Kinh tế thế giới và Việt Nam quý 1 năm 2019, triển vọng và hàm ý cho Việt Nam

Nội dung text: Kinh tế thế giới và Việt Nam quý 1 năm 2019, triển vọng và hàm ý cho Việt Nam

1. VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 Original Article The World and the Vietnamese Economy in 2018: Prospects for 2019 and Some Policy Implications for Vietnam Nguyen Cam Nhung*, Vu Thanh Huong, Tran Viet Dzung VNU University of Economics and Business, 144 Xuan Thuy Str., Cau Giay Dist., Hanoi, Vietnam Received 21 March 2019 Revised 28 March 2019; Accepted 28 March 2019 Abstract: The world economy in 2018 was less “bright” than the initial projections of international organizations. The US-China trade war, the crisis in some emerging economies, and the faulty policies and unpredictable fluctuations in terms of political geography affected many economies across the world, resulting in a reduction in world investment and the growth rates of many countries. In the first quarter of 2019, trade protectionism showed no sign of reduction, political geography conflicts were on-going, and disagreements between powerful countries were not resolved. Consequently, the global economy has been negatively affected. The global economic growth rate has been “flat” and has gradually reduced. The two biggest economies of the US and China suffered from a reduction in economic growth at the end of 2018 and at the beginning of 2019. This paper analyzes the macroeconomic situation of the world and Vietnam in 2018, provides some projections for 2019, and then proposes some policy recommendations for Vietnam. Keywords: Economic growth, inflation rate, monetary, trade, investment. * ___ * Corresponding author. E-mail address: nhungnc@vnu.edu.vn 23
2. VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 Kinh tế thế giới và Việt Nam quý 1 năm 2019, triển vọng và hàm ý cho Việt Nam Nguyễn Cẩm Nhung*, Vũ Thanh Hương, Trần Việt Dung Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 21 tháng 3 năm 2019 Chỉnh sửa ngày 28 tháng 3 năm 2019; Chấp nhận đăng ngày 28 tháng 3 năm 2019 Tóm tắt: Kinh tế thế giới năm 2018 kém “tươi sáng” so với dự báo ban đầu của các tổ chức quốc tế. Cuộc chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, khủng hoảng ở một số nền kinh tế mới nổi cùng những sai lầm về chính sách và biến động khó lường về địa chính trị đã ảnh hưởng tới “sức khỏe” của nhiều nền kinh tế trên thế giới, làm cho đầu tư toàn cầu và tăng trưởng của nhiều nước giảm sút. Trong quý 1/2019, xu hướng bảo hộ mậu dịch chưa có dấu hiệu giảm, các cuộc xung đột địa chính trị vẫn tiếp diễn, bất đồng giữa các nước lớn vẫn chưa được giải quyết khiến cục diện kinh tế toàn cầu tiếp tục bị ảnh hưởng. Tăng trưởng kinh tế thế giới đã “đi ngang” và dần dần chuyển hướng đi xuống. Hai đầu tàu kinh tế thế giới mạnh nhất là Mỹ và Trung Quốc đều hứng chịu sự sụt giảm tăng trưởng vào những tháng cuối năm 2018 và đầu năm 2019. Bài viết này phân tích tình hình kinh tế vĩ mô của thế giới và Việt Nam năm 2018, dự báo triển vọng năm 2019 và đưa ra một số hàm ý chính sách cho Việt Nam. Từ khóa: Kinh tế vĩ mô, thế giới, Việt Nam, tăng trưởng, thương mại, đầu tư. 1. Tổng quan kinh tế thế giới quý 1 thắt chặt tiền tệ của Mỹ, lệnh trừng phạt của Mỹ năm 2019* lên Iran và đầu tư toàn cầu sụt giảm góp phần làm cho mức độ tăng trưởng không đồng đều 1.1. Tăng trưởng kinh tế toàn cầu giữa các nước trên thế giới gia tăng. Cụ thể, Kinh tế thế giới duy trì tốt trong nửa đầu tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc, EU, Nhật năm 2018, sau đó xuất hiện những thách thức Bản, ASEAN và các nền kinh tế mới nổi đều mới khiến tăng trưởng kinh tế toàn cầu có xu chậm lại từ quý 3 và quý 4. hướng chậm lại. Nguy cơ khủng hoảng tại các Kinh tế Mỹ năm 2018 giảm nhẹ so với dự nền kinh tế mới nổi do ảnh hưởng từ chính sách báo của các tổ chức quốc tế hồi đầu năm. Nhờ chính sách kích thích tài khóa (cắt giảm thuế và ___ tăng chi tiêu) được thực hiện từ đầu năm 2018 * Tác giả liên hệ. đã phát huy hiệu quả và lan tỏa kích thích đầu Địa chỉ email: nhungnc@vnu.edu.vn tư của các doanh nghiệp trong nước nên dù khối lượng thương mại bị giảm, đặc biệt là thương 24
3. N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 25 mại song phương với Trung Quốc, tăng trưởng khuyến khích tiết kiệm nên tiêu dùng nội địa là cả năm 2018 vẫn đạt mức 2,9% (thấp hơn so chỗ dựa đáng tin cậy thúc đẩy tăng trưởng kinh với dự báo 3,1%). Tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống tế cho khu vực này trong năm 2019 [2]. mức kỷ lục còn 3,7% trong năm 2018. Tuy Kinh tế Nhật Bản suy giảm tăng trưởng nhiên, tỷ lệ thất nghiệp tháng 1/2019 đã tăng trong quý 3/2018 ở mức -0,6% rồi nhích lên lên 4% do Chính phủ Mỹ đóng cửa một phần 0,5% trong quý 4/2018 đến nay. Tuy nhiên, sự trong hơn 1 tháng đã khiến 800.000 nhân viên phục hồi kinh tế của Nhật Bản vẫn còn yếu do Chính phủ nghỉ việc trong thời gian này và nhu cầu tiêu dùng của hộ gia đình yếu. Tâm lý buộc khoảng 500.000 người phải làm công việc tiêu dùng đã giảm từ 42,7 điểm trong tháng bán thời gian. Tỷ lệ thất nghiệp