Giáo trình về môn Tin học đại cương

pdf

190 trang vanle 2550

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình về môn Tin học đại cương", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

giao_trinh_ve_mon_tin_hoc_dai_cuong.pdf

Nội dung text: Giáo trình về môn Tin học đại cương

TR ƯNG ð I H C NÔNG NGHI P I B MÔN CÔNG NGH PH N M M C¸cT¸cgi¶:§çThÞm¬(Chñbiªn) TS.D−¬ngXu©nThnh,Ths.NguyÔnThÞThuû,Ths.Ng«TuÊnAnh GIÁO TRÌNH TIN H C ð I C ƯƠ NG DÙNG CHO KH I A Hà N i - 2006
MC L C Ph n I: ð i c ươ ng v Tin h c 3 Ch ươ ng I: Gi i thi u chung 3 1. Thông tin và tin h c 3 1.1 Khái ni m thông tin 3 1.2 Khái ni m tin h c 3 2. H ñ m trong máy vi tính 3 2.1 H 10 3 2.2 H 2 4 2.3 H 16 4 2.4 Bi u di n s trong máy tính và các ñơ n v thông tin 5 2.5 Chuy n ñ i gi a các h ñ m 6 2.6 Các phép toán trong h 2 8 3. Tp và th ư m c 10 3.1 T p 10 3.2 Th ư m c 10 4. Mã hoá 11 4.1 Khái ni m mã hoá 11 4.2 Mã ASCII 12 5. ði s logic 12 5.1 Khái ni m m nh ñ Logic, bi n Logic, hàm Logic 12 5.2 Các toán t Logic c ơ b n 13 Bài t p -Câu h i ôn t p 15 Ch ươ ng II: C u trúc máy vi tính 16 1. Ch c n ăng và s ơ ñ c u trúc c a máy vi tính 16 1.1 Ch c n ăng c a máy vi tính 16 1.2 S ơ ñ c u trúc máy vi tính 16 2. Các b ph n cơ b n c a máy vi tính 17 2.1 B x lý trung tâm 17 2.2 B nh 18 2.3 Thi t b ngo i vi 18 3. T ch c m t phòng máy tính và cách b o qu n 21 3.1 T ch c m t phòng máy 21 3.2 B o qu n ñĩ a t , màn hình, bàn phím 21 Bài t p - Câu h i ôn t p 22 2 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 2
Ch ươ ng III: H ñiu hành 23 1. Khái ni m h ñiu hành 23 1.1 Khái ni m h ñiu hành 23 1.2 Phân lo i h ñiu hành 23 1.3 M t s h ñiu hành thông d ng 23 2. H ñiu hành Microsoft windows 98/2000 25 2.1 Kh i ñ ng máy và các thành ph n c ơ b n 25 2.2 T o, thay ñi các bi u t ưng ho c m c ch n cho m t n i dung 28 2.3 S d ng h p tho i CONTROL PANEL 29 2.4 S d ng ch ươ ng trình Windows Explorer 35 Bài t p - Câu h i ôn t p 39 Ch ươ ng IV: H so n th o v ăn b n Microsoft Word 40 1. Gi i thi u ch ươ ng trình MS-Word 40 1.1 Gi i thi u chung 40 1.2 Cách s d ng chu t 40 1.3 Kh i ñ ng và ra kh i Word 41 1.4 Mô t các thành ph n trong màn hình Word 42 2. Các phím gõ t t (Shortcut-Key) 47 2.1 Các phím gõ t t b t ñ u b ng phím ALT 47 2.2 Các phím gõ t t b t ñ u bng phím CTRL 47 2.3 Các phím gõ t t b t ñ u b ng phím SHIFT 47 3. Các thao tác ñnh d ng 48 3.1 Ph ươ ng pháp ti ng Vi t 48 3.2 ðnh d ng kí t 49 3.3 ðnh d ng ñon v ăn b n 51 3.4 ðnh d ng trang gi y 51 4. K b ng bi u 47 4.1 Chèn b ng bi u và v ăn bn 52 4.2 M t s thao tác s a ch a b ng bi u 54 4.3 ðánh s th t trong m t c t 55 4.4 T o b ng b ăng bút chì 56 5. Các thao tác th ưng g p 56 5.1 Vi t ch cái ñ u tiên 56 5. 2 Chia trang ho c ñon v ăn b n thành nhi u c t 56 5. 3 Thu t ng vi t t t 57 5. 4 T o ñon v ăn b n m u 58 5. 5 Vi t s m ũ và ch s 59 3 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 3
5. 6 Chèn vào v ăn b n m t kí t ñ c bi t 59 6. T ñ ng hoá quá trình so n th o 59 6.1 T o dòng TAB. 59 6.2. T o các Style 60 6.3 T o Macro 62 7. ð ho 65 7.1 Các thao tác v c ơ b n 65 7.2 Ch ngh thu t 68 8. Tr n tài li u t o thành v ăn b n m i 71 8.1 T o m u gi y m i 71 8.2 T o danh sách 71 9. Các thao tác h tr 72 9.1 Khôi ph c các thanh công c 72 9.2 Hi n ho c d u các thanh công c 73 9.3 Thêm b t ch c n ăng trên thanh công c 74 9.4 B o m t v ăn b n 75 Bài t p - Câu h i ôn t p 78 Ch ươ ng V: Internet và cách s d ng Internet 83 1. Gi i thi u chung 83 1.1 M ng máy tính 83 1.2 Nhà cung c p d ch v Internet 84 1.3 K t n i Internet 85 2. S d ng trình duy t Internet Explorer (IE) 86 2.1 Kh i ñ ng Internet Explorer 86 2.2 Ra kh i Internet Explorer 86 2.3 Tìm ki m thông tin 86 2 4 Cách l ưu tr các ñ a ch và cách t ch c l i các ñ a ch 87 2.5 M t s tu ỳ ch n Internet Explorer 87 2.6 L ưu trang Web vào máy tính 88 2.7 L ưu nh 88 2.8 In trang Web 88 3. Th ư ñin t (E-mail) 89 3.1 Gi i thi u Email 89 3.2 Các mô hình ho t ñ ng c a d ch v Email 90 3.3 T o hòm th ư mi n phí v i Yahoo 90 3.4 G i và nh n th ư v i Yahoo 90 3.5 G i nh n th ư b ng Outlook Express 92 4 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 4
3.6 Download và m t s ñ a ch Internet 94 Bài t p - Câu h i ôn t p 95 Ch ươ ng VI: Gi i thu t 96 1. Khái ni m gi i thu t 96 2. Các yêu c u v i gi i thu t 97 3. Các cách di n t gi i thu t 97 4. Thi t k gi i thu t 99 5. Gi i thu t s p x p 100 6. Gi i thu t tìm ki m 101 7.Gi i thu t ñ quy 102 Bài t p ch ươ ng VI. 105 Ph n II: Ngôn ng l p trình Turbo Pascal 106 Ch ươ ng I: C u trúc c a ch ươ ng trình Pascal 106 1. Gi i thi u v ngôn ng l p trình 106 2. Yêu c u ph n m m và cách kh i ñ ng 107 3. Nh ng quy ñ nh v cách vi t bi u th c và ch ươ ng trình 108 4. C u trúc chung c a m t ch ươ ng trình Pascal 109 Câu h i ôn t p ch ươ ng I 109 Ch ươ ng II: Các ki u d li u c ơ s và cách khai báo 111 1. Khái ni m d li u, ki u d li u 111 2. Các ki u d li u ñơn gi n 111 3. Cách khai báo 115 4. Bi u th c và câu l nh 117 Bài t p ch ươ ng II 117 Ch ươ ng III: .Các th t c vào ra d li u và các c u trúc ñiu khi n 118 1. Phép gán 118 2. Các th t c Vào-Ra d li u 118 3. Các câu lênh ñiu ki n 123 4. Các l nh l p 126 Bài t p ch ươ ng III 134 Ch ươ ng IV: Ki u d li u có c u trúc: ki u m ng, ki u xâu kí t , ki u t p h p 135 1. Ki u m ng 135 2. Ki u xâu kí t 142 5 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 5
3. Ki u t p 146 Bài t p ch ươ ng IV. 150 Ch ươ ng V: Ch ươ ng trình con: Hàm và th t c 151 1. C u trúc c a hàm và th t c 151 2. Bi n toàn c c, bi n c c b và truy n d li u 154 3. Tính ñ quy c a ch ươ ng trình con 154 4. M t s ch ươ ng trình con c a Turbo Pascal 156 Bài t p ch ươ ng V. Ch ươ ng VI: Ki u d li u có c u trúc: Ki u b n ghi và ki u t p. 157 1. Ki u b n ghi 157 2. Ki u t p 159 Bài t p ch ươ ng VI. 171 Ch ươ ng VII: .ð h a và âm thanh 172 1. ð h a 172 2. Âm thanh 182 Bài t p ch ươ ng VII. 185 Tài li u tham kh o. 186 6 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 6
M ð U Tin h c là m t ngành khoa h c ñưc d y trong t t c các tr ưng ñ i h c, tuy nhiên n i dung d y có khác nhau. Tu ỳ theo yêu c u c a t ng ngành mà ch ñ nh s ti t, ngành nông nghi p ñưc chia ra làm hai kh i, kh i A và kh i B, th ưng d y 60 ti t cho kh i A và 45 ti t cho kh i B. Giáo trình Tin h c ñi c ươ ng này ñưc vi t cho sinh viên ði h c Nông nghi p thu c các chuyên ngành kh i A. N i dung vi t theo ñ c ươ ng môn h c trong khung ch ươ ng trình ñào t o k s ư Nông nghi p c a B Giáo d c và ðào t o n ăm 2004. Giáo trình này cung c p cho sinh viên nh ng ki n th c c ơ b n v Tin h c, ki n th c lp trình trong ngôn ng Pascal và m t s ph n m m ñưc ng d ng r ng rãi nh t hi n nay, t ñó giúp sinh viên nâng cao hi u bi t v tin h c và v n d ng ki n th c Tin h c vào các môn hc chuyên ngành, c ũng nh ư v n d ng Tin h c vào các công vi c c a mình. Giáo trình này vi t cho ng ưi h c, do ñó khi d y các giáo viên c n tham kh o thêm sách vi t v c u trúc máy tính, h ñiu hành, h so n th o v ăn b n Mirosoft Word, mng máy tính, Internet, c u trúc d li u và thu t gi i, l p trình trong Turbo Passcal. ð n m v ng ki n th c trình bày trong sách không có cách nào t t h ơn là xem k các thí d , làm ñ các bài t p, tr l i các câu h i ôn t p và t ăng c ưng th c hành trên máy tính, ngoài ra còn ph i có trình ñ ti ng Anh t i thi u là trình ñ B. Ni dung c a giáo trình chia 2 ph n; Ph n I bao g m 6 ch ươ ng nêu lên nh ng ki n th c ñ i c ươ ng v Tin h c. Ph n 2 g m 7 ch ươ ng nêu lên cách l p trình trong Turbo Pascal. Sau m i ch ươ ng có ph n bài t p ho c câu h i ôn t p. Các bài t p ñã ñưc ch n l c m c ñ trung bình ñ sinh viên qua ñó hi u thêm bài gi ng và thu ho ch thêm m t s n i dung m rng g n v i th c t . Ch ươ ng I - Ph n 1 trình bày các khái ni m chung trong Tin h c. Ch ươ ng này gi i thi u các khái ni m c ơ b n c n thi t nh t trong Tin h c nh ư: Thông tin và Tin h c, h ñ m s dng trong máy tính, mã hoá, ñi s Logic, t p và th ư m c. Các khái ni n ñưc trình bày m t cách c ơ b n và ng n g n nh t. Ch nêu nh ng ph n c n thi t trong Tin h c ñ phù h p v i th i l ưng ca môn h c. Cu i ch ươ ng là các bài t p và câu h i ôn t p ñ c ng c ki n th c. Ch ươ ng II - Ph n 1 trình bày c u trúc c a máy vi tính. Ch ươ ng này gi i thi u các thành ph n c ơ b n c a máy vi tính ñó là: B x lý trung tâm, b nh và các thi t b ngo i vi. Ngoài ra còn gi i thi u cách t ch c và b o qu n m t phòng máy tính. Ch ươ ng này ch gi i thi u các kh i chính c a máy vi tính bao g m c u trúc và ch c n ăng, tránh ñi vào c u t o chi ti t làm cho sinh viên khó hi u vì sinh viên không thu c chuyên ngành Tin h c nên thi u các ki n th c v k thu t ñin t và k thu t s . Ch ươ ng III - Ph n 1 gi i thi u h ñiu hành. Tr ưc tiên là khái ni m h ñiu hành, phân lo i h ñiu hành, trình bày khái quát các h ñiu hành thông d ng hi n nay. Ph n chính ca ch ươ ng này trình bày c th v h ñiu hành WINDOWS 98/2000 trong ñó có ch ươ ng trình WINDOWS EXPLORER. Trong ch ươ ng này nên chú tr ng ph n th c hành. 7 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 7
