minh tinh th n và v n minh v t ch t liên quan m t thi t n ho t ng du l ch c a nhân lo i.” Vn hoá du lch c hình thành do s tác ng l n nhau gi a các thành ph n tham gia vào ho t ng du l ch, bao g m tài nguyên du l ch, khách du l ch, dân c n ơi khách n, chính quy n a ph ơ ng và doanh nghi p du l ch. Trong ó, khách du l ch là trung tâm t o ra s tác ng, tài nguyên du l ch là i t ng v i s c thu hút du l ch ban u và các thành ph n còn l i to ra iu ki n có du l ch và có v n hoá du l ch. Tr n V n Thông 17 tng h p các cách bi u t khác nhau c a nh ngh a v n hoá du l ch: + Là t ng c a ci v t ch t và c a c i tinh th n có liên quan n du l ch. + Là k t qu tác ng l n nhau gi a ch th du l ch (du khách), khách th du lch (tài nguyên du l ch) v i môi gi i du l ch (ngành du l ch – tourism industry). + Là m t lo i hình thái v n hoá c a i s ng du l ch. + Là m t lo i hình thái v n hoá c thù, l y nhân t giá tr n i t i c a v n hoá chung làm ch d a, l y các y u t du l ch làm c n c , tác d ng v i quá trình ho t ng du l ch. 16 Trong Du l ch – ph ơ ng ti n h u hi u c a giao l u v n hoá, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 11/2001. 17 Trong Tng quan du l ch, Tr ng HDL V n Lang, 2002. 9
9. + Là n i dung v n hoá do du l ch – hi n t ng xã h i c áo này th hi n ra, là vn hoá do du khách và ng i làm công tác du l ch tích lu và sáng t o ra trong ho t ng du l ch. Tóm l i có th hi u: Vn hoá du l ch là toàn b th ng x c a nh ng ng i qu n lý và kinh doanh du l ch, c a khách du l ch và nh ng ng i có liên quan (nh cng ng dân c a ph ơ ng, nh ng ng i có tác ng tr c ti p, gián ti p t i ho t ng du l ch ) v i nhau và v i tài nguyên và môi tr ng du l ch, ng th i là các ho t ng nh m t o nên môi tr ng không gian v n hoá t i các tuy n, im, khu du lch c a ng i kinh doanh và qu n lý du l ch, làm hài lòng ng i tiêu dùng du l ch t i im n. Vn hoá du l ch còn là vi c th hi n b n s c v n hoá c a 1 dân t c, 1 c ng ng dân c hay m t vùng, m t khu v c a lý nh t nh trong ho t ng du lch c a nh ng ng i làm du l ch (c qu n lý và kinh doanh nói chung) m t cách v a khái quát va c th qua các vi c làm nh m t o cho du l ch các giá tr c s c riêng bi t. Vn hoá qu n lý du l ch + Là m t ho t ng c th , m t l nh v c c u thành nên v n hoá du l ch. Ho t ng du l ch có phát tri n thu n l i hay không ph thu c vào nhi u y u t , trong ó có môi tr ng, iu ki n kinh doanh du l ch, ph ơ ng th c t ch c qu n lý + Qu n lý du l ch là ho t ng iu ph i ho t ng du l ch theo các nguyên tc, quy nh ho t ng y áp ng yêu c u và k t qu mong mu n c a ng i ho c cơ quan qu n lý. C th h ơn, ó là s tác ng m t cách có t ch c, có h ng ích c a nhà qu n lý n t t c các ho t ng du l ch nh m th ng nh t các ho t ng ó trong mt ph m vi chung, gi i h n chung c a m t a ph ơ ng, m t khu v c, m t l nh v c kinh doanh c a c qu c gia. Tu chung, vn hoá qu n lý du l ch là v n hoá du l ch th hi n trong l nh v c qu n lý các ho t ng du l ch sao cho v a m b o các yêu c u, nguyên t c qu n lý th ng nh t c xác nh v i thái , hành vi ng x gi a ch th qu n lý v i i tng qu n lý trong ho t ng du l ch có c s ng thu n cao , v a t o ra môi tr ng và ng l c qu n lý du l ch phù h p nh t v i các giá tr v n hoá qu c gia và qu c t . 10