tháng 2/2019 đã 12/2018 xuống còn 41,9 điểm trong tháng giảm xuống 3,8% nhờ việc Chính phủ Mỹ mở 1/2019, mức giảm thấp nhất kể từ tháng cửa trở lại. Nhu cầu tiêu dùng trong nước vững 12/2016. Người tiêu dùng đã chú ý hơn về khả chắc tiếp tục là động lực quan trọng cho tăng năng tăng thuế tiêu dùng từ 8% lên 10% dự trưởng kinh tế của Mỹ và tạo thuận lợi cho các kiến được thực hiện vào tháng 10/2019. Vì vậy, nhà bán lẻ nước này. Với các chỉ số kinh tế vĩ Chính phủ đã dành 2.030 tỷ Yên cho các biện mô tích cực như vậy, FED tự tin tăng lãi suất pháp tài chính, bao gồm chương trình hoàn tiền lần 4 trong năm 2018 lên 2,25-2,5%. Do có cho các giao dịch mua hàng không dùng tiền chính sách thắt chặt tiền tệ, tỷ lệ lạm phát cả mặt và phiếu giảm giá cho những hộ gia đình có năm 2018 đạt kỳ vọng của Chính phủ ở mức thu nhập thấp hay có con nhỏ. Việc chi tiêu gia 2,44% [1]. Trong tháng 1/2019, lạm phát của tăng phục vụ công tác tổ chức Thế vận hội 2020 Mỹ giảm còn 1,6% và xuống còn 1,5% trong cũng sẽ duy trì đà tăng trưởng trong 2019. Tuy tháng 2. Thâm hụt thương mại của Mỹ đã mở nhiên, lĩnh vực sản xuất, công nghiệp của Nhật rộng lên 59,8 tỷ USD vào tháng 12/2018, nâng Bản đã giảm 0,1% trong tháng 12/2018, sau khi tổng thâm hụt thương mại hàng hóa lên mức kỷ giảm 1,0% trong tháng 11/2018. Các đơn hàng lục 891,3 tỷ USD năm 2018 - mức cao nhất máy móc suy giảm do tác động của sự trì trệ trong 10 năm qua. Đó là do đồng USD mạnh và trong thương mại toàn cầu đã khiến xuất khẩu thuế quan trả đũa nhằm vào hàng Mỹ gây sức của Nhật Bản giảm 8,4% trong tháng 1/2019, ép giảm khối lượng xuất khẩu. Với động lực mức cao nhất kể từ tháng 10/2016 đến nay. Do tăng trưởng từ nội tại nền kinh tế yếu dần do tác vậy, thâm hụt thương mại lên tới 1,415 nghìn tỷ động của chiến tranh thương mại sẽ khiến tăng Yên vào tháng 1/2019. Với điều kiện như vậy, trưởng kinh tế của Mỹ năm 2019 thấp hơn so tăng trưởng của đất nước mặt trời mọc dự kiến với năm 2018 và có thể chỉ đạt mức 2,6% [2]. sẽ chỉ đạt 0,9% vào năm 2019 [3]. Tăng trưởng khu vực EU tiếp tục chậm lại Tăng trưởng kinh tế Trung Quốc đạt mức và chỉ đạt 1,9% năm 2018, thấp hơn so với năm 6,6% năm 2018, mức tăng thấp nhất kể từ năm 2017 ở mức 2,3%. Do trải qua nhiều yếu tố bất 1990 đến nay. Do ảnh hưởng của cuộc chiến lợi về kinh tế và chính trị như căng thẳng tranh thương mại, hoạt động thương mại của thương mại, sự suy giảm tốc độ tăng trưởng nước này bị ảnh hưởng khá lớn. Kim ngạch thương mại toàn cầu, sự sụt giảm tăng trưởng xuất khẩu và nhập khẩu của Trung Quốc trong của nền kinh tế Đức và sự suy thoái kinh tế của tháng 2/2019 giảm lần lượt 20,7% và 5,2%, Ý, cùng tác động của chính sách thắt chặt tiền tương đương xuống 135,24 tỷ USD và 131,12 tệ của Mỹ, đồng Euro đã mất giá liên tục so với tỷ USD. Chiến lược “Made in China 2025” USD từ tháng 2/2018 đến nay [1]. Tình trạng (MIC2025) đang gặp không ít thách thức trong kinh tế Đức suy giảm do nhu cầu ôtô nhập khẩu bối cảnh cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung bị tại Trung Quốc, một thị trường tiêu thụ lớn, đã kéo dài. Chỉ số quản lý sức mua (PMI) giảm từ giảm mạnh. Sản lượng công nghiệp của Đức mức 50,2 điểm tháng 11/2018 xuống 49,7 điểm tháng 1/2019 cũng giảm 3,3% so với cùng tháng 12/2018, mức thấp nhất trong 19 tháng tháng năm 2018. Trong bối cảnh kinh tế ảm trước đó. Để có thể vượt qua nhiều áp lực khi đảm của châu Âu, với mức lãi suất thấp không tăng trưởng nền kinh tế chững lại và những tác
4. 26 N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 động của cuộc chiến thương mại với Mỹ, ngoài gần đây. Hoạt động thương mại của Thái Lan việc nới lỏng hơn nữa hoạt động kiểm soát đối cũng không khả quan, thâm hụt thương mại ở với các công ty nước ngoài đang tiếp cận thị mức 4.032 tỷ USD trong tháng 1/2019. Tại Hội trường Trung Quốc, nước này còn kích thích nghị cấp cao ASEAN tổ chức ở Singapore vào các hoạt động kinh tế bằng cách thúc đẩy chi giữa tháng 11/2018, các nước ASEAN đã ký tiêu và cắt giảm hàng tỷ USD tiền thuế, cụ thể thỏa thuận thương mại điện tử đầu tiên, tạo điều cắt giảm gần 2.000 tỷ Nhân dân tệ (CNY) kiện thuận lợi cho các giao dịch thương mại (tương đương 298 tỷ USD) tiền thuế và các loại điện tử xuyên biên giới. Đây được coi là điểm phí. Chính phủ dự tính giảm thuế giá trị gia sáng góp phần thúc đẩy tăng trưởng thương mại tăng (VAT) từ 16% xuống còn 13% trong nội khối và tạo đà tăng trưởng cho các các nước ngành công nghiệp chế biến và các lĩnh vực thành viên ASEAN trong thời gian tới [1, 2]. khác. Thuế VAT đối với các ngành vận tải và 1.2. Thương mại toàn cầu tăng trưởng xây dựng sẽ được giảm từ 10% xuống 9% và VAT cho các công ty sản xuất sẽ giảm từ 16% Bất chấp những biến động phức tạp của tình xuống 13%. Thêm vào đó, Chính phủ đã hình thương mại thế giới năm 2018 như chiến tăng cường hỗ trợ tín dụng cho các công ty tư tranh thương mại Mỹ - Trung, những chia rẽ nhân, các doanh nghiệp nhỏ để góp phần thúc trong quan điểm của các quốc gia tại Hội nghị đẩy tăng trưởng và tạo việc làm. Với điều G20, những khó khăn của WTO trong việc điều kiện kinh tế như hiện