Ch ươ ng IV - Ph n 1 trình bày v h so n th o v ăn b n Microsoft Word 2000. Trong ñó quan tr ng nh t là các l nh v so n th o v ăn b n, trình bày v ăn b n, k b ng bi u, các l nh trên t p, các l nh v . Chú tr ng th c hành nhi u trên máy ñ c ng c các ki n th c và t ăng cưng các k n ăng so n th o. Ch ươ ng V - Ph n 1 trình bày v Internet. Ch ươ ng này cung c p cho ng ưi h c ki n th c v Internet, cách s d ng Internet, cách s d ng th ư ñin t và các d ch v khác trên Internet. Ch ươ ng VI - Ph n 1 trình bày v gi i thu t. Ch ươ ng này cung c p cho ng ưi h c ki n th c v gi i thu t, các gi i thu t c ơ b n v s p x p và tìm ki m. Ch ươ ng I - Ph n 2 trình bày c u trúc c a ch ươ ng trình trong Turbo Pascal. Ch ươ ng này nêu lên c u trúc c a ch ươ ng trình và các b ưc c ơ b n khi l p trình. Ch ươ ng II - Ph n 2 trình bày các ki u d li u c ơ s . Ch ươ ng này cung c p các ki n th c v các ki u d li u và ñi sâu vào các ki u d li u ñơn gi n. Ch ươ ng III - Ph n 2 nêu ra nh ng ki n th c t ch c các th t c vào, ra d li u và các cu trúc ñiu khi n trong Pascal. Ch ươ ng IV - Ph n 2 trình bày các ki u d li u có c u trúc, bao g m ki u m ng, ki u xâu kí t , ki u t p h p. Ch ươ ng V - Ph n 2 nêu ra cách t ch c ch ươ ng trình con là hàm và th t c, cách s dng bi n toàn c c và bi n c c b , v n ñ truy n d li u trong và tính ñ quy trong ch ươ ng trình con. Ch ươ ng VI - Ph n 2 trình bày các kiu d li u có c u trúc bao g m ki u b n ghi và ki u t p. Ch ươ ng VII - Ph n 2 trình bày các ki n th c v ñ h a và âm thanh trong Pascal. Khi biên so n chúng tôi ñã c g ng ñưa ra m t b c c c a cu n sách sao cho bám sát ñưc ñ c ươ ng chi ti t c a môn h c, v i hy v ng r ng giáo trình này s r t b ích và c n thi t ñi v i các sinh viên ñi h c Nông nghi p và các ngành khác. Giáo trình này ñưc vi t b i các th y cô trong khoa Công ngh thông tin. Th y D ươ ng Xuân Thành vi t ch ươ ng IV ph n 1 và ch ươ ng VII ph n 2. Cô Nguy n Th Th y vi t ch ươ ng I, ch ươ ng II và ch ươ ng III ph n 2. Th y Nguy n Tu n Anh vi t ch ươ ng VI ph n 1. Cô ð Th Mơ vi t ch ươ ng I, ch ươ ng II, ch ươ ng III, ch ươ ng V ph n 1 và ch ươ ng IV, ch ươ ng V, ch ươ ng VI ph n 2. Trong quá trình biên so n sách chúng tôi ñã nh n ñưc nhi u ý ki n ñóng góp quý báu ca các giáo viên trong b môn Công ngh ph n m m và b môn khoa h c máy tính - Khoa công ngh thông tin tr ưng ñ i h c Nông nghi p I Hà n i. Chúng tôi xin chân thành c m ơn. Tuy ñã h t s c c g ng nh ưng chúng tôi ngh ĩ r ng cu n sách này còn nhi u thi u sót, rt mong s góp ý c a b n ñ c. Xin chân thành c m ơn. Hà n i, ngày 20 tháng 2 n ăm 2006 Các tác gi 8 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 8
PH N I: ð I C ƯƠ NG V TIN H C CH ƯƠ NG I: GI I THI U CHUNG ð tìm hi u sâu h ơn v các ph n trong giáo trình này tr ưc tiên ph i có nh ng ki n th c c ơ b n ban ñ u. Ch ươ ng này cung c p nh ng khái ni m, nh ng ki n th c c ơ b n nh t trong Tin h c. N i dung chính c a ch ươ ng này bao g m các ph n: Khái ni m Thông tin và Tin h c, h ñ m ñưc s d ng trong máy tính, mã hoá, ñi s logic, t p và th ư m c. 1 – Thông tin và Tin h c 1.1 - Khái ni m Thông tin * Thông tin là t p h p các d u hi u, các ñ c ñim, các tính ch t cho ta hi u bi t v m t ñi t ưng. * Thông tin có th ñưc bi u di n dưi nhi u d ng phong phú nh ư bi u t ưng, kí t , hình nh, âm thanh v.v . Thi d bi n ñă ng kí xe ô tô, xe máy bao g m các kí t d ng ch và s, cho ta bi t các thông tin v xe nh ư xe ñó thu c t nh nào, xe công hay xe t ư, Trên các bưu ki n có hình cái c c và hình cái ô ñ báo cho bi t trong thùng có v t d v và ph i che ñ không b th m n ưc. * Nói t i thông tin ph i ñ c p t i quá trình x lý thông tin. Ngày nay do xã h i phát tri n nên l ưng thông tin c n x lý r t l n, ñ ph c t p c a quá trình x lý r t cao, do v y x lý thông tin b ng th công, c ơ gi i không th ñáp ng ñưc yêu c u t ñ ng hoá quá trình x lý thông tin. Tin h c ra ñ i ñ ñáp ng yêu c u ñó 1.2 – Khái ni m Tin h c T "Tin h c" (Informatique) ñưc ng ưi Pháp tên là Phillipe Dreyfus dùng ñu tiên vào n ăm 1962 ñ ñ nh ngh ĩa cho m t môn khoa h c m i m trong l ĩnh v c x lí thông tin. Sau ñó vào n ăm 1966 vi n hàn lâm khoa h c Pháp ñã ñư a ra ñnh ngh ĩa sau: "Tin h c là môn khoa h c v x lí h p lí các thông tin, ñ c bi t b ng các thi t b t ñ ng, các thông tin ñó ch a ñ ng ki n th c c a loài ng ưi trong các l ĩnh v c k ĩ thu t, kinh t và xã h i " Vy ta có th coi môn h c Tin h c là m t môn h c nghiên c u vi c t ñ ng hoá quá trình x lý thông tin. ðnh ngh ĩa trên cho phép ta phân Tin h c thành hai l ĩnh v c sau: - Ph n m m (Soft Ware): Xây d ng các thu t toán, các ch ươ ng trình máy tính ñ x lý thông tin. - Ph n c ng (Hard Ware): Thi t k , l p ñ t, b o trì các thi t b t ñ ng ñ x lí thông tin. Ngày nay, các k ĩ thu t viên tin h c v a có kh n ăng ho t ñ ng trên l ĩnh v c ph n c ng cũng nh ư ph n m m. 2- H ñ m trong máy vi tính 2.1- H 10 ( H th p phân: Decimal) H 10 hay h th p phân là h ñ m ñưc s d ng ñ ñ m và tính toán trong ñi s ng hàng ngày. H 10 s d ng 10 kí hi u ch s 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 ñ bi u di n các s . Do s d ng b 10 ch s nên h ñ m này có c ơ s là 10. ð phân bi t s trong các h ñ m khác nhau ng ưi ta th ưng vi t s trong h 10 kèm theo c ơ s d ng sau: Nb ( s N trong h ñ m c ơ s b) ho c vi t ch D vào sau s 9 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 9
Ví d : 2092 10 ; 789,12 10 ; 1027D; 125,47D Ta có th bi u di n s theo c ơ s c a h ñ m. Ví d bi u di n s N trong h 10 theo c ơ s c a nó nh ư sau: 3 2 1 0 -1 -2 8623,56 10 = 8 ×10 + 6 ×10 + 2 ×10 + 3 ×10 + 5 ×10 + 6 ×10 Tng quát bi u din m t s trong h ñ m c ơ s b qua c ơ s c a h ñ m nh ư sau: Gi s có s N b có n+1 ch s ph n nguyên là anan-1 a1a0 và m ch s ph n l là c1c2 cm . S này ñưc vi t t ng quát nh ư sau Nb = anan-1 a 1a0, c 1c2 c m S Nb ñưc bi u di n theo c ơ s b nh ư sau: n n-1 1 0 -1 -2 -m Nb = anan-1 a 1a0, c 1c2 cn = an×b + a n-1×b + + a 1×b + a 0×b + c 1×b +c 2×b + +cm×b (*) Công th c (*) nêu trên s ñưc s d ng ñ chuy n ñ i s gi a các h ñ m. 2.2- H 2 (H nh phân: Binary) H 2 hay h nh phân là h ñ m s d ng 2 ch s 0, 1 ñ bi u di n các s . Bit là ñơ n v c ơ b n c a thông tin theo h th ng s nh phân ( Binary digit). Các m ch ñin t trong máy tính s phát hi n s khác nhau gi a hai tr ng thái (dòng ñin m c cao và dòng ñin m c th p) và bi u di n các tr ng thái ñó d ưi d ng m t trong hai s nh phân 1 ho c 0. Vì vi c ch t o m t m ch ñin tin c y có th phân bi t ñưc s khác nhau gi a 1 và 0 là t ươ ng ñi d dàng và r ti n, cho nên máy tính có kh n ăng x lý n i b các thông tin nh phân m t cách r t chính xác, theo tiêu chu n, nó m c ít h ơn m t l i n i b trong 100 t thao tác x lý Do ch s d ng t p 2 ch s nên h 2 có c ơ s là 2. S N trong h 2 ñưc kí hi u N 2 ho c vi t ch B vào sau s Ví d : 10011 2 ; 11010111 2 ; 1110011B ; 10100001B Bi u di n t ươ ng ñươ ng h 10 và h 2 nh ư sau: H 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 H 2 1 10 11 100 101 110 111 1000 1001 1010 1011 1100 1101 1110 1111 Trong máy tính s d ng h 2. Nh ư v y m i thông tin ñưa vào máy tính ñu ñưc mã hoá và chuy n sang h 2. H 2 trong máy tính ñưc s d ng do lý do k thu t: ch t o các lnh ki n có 2 tr ng thái ( ng v i s 0 và s 1) thì ñơ n gi n và có tính n ñ nh cao. N u s dng h 10 thì các linh ki n ph i có 10 trang thái t ươ ng ng v i 10 ch s nh ư v y s r t khó kh ăn và ph c t p. 2.3- H 16 (Hexadecimal) H 16 s d ng 16 kí hi u 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F ñ bi u di n các s . Do s dng 16 kí hi u nên h này có c ơ s là 16. M i ch s c a h 16 t ươ ng ng v i 1 nhóm 4 bít trong h 2. S N trong h 16 ñưc kí hi u N 16 ho c vi t ch H vào sau s Ví d : 10EF 16 ; AE9F 16 ; 2EFBH ; 45CDH Bi u di n t ươ ng ñươ ng h 10, h 16 và h 2 nh ư sau: H 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 H 16 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C H 2 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001 1010 1011 1100 H 10 13 14 15 16 17 H 16 D E F 10 11 H 2 1101 1110 1111 0001 0000 00010001 10 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 10