10. Vn hoá qu n lý du l ch là vi c v n d ng các giá tr v n hoá chung c a nhân lo i cùng v i các giá tr v n hoá b n a vào ho t ng qu n lý du l ch sao cho các ho t ng qu n lý y có tác ng m nh m , thu n l i và phù h p v i yêu c u, n i dung ho t ng du l ch. Vai trò c a v n hóa qu n lý du l ch v i phát tri n s n ph m du l ch v n hóa Vi t Nam T vi c phân tích n i hàm khái ni m s n ph m du l ch v n hoá, ây, chúng ta s c p ch y u n v n hoá trong qu n lý l hành. Tôi s phân tích vai trò c a vn hoá qu n lý l hành i v i vi c phát tri n các s n ph m du l ch v n hoá Vi t Nam, kh c ph c các t n t i, h n ch ã nêu. * Khai thác tích c c v thói quen, t p quán, tinh th n sáng t o, tâm lý lao ng, la tu i, c ng ng c a nh ng c ơ quan, ng i lao ng l hành. - i v i t p th (c ơ quan): Vi c c n thi t là ph i t o d ng c m t hình nh oàn k t, m nh m và phát tri n c a c ng ng làm vi c, t o d ng m t b u không khí xã h i t p th tích c c, trong ó m i thành viên có kh n ng phát tri n b n thân và óng góp cho t p th vì l i ích c a cá nhân và t p th . T ngoai nhìn vào, ó là m t hình nh th ng nh t, m t th ơ ng hi u áng tin c y, và h ơn h t, m t tp th v n hoá . Trong iu ki n ó, ng i lao ng m i có th sáng t o, iu ch nh hành vi và óng góp t t nh t cho s n ph m dch v c a t p th (c ơ quan). N u ó không ph i là m t t p th v n hoá, th t khó tin h bi t cách khai thác và kinh doanh úng ngh a, có trách nhi m và hi u qu lo i hình du l ch v n hoá. Nh th , m i t p th (c ơ quan) du l ch/l hành c n t o d ng v n hoá doanh nghi p/v n hoá kinh doanh, có th nh n m nh nh ng b n s c riêng c a t p th mình, nhân lên lòng t hào và s g n bó c a m i thành viên i v i t p th , rât nhi u n ơi t o dng hình nh m t “gia ình”, không ph i là vô c . - i v i cá nhân/ng i lao ng: Cn có v n hoá ánh giá công b ng, xác áng, khen chê, th ng ph t nghiêm minh, rõ ràng, bi t tôn vinh nh ng óng góp, nh ng u im, tinh th n sáng t o, thói 11
11. quen t t, t p quán có l i c a các cá nhân c th . Nêu tr ơt hành in hình có th phát ng phong trào h c t p nét riêng ó tr thành nét chung-vn hoá m i c a t p th . Ví d , nhi u công ty du l ch huán luy n nhân viên 1 ki u chào khách th ng nh t t sang ki n c a 1 ng i c th , làm du khách r t ng c nhiên và thú v , t ó có c m tình và tin t ng h ơn ch t l ng d ch v c a công ty l hành ó. T t c nh ng iu này không tr c ti p nh ng l i nh h ng không nh n s n ph m kinh doanh, m t trong s ó là s n ph m du l ch v n hoá, v n b quy t nh ch t l ng b i r t nhi u y u t , trong ó có y u t nhân l c và c m tính c a ng i s d ng d ch v . * Vn d ng thái giao ti p ng x phù h p v i vi c qu n lý các ch ơ ng trình du l ch, các ơn v kinh doanh l hành sao cho có c m i ng c m sâu s c gi a ch th và khách th trong kinh doanh l hành. - Qu n lý c p v mô: Cn xác nh vi c qu n lý các ch ơ ng trình (m t hình thái s n ph m) du l ch vn hoá ph i khác v i các ch ơ ng trình du l