nay, dự đoán tăng trưởng chỉnh thương mại đa phương, tính đến hết 11 kinh tế Trung Quốc trong năm 2019 ước đạt tháng đầu năm, thương mại toàn cầu năm 2018 6-6,5% [3]. vẫn tăng trưởng mạnh mẽ so với cùng kỳ năm ASEAN chỉ giữ được tốc độ tăng trưởng ổn trước. Tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu đến định trong 9 tháng đầu năm 2018, bước sang hết tháng 11/2018 đạt 16.351 tỷ USD so với quý 4 bức tranh kinh tế diễn ra khá đa dạng. Do mức 13.461 tỷ USD của năm 2016 và 14.819 tỷ bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến tranh thương mại USD năm 2017 (Hình 1) [4, 5]. Mỹ - Trung, tác động của môi trường kinh tế So với 11 tháng năm 2017, thương mại toàn toàn cầu cùng sự tăng trưởng chậm lại của các cầu 11 tháng năm 2018 tăng trưởng ở mức độ nền kinh tế lớn trên thế giới nên chỉ số PMI rất cao, tăng 1.532 tỷ USD, tương đương với trong lĩnh vực sản xuất của các nền kinh tế mức tăng trưởng 10,34% (Hình 1). Đây cũng là ASEAN (ngoại trừ Brunei, Campuchia và Lào) mức tăng cao nhất kể từ năm 2012 đến nay. bị đình trệ trong tháng 10 và tháng 11/2018. Đặc biệt, tổng kim ngạch thương mại thế giới Đối với lĩnh vực thương mại, Singapore và 11 tháng năm 2018 đã vượt mức 15.000 tỷ USD Malaysia có sự tăng trưởng trong xuất khẩu, và của 11 tháng năm 2014 - mức cao của thương Malaysia có thặng dư thương mại đạt mức cao mại toàn cầu kể từ sau khủng hoảng tài chính trong quý 4/2018. Tuy nhiên, Philippines liên tục bị thâm hụt thương mại trong những năm tiền tệ năm 2008. j Hình 1. Kim ngạch xuất khẩu toàn cầu từ tháng 1 đến tháng 11 giai đoạn 2011-2018 (Đơn vị: Tỷ USD). Nguồn: Tính toán của tác giả từ WTO (2019a).
5. N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 27 1.3. Giá cả toàn cầu giảm sản lượng và tiếp tục duy trì đến hết tháng 6/2019 để giữ được đà tăng giá dầu. Giá dầu thế giới đột ngột giảm mạnh trong Do đồng USD tăng giá so với các đồng tiền tháng 11 và 12 sau khi chứng kiến xu hướng chủ chốt khác, giá dầu thô tăng trong 3 quý đầu tăng liên tục từ tháng 6/2017 do Mỹ và hai quốc năm 2018 góp phần làm tăng CPI của nhiều gia khác trong top 3 nước sản xuất dầu lớn hàng nước nên lạm phát toàn cầu năm 2018 tăng đầu thế giới là Saudi Arabia và Nga đã nâng sản 3,78%, cao hơn so với mức 3,2% năm 2017. lượng khai thác dầu với tốc độ kỷ lục, trong khi nhu cầu dầu thế giới quay đầu giảm do tăng Thị trường hàng hóa năm 2019 sẽ phải vượt qua trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại. Tuy nhiên, từ những thách thức từ tăng trưởng toàn cầu yếu tháng 1/2019 đến nay, giá dầu liên tục tăng trở hơn, thắt chặt các điều kiện tín dụng hơn và gia lại và đạt 67,5 USD/thùng dầu Brent. Đó là nhờ tăng sức mạnh của đồng USD. Nếu đà tăng giá quyết tâm của OPEC trong việc nỗ lực tái lập dầu thô tiếp tục diễn ra trong thời gian tới thì cân bằng trên thị trường dầu thô. OPEC và các lạm phát toàn cầu có thể tiếp tục tăng nhẹ trong nước đồng minh đã thống nhất thỏa thuận cắt năm 2019. k Hình 2. Biến động giá dầu thế giới. Nguồn: EIA l 1.4. Đầu tư toàn cầu tiếp tục giảm công ty mẹ ở Mỹ thay vì tái đầu tư. Từ đầu năm 2018, các công ty đa quốc gia (MNE) đã FDI toàn cầu đã giảm liên tiếp trong 3 năm chuyển thu nhập đang nắm giữ tại các chi qua. Dòng vốn FDI toàn cầu trong năm 2018 nhánh ở nước ngoài về nước để không phải trả sụt giảm 19% so với năm 2017, ước đạt 1,2 tỷ thêm thuế. Tái đầu tư thu nhập ở nước ngoài USD, mức thấp nhất kể từ khi xảy ra khủng luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong dòng vốn hoảng tài chính toàn cầu tới nay. Nguyên nhân FDI của Mỹ ra nước ngoài. Dòng vốn FDI ra chính là do điều khoản đánh thuế một lần của nước ngoài của Mỹ trong thời gian này đã sụt Đạo luật Việc làm và Giảm thuế (TCJA) do giảm nghiêm trọng khiến cho dòng FDI toàn Thượng viện Mỹ đưa ra từ cuối năm 2017 đã cầu cũng sụt giảm [6]. khiến khoản thu nhập ở nước ngoài quay trở về
6. 28 N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 Dòng vốn FDI vào các nước phát triển giảm Quốc, Hồng Kông và Singapore. Mặc dù FDI bị đến 40% đạt khoảng 451 tỷ USD - mức thấp giảm mạnh, Mỹ tiếp tục là nước tiếp nhận FDI nhất kể từ năm 2004, thấp hơn mức 652 tỷ USD lớn nhất thế giới với 226 tỷ USD trong năm năm 2009 và mức 595 tỷ USD năm 2014. Tốc 2018. Tiếp theo là Trung Quốc 142 tỷ USD và độ tăng trưởng vốn FDI ở các nước đang phát Anh là 122 tỷ USD. triển diễn ra không đồng đều giữa các vùng. Triển vọng gia tăng FDI là không chắc chắn Dòng FDI vào các nước đang phát triển chỉ tăng trong bối cảnh có nhiều rủi ro tiềm ẩn từ địa 3%, chiếm đến 56% FDI toàn cầu năm 2018, chính trị, rủi ro tài chính - tiền tệ và tác động từ đạt khoảng 694 tỷ USD. FDI tập trung chủ yếu các yếu tố chính sách của các nước lớn. Thứ ở các nước Đông Á và các nước Đông Nam Á nhất, viễn cảnh tăng trưởng kinh tế toàn cầu chiếm 1/3 FDI toàn cầu. FDI vào các nền kinh năm 2019 khá ảm đạm. Thứ hai, điều kiện tài tế chuyển đổi đạt 44 tỷ USD năm 2018, giảm chính thắt chặt khiến sản xuất công nghiệp của 8% so với năm 2017. Các nước phát triển ở một số nền kinh tế chủ chốt chuẩn bị thu hẹp châu Á thu hút được nhiều