H 16 ñưc dùng ñ ghi ñ a ch các ô nh trong b nh c a máy tính, ñ a ch các c ng vào / ra c a máy tính. 2.4- Bi u di n s trong máy tính và các ñơ n v thông tin a) Bi u di n s trong máy tính * Trong máy tính các s ñưc bi u di n theo m t khuôn th ng nh t, ñ dài khuôn có th 8 bít ho c 16 bít ho c 32 bít, Có th bi u di n s theo d ng d u ph y t ĩnh ho c d ng d u ph y ñ ng. Trong ph n này ta ch xét cách bi u di n s nguyên theo d ng d u ph y t ĩnh. * Bi u di n s nguyên d u ph y t ĩnh: S ñưc bi u di n theo khuôn th ng nh t, bít trái nh t (bít cao nh t) dùng ñ bi u di n d u: d u d ươ ng (+) ng v i 0, d u âm (-) ng v i 1. Các bít còn l i dùng ñ bi u di n giá tr c a s . Gi s dùng khuôn 8 bít nh ư sau: 7 6 5 4 3 2 1 0 D u(0 h c 1) Ph n giá tr Ví d : Bi u di n s +6 10 trong khuôn 8 bít. Tr ưc tiên ph i ñ i 6 10 sang h 2 là 110 2 , kt qu nh ư sau: 0 0 0 0 0 1 1 0 * Bi u di n s nguyên âm d u ph y t ĩnh theo ph ươ ng pháp bù 2: Qui t c bi u di n s nguyên âm theo ph ươ ng pháp bù 2: Tr ưc tiên bi u di n s nguyên d ươ ng có giá tr tuy t ñ i b ng v i s ñó trong khuôn qui ưc, sau ñó ñ o t ng bít ( 1 ñi thành 0, 0 ñi thành 1), cu i cùng công v i +1 (s gi i thích sau ph n phép c ng trong h 2). Ví d : bi u di n s – 6 trong khuôn 8 bít nh ư sau: - Bi u di n + 6 : 0 0 0 0 0 1 1 0 - ðo t ng bít: 1 1 1 1 1 0 0 1 - Công +1 0 0 0 0 0 0 0 1 - K t qu - 6 : 1 1 1 1 1 0 1 0 b) ðơ n v thông tin * BIT là ñơ n v nh nh t c a thông tin, nó bi u th m t ph n t nh c a máy tính. Các thi t b máy tính ñ u xây d ng b ng các linh ki n ñin t ch có hai tr ng thái khác nhau và ñưc mã hoá b ng hai s 0/1 (g i là con s nh phân), n u qui ưc g i tr ng thái này là 1 thì tr ng thái kia là 0 (thí d công t c ñin ñóng=1/ng t=0 ; bóng ñèn sáng=1/t t=0). 11 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 11
Các thông tin ñư a vào máy ph i ñưc chuy n hoá thành các xung ñin có m c ñin th cao (g i là m c Logic1) ho c m c ñin th th p (m c Logic 0). M i ph n t nh c a máy tính ch có th ñưc thi t l p tr ng thái 1 ho c 0 nên m i ph n t ñó g i là m t BIT (Binary digiT=ch s nh phân). * BYTE ( ñc là Bai) là m t nhóm 8 BIT. Máy tính dùng 8 ph n t nh ñ ghi nh mt kí t . V y m i kí t ng v i m t BYTE (8 bit). Bít th p nh t có s th t là 0 Ví d : Kí t “A” có mã ASCII 65 10 t ươ ng ng v i 1000001 2, ñưc bi u di n trong 1 byte nh ư sau 0 1 0 0 0 0 0 1 * WORD (T) là m t nhóm g m 2 ho c 4 Byte (v i các máy tính dùng m ch vi x lí 80286 tr v tr ưc m i t ñơn g m 2 Byte, phù h p v i lo i thanh ghi 16 Bit ; v i các máy tính dùng m ch vi x lí t 80386 v sau m i t kép g m 4 Byte phù h p v i thanh ghi 32 Bit). * C ũng nh ư các ñơ n v ño l ưng khác, ñơn v ño l ưng thông tin c ũng có các ñơn v bi nh ư sau: 1 Bít = 0 ho c 1 1 Byte= 8 Bít 1 Kilobyte (KB) = 2 10 Bytes= 1024 Bytes 1 MegaByte (MB) = 1024 KB 1 GigaByte (GB) = 1024 MB 1 TeraByte (TB) = 1024 GB 2.5- Chuy n ñ i s gi a các h ñ m a) Chuy n ñ i s t h ñ m c ơ s b sang h 10 * Qui t c: Mu n chuy n ñ i s t h ñ m c ơ s b sang h 10 ta dùng công th c (*) trong m c 2.1 c a ch ươ ng này nh ư sau: Nb = anan-1 a 1a0, c 1c2 cm n n-1 1 0 -1 -2 -m Nb = an ×b + a n-1×b + + a 1×b + a 0×b + c 1×b +c 2×b + +cm×b Ví d 1 : ð i s 110101 2 sang h 10, ñây b=2 5 4 3 2 0 N10 = 1 × 2 + 1 ×2 + 0 ×2 + 1 ×2 + 0 ×2 + 1 ×2 = 32+16+4+1 = 53 10 Ví d 2: ð i s 110101,11 2 sang h 10 5 4 3 2 0 -1 -2 N10 =1 × 2 + 1 ×2 + 0 ×2 + 1 ×2 + 0×2 + 1 ×2 + 1 ×2 + 1 ×2 = 52+ 0,5 + 0,25= 52,75 10 Ví d 3: : ð i s 10F 16 sang h 10, ñây b=16 2 0 N10 = 1 ×16 + 0 ×16 + 15×16 = 256+15 = 27110 b) Chuy n ñ i s t h ñ m 10 sang h ñ m c ơ s b * Chuy n ñ i s nguyên d ươ ng t h 10 sang h ñ m c ơ s b: - Qui t c: L y s h 10 chia nguyên liên ti p cho c ơ s b, k t qu s trong h ñ m c ơ s b là các s d ư c a phép chia l y theo th t ng ưc l i ( s d ư c a phép chia cu i cùng là s l n nh t). Chú ý: Chia nguyên liên ti p cho c ơ s b có ngh ĩa là th ươ ng c a phép chia tr ưc l i ñưc ly chia nguyên ti p cho b. . . và ch d ng l i khi th ươ ng = 0. 12 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 12
Ví d 1: ð i s 30 10 sang h 2, ta nên t o ra b ng chia nguyên liên ti p ñ theo dõi s d ư cho d dàng nh ư sau S b chia S chia (b) Th ươ ng S d ư 30 2 15 0 15 2 7 1 7 2 3 1 3 2 1 1 1 2 0 1 Kt qu N 2 = 11110 2 Ví d 2: ð i s 172 10 sang h 16, ñây b=16 S b chia S chia (b) Th ươ ng S d ư 172 16 10 12 10 16 0 10 K t qu N 16 = AC 16 ( 10 ng v i A, 12 ng v i C ) * Chuy n ñ i ph n l t h 10 sang h ñ m c ơ s b : - Qui t c: L y ph n l nhân liên ti p v i c ơ s b, k t qu l y ph n nguyên c a phép nhân theo ñúng th t th c hi n. N u ph n l b ng 0 thì d ng; n u ph n l khác 0, mu n lây bao nhiêu ch s ta th c hiên bây nhiêu phép nhân. Ví d 1: ð i s 6,25 10 sang h 2, ñây b=2 6 10 ñi sang h 2 là 110 2 0,25 10 ñi sang h 2 b ng cách th c hi n phép nhân liên ti p nh ư sau: 0,25 × 2 = 0,50 0,50 × 2= 1,0 Nh ư v y 0,25 10 thì h 2 s là 0,01 2 Kt qu 6,25 10 ñi sang h 2 là: 110,01 2 Ví d 2: ð i s 7, 37 10 sang h 2, ñây b=2 710 ñi sang h 2 là 111 2 0,37 10 ñi sang h 2 nh ư sau: 0,37 ×2 = 0, 74 0,74 ×2 = 1,48 0,48 ×2 = 0,96 0,96 ×2 = 1,92 Ta d ng 4 phép nhân v i 4 ch s ph n l, nh ư vây 0,37 10 sang h 2 là 0,0101 2 Kt qu 7,37 10 ñi sang h 2 là 111,0101 2 c) Chuuy n ñ i s t h 16 sang h 2 và t h 2 sang h 16 * Chuy n ñ i s t h 16 sang h 2: - Quy t c: Thay 1 ch s h 16 b ng m t nhóm 4 bít h 2 t ươ ng ng. Ví d : ði s 105EF 16 h 2 N2 = 0001 0000 0101 1110 1111 2 13 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 13
* Chuy n ñ i s t h 2 sang h 16: - Quy t c: Thay m t nhóm 4 bít h 2 b ng1 ch s h 16 t ươ ng ng, vi c nhóm các bít h 2 ñưc th c hi n t ph i qua trái, nhóm cu i cùng không ñ 4 bit thì s thêm các bít 0 vào tr ưc. Vì h 16 dùng ñ ghi ñ a ch nên ch dùng các s nguyên không có ph n l . Ví d : ð i s 1110010101110 2 sang h 16. Ta thêm các s 0 vào tr ưc cho ñ các nhóm 4 bít nh ư sau: N 2 = 0001 1100 1010 1110 tươ ng ng v i N 16 =1CAE 16 2.6- Các phép toán trong h 2 a) Phép c ng * Quy t c c ng 2 bít nh ư sau: Th c hi n theo b ng c ng ( còn g i là b ng chân lý) sau ñây, trong Carry là bít nh chuy n sang bít cao h ơn. A B A+B Carry 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 1 0 1 1 0 1 - Cách th c th c hi n phép c ng hai s h 2 có nhi u bít nh ư sau: ñu tiên c ng t ng cp bít có cùng th t c a hai s v i nhau, sau ñó c ng bít k t qu v a th c hi n v i bít nh chuy n sang t bít th p h ơn. Ví d : A =0 0 1 0 1 1 0 B =0 1 0 1 1 0 1 A+B = 1 0 0 0 0 1 1 b) Phép tr * Quy t c tr 2 bít nh ư sau: Th c hi n theo b ng tr sau ñây, trong ñó Carry là bít nh chuy n sang bít cao h ơn c a s tr . A B A-B Carry 0 0 0 0 1 0 1 0 1 1 0 0 0 1 1 1 - Cách th c th c hi n phép tr hai s h 2 có nhi u bít ta th c hi n tr t ng c p bít theo b ng tr trên, làm t ươ ng t nh ư trong h 10. Ví d : A=1101011 B=1001101 A-B=0011110 Cách khác th c hi n phép tr : L y s b tr c ng v i s tr bi u di n d ng s âm. a- b = a + (-b) 14 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 14