ch thiên nhiên hay các ch ơ ng trình du lch gi i trí, chuyên bi t khác. Không ánh ng ng ngh a v i vi c xem xét nghiêm túc tính ch t, c im c a lo i s n ph m này s giúp các c ơ quan uan rlý nhà n c cp v mô ban hành và h ng d n th c thi các chính sách phát tri n du l ch v n hoá hi u qu , có tính n tính nh y c m v n hoá, tính giao thoa, ti p xúc, tính i sánh và khó nh l ng, nh c p c a v n hoá. T ó tránh a ra nh ng chính sách phi v n hoá, làm h i tài nguyên, nh h ng tr c ti p n s n ph m du l ch v n hoá c ng nh hàng lo t các chính sách không phù h p v i tâm lý, t p quán, tính cách c a nh ng thành ph n ã và ang tham gia vào ho t ng du l ch v n hoá. Ch ng h n, n u ý th c c s tôn nghiêm và giá tr tinh th n riêng bi t c a các khu di tích – danh th ng g n vi tôn giáo nh Yên T , H ơ ng S ơn, chùa Tây Ph ơ ng ng i ta s không x y ra nh ng s ki n áng ti c nh vi c ào t á, s t l , d ki n xây d ng nhà máy x lý rác th i - Qu n lý c p doanh nghi p: Vn hoá qu n lý th hi n vi c nh h ng chi n l c c a doanh nghi p, xác nh vai trò, trách nhi m xã hi c a doanh nghi p khi khai thác, kinh doanh s n ph m 12
12. du l ch v n hoá bên c nh m c tiêu l i nhu n nh m h ng n s phát tri n b n v ng ca doanh nghi p. Th hai, th hi n vi c tuy n m và s d ng lao ng, ào t o lao ng hay khuy n khích ng i lao ng t ào t o áp ng i h i c a vi c cung ng s n ph m du l ch v n hoá. Không th b t ch p tình tr ng thi u h ng d n viên mà c m t c nhân tin h c, ch làm v n phòng i tour v n hoá thay th - iu ã t ng x y ra mt doanh nghi p du l ch Hà N i và ch c không ph i là duy nh t. Có c môi tr ng v n hoá trong toàn b ho t ng l hành, t c là c trong qu n lý xây d ng, qu ng bá, bán và th c hi n các ch ơ ng trình du l ch, c trong ho t ng môi gi i trung gian; h p tác. liên k t v i các c ơ quan ch c n ng, chính quy n Mc tiêu chung là hi u qu c a các ơn v l hành và m i t ơ ng tác v i toàn b ho t ng kinh t xã h i c a t n c, ngành, a ph ơ ng Mc tiêu này cho th y s hài hoà cn t c c a doanh nghi p l hành v i các ng c ơ bên trong cng nh môi tr ng bên ngoài, vì s phát tri n ph n th nh c a không ch c ng ng doanh nghi p mà ph i h ng t i c ng òng chung Môi tr ng vn hoá này giúp cho: - Doanh nghi p t o d ng c uy tín, m i quan h t t v i các bên liên quan (stakeholders) trong ho t ng du l ch c n ơi t tr s l n im n c a du khách. - Th ng nh t các chu n m c và nguyên t c ng x , d dàng gi i quy t các xung t n i b c ng nh xung t v i các bên liên quan khi tác nghi p. - Góp ph n cho các ho t ng vì phúc l i c ng ng chung, tr thành nhà kinh doanh có trách nhi m, có v n hoá. - Thông qua các s n ph m du l ch v n hoá c u t nghiên c u, thi t k , chào bán và th c hi n t t, gi i thi u, tôn vinh và làm n i b t c các giá tr v n hoá ca im n, th c hi n s m ng “ i s c a Vi t Nam t i chính Vi t Nam”. * Vn hoá trong qu n lý l hành ph i h ng t i s phù h p c a ho t ng l hành v i quá trình hình thành và phát tri n nh ng quy t c qu n lý g n, nh , b o m s sáng t o c a khách th qu n lý. 13