vốn FDI nhất, đồng thời cũng là khu vực có giá trị các dự án đầu tư quy mô. Thứ ba, căng thẳng thương mại giữa mới cao nhất trên thế giới. Trung Quốc dẫn đầu Mỹ và Trung Quốc và xu hướng bảo hộ vẫn tồn các nước đang phát triển trong khu vực về thu tại. Mỹ xác nhận hoãn tăng thuế vào ngày 1/3 hút nhiều vốn FDI và FDI tăng nhanh trong lĩnh như kế hoạch trước đó. Hiện tại, Mỹ và Trung vực chế tạo. Vị trí thứ hai thuộc về Hồng Kông Quốc đang đàm phán để đạt được thỏa thuận (Trung Quốc) với vốn FDI tập trung vào lĩnh thương mại, trong đó dỡ bỏ hầu hết các khoản vực dịch vụ. Khu vực Đông Nam Á lập kỷ lục thuế mà Mỹ nhằm vào Trung Quốc. Song một về thu hút vốn đầu tư trong 3 năm liên tiếp đạt vấn đề còn tồn tại là thuế sẽ được gỡ bỏ ngay mức 145 tỷ USD. Trong khi đó, Singapore, lập tức hay sau một khoảng thời gian, đủ để Mỹ Indonesia và Thái Lan là 3 nước dẫn đầu về thu có thể giám sát Trung Quốc xem nước này có hút FDI. thực hiện các nghĩa vụ đã cam kết hay không. Một nửa trong số 10 nước tiếp nhận đầu tư nhiều nhất là các nền kinh tế đang phát triển, 1.5. Chính sách tiền tệ và biến động tỷ giá trong đó có 3 đại diện đến từ châu Á là Trung hối đoái Chính sách tiền tệ tại các nền kinh tế Biến động tỷ giá hối đoái Năm 2018 chứng kiến diễn biến trái chiều Đồng Euro mất giá liên tục so với đồng về chính sách tiền tệ tại các nền kinh tế trên thế USD trong suốt năm 2018 và kéo dài đến quý giới. Mỹ đã tăng 4 đợt lãi suất trong năm 2018 1/2019. Đồng Yên Nhật (JPY) cũng mất giá và duy trì mức mới là 2,25-2,5%. Kế hoạch Mỹ liên tục so với USD, ngoại trừ quý 4/2018. có thể tăng lãi suất thêm 1 lần nữa chưa được CNY mất giá mạnh trong quý 2, sau đó giữ nhắc đến trong quý 1 nhưng có thể diễn ra trong nửa cuối năm 2019. Anh đã tăng lãi suất từ được ổn định cho tới nay. Những xu hướng biến tháng 8/2018 và đang duy trì ở mức 0,75%, động của đồng USD so với các đồng tiền mạnh mức cao nhất kể từ tháng 3/2009 đến nay. là do FED đã tăng 4 đợt lãi suất trong năm 2018 Trong khi đó, các nền kinh tế lớn khác như EU, vào ngày 22/3/2018, 13/6/2018, 27/9/2018 và Nhật Bản và Trung Quốc đều giữ nguyên lãi 19/12/2018, trong khi EU, Nhật Bản và Trung suất cho đến nay. Việc Mỹ tăng lãi suất trong Quốc giữ nguyên lãi suất. Xu hướng này diễn ra khi EU, Nhật Bản và Trung Quốc không tăng tương tự với đồng bảng Anh. Tuy nhiên, đồng lãi suất đã và sẽ tiếp tục tác động đến hoạt động bảng Anh đã tăng giá trở lại so với USD ngay chi tiêu, đầu tư, tác động đến diễn biến luồng sau khi Anh quyết định tăng lãi suất từ tháng vốn cũng như các dòng chu chuyển tài chính trên toàn cầu, đồng thời đặt thế giới trước áp 8/2018 lên mức 0,75% và có xu hướng biến lực gia tăng nợ công. động tăng giảm cho đến nay.
7. N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 29 dịch vụ. Đó cũng là nhờ năm 2018, Việt Nam có giá trị xuất siêu lớn nhất từ trước đến nay với mức thặng dư 6,8 tỷ USD. Ngoài ra, đó cũng một phần nhờ nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, tăng năng lực cạnh tranh toàn cầu (GCI) của Việt Nam (từ vị trí mức 60 năm 2016-2017 lên vị trí 55 năm 2017-2018 trong số 137 nước được đánh giá). Tuy nhiên, nếu so sánh trong ASEAN, Việt Nam đứng sau hầu hết các nước, chỉ đứng trên Philippines 1 bậc và cách xa Lào, Campuchia. Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tháng 2/2019 ước tính giảm 16,8% so với tháng 1/2019. Mức giảm này là do đợt nghỉ dài Tết Nguyên đán trong tháng 2. Tuy nhiên, nếu so với cùng kỳ năm 2018, chỉ số IIP tháng 2/2019 tăng 10,3%. Tính chung 2 tháng đầu năm 2019, chỉ số IIP tăng 9,2% so với cùng kỳ năm 2018, thấp hơn mức tăng 13,7% của cùng kỳ năm 2018 nhưng cao hơn nhiều mức tăng của cùng kỳ năm 2017 (tăng 2,4%) và 2016 (tăng 6,6%). Doanh thu bán lẻ hàng hóa 2 tháng đầu năm 2019 ước tính đạt 613,4 nghìn tỷ đồng, chiếm 77,3% tổng mức và tăng 14,4% so với cùng kỳ năm trước. Lạm phát được duy trì ở mức mục tiêu dưới 4%. Năm 2018 tiếp tục là năm Việt Nam kiểm soát lạm phát thành công với chỉ số CPI bình quân năm 2018 tăng 3,54% so với năm 2017 và tăng 2,98% so với tháng 12/2017. Tỷ lệ lạm phát hàng năm ở Việt Nam tăng lên 2,64% trong tháng 2/2019 so với 2,56% trong tháng 1, do giá thực phẩm tăng nhanh hơn (7,08% so với Hình 3. Tỷ giá hối đoái giữa USD và các đồng tiền 6,6%), vật liệu xây dựng và nhà ở (1,72% so của các nền kinh tế đối tác chủ chốt. với 0,94%). Trong khi đó, lạm phát giảm nhẹ (từ ngày 1/1/2018 đến ngày 19/3/2019) Nguồn: Pacific Exchange Rate Services đối với cả thực phẩm ngũ cốc (1,15% so với 2,06%) và hàng may mặc, giày dép, mũ (1,67% so với 1,73%). Giá dầu thế giới có xu hướng tăng trở lại trong quý 1/2019 và có thể tiếp tục 2. Tổng quan kinh tế Việt Nam năm 2018 tăng trong thời gian tới sẽ tác động nhất định tới 2.1. Tăng trưởng kinh tế lạm phát của Việt Nam. Khép lại năm 2018, kinh tế Việt Nam ghi Nợ công và cân đối ngân sách được kiểm nhận tăng trưởng ấn tượng ở mức 7,08%, vượt soát đảm bảo các mục tiêu Quốc hội đề ra. Về xa một cách ngoạn mục so với mục tiêu đặt ra nợ, Việt Nam đã siết khá chặt, không để phát từ đầu năm ở mức 6,7%. Con số này cao hơn sinh nợ mới và phần trả nợ lãi đã đưa vào chi nhiều so với các nước trong khu vực và cao ngân sách hàng năm. Thâm hụt ngân sách giảm nhất trong 10 năm qua nhờ vào động lực chính nhờ thu ngân sách nhà nước tăng. Tổng thu cân là ngành công nghiệp chế biến chế tạo và ngành đối ngân sách nhà nước trong năm 2018 đạt