Ví d : Th c hiên phép tính 15 10 – 6 10 trong khuôn 8 bít. Trong ví d này ph i bi u di n s -610 trong khuôn 8 bít ( l y k t qu ví d m c 2.4 a) 15 10 bi u di n trong khuôn 8 bít: 0 0 0 0 1 1 1 1 -610 bi u di n trong khuôn 8 bít : 1 1 1 1 1 0 1 0 Kt qu c ng 2 byte trên ( 15 10 – 6 10 ) : 0 0 0 0 1 0 0 1 Khi c ng h 2 ta theo quy t c trên, chú ý bít trái nh t là bít d u nên khi c ng không nh sang bít cao h ơn. c) Phép nhân * Qui t c nhân 2 bít: Th c hi n theo b ng nhân sau ñây A B A×B 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 1 1 - Cách th c th c hi n phép nhân hai s h 2 có nhi u bít ta th c hi n t ươ ng t nh ư trong h 10 v i b ng nhân trên, phép nhân ñưc th c hi n k t h p gi a phép d ch trái và phép cng. Ví d : a= 10011 2 b= 10112 , th c hi n a ×b nh ư sau: 10011 × 1011 10011 + 10011 00000 10011 Kt qu : 1101 0 0 01 d) Phép chia Trong ph n này ch xét phép chia nguyên. * Cách th c hi n: Phép chia ñưc th c hi n t ươ ng t nh ư trong h 10. Ví d : A=1100 B=100 A: B = 11 Cách khác th c hi n phép chia: L y s b chia tr liên ti p cho s chia, n u hi u là s d ươ ng ho c là 0 thì th ươ ng ñưc c ng v i 1. D ng th c hi n khi hi u là s âm ho c là 0. 15 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 15
Ví d : a=12 10 b= 6 10 th c hi n a: b trong h 2 v i khuôn 8 bít a=12 10 bi u di n trong khuôn 8 bít như sau: 00001100 b=6 10 v y -610 bi u di n nh ư sau: 11111010 Th c hi n phép tr liên ti p và cho th ươ ng nh ư sau: Bưc 1: 12= 00001100 th ươ ng=0 -6= 11111010 Bưc 2: Hi u 00000110 th ươ ng= 0+1=1 -6= 11111010 Hi u 00000000 th ươ ng=1 +1=10 D ng th c hi n Vy 00001100 : 00000110 = 10 3- T p và th ư m c 3.1- T p ( File) * ðnh ngh ĩa t p: T p là t p h p thông tin có liên quan v i nhau và ñưc l ưu tr trong b nh ngoài, b nh ngoài thông d ng hi n nay là ñĩa t . Các thông tin ta ñưa vào trong máy tính nh ư ch ươ ng trình, v ăn b n, d li u, ñ u ñưc l ưu tr trên ñĩa t d ưi d ng t p. Ví d : M t bài th ơ, m t b ng ñim, m t ch ươ ng trình ñưc l ưu tr trên ñĩa t d ưi d ng t p. Mi t p ñưc ñ t m t tên duy nh t, hai t p trong m t m c không ñưc trùng tên. * Tên t p: Tên t p g m hai ph n là tên chính và ñuôi cách nhau b ng d u ch m (.) - Tên chính là m t nhóm ký t b t k ỳ th ưng không ch a d u ch m (.), tên chính dùng ñ phân bi t t p, tên t pth ưng ñưc ch n phù h p v i n i dung t p. B t bu c ph i có tên chính trong tên t p. - Ph n ñuôi t p ( ph n m r ng t p: Extension) th ưng ch a 3 kí t không ch a d u ch m(.). ðuôi t p ñưc dùng ñ phân lo i t p. T p không nh t thi t ph i có ñuôi. Các t p có ñuôi EXE , COM , BAT , PRG là các tp ki u ch ươ ng trình. DAT , DBF là các t p d li u TXT , DOC là các t p ki u v ăn b n. PIC , GIF là các t p ñ ho và nh . Ví d tên t p : DIEM.DBF ; BAOCAO.DOC ; TINHLUONG.PRG - Trong tên t p cho phép dùng kí hi u g p (kí hi u thay th ) : d u? thay th cho m t kí t b t k ỳ và d u * thay th cho m t nhóm kí t b t k ỳ. Các kí hi u g p này ch dùng trong mt s l nh nh ư tìm ki m, thay th , xoá, Ví d : Trong l nh tìm ki m ta mu n tìm các t p có tên là LOP1.DAT, LOP2.DAT, LOP3.DAT, có th ñưc ñ t b ng m t tên g p là LOP?.DAT trong ñó d u ? ñ i di n cho 1 kí t là 1,2 và 3 ñng sau ch LOP. *.DOC là tên nhóm các t p v ăn b n trong WORD *.* là tên nhóm ñi di n cho t t c m i t p. 3.2 Th ư m c (Directory hay folder) ð tìm ki m thông tin nhanh và qu n lý t t các t p trên các thi t b l ưu tr thông tin ca máy tính ng ưi ta t ch c thông tin theo th ư m c. * Th ư m c là m t ng ăn logic ch a t p trong các thi t b l ưu tr thông tin c a máy tính (ñĩa t , b ăng t ho c ñĩ a CD). Gi ng nh ư m t t ch c th ư vi n, các thông tin c ũng ñưc s p xp vào t ng ng ăn. 16 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 16
Mi th ư m c ñưc ñ t m t tên duy nh t và 2 th ư m c không ñưc trùng tên. Tên th ư mc ñ t gi ng nh ư ph n tên chính c a t p. * T ch c th ư m c trên ñĩa t : Th ư m c ñưc t ch a theo mô hình phân c p ( mô hình cây : TREE): M i ng ăn ch a g i là m t th ư m c (Directory), ng ăn to nh t bao trùm trên toàn b ñĩ a g i là th ư m c g c (ROOT), trong th ư m c g c có ch a các th ư m c con ( ng ăn con) và các t p, trong th ư m c con l i có ch a các th ư m c con c a nó ( th ư m c cháu) và các tp, M t mô t ñ y ñ c u trúc c a t ch c th ư m c k t th ư m c g c ñ n các th ư m c con bên trong g i là cây th ư m c (TREE). Ví d : Th ư m c HOCSINH có c u trúc nh ư sau HOCSINH KHOI12 LOPA LOPB KHOI 11 LOPA1 LOPA2 KHOI10 LOPA LOPB LOPC 4. Mã hoá 4.1- Khái ni m mã hoá * Mã hoá là thu t toán nh m gán cho m i ñ i t ươ ng m t nhóm s . Ví d : ðánh s báo danh cho các thí sinh trong phòng thi là mã hoá, k t qu là m i thí sinh s nh n ñưc m t s báo danh, ch c n bi t s báo danh c a thí sinh ta s tìm ñưc m i thông tin v thí sinh ñó. M i tr ưng s có cách ñánh s báo danh riêng hay cách mã hoá riêng. * Nh ư ph n trên ta ñã bi t các thông tin trong máy tính ñ u ñưc bi u di n d ng h 2. Các thông tin ñư a vào máy vi tính bao g m các ch cái la tinh A Z, a z, các s 0 9 và các du (g i chung là kí t - Character), b ng kí t ñó s ñưc mã hoá t ươ ng ng v i m t b ng mã s . S l ưng các kí t nh h ơn ho c b ng 256, n u dùng mã nh phân (s h 2) thì ch c n dùng khuôn 8 bít là ñ ( có th bi u di n s t 0 ñ n 2 8 = 255). Do v y ñ mã hoá cho các kí t ñưc ñưa vào máy vi tính ng ưi ta dùng mã nh phân trong khuôn 8 bít. 17 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 17
4.2- Mã ASCII (American Standard Code for Information Interchange) * B ng mã ASCII là b ng mã chu n c a M và ñưc s d ng thông d ng hi n nay. Mã ASCII dùng mã nhi phân trong khuôn 8 bít. B ng mã này ñánh s th t cho các kí t nh ư sau: Các kí t Mã s Các kí t ñiu khi n : 0 > 31 Kho ng cách (Space Bar) : 32 D u ! " # $ % & ' ( ) + , - . / 33 > 47 Các s t 0 ñ n 9 : 48 > 57 D u : ; ? @ 58 > 64 Các ch cái to A > Z : 65 > 90 D u [ \ ] ^ _ ` 91 > 96 Các ch cái nh a > z : 97 > 122 D u { | } ~ 123 > 127 Các kí t ñ c bi t , kí t k khung : 128 > 255 ñây ta s d ng s h 10 ñ vi t cho g n và d nh , trong máy m i s s ñưc biu di n bng m t nhóm 8 bít trong h 2. Ví d : Kí t "A" có mã 65 10 , bi u di n trong máy tính là 001000001 2 Kí t "B" có mã 66 10 , bi u di n trong máy tính là 001000010 2 5. ði s logic 5.1- Khái ni m m nh ñ logic, bi n logic, hàm logic * M nh ñ logic: M nh ñ logic là m t câu nói ho c câu vi t có tính ch t kh ng ñ nh ho c ph ñ nh m t s ki n. M i m nh ñ logic ñ u có th ñ t ñưc câu h i có ñúng không ho c có sai không. - Các câu c m thán, các câu m nh l nh ho c các kh u hi u không g i là m nh ñ logic. Các câu chung chung ch ng ñúng mà c ũng ch ng sai c ũng không g i là m nh ñ logic. Ví d : "Tôi ñã già" ; "Anh A h c gi i" là m nh ñ logic "Hãy làm cho tôi vi c này" không ph i là m nh ñ logic "Ôi hôm nay tr i ñ p quá" là câu c m thán không g i là m nh ñ logic - M i m nh ñ ch nh n m t giá tr ho c " ñúng" ( TRUE) ho c "sai" (FALSE) t ươ ng t nh ư m t m ch ñin ho c " ñóng" ho c "t t". Môn logic m nh ñ không quan tâm ñ n câu cú ng pháp c a m nh ñ mà ch xét ñ n tính ñúng sai c a m nh ñ . - T các m nh ñ ñơn gi n ta có th xây d ng lên các m nh ñ ph c t p h ơn nh các phép liên k t "Không", "Và" , "Ho c" Ví d : Các m nh ñ ñơn A = "Hà n i ñông dân " B = "Hà n i có nhi u cây xanh " X = "An là con li t s ĩ " Y = "An là bôi ñi " Phép "Và" liên k t A và B cho C = "Hà n i ñông dân và có nhi u cây xanh", Phép “Không” v i X cho Z= “ Không ph i An là con li t s ĩ”. Phép "Ho c" liên k t X và Y cho Z = “An là con li t s ĩ ho c An là b ñ i” - Các phép "Không", "Và", "Ho c" cùng v i các m nh ñ làm thành m t ñ i s g i là ñi s logic hay ñ i s m nh ñ 18 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 18