13. C th , i v i s n ph m du l ch v n hoá, âu là nh ng nguyên t c b t di b t dch, âu là nh ng ph n uy n chuy n, linh ho t là iu mà công tác qu n lý l hành ph i ho ch nh, tr thành “ iu n m lòng” c a nhân viên, t o nên h th ng quy nh, quy t c g n, nh , h p lý, hi u qu , mà v n m b o s sáng t o c a nhân viên (khách th qu n lý) trong khi tác nghi p. Ch ng h n, tôi t ng th y nh ng doanh nghi p có nh ng y u c u r t t m , c th và nhi u khi c ng nh c v m i th liên quan n tác nghi p. Ví d trong tr ng hp h ng d n viên du l ch v n hoá, s có m t b ng kê quy nh t cách di n t, ngôn t , n i dung nói và thuy t minh n ph c trang, cách ng x v i khách, r t nhi u iu ph i làm và c m làm Nhìn chung, ây là m t iu t t, nh ng khi vi c qu n lý này gây c n tr cho s sáng t o và nh ng ho t ng thông th ng khi tác nghi p thì nó c n c xem xét l i cho phù h p, m b o g n, d th c thi mà không tri t tiêu n ng l c cá nhân c a khách th qu n lý. Hà N i, 9/2005 Tài li ệu tham kh ảo 1. A J. Burkart & S. Medlik, Tourism, past, present and future, London, Hêinmann, 1974. 2. Dennis L. Foster, Công ngh du l ch, NXB Th ng kê, 2001. 3. inh Trung Kiên, Môi tr ng nhân v n và phát tri n du l ch b n v ng, Bài vi t h i th o. 4. ng Ng c Minh & V ơ ng Lôi ình, Kinh t du l ch và du lch h c, NXB Tr , 2001. 5. G.Tocquer & M. Zins, Marketing du l ch, Paris, Gâetn Morin, 1987. 6. Hu nh Qu c Th ng, Vn hoá, im t a c a du l ch Vi t Nam trên ng h i nh p, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 01/2003. 7. Nguy n Thái Bình, Phát tri n du l ch v i ngu n tài nguyên nhân v n, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 12/2002. 8. Nguy n V n L u, Th tr ng du l ch, NXB HQGHN, 1998. 9. Nguy n V n Bình, Du l ch và v n hoá du l ch, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 8/1999. 10. Nguy n H ng Giáp, Kinh t du l ch, NXB Tr , 2002. 11. Nguy n V n ính, Ph m H ng Ch ơ ng, Giáo trình qu n tr kinh doanh l hành, NXB Th ng kê, 2000. 14
14. 12. Ph m Qu c S , Du l ch sinh thái nhân v n Vi t Nam, Hi th o Phát tri n du l ch Vi t Nam và di s n Hu , Hu , 2003. 13. Ph m Xuân H u, Qu n tr ch t l ng d ch v khách s n – nhà hàng, NXB HQGHN, 2001. 14. Robert Lanquar & Robert Hollier, Marketing du l ch, NXB Th gi i, 2002. 15. Thanh Hà, l c d ch t The Courier, Hng i úng c a du l ch v n hoá, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 12/2000. 16. Thái Bình, Du l ch – ph ơ ng ti n h u hi u c a giao lu v n hoá, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 11/2001. 17. Thu Trang Công Th Ngh a, Du l ch v n hoá Vi t Nam, NXB Tr , 2001. 18. Tr n c Thanh, Nh p môn khoa h c du l ch, NXB HQG, 2000. 19. Tr n Nhoãn, Giáo trình Nghi p v kinh doanh du l ch l hành, NXB Chính tr qu c gia, 2002. 20. Tr n V n M u, L hành du l ch, NXB Giáo d c, 1998. 21. Tr n V n Thông, Tng quan du l ch, Tr ng HDL V n Lang, 2002. 22. Tr n Thuý Anh và nhóm tác gi , ng x v n hoá trong du l ch, NXB HQGHN, 2004 23. V c Minh, Tng quan du l ch, i h c Th ơ ng m i, 2002. 24. V Kh c Liên, Môi tr ng v n hoá - xã h i lành m nh, du l ch phát tri n v ng ch c, tp chí Du l ch Vi t Nam, s 5/1996. 15