8. 30 N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 khoảng 1,422 triệu tỷ đồng, vượt 7,8% so với tăng trưởng cao hơn doanh nghiệp trong nước. dự toán năm. Trong đó, thu ngân sách Trung Tuy nhiên, kể từ nửa cuối năm 2018 đến nay, ương vượt 4,3%, thu ngân sách địa phương đã có sự đảo chiều khi tốc độ tăng trưởng xuất cũng vượt 12,5% so với dự toán. Doanh thu từ nhập khẩu của doanh nghiệp trong nước vượt thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp nhà nước doanh nghiệp FDI và xu hướng này vẫn duy trì là nguồn bổ sung quan trọng đối với sự ổn định trong 2 tháng đầu năm 2019. Cụ thể, trong 2 tài khóa. Sau thành công từ thoái vốn và phát tháng đầu năm, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hành cổ phiếu ra công chúng (IPO) năm 2017, của khối doanh nghiệp trong nước đạt 26,15 tỷ quá trình này đã chậm lại trong năm 2018. Sang USD, tăng 9,5%, trong khi đó, xuất nhập khẩu năm 2019, Bộ Tài chính lên kế hoạch ghi nhận của khu vực doanh nghiệp FDI đạt 46,14 tỷ 50 nghìn tỷ đồng từ thoái vốn và IPO của doanh USD, tăng 2,6%. nghiệp nhà nước, cao hơn 50% so với kết quả Cơ cấu nhập khẩu cũng hầu như không có ghi nhận năm 2018. sự thay đổi so với các năm trước và tập trung vào các máy móc thiết bị, linh kiện và nguyên 2.2. Hoạt động thương mại vật liệu phục vụ cho xuất khẩu. Điều đó tiếp tục Năm 2018, thương mại của Việt Nam đã đặt ra bài toán cho Việt Nam về câu chuyện đạt được những kết quả lớn, cán cân thương “phát triển các ngành phụ trợ”, “nền kinh tế gia mại đạt thặng dư năm thứ ba liên tiếp, đóng góp công” và những giải pháp để vượt qua “bẫy vào sự phát triển chung của nền kinh tế. Tổng kinh tế gia công”. kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của cả Cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu của nước năm 2018 đạt 480,17 tỷ USD, tăng 12,2% Việt Nam khá ổn định. Trong năm 2018, thị (tương ứng tăng 52,05 tỷ USD) so với năm trường xuất nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam trước. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đạt là châu Á, đạt 321 tỷ USD, chiếm đến 66,9% 243,48 tỷ USD, tăng 13,2% và nhập khẩu đạt tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước, trong 236,69 tỷ USD, tăng 11,1%. Kết thúc năm đó riêng thương mại với Trung Quốc đạt 106,71 2018, cán cân thương mại của Việt Nam đạt tỷ USD. Tiếp theo là khu vực châu Mỹ đạt thặng dư là 6,8 tỷ USD [7]. 78,37 tỷ USD và châu Âu đạt 64,11 tỷ USD. Tuy nhiên, trong 2 tháng đầu năm 2019, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt xuất khẩu có dấu hiệu tăng trưởng chậm lại. Nam, tiếp theo là EU và Trung Quốc. Trong khi Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa của đó, thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam cả nước 2 tháng đầu năm 2019 đạt 72,29 tỷ là Trung Quốc, tiếp đó là Hàn Quốc USD, tăng 5% so với cùng kỳ năm trước. Trong và ASEAN. đó, kim ngạch xuất khẩu đạt 36,11 tỷ USD, tăng 4,2% và nhập khẩu đạt 36,18 tỷ USD, tăng 2.3. Tình hình thu hút đầu tư 5,8% [8], dẫn đến thâm hụt 70 triệu USD. Tốc Năm 2018 ghi nhận những thành công nổi độ tăng trưởng xuất nhập khẩu 2 tháng đầu năm bật của Việt Nam trong thu hút đầu tư nước 2019 thấp hơn nhiều so với mức 2 tháng đầu ngoài, với tổng vốn đầu tư cấp mới, tăng thêm năm 2018 (nhập khẩu tăng 20,4% và xuất khẩu và cả vốn đầu tư qua góp vốn, mua cổ phần là tăng 25,8%). Ngoài lý do ảnh hưởng của nghỉ trên 35,46 tỷ USD. Theo Cục Đầu tư nước Tết Nguyên đán, một nguyên nhân quan trọng ngoài, trong năm 2018, vốn đầu tư nước ngoài khác là do xuất nhập khẩu của khối FDI đã giải ngân đã đạt mức kỷ lục, 19,1 tỷ USD, tăng giảm mạnh. 9,1% so với cùng kỳ năm 2017. Thương mại của Việt Nam vẫn phụ thuộc nặng nề vào khu vực FDI. Tuy nhiên, một điểm Tính đến ngày 20/2/2019, tổng vốn đăng ký sáng là tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của khối cấp mới, tăng thêm và góp vốn mua cổ phần doanh nghiệp trong nước cao hơn của khối của nhà đầu tư nước ngoài là 8,47 tỷ USD, tăng doanh nghiệp FDI trong 2 tháng đầu năm 2019. hơn 2,5 lần so với cùng kỳ năm 2018. Ước tính Đây là điều khác biệt so với xu thế nhiều năm các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giải trước bởi doanh nghiệp FDI luôn đạt tốc độ ngân được 2,58 tỷ USD, tăng 9,8% so với cùng