* Hai giá tr TRUE ( ñúng) và FALSE ( sai) là 2 h ng logic, v i TRUE > FALSE. * Bi n logic: Là bi n ch có th nh n 1 trong 2 giá tr logic là ñúng (TRUE) ho c sai ( FALSE). Ví d : X= "S m là s âm " , trong ví d này X là m t bi n logic vì nó có th nh n giá tr TRUE ho c FALSE tu ỳ theo giá tr c a m, gi s m=-5 thì X nh n giá tr TRUE, nu m=7 thì X nh n giá tr FALSE. * Hàm logic: - Nh ng bài toán Logic th ưng ñưc phát bi u d ưi d ng các câu nói ho c câu vi t xác ñnh các yêu c u và các ràng bu c ñ i v i h th ng mà bài toán gi i quy t. Ta có th bi u di n s liên k t gi a các m nh ñ b ng m t bi u th c Logic ho c ñưc g i là hàm Logic. - Hàm logic là m t hàm c a các bi n logic. K t qu c a hàm tr v 1 giá tr logic. Ví d : Bi n X="Sinh viên có h kh u Hà n i" Bi n Y="Sinh viên có tu i > 20 " Hàm F= X "và" Y hay F= X AND Y có ngh ĩa F = "Sinh viên có h kh u Hà n i và có tu i > 20 ". Nh ư v y ng v i nh ng giá tr X, Y khác nhau thì hàm F s cho các giái tr khác nhau ñưc mô t theo b ng sau: X Y X AND Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE FALSE TRUE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE Các giá tr có th c a m t hàm logic ñưc bi u di n d ưi d ng m t b ng, b ng này ñưc g i là b ng chân lý. Hàm logic có n bi n thì b ng chân lý s có 2 n giá tr có th c a hàm. 5.2- Các toán t logic c ơ b n Các phép toán trong ñi s logic g i là các toán t logic. Sau ñây s trình bày 4 toán t logic cơ b n theo th t ưu tiên c a các toán t , các toán t logic khác ñ u có th ñưc bi u di n qua 4 toán t c ơ b n này. * Toán t NOT ( ph ñ nh hay ñ o) Bng chân lý: X NOT X FALSE TRUE TRUE FALSE * Toán t AND (và ) Bng chân lý: X Y X AND Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE FALSE TRUE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE 19 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 19
* Toán t OR (ho c ) Bng chân lý: X Y X OR Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE TRUE TRUE * Toán t XOR (ho c lo i tr ) Bng chân lý: X Y X XOR Y FALSE FALSE FALSE FALSE TRUE TRUE TRUE FALSE TRUE TRUE TRUE FALSE * Th t ưu tiên c a 4 toán t trên là: NOT, AND, OR, XOR * Bi u th c logic: Là s k t h p gi a các h ng logic, bi n logic, hàm logic và các toán t logic. K t qu c a bi u th c logic là 1 h ng logic ( TRUE ho c FALSE). Có th tính gía tr c a bi u th c logic theo th t sau: - Thay giá tr vào các bi n n u có. - Th c hi n các phép tính s h c, các phép tính so sánh n u có. - Th c hi n các toán t logic theo th ư t ưu tiên ñã nêu. Các phép tính s h c và phép so sánh các s ta ñã bi t, chú ý h ơn v so sánh 2 xâu kí t. * So sánh 2 xâu kí t : Khi so sánh 2 xâu kí t ta ti n hành so sánh mã ASCII c a t ng cp kí t t ươ ng ng t 2 xâu, k t qu c a phép so sánh theo 3 tr ưng h p sau: - N u g p m t c p có mã khác nhau thì xâu ch a kí t có mã nh h ơn là xâu nh h ơn. - N u hai xâu có t t c các c p kí t có mã b ng nhau thì 2 xâu b ng nhau. - N u trong qúa trình so sánh m t xâu ñã h t các kí t , m t xâu v n còn kí t thì xâu ít kí t h ơn là xâu nh h ơn. Ví d : “ABCD” “1234”) OR ( sinx >2) AND NOT ((X 2 +Y 2+ 2XY) ≥ 0 ) = TRUE OR FALSE AND NOT TRUE = TRUE OR FALSE AND FALSE = TRUE OR FALSE = TRUE 20 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 20
Bài t p ch ươ ng I Bài 1: Chuy n ñ i s trong các h ñ m a, Chuy n 33 10 , 35 10 sang s h 2,h 16 b, Chuy n 10111001 2, 1001101 2 h 10, h 16 c, Chuy n 20A16 , 3EB 16 sang h 2, h 10 Bài 2: Th c hi n các phép tính trong h 2 a, x=36 10 , y=18 10 Tính x+y, x-y, x*y, x/y b, x=20 10 , y=5 10 Tính x+y, x-y, x*y, x/y Bài 3: Tính giá tr c a các bi u th c logic sau a, NOT (LOAI = 500000) OR (LOAI 8) AND (KV=3) AND (DIEM>=16) OR (DT>8) AND (KV=1) AND (DIEM>=15) Tính khi : 1- DT=6, KV=3, DIEM=17 2- DT=9, KV=1, DIEM=16 3- DT=6, KV=3, DIEM=15 c, (TEN='H*' ) AND (TINH='T*') OR NOT(TEN='D*') AND (TINH 'H*') Chú ý: D u * thay cho m t dãy kí t b t k ỳ. Tính khi : 1- TEN='HA' , TINH= 'THAI BINH' 2- TEN='DUNG', TINH=' HA NOI' 3- TEN='MAI', TINH='THAI NGUYEN' d, (SIN 2 X 'AXY') AND ( (X+Y) 2 ≥ 2XY ) e, ( ( COS X + SIN X ) > 2 ) OR ( 'ABC' ’a’) ) f, NOT ((lg100 + 1!) >2) AND ((3!+2) (‘abc’<’ABC’)) Câu h i ôn t p ch ươ ng I 1. Tin h c là gì? 2. Trong máy tính dùng các h ñ m nào? 3. Bi u di n s trong máy tính nh ư th nào? 4. Trình bày các ñơ n v thông tin s d ng hi n nay. 5. Trình bày cách chuy n ñ i s gi a các h ñ m. 6. Trình bày các phép tính trong h 2. 7. Trình bày cách ñt tên t p, tên th ư m c. 8. Bng mã thông d ng trong tin h c hi n nay là b ng mã nào? Trình bày v b ng mã ñó. 9. Trình bày các toán t logic c ơ b n theo th t ưu tiên. 10. Trình bày cách so sánh 2 xâu kí t . 21 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 21
CH ƯƠ NG II: C U TRÚC MÁY VI TÍNH ð s d ng t t máy vi tính ph c v cho chuyên môn c a mình tr ưc tiên ph i hi u ch c n ăng và c u t o c a máy vi tính. ðây là m t giáo trình Tin h c d y cho sinh viên không ph i chuyên ngành Tin h c do ñó không ñi sâu vào c u t o chi ti t máy vi tính mà ch gi i thi u c u trúc c a máy vi tính hay các kh i chính c a máy vi tính. Ch ươ ng này cung c p các ki n th c chính như sau: Ch c n ăng và s ơ ñ c u trúc c a máy vi tính, CPU, b nh , các thi t b ngo i vi, cách t ch c m t phòng máy. 1- Ch c n ăng và s ơ ñ c u trúc c a máy vi tính 1.1- Ch c n ăng c a máy vi tính Máy vi tính là máy vi ñin t ho t ñ ng theo ch ươ ng trình và có các ch c n ăng c ơ b n sau ñây: * Ti p nh n thông tin vào và ñư a thông tin ra ( Vào / Ra : Input / Output). V i ch c năng này ng ưi s d ng giao ti p ñưc v i máy vi tính. * X lý thông tin hay bi n ñ i thông tin, ñây là ch c n ăng quan tr ng nh t c a máy vi tính, th c hi n nhi m v t ñ ng hoá x lý thông tin thay cho con ng ưi. * L ưu tr thông tin. Các thông tin s d ng trên máy vi tính n u c n s ñưc l ưu tr ñ trao ñi và s d ng cho nhi u l n sau. 1.2- S ơ ñ c u trúc máy vi tính ð ñ m nh n ñưc các ch c n ăng c ơ b n trên, máy vi tính ñưc thi t k v i các kh i chính theo s ơ ñ c u trúc sau (Hình 1.2) ðơ n v vào ðơ n v ra B nh (Input) (Output) Ng ưi s Ng ưi (Memory) dng s d ng ðơ n v tính toán s h c và logic (ALU) ðơ n v ñiu khi n (Control unit ) Hình 1.2 Trong s ơ ñ trên dùng 2 kí hi u: Tín hi u thông tin Tín hi u ñiu khi n 22 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 22
* Các tín hi u thông tin t ng ưi s d ng qua ñơn v vào ( bàn phím, chu t, ñĩ a, ) ñưc ñưa vào b nh , t b nh các thông tin ñưc chuy n vào ñơ n v tính toán s h c và logic ñ x lý, x lý xong k t qu ñưc chuy n vào b nh , t b nh chuy n ñ n ñơn v ra ( màn hình, máy in, máy v , ) và t i ng ưi s d ng. * Các tín hi u ñiu khi n ñưc thi t l p gi a ñơn v ñiu khi n và các kh i khác trong dàn máy vi tính ñ chuy n các tín hi u ñiu khi n c a ñơn v ñiu khi n t i các kh i khác và chuy n các tín hi u ph n h i t các kh i khác v ñơn v ñiu khi n. * Các kh i trong máy vi tính ñưc n i v i nhau b ng các cáp truy n d n ( BUS), g m 3 lo i cáp ñó là cáp ña ch (Bus Address), cáp D li u (Bus Data) và cáp ñiu khi n (Bus Control). * Trong máy vi tính 2 kh i quan tr ng nh t là ñơ n v tinh toán s h c và logic, ñơ n v ñiu khi n n m trong cùng m t v c a m ch vi x lí (Micro Processor), ñưc g i là ñơ n v x lý trung tâm (CPU : Central Processor Unit) hay b vi x lý(Micro Processor). * CPU và b nh n m trong thân máy. ðơn v vào/ ra n m bên ngoài máy ñưc g i chung là thi t b ngo i vi, ngày nay các thi t b ngo i vi c a máy vi tính r t phong phú và ña dng. * Ngoài các kh i c ơ b n k trên, ñ cho máy vi tính ho t ñ ng c n có m t b ngu n ni v i máy. 2- Các b ph n c ơ b n c a máy vi tính 2.1- B x lý trung tâm (CPU: Central Processor Unit ) a) Ch c n ăng c a CPU CPU là b ch huy c a máy vi tính, có các ch c n ăng sau: - Th c hi n vi c nh n l nh, gi i mã l nh và ñiu khi n các kh i khác th c hi n l nh. - Th c hi n các phép tính s h c, logic và các phép tính khác. - Sinh ra các tín hi u ñ a ch trên máy. b) C u t o c a CPU CPU bao g m các ph n sau: * ðơ n v ñiu khi n (Control unit): Th c hi n vi c nh n l nh, gi i mã l nh và ñiu khi n các kh i khác th c hi n l nh và sinh ra các tín hi u ñ a ch trên máy ñ qu n lý b nh . * ðơ n v tính toán s h c và logic (Arithmeric – Logic Unit): Bao g m các vi m ch tính ñ th c hi n các phép tính s h c, logic và các phép tính khác. * Thanh ghi (Register) là m t c u trúc g m 16 bít (ho c 32 bit) nh li n k nhau ñưc thi t l p ngay trong m ch vi x lý. Các thanh ghi này ñưc phân thành 4 nhóm theo m c ñích s d ng sau: - Nhóm 1: 4 thanh ghi ña n ăng kí hi u là AX,BX,CX,DX ñưc s d ng cho nhi u m c ñích khác nhau. - Nhóm 2: 4 thanh ghi ña ch ñon (Segment) b nh , thanh ghi CS (Code segment) ch a ñic ch ñon mã l nh, thanh ghi DS (Data Segment) ch a ñ a ch ñon d li u, thanh ghi SS (Stack Segment) ch a ñ a ch ñon ng ăn x p, thanh ghi ES (Extra Segment) ch a ñ a ch ñon d li u m r ng. - Nhóm 3: 5 thanh ghi ña ch t ươ ng ñi (offset), thanh ghi IP (Instruction Pointer) tr ti ô ch a l nh trong ñon CS; thanh ghi SI (Source Index) tr t i ô ch a d li u ngu n trong 23 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 23
ñon DS, Thanh ghi DI (Destination Index) tr t i ô ch a d li u ñích trong ñon DS, Thanh ghi SP (Stack Pointer) tr t i ô ch a d li u trong ñon ng ăn x p SS và thanh ghi BP (Base Pointer) tr t i ô d li u trong ñon ch a d li u m r ng ES. Nhóm 4: 1 thanh ghi c (Flag) ñ ghi các tr ng thái (ta g i là c ) x y ra trong các phép toán s h c. 2.2- B nh ( Memory) B nh hay còn g i là b nh trong ( b nh ) chính c a máy vi tính. * Ch c n ăng c a b nh : B nh dùng ñ ch a các thông tin c n thi t nh ư ch ươ ng trình, d li u trong quá trình máy ho t ñ ng. * T ch c c a b nh : - Các thông tin ñưc c t trong b nh d ưi d ng mã nh phân ( các bít 0 ho c 1). - M t nhóm các bít có th là 16 bít ho c 32 bít, g i là m t ô nh . M i ô nh ñưc ñánh m t s th t trong h 16 g i là ña ch c a ô nh . Thông tin ghi bên trong ô nh là n i dung c a ô nh . Dùng ña ch ñ truy nh p vào ô nh ñ ñ c n i dung ho c ghi nôi dung vào ô nh . - Kích th ưc c a b nh hay dung l ưng c a b nh là s l ưng thông tin mà b nh có kh n ăng ch a ñưc, th ưng dùng ñơ n v MB ho c GB. * Phân lo i b nh : Theo tính ch t thông tin ch a trong b nh ng ưi ta chia thành b nh ROM và RAM. - ROM ( Read Only Memory): là b nh c ñ nh cho phép ch ñ c thông tin mà không ghi thông tin vào ñưc. ROM là b nh c ng do hãng ch t o cài ñt s n các ch ươ ng trình bên trong, bao g m các ch ươ ng trình ki m tra và các ch ươ ng trình c ơ s c t lõi nh t c a máy vi tính. Các thông tin trong ROM s không b m t ñi khi ta t t ngu n c a máy. - RAM (Random Access Memory): Là b nh m m, có th thay ñ i, truy nh p m t cách ng u nhiên. RAM làm t các m ch vi m ch (g i là Chip nh ). RAM dùng ñ ghi ch ươ ng trình c a h ñiu hành n p vào t ñĩ a kh i ñ ng, ch ươ ng trình và d li u c a ng ưi s dng. Có th ñ c và ghi thông tin vào RAM. Thông tin trong RAM s b mt ñi khi ta t t ngu n c a máy, do v y ta ph i l ưu tr thông tin ra b nh ngoài. 2.3- Thi t b ngo i vi a) Bàn phím ( Keyboard ) * Bàn phím là thi t b vào thông d ng c a máy vi tính. Dùng bàn phím có th ñưa vào máy các l nh ñiu khi n, ch ươ ng trình, d li u. * Nguyên t c c a bàn phím: n m t phím thì gây ra s ti p ñin gi a m t dây d c và mt dây ngang t o ra m t xung ñin , xung ñin này qua ch ươ ng trình ñiu khi n bàn phím s ñư a vào máy mã ASCII c a kí t c a phím ñó. * Bàn phím g m 5 khu v c sau: - Khu phím máy ch g m các phím ch , phím d u và phím s nh ư các phím trên bàn phím máy ch trong ñó có phím cách (Space bar) - Khu phím ch c n ăng F1,F2, F12 có tác d ng th c hi n m t ch c n ăng hoàn ch nh nào ñó khi ta gõ phím ñó, tác d ng c a nó ñưc cài ñt tu ỳ theo ch ươ ng trình. Thí d DOS dùng phím F1 ñ nh c l i t ng kí t c a câu l nh v a gõ tr ưc, F3 ñ nh c l i toàn b câu l nh v a gõ. - Khu v c phím s bên ph i bàn phím 24 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 24
- Khu phím d ch chuy n con tr màn hình g m các phím d ch lên, d ch xu ng, d ch trái, dch ph i, d ch v ñ u màn hình (Home), d ch xu ng cu i (End), d ch lên m t trang (PgUp), dch xu ng m t trang (PgDn), D ch trái và xoá (Back space), phím TAB d ch con tr ñi m t kho ng 8 c t (g i là m t tab) - Khu phím ñiu khi n: ESC ñ thoát ra kh i ch ươ ng trình ho c l nh ñang th c hi n CapsLock ñ chuy n ñ i th ưng xuyên ki u ch nh sang to và ng ưc l i Shift có tác d ng chuy n t m th i ch to thành nh ho c ng ưc l i khi ñè gi phím ñó và gõ ch . V i các phím có 2 kí t thì n u gõ ñưc kí t d ưi, n u ñè shift và gõ thì cho kí t trên. Insert - chèn kí t vào v trí con tr Delete - xoá kí t t i v trí con tr Print Screen - In màn hình Scroll Lock - b t ho c t t tr ng thái cu n màn hình Pause/Break - Ch ho c ng t ch ươ ng trình Ctrl và Alt dùng ñ m r ng ch c n ăng c a bàn phím. Num Lock - ñ kích ho t bàn phím s , bàn phím s ch có tác d ng khi nào ñèn Num Lock sáng. b) Màn hình ( Display ) * Màn hình là thi t b ra thông d ng t i thi u c a may vi tính. Các kí hi u ta gõ vào t bàn phím, các k t qu x lý, các thông báo c a máy vi tính ñ u ñưc hi n ra trên màn hình. * Màn hình có c u t o v t lý gi ng nh ư m t màn hình vô tuy n thông th ưng c ũng gm có ng phóng tia ñin t , m ch quét ngang và quét d c, tia ñin t ñ p vào màn hình t o thành m t ñim sáng, b ñiu khi n CRT t o tín hi u b t ho c t t tia ñin t theo tín hi u l y ra t b nh màn hình 1 hay 0, tia ñin t quét t trái sang ph i t o thành m t dòng, t dòng trên cùng xu ng dòng d ưi cùng t o thành m t mành. T n s quét mành b ng 60Hz ngh ĩa là trong 1 giây ñng h màn hình ñưc làm m i l i t ñ u 60 l n, th i gian h i d c ñ tia ñin t chuy n v góc trái trên cùng là 1,25ms * Có 2 ki u màn hình: ki u màn hình v ăn b n và màn hình ñ ho : - Màn hình v ăn b n (Text mode) ñưc phân thành 2 ch ñ : 80 c t ( kí t ) 25 dòng là dng chu n ho c 40 c t ( kí t ) 25 dòng. - Màn hình ð ho (Graphic Mode) ñưc thi t k g m nhi u ñim sáng (Pixel) theo hai chi u ngang và d c. Màn hình ñ ho ñưc phân thành nhi u ch ñ khác nhau tu ỳ theo ñ phân gi i, ch ng h n chi u ngang 640 pixel chi u d c 200 pixel (640x200), 640x350, 640x480, 1024x768 . Màn hình càng có ñ phân gi i cao thì hình nh càng min. - M u c a màn hình ñưc t o ra b i s pha tr n c a 4 y u t sau: 3 m u c ơ b n là ñ (Red), xanh lá cây (Green), xanh da tr i (Blue) và ñ chói. V i t h p c a 3 m u c ơ b n ñ chói khác nhau c a t ng m u mà máy tính có th t o ra t i 256 m u khác nhau. c) ñĩ a và ñĩa t ñĩ a và ñĩa t là thi t b vào / ra : Có th ñ c thông tin t ñĩ a t và ghi thông tin vào ñĩa t . * ñĩ a là kh i hình ch nh t có ch a các thi t b và linh ki n ñ làm vi c v i ñĩ a t . Máy vi tính có 2 lo i ñĩ a t là ñĩ a c ng (Hard Disk/ Fixed Disk) và ñĩ a m m (Soft Disk/Flopy Disk). 25 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 25
- ñĩ a c ng ñưc l p trong thân máy, n u máy có 1 ñĩ a c ng thì tên ñĩ a là C: , n u máy có 2 ñĩ a c ng thì tên là C: , D: . ñĩ a c ng ch a các ñĩ a c ng có dung l ưng l ưu tr ln t 40 MB ñ n hàng ch c GB. - ñĩ a m m l p ngay bên ngoài v máy, 2 m m có tên là A: , B: , ñĩ a m m ch a các ñĩa m m có dung l ưng l ưu tr nh h ơn ñĩa c ng, hi n nay thông d ng là 1,44MB. * ðĩa t có hình d ng tròn ñưc c u t o b ng ch t d o ( ñĩ a m m ) ho c nhôm ( ñĩ a cng) có ph các h t s t t trên b m t ñ l ưu tr thông tin d a theo ñ c tính nhi m t c a các ht s t t . Các thông tin l ưu tr trên ñĩa t d ng mã nhi phân ( bít 0 ho c 1). - M i ñĩ a t m m g m có hai m t t hoá ñưc ñánh s là m t 0/1, có 2 ñ u t ti p xúc trên d ưi ñ ñ c và ghi thông tin, m i m t phân thành nhi u rãnh (Track) ñánh s t 0 tr ñi ,rãnh ngoài g n mép ñĩ a là rãnh s 0, m i m t ñưc phân thành nhi u cung (sector) ñưc ñánh s t 1 tr ñi, ( ñĩ a 1,2M phân thành 80 rãnh và15 sect ơ, ñĩa 1,44 M phân thành 80 rãnh và 18 sect ơ ), m i cung ch a 512 byte. - ðĩa c ng g m nhi u m t ñĩ a cùng tr c quay t o thành kh i tr g i là cylinder, s mt tu ỳ theo dung l ưng c a ñĩ a, ch ng h n ñĩ a có 8 ñ u t (Head) ñánh s t 0 ñ n 7 gm 4 m t ñĩ a, m i m t c a ñĩ a c ng ñưc phân thành 17 sect ơ, m i m t g m nhi u rãnh (ðĩa c ng XT g m 305 rãnh, ñĩa c ng AT g m 615 rãnh ), m i rãnh trên m t cung ch a 1024 byte. d) Máy in ( Printer ) * Máy in là thi t b ra c a máy vi tính, dùng ñ in ra k t qu x lý, d li u, ch ươ ng trình, thông báo c a máy vi tính. * Máy in dùng trong máy tính g m nhi u lo i khác nhau ho t ñ ng theo các nguyên lý khác nhau. Ta có th phân thành các lo i c ơ b n sau: - Máy in m u (Ploter) g m 8 bút v màu khác nhau ho t ñ ng trên nguyên t c bút v . - Máy in Lazer ho t ñ ng trên nguyên t c dùng tia Laeser ép nóng ch y b t m c khô bám trên lô - Máy in kim (9 kim ho c 24 kim) ho t ñ ng trên nguyên t c kim phun b n vào b ăng mc và t o ra trên gi y các n t ch m ñen. Hi n nay máy in Laser ñưc s d ng r ng rãi vì có ưu ñim là in nhanh và ch t l ưng tt nh ưng giá ñt h ơn máy in kim. Máy in kim giá r h ơn và b n h ơn nh ưng ch t l ưng không cao và in ch m h ơn. e) Thi t b chu t Chu t là m t thi t b vào c a máy vi tính. Có th ch n l nh, ch n các ñ i t ưng, di chuy n và thay ñi kích th ưc các ñ i t ưng b ng chu t. Thông th ưng chu t có 2 nút b m. Nút trái dùng cho ph n l n các thao tác, nút ph i tu ỳ theo t ng ch ươ ng trình mà có các ch c n ăng khác nhau, thông th ưng nh n nút ph i ñ hi n ra các l nh có th th c hi n ñưc t i v trí v a ch n c a chu t. l nh này tu ỳ thu c ph n mm ñang s d ng. f) Các thi t b khác Các thi t b ngo i vi c a máy vi tính hi n nay r t phong phú, ngoài các thi t b c ơ b n nêu trên còn các thi t b khác nh ư : ðĩa CD-ROM, máy chi u (Projecter), máy quét nh 26 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 26