9. N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 31 kỳ năm 2018. Đây cũng là mức tăng cao nhất phát hành tín phiếu, ổn định lãi suất USD và của 2 tháng đầu năm trong vòng 3 năm trở lại giảm mặt bằng lãi suất cho vay trong nền kinh đây cả về giá trị và tốc độ tăng. tế, mặt bằng lãi suất cho vay VND không tăng Cơ cấu lĩnh vực FDI vào Việt Nam năm mà phổ biến ở mức 6-9%/năm đối với ngắn 2018 và quý đầu năm 2019 tiếp tục chuyển biến hạn, 9-11%/năm đối với trung và dài hạn. tích cực với phần lớn các dự án FDI tập trung Trong khi thị trường ngoại hối quốc tế vào lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo; xây chứng kiến USD tăng giá so với hầu hết các dựng, kinh doanh bất động sản, dịch vụ bán đồng tiền mạnh khác trong năm 2018 thì VND buôn bán lẻ. Trong 2 tháng đầu năm 2019, các biến động khá trái chiều so với các đồng tiền nhà đầu tư nước ngoài tập trung nhiều nhất vào mạnh ở thị trường ngoại hối trong nước. VND lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo với tổng chỉ mất giá gần 1,8% so với đồng USD, mất giá số vốn đạt 6,93 tỷ USD, chiếm 81,8% tổng vốn so với Euro 3,6%, mất giá so với JPY 1,8% và đầu tư đăng ký. Lĩnh vực hoạt động kinh doanh mất giá 4,2% so với CNY tính từ đầu năm 2018 bất động sản đứng thứ 2 với tổng vốn đầu tư đến nay. Như vậy, việc áp dụng chính sách tỷ 478 triệu USD, chiếm 5,6% tổng vốn đầu tư giá hối đoái trung tâm gắn VND với rổ tiền tệ đăng ký. Điểm sáng trong lĩnh vực thu thút vốn gồm 8 đồng tiền chưa thực sự thực chất. Cụ thể, FDI là hoạt động chuyên môn, khoa học công xu hướng biến động của VND/Euro và nghệ đứng thứ 3 với tổng vốn đầu tư đăng ký là VND/JPY có nét tương đồng hoàn toàn so với 306,7 triệu USD, chiếm 3,6% tổng vốn đầu tư biến động của USD/Euro và JPY/USD trong đăng ký. suốt năm 2018. Điều này chứng tỏ VND vẫn Nhóm các nhà đầu tư lớn vào Việt Nam được gắn khá chặt so với đồng USD. Trong khi, duy trì ồn định trong những năm gần đây. Nhật Trung Quốc điều hành để CNY mất giá sâu hơn Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc, Hồng so với đồng USD nhằm tạo thuận lợi cho các Kông, Thái Lan thuộc nhóm các đối tác đầu tư nhà xuất khẩu trong bối cảnh căng thẳng lớn tại Việt Nam. Trong 2 tháng đầu năm 2019, thương mại Mỹ - Trung đang gia tăng. VND Hồng Kông dẫn đầu với tổng vốn đầu tư 4,3 tỷ tăng giá mạnh so với CNY lại là điều bất lợi USD, chiếm 51% tổng vốn đầu tư; Singapore cho các nhà xuất khẩu của Việt Nam sang đứng thứ 2 với tổng vốn đầu tư 979,1 triệu Trung Quốc. Nhưng đối với các nhà nhập khẩu USD, chiếm 11,5% tổng vốn đầu tư vào hàng hóa từ Trung Quốc, nếu họ sử dụng đồng Việt Nam; Hàn Quốc đứng vị trí thứ 3 với tổng CNY thì lại có lợi hơn so với lựa chọn đồng vốn đầu tư đăng ký là 873 triệu USD, chiếm USD để thanh toán. Bởi vì, đồng USD tăng giá 10,3% tổng vốn đầu tư. Các ví trí tiếp theo làm hàng hóa nhập khẩu quy ra VND có giá cao thuộc về Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan. hơn, trong khi CNY mất giá so với VND thì hàng hóa nhập khẩu thanh toán bằng CNY quy 2.4. Biến động lãi suất và tỷ giá hối đoái ra VND có giá rẻ hơn. Thị trường tiền tệ và ngoại hối chứng kiến sự biến động của lãi suất huy động và tỷ giá có xu hướng tăng mạnh vào những tháng cuối năm 2018. Đối với lãi suất liên ngân hàng, tính đến ngày 31/10/2018 đã tăng ở tất cả các kỳ hạn so với đầu năm, tăng trong khoảng từ 1,9-3,39 điểm phần trăm ở các kỳ hạn ngắn và từ 0,01- 0,62 điểm phần trăm đối với các kỳ hạn từ 3 tháng trở lên. Mặc dù lãi suất huy động tăng, nhưng do Ngân hàng Nhà nước điều tiết chính sách tiền tệ linh hoạt như bơm tiền qua OMO,
10. 32 N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 của các nước phát triển tăng 3,3% và của các nước đang phát triển tăng 4,5%. Dự báo lượng thương mại của các nước châu Á vẫn tăng với tốc độ cao nhất là 4,9%, tiếp theo là châu Mỹ (3,6%) và châu Âu (3,2%). Tình trạng căng thẳng thương mại kéo dài đã và tiếp tục làm chậm tốc độ tăng trưởng của thương mại quốc tế, làm suy yếu các hoạt động sản xuất, tất yếu sẽ dẫn đến sự gián đoạn chuỗi giá trị toàn cầu và ảnh hưởng đến dòng vốn FDI. Kinh tế Mỹ năm 2019 khó giữ được đà tăng trưởng như năm 2018. Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế châu Âu, Anh, Nhật Bản và Trung Quốc đều đang đà giảm dần sẽ tiếp tục hỗ trợ cho đồng USD tăng giá. Như vậy, đồng USD sẽ tiếp tục tăng giá nhẹ và vẫn được các nhà đầu tư lựa chọn làm kênh trú ẩn an toàn. Các nước OPEC đang nỗ lực tái cân bằng cung cầu trên thị trường dầu mỏ nên giá dầu thế giới có thể sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới. Những căng thẳng thương mại có thể vẫn tiếp diễn và sẽ tạo ra những bất ổn định ngay trên Hình 8. Tỷ giá hối đoái giữa VND và các đồng tiền các thị trường tài chính, tiền tệ toàn cầu, gây của các nền kinh tế đối tác chủ chốt. cản trở tăng trưởng toàn cầu trong những năm (từ ngày 1/1/2018 đến ngày 19/3/2019) tới. Tăng trưởng của Mỹ có giảm nhẹ nhưng Nguồn: Pacific Exchange Rate Services. nhờ có sự tăng trưởng của một số nước ở châu Á nên tăng trưởng toàn cầu năm 2019 chỉ giảm nhẹ so với năm 2018. 