(Scaner), T t c các thi t b ngo i vi giúp cho vi c ñưa thông tin vào máy nhi u d ng t các kí t ñ n âm thanh, hình nh. 3- T ch c m t phòng máy tính và cách b o qu n 3.1- T ch c m t phòng máy Khi thi t l p m t phòng máy tính, c n ch n v trí thoáng mát, tránh ánh n ng m t tr i, tránh n ơi có nam châm và t tr ưng. Không nên ñt máy g n c a s , nhà b p. Nên ñt máy vi tính cách xa t ưng ñ tránh m và nên ñ máy sao cho nh ng ng ưi ng i làm máy không quay l ưng vào ñuôi máy. Nhìn chung, máy tính nên ñưc ch y qua n áp ñ tránh nh ng thay ñi ñ t ng t ñin áp làm nh h ưng ñ n máy tính. Nên l p ñiu hoà, máy hút m trong phòng máy ñ ñ m b o nhi t ñ và ñ m trong phòng ñưc chu n. T t nh t là t 20 0 C ñn 25 0C. Trong phòng máy nên tr i th m cách ñin và máy nên n i ñ t ñ kh t ĩnh ñin. Trong phòng máy ph i dùng các bi n pháp ñ ng ăn ch n b i b m thâm nh p vào máy tính. Vì v y, không nên ñi giày, dép vào phòng máy tính, không hút thu c trong phòng máy, không ñ các ch t hay gây cháy n trong phòng máy. Không ñ ki n, gián và các lo i côn trùng khác vào phòng máy tính. 3.2 B o qu n ñĩa t , màn hình, bàn phím *ði v i ñĩ a t : - ðĩa c ng: Tu i th c a ñĩ a c ng th ưng t 8.000 ñ n 20.000 gi . ð u máy ph i ñ t trên bàn b ng ph ng, v ng ch c, không lung lay. Khi máy ñang v n hành, n u vô ý ñ p manh vào ñu máy, ho c vô ý làm lung lay m nh thì ñu t s ñ p m nh vào ñĩa c ng làm bong l p t ph ngoài ho c chính ñ u t b v ho c l ch d n ñ n tình tr ng c ng không s d ng ñưc. Khi nhi t ñ t ăng cao thì l p t tính trên m t ñĩ a s b bong ra ho c ñĩ a b cong. Trong tr ưng h p này, d li u trên ñĩa c ng không th l y ra ñưc và b n c ũng không truy nh p thông tin lên ñĩa ñưc. Khi di chuy n ñ u máy, ñ ñ m b o an toàn cho ñĩa c ng, b n c n ch y ch ươ ng trình “Park” ñ di chuy n ñ u t ra mé ngoài c a ñĩ a c ng vì v trí này không có d li u. Nhìn chung, b n nên th ưng xuyên ki m tra tình tr ng c a ñĩ a c ng b ng các ch ươ ng trình ti n ích nh ư Scandisk, NDD Khi m máy, b n ph i tuân th các nguyên t c v v n hành máy nh ư sau: c m n áp vào ngu n l ưi, b t n áp, b t công t c ñ u máy. Khi t t máy, b n làm ñng tác ng ưc l i: tt máy tính, t t n áp, rút phích c m n áp ra kh i ñin l ưi. - ðĩa m m th ưng có ch t l ưng không ñưc t t b ng ñĩ a c ng, Vì v y, n u b n l ưu tr d li u trên ñĩa m m thì c n ph i th ưng xuyên ki m tra tình tr ng c a ñĩa và d li u ñưc lưu tr trên ñĩa. Khi dùng ñĩa, b n không ñưc ch m tay vào ph n phía trong c a ñĩ a mà ch ñưc c m ph n v nh a bên ngoài. Không ñ b i r ơi vào ph n lõi nh a bên trong, không ñ ñĩa g n n ơi có t tính, tránh xa các n ơi có tia X quang. Không ñ v t n ng ñè lên ñĩa, không ñưc ñ ñĩ a b cong, tránh tuy t ñ i ñ ñĩ a m m n ơi m ưt, nhi t ñ cao. Tránh va ch m mnh vào ñĩ a. Khi di chuy n máy, c n có ñĩ a gi ñưa vào ñĩ a ñ ñ u t không b l c, rung. Khi ñĩa b b n do b i, b n không nên ñưa ñĩa vào vì có th s làm b n ñ u t ho c th m chí có th làm h ng ñ u t . *Màn hình:Khi không dùng máy, b n ph i ph kín máy ñ che b i, khói và nh t là ch t lng bám vào. Không ñưc bít các l thông h ơi hai bên hông và phía trên màn hình. Th ưng 27 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 27
xuyên lau chùi b i b m các khe rãnh thông h ơi. B n c ũng c n l ưu ý r ng: khi làm vi c, màn hình và ñu máy phát nhi t nhi u nên hút b i r t m nh. Khi làm vi c, ñin th trong màn hình có th lên t i hàng nghìn vôn nên có th gây ch t ng ưi trong giây lát. Vì v y, khi máy ñang làm vi c, b n không ñưc m n p nh a, tránh ñ nh ng n ơi m th p. B n không nên ñ màn hình nh ng v trí có th b n ưc m ưa h t vào. Không ñưc ñ ng ch m m nh vào phía tr ưc màn hình. Khi v n chuy n màn hình kh i khu vc làm vi c, b n b t bu c ph i cho màn hình vào h p có ñ m x p. * Bàn phím: d ưi các phím ñ u có các lò xo ñ ñàn h i khi gõ phím. Vì v y, b n không nên gõ m nh lên m t phím. Ph i ñ y bàn phím khi không dùng t i. Không ñưc ñ bàn phím b b i b n, ch t l ng ho c n ưc h t vào s làm bàn phím b k t, không s d ng d ưc. Khi b o qu n bàn phím, b n nên dùng c n ñ lau m t bàn phím nh ưng không ñưc ñ c n ch y xu ng phía d ưi bàn phím. Câu h i ôn t p ch ươ ng II 1. Nêu các ch c n ăng c ơ b n c a máy vi tính. 2. Ti sao CPU l i là b não c a máy vi tính? Các thành ph n c a CPU. 3. ð ch a các thông tin c n thi t khi máy làm vi c thì c n có b ph n nào? T i sao ph i lưu tr thông tin ra b nh ngoài? 4. Ti sao l i g i là các thi t b ngo i vi? Trình bày các thi t b ngo i vi thông d ng c a máy vi tính. 5. Cách b o qu n ñĩ a t , màn hình, bàn phím. 28 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 28
CH ƯƠ NG III: H ðIU HÀNH ð s d ng máy vi tính tr ưc tiên ph i hi u và bi t s d ng b ch ươ ng trình ñiu khi n các ho t ñ ng chung c a máy vi tính. B ch ươ ng trình ñó chính là h ñiu hành. Ch ươ ng này tình bày các ki n th c chính v h ñiu hành: Khái ni m h ñiu hành, các h ñiu hành thông dng hi n nay, h ñiu hành Microsoft Windows 98/2000, kh i ñ ng và các thành ph n c ơ bn c a windows 98/2000, thay ñ i các bi u t ưng ho c m c ch n trong Windows 98/2000, s d ng Windows Explorer trong windows 98/2000. 1 - Khái ni m h ñiu hành 1.1 - Khái ni m h ñiu hành * H ñiu hành là h th ng các ch ươ ng trình ñiu khi n các hành vi c ơ b n c a dàn máy vi tính. Ch khi h ñiu hành ñưc n p vào trong b nh thì máy tính m i ho t ñ ng. H ñiu hành m c ñích giúp ng ưi s d ng máy tính d dàng và hi u qu . * Ch c n ăng c ơ b n c a H ñiu hành: - H ñiu hành ñiu khi n t t c ho t ñ ng c a máy tính và các thi t b ngo i vi. - H ñiu hành là ng ưi thông d ch, c u n i gi a ng ưi s d ng và máy vi tính. 1.2 - Phân lo i h ñiu hành Có th chia h ñiu hành thành 2 lo i: H ñiu hành máy tính cá nhân, h ñiu hành mng * H ñiu hành máy tính cá nhân là h ñiu hành vi t ñ ñiu khin m t máy tính riêng l còn g i là máy tính cá nhân. Các h ñiu hành máy tính cá nhân thông d ng nh ư: MS-DOS, WINDOWS 95, WINDOWS 98, WINDOWS 2000, WINDOWS XP * H ñiu hành m ng là h ñiu hành vi t ñ ñiu khi n m t m ng máy tính bao g m 1 máy ch k t n i v i các máy tr m, h ñiu hành ñưc cài ñt trong máy ch . Theo kho ng cách ñ a lý có th phân ra các lo i m ng máy tính sau : M ng c c b , m ng ñô th , m ng di n r ng, m ng toàn c u. - M ng c c b ( LAN - Local Area Network ): là m ng ñưc cài ñt trong ph m vi tươ ng ñi nh h p nh ư trong m t toà nhà, m t xí nghi p v i kho ng cách l n nh t gi a các máy tính trên m ng trong vòng vài km tr l i. - M ng ñô th ( MAN - Metropolitan Area Network ): là m ng ñưc cài ñt trong ph m vi m t ñ th , m t trung tâm v ăn hoá xã h i, có bán kính t i ña kho ng 100 km tr l i. - M ng di n r ng ( WAN - Wide Area Network ): là m ng có di n tích bao ph r ng ln, ph m vi c a m ng có th v ưt biên gi i qu c gia th m chí c l c ñ a. - M ng toàn c u ( GAN - Global Area Network ): là m ng có ph m vi tr i r ng toàn c u ñó là Internet Các h ñiu hành m ng thông d ng hi n nay là: WINDOWS NT, UNIX, WINDOWS 2000 SERVER 1.3 - M t s h ñiu hành thông d ng * H ñiu hành MS-DOS H ñiu hành MS DOS là m t h ñiu hành ra ñi cách ñây khá lâu và r t ph d ng tr ưc khi có s n ph m cùng hãng c a nó là h ñiu hành WINDOWS ra ñi. DOS qu n lý, l ưu tr thông tin d ưi d ng các t p tin và th ư m c. Giao di n c a DOS v i ng ưi s d ng là giao di n dòng l nh. 29 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 29