3. Triển vọng kinh tế thế giới và Việt Nam 3.2. Triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2019 Kinh tế Việt Nam đón nhận nhiều tín hiệu 3.1. Triển vọng kinh tế thế giới tích cực như bội chi ngân sách giảm đáng kể, Những bất ổn địa chính trị và tranh chấp cán cân thương mại thặng dư trong đó FDI vẫn thương mại giữa Mỹ và các nước đối tác vẫn giữ vai trò là tác nhân chủ chốt thúc đẩy hoạt chưa có chiều hướng giảm sẽ tiếp tục gây ảnh động thương mại của Việt Nam gia tăng. Tuy hưởng tiêu cực đến dòng chảy thương mại và nhiên, thương mại của Việt Nam vẫn tiếp tục đầu tư của các nền kinh tế chủ chốt, từ đó tác phụ thuộc lớn vào khu vực FDI (FDI chiếm tới động tới tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Dự đoán 75% giá trị xuất khẩu) mà không có nhiều sản trong năm 2019, thương mại toàn cầu vẫn tiếp phẩm thể hiện sự chuyển giao công nghệ ở Việt tục tăng trưởng nhưng với tốc độ chậm hơn, Nam cũng như chưa có sức bật nội lực từ các phản chiếu bức tranh của những căng thẳng và doanh nghiệp trong nước. Lĩnh vực mà dòng mâu thuẫn giữa các đối tác thương mại lớn toàn vốn FDI vào chủ yếu tập trung vào ngành công cầu, những bất ổn trong chính sách kinh tế toàn nghiệp chế biến, chế tạo góp phần đẩy mạnh cầu và những phản ứng của chính sách tài chính quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. tiền tệ trước những căng thẳng đó. Theo dự báo Năm 2019, thương mại Việt Nam sẽ đối của WTO, khối lượng thương mại toàn cầu sẽ mặt với những thách thức và khó khăn nội tại tăng với tốc độ 3,7% trong năm 2019 (đã điều như việc tham gia các hiệp định thương mại tự chỉnh theo thời vụ), trong đó lượng thương mại do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA ). Thêm vào
11. N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 33 đó, hạn chế về trình độ công nghệ dẫn đến Việt mại Tự do Việt Nam - EU sẽ có thể được thông Nam sẽ có nhiều thách thức trong việc phát qua vào khoảng cuối tháng 5 năm nay; hiệp triển các xu hướng thương mại mới một cách định CPTPP có hiệu lực sẽ đem đến các cơ hội bền vững như thương mại số, thương mại điện mới để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Ngoài tử qua biên giới Mỹ và Trung Quốc là hai đối ra, sự tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ của Hàn tác lớn của Việt Nam nên cả tác động tích cực Quốc và sự tăng trưởng khá vững vàng của EU và tác động tiêu cực từ cuộc chiến thương mại - hai trong các đối tác thương mại hàng đầu của giữa hai quốc này đến Việt Nam đều lớn. Do Việt Nam cũng sẽ là những yếu tố thúc đẩy đó, nếu Việt Nam biết tận dụng những khía thương mại của Việt Nam. cạnh tích cực, vượt qua những khía cạnh tiêu Bên cạnh đó, kinh tế vĩ mô về cơ bản vẫn cực thì sẽ có khả năng tạo đột phá trong thương được đảm bảo, lạm phát được dự báo trong tầm mại. Một mặt, chiến tranh thương mại Mỹ - kiểm soát, thanh khoản hệ thống ngân hàng Trung đem đến những sức ép mới khi Việt Nam được duy trì tốt, dự trữ ngoại hối được duy trì ở đứng trước nguy cơ nhập siêu trầm trọng hơn từ mức cao là căn cứ để đảm bảo tỷ giá và lãi suất thị trường Trung Quốc, gia tăng cạnh tranh trên không có biến động quá lớn là điều kiện thuận thị trường nội địa khi cả Mỹ và Trung Quốc có lợi ổn định kinh tế vĩ mô giúp cho tăng trưởng thể đẩy mạnh xuất khẩu sang Việt Nam. Các kinh tế tiếp tục được ghi nhận trong năm 2019. nước khác cũng muốn chớp cơ hội từ cuộc Mặc dù vậy, mô hình tăng trưởng cải thiện chưa chiến thương mại để đẩy mạnh xuất khẩu sang rõ rệt, vẫn chủ yếu dựa vào các nguồn lực như Mỹ và Trung Quốc nên việc Việt Nam tăng vốn đầu tư và tín dụng, trong khi chất lượng, xuất khẩu sang hai thị trường này không phải là hiệu quả sử dụng các nguồn lực này chưa cao. điều dễ dàng. Thêm vào đó, Việt Nam còn đứng Trên cơ sở đánh giá tình hình kinh tế năm 2018 trước nguy cơ Trung Quốc có thể mượn đường cũng như xem xét triển vọng phát triển của các Việt Nam, lách luật để xuất khẩu vòng sang thị nhân tố có thể tác động đến tăng trưởng kinh tế trường Mỹ và từ đó ảnh hưởng đến quan hệ Việt Nam trong năm 2019 bao gồm: tăng thương mại Việt Nam - Mỹ, khiến Việt Nam có trưởng kinh tế giới; chỉ số giá tiêu dùng thế thể nằm trong nguy cơ bị Mỹ áp thuế trong giới; giá dầu thế giới; một số đánh giá tác động tương lai. Tuy nhiên, cuộc chiến thương mại của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung; tỷ lệ Mỹ - Trung cũng có những tác động tích cực đầu tư/GDP; biến động tỷ giá, biến động lãi với Việt Nam như đem lại cơ hội tăng xuất suất, nhóm nghiên cứu dự báo tăng trưởng GDP khẩu hàng hóa sang Mỹ và Trung Quốc đối với của Việt Nam 2019 sẽ dao động trong khoảng các sản phẩm hai bên áp thuế lẫn nhau, với các 6,9-7,1%. sản phẩm sử dụng sản phẩm bị áp thuế làm nguyên liệu đầu vào. Việt Nam có thể sẽ được hưởng lợi từ những thay đổi trong chuỗi cung 4. Một số gợi ý chính sách cho Việt Nam ứng khi các doanh nghiệp nước ngoài chuyển một phần sản xuất ra khỏi Trung Quốc để tránh Từ những kết quả đạt được trong năm 2018, các biện pháp khắt khe của Mỹ áp dụng với Chính phủ Việt Nam cần tiếp tục tăng cường ổn hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc. Bên cạnh đó, định kinh tế vĩ mô, cơ cấu lại các ngành, lĩnh cũng có một số yếu tố khác thúc đẩy tích cực vực gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng bao thương mại Việt Nam trong năm 2019. Đó là trùm, tiếp tục nâng cao năng suất, hiệu quả và Việt Nam sẽ chịu những tác động tiêu cực từ sức cạnh tranh của nền kinh tế. nền kinh tế thế giới và cuộc chiến thương mại Cần theo sát từng động thái và dự đoán các Mỹ - Trung, nhưng khả năng chống chịu của kịch bản của cuộc chiến thương mại nền kinh tế đã tốt hơn và nền kinh tế đang được Mỹ - Trung, hoạch định các giải pháp cho từng điều hành tốt hơn thông qua các đợt điều chỉnh kịch bản đó để ở thế sẵn sàng chuẩn bị cho mọi ngân hàng, thị trường chứng khoán. Đó là tín khả năng, kể cả là khả năng xấu nhất. Chính hiệu lạc quan về khả năng Hiệp định Thương phủ cần cập nhật thường xuyên và nhanh chóng
12. 34 N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 danh mục hàng hóa bị áp thuế của Mỹ và Trung Việc điều hành tỷ giá, sau đúng 3 năm kể từ Quốc cũng như tỷ giá CNY/USD và có kênh ngày Ngân hàng Nhà nước công bố áp dụng tỷ thông tin nhanh chóng cho doanh nghiệp để giá trung tâm gắn theo 8 đồng tiền, thực tế diễn doanh nghiệp có phản ứng kịp thời. ra VND vẫn luôn được gắn theo đồng USD. Cần tiếp tục thực hiện hiệu quả tiến trình Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu hội nhập kinh tế quốc tế, chủ động theo dõi, rộng, sự đa dạng hóa các đồng tiền trong thanh đánh giá xu hướng dịch chuyển dòng FDI trên toán ngày càng gia tăng thì việc áp dụng thực thế giới, không ngừng cải thiện môi trường đầu chất hơn nữa tỷ giá trung tâm là rất cần thiết. tư để tận dụng vị thế của Việt Nam trong thị trường ASEAN và cơ hội do các hiệp định Tuy nhiên, theo kết quả của nhóm nghiên cứu, thương mại tự do tạo ra để thu hút vốn FDI, Ngân hàng Nhà nước chỉ nên áp dụng tỷ giá gồm cả doanh nghiệp Mỹ và doanh nghiệp trung tâm gắn vào 5 đồng tiền gồm USD, EUR, nước khác đang đầu tư tại Trung Quốc, nếu như JPY, CNY và SGD, trong đó tỷ trọng của đồng có sự chuyển dịch đầu tư ra khỏi Trung Quốc USD là lớn nhất chứ không nhất thiết phải gồm của các doanh nghiệp này. Tạo sự liên kết, lan 8 đồng tiền như Ngân hàng Nhà nước đã tỏa giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp công bố. trong nước để các doanh nghiêp Việt Nam dần Ngân hàng Nhà nước cần tiếp tục điều hành nâng cấp công nghệ, hình thành phát triển công chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, phối hợp nghiệp hỗ trợ và phát triển cụm liên kết ngành chặt chẽ với chính sách tài khóa và các chính theo từng chuỗi giá trị, gia nhập mạng sản xuất sách vĩ mô khác. Nếu FED vẫn tiếp tục tăng lãi và chuỗi giá trị toàn cầu. suất thêm 1 lần nữa trong năm 2019 như đã Việt Nam cũng nên cân nhắc một số biện tuyên bố thì trong thời gian tới VND sẽ tiếp tục pháp để ngăn hàng hóa Trung Quốc chuyển có xu hướng mất giá so với USD. Với sự kết hướng ồ ạt sang thị trường Việt Nam như sử hợp của chính sách thắt chặt tiền tệ dần dần, dụng chính sách tỷ giá, áp dụng các biện pháp chính sách quản lý nhằm thu hẹp thâm hụt phi thuế quan hợp lý và theo đúng luật pháp thương mại, và khuyến khích các công ty Mỹ quốc tế như tăng cường kiểm tra chất lượng hồi hương tiền mặt đang ở nước ngoài, cũng như những thay đổi về quy định hạn chế việc tài hàng hóa Trung Quốc tại các điểm kiểm soát trợ mua lại và tài trợ xuyên biên giới có thể dẫn biên giới, nâng cao yêu cầu về chất lượng đối đến áp lực huy động USD ở châu Á, tăng chi với hàng hóa nhập khẩu Trung Quốc. Việc phí thanh toán bằng USD và sự mất giá của Chính phủ nỗ lực giảm chi phí cho các nhà xuất đồng nội tệ trong khu vực. Việt Nam cần theo khẩu cũng như các doanh nghiệp sản xuất bằng dõi và có những phương án đối phó kịp thời với cách cắt giảm tối đa các thủ tục và giấy phép, biến động tỷ giá trong khu vực. đồng thời tích cực hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm thị trường mới cũng là giải pháp cần thiết. Cần xác định rằng chiến lược cốt lõi của Lời cảm ơn Việt Nam để đối phó với những biến động của tình hình kinh tế thế giới nói chung, cuộc chiến Bài viết nằm trong khuôn khổ Đề tài thương mại nói riêng là thúc đẩy ổn định vĩ mô, KT.18.04 của Trường Đại học Kinh tế - Đại học ổn định giá trị của VND, tăng cường thực hiện Quốc gia Hà Nội. các FTA đã ký kết để tăng xuất khẩu và duy trì đà tăng trưởng, đồng thời tận dụng được cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 để thúc đẩy sự Tài liệu tham khảo phát triển của thương mại điện tử, thương mại [1] WB, Development Economics - Prospects, số, theo kịp những xu hướng mới của thương December 2018. mại quốc tế. [2] WB, Development Economics - Prospects, January 2019a.
13. N.C. Nhung et al. / VNU Journal of Science: Economics and Business, Vol. 35, No. 1 (2019) 23-35 35 [3] WB, Development Economics - Prospects, [7] Tổng cục Hải quan, “Tình hình xuất khẩu, nhập February 2019b. khẩu hàng hóa của Việt Nam tháng 12 và năm [4] WTO, Monthy world trade data, 2019a, truy cập 2018”, 2019a, truy cập ngày 15/01/2019, ngày ort_term_stats_e.htm uan/ViewDetails.aspx?ID=1559&Category=Phân [5] WTO, World Trade Outlook Indicator, 2019b, %20t%C3%ADch%20định%20kỳ&Group=Phân truy cập từ %20t%C3%Adch. [8] Tổng cục Hải quan, “Tình hình xuất khẩu, nhập toi_19feb19_e.pdf khẩu hàng hoá của Việt Nam tháng 2 và 2 tháng [6] UNCTAD, Investment Trends Monitor Issue 31: đầu năm 2019”, 2019b, truy cập ngày 15/03/2019, Global FDI flows continue their in 2018, New York and Geneva: United Nation, 2019. uan/ViewDetails.aspx?ID=1612&Category=&Gro up=Phân%20t%C3%ADch.