* H ñiu hành WINDOWS 98/2000 H ñiu hành WINDOWS 98/2000 do hãng ph n m m MICROSOFT phát hành. ðây là m t h ñiu hành theo phong cách hoàn toàn m i và nó nhanh chóng tr thành m t trong nh ng h ñiu hành ph d ng và ñưc yêu thích nh t hi n nay. Tr ưc kia ñ làm vi c ñưc v i h ñiu hành MS DOS, c n ph i nh r t nhi u l nh vi cú pháp dài dòng và r c r i, cùng v i vi c ph i ñ i di n v i m t màn hình t i om s làm cho công vi c tr nên nhàm chán. H ñiu hành WINDOWS ra ñi, t ươ ng thích v i h ñiu hành MS DOS, ñã mang l i r t nhi u ti n l i trong vi c s d ng. H ñiu hành WINDOWS vì s d ng giao di n ñ h a do ñó r t d s d ng. M t s ñ c ñim n i tr i c a WINDOWS 98/2000 - Cung c p m t giao di n ñ ho ng ưi-máy thân thi n (GUI- Graphic User Interface). - Cung c p m t ph ươ ng pháp ñiu khi n th ng nh t cho m i ng d ng trên môi tr ưng WINDOWS 95 - Ho t ñ ng ch ñ ña nhi m - Môi tr ưng Nhúng - Liên k t các ñ i t ưng (OLE - Object Linking and Embeding) - T ñ ng nh n d ng và cài ñt trình ñiu khi n các thi t b (Plus and Play). - H tr m ng. * H ñiu hành WINDOWS NT Windows NT là h ñiu hành m ng ñưc ng ưi dùng tin c y. Qua s d ng, nó ch ng t là h ñiu hành m ng tích h p nhi u tính n ăng nh ư các giao th c truy n tin chu n, tính năng tìm ñưng (routing), truy c p t xa, t c ñ , b o m t m c C2, giao di n ñơn gi n, d qu n tr , ñ c bi t ñây là h ñiu hành n n t ng cho r t nhi u ch ươ ng trình và ng d ng ph bi n hi n nay nh ư MS SQL Server. MS Mail Server, MS Exchange Server 4.0, Internet Infomation Server (bao gm FTP Server, Gopher Server, W.W.W. Server), MS Proxy Server, Windows NT là h ñiu hành 32 bit, ña nhi m có ưu tiên nh m khai thác h t kh n ăng ca các b vi x lý nh ư Intel x86, RISC và các h th ng ña x lý ñ i x ng (symmetric multiproccessing system). Bên ngoài là m t giao di n ng ưi s d ng gi ng nh ư Windows, Windows NT ñã ñưc thi t k l i ph n h t nhân (kernel) c n thi t v i các h ñiu hành ñã có Windows NT th c hi n ñưc h u h t các ch ươ ng trình ñang ch y trên các h máy tính x86 và RISC d ưi MS-DOS, Windows, MS OS/2 version 1.x và các ng d ng cùng v i các ch c n ăng phát tri n v b o mt và qu n tr . Tính m : ð duy trì t ươ ng thích ví d v i các ng d ng vi t trên UNIX theo chu n POSIX. Tuy nhiên ñ t n d ng h t kh n ăng c a WINDOWS NT ta c n th c hi n các ng dng vi t riêng cho h ñiu hành 32 bit này mà MS SQL Server là m t ví d . * H ñiu hành UNIX UNIX là h ñiu hành m ng ña nhi m, ña ng ưi dùng. UNIX v i s c m nh và tính tin cy truy n th ng, c ng thêm nh ng kh n ăng m ũi nh n v truy n thông, k t n i m ng qua TCP/IP, th ư ñin t , c ơ s d li u, tính an toàn cao. ðc bi t, các ng d ng chuyên nghi p ñu ñưc vi t r t hoàn thi n trên UNIX. H ñiu hành UNIX ñã ñưc phát tri n t i phòng thí nghi m AT&T Bell t i Murray bang New Jersey - m t trong nh ng phòng nghiên c u l n nh t trên th gi i. T khi phiên bn ñ u tiên c a h ñiu hành UNIX ñưc Ken Thompson thi t k n ăm 1969, nó ñã tr i qua 30 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 30
mt quá trình phát tri n và ngày càng hoàn thi n. Khi h ñiu hành UNIX ñã phát tri n, r t nhi u máy tính v n còn ch y ch ñ ñơn nhi m, ngh ĩa là máy tính ch ph c v ñưc m t ng ưi trong cùng m t kho ng th i gian, do ñó ng ưi s d ng không khai thác h t ñưc n ăng lc c ũng nh ư t c ñ c a máy tính. H ơn th n a, môi tr ưng làm vi c c a các l p trình viên b cô l p v i các l p trình viên khác. ðiu ñó t o nên s khó kh ăn trong vi c chia x d li u và ch ươ ng trình, ñiu ñó gi m n ăng su t làm vi c c a nh ng ng ưi làm vi c trong cùng m t d án hay cùng m t m c ñích. H ñiu hành UNIX ra ñi ñã cung c p ba ti n b ch y u so v i h th ng ñơn nhi m c ũ là: - UNIX cho phép nhi u h ơn m t ng ưi có th s d ng máy tính ho c nhi u ch ươ ng trình cùng x lý trong cùng m t lúc ( ña nhi m). -UNIX cho phép t ng cá nhân có th thông tin tr c ti p v i các máy tính khác thông qua thi t b ñ u cu i . - Cu i cùng UNIX làm cho s chia x d li u và ch ươ ng trình gi a các cá nhân v i nhau d dàng h ơn. H ñiu hành UNIX ñưc xây d ng trên b n ph n chính bao g m: • Ph n lõi ( kernel) • H th ng t p ( file system) • Ph n v ( shell) • Các l nh ( commands) Hi n nay có r t nhi u h ñiu hành UNIX do nhi u hãng phát tri n. 2 - H ñiu hành Microsoft windows 98/2000 2.1 - Kh i ñ ng máy và các thành ph n c ơ b n a) Kh i ñ ng h ñiu hành H ñiu hành ñưc cài ñt trong C: c a máy vi tính. Khi m máy ( n nút Power ) thì h ñiu hành ñưc n p vào trong b nh c a máy vi tính, khi n p xong s hi n ra màn hình chính ca Windows ( Desk top) nh ư sau (hình 1.3) 31 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 31
Hình 1.3 - Phía trên là các bi u t ưng c a các trình ng d ng. Khi mu n m 1 trình ng d ng ta ch vi c kích ñúp chu t vào bi u t ưng c a nó. - Dưi cùng là thanh ng d ng TASKBAR b) Thanh ng d ng TASKBAR Thanh ng d ng Taskbar nh ư sau: Thanh ng d ng này ch a nút Start và danh sách các ng d ng ñã kích ho t. T t c các ca s ng d ng khi ñưa v ch ñ c c ti u ñ u xu t hi n trên thanh Taskbar. Khi này, các bn ch c n nháy ñúp chu t lên bi u t ưng c a nó trên thanh này. - Di chuy n Taskbar Thanh Taskbar có th thay ñ i các v trí khác nhau trên màn hình. Mu n thay ñ i v trí, các b n ch c n thao tác nháy và kéo lên n n c a Taskbar. T i n ơi xu t hi n m ũi tên hai chi u, các b n nháy và kéo lên các biên phía trong ñ thay ñ i kích th ưc c a Taskbar. - Các thao tác chính. Khi b n nháy nút ph i chu t lên n n c a Taskbar s xu t hi n b ng chn. Các m c ch n trong b ng ch n có ý ngh ĩa nh ư sau: + Toolbars: Khi ñư a con tr ñ n m c ch n này thì h p tho i xu t hi n. Nu ch n Desktop thì các bi u t ưng trên màn hình chính c a Windows xu t hi n trên thanh Taskbar. 32 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 32
Nu ch n New Toolbar thì h p tho i New Toolbar xu t hi n. Gi s b n ch n Printer thì h p tho i Printer xu t hi n theo d ng rút g n trên thanh Taskbar. + Cascade Windows: Các c a s ñang m x p l p lên nhau. + Tile Windows Horizontally: Các c a s ng d ng x p l p lên nhau theo chi u ngang. + Tile Windows Vertically: Các c a s ng d ng x p c nh nhau theo chi u ñ ng. + Minimize All Windows: C c ti u hóa các c a s ñang m và ñư a v Taskbar. + Properties: ðnh ngh ĩa cách th hi n c a Taskbar và thay ñi các thành ph n trong Start Menu Programs. Khi ch n m c này, h p tho i Taskbar Properties xu t hi n. Các m c ch n trong h p tho i này có các ch c n ăng nh ư sau: Always on top: Taskbar luôn xu t hi n trên màn hình t t c các ng d ng. Auto hide: Taskbar b che d u ñ n khi con tr chu t di chuy n ñ n v trí c a nó. Show small icon in Start menu: Thay ñi kích th ưc các bi u t ưng trên b ng ch n Start. Show Clock: Hin hay n ñ ng h trên Taskbar. c) Nút Start Nút Start th c hi n nhi u ch c n ăng quan tr ng: Th c hi n các ng d ng, m t p, g i ca s tr giúp, tìm t p, thoát kh i Windows 98, và các công c thi t l p c u hình khác. Khi b n nháy chu t nút Start, trên màn hình xu t hi n b ng ch n Start Menu Programs. Tùy theo vi c cài ñt mà trong b ng ch n Start s xu t hi n các m c khác nhau. B ng ch n Start có d ng nh ư sau (Hình 2.3) Hình 2.3 Các m c ch n chính trong b ng ch n này có ch c n ăng nh ư sau: - Programs : Th c hi n các ch ươ ng trình ng d ng trên Windows. - Documents : M các tài li u v ăn b n, ñ h a. - Settings : Thi t l p c u hình Control Panel, máy in, Taskbar. - Find / Search: Tìm ki m t p ho c th ư m c. - Help : M c a s tr giúp. - Run : Ch y các t p ch ươ ng trình. - Shut Down : Khi ch n m c này, m t m c ch n xu t hi n, b n có th ch n m t trong các ch c n ăng: 33 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 33
Shut down Tt máy. Restart Kh i ñ ng l i h ñiu hành Windows. Stand by Kh i ñ ng l i Windows và vào ch ñ MS – DOS. d) M trình ng d ng ð m 1 trình ng d ng ta có th th c hi n 1 trong 3 cách sau: Cách 1: Kích ñúp chu t vào bi u t ưng c a trình ng d ng trên màn hình chính c a Windows Cách 2: Ch n nút START/ ch n m c PROGRAMS/ ch n trình ng d ng Cách 3: Ch n nút START/ chn m c RUN / ch n BROWSE/ ch n th ư m c và trình ng d ng/ ch n OK e) Tt máy Ch n nút START/ SHUTDOWN / SHUTDOWN/ OK Sau ñó t t màn hình. f) Kk i ñ ng l i Trong quá trình làm vi c máy b treo (không ho t ñ ng ti p), ñ kh i ñ ng l i máy ta n nút RESET ( hoc n ñ ng th i 3 phím CTRL, ALT, DEL). 2.2 - T o, thay ñ i các bi u t ưng ho c m c ch n cho m t n i dung a) To bi u t ưng ho c m c ch n cho m t ch ươ ng trình ñc l p. ði v i các ch ươ ng trình ñc l p, ch ng h n nh ư: Microsoft Excel, Microsoft Word, Foxpro, ta có th t o m t m c ch n n m trong m t b ng ch n nào ñó ho c t o m t bi u t ưng trên màn hình Windows ñ khi ch n m c ch n ho c bi u t ưng t ươ ng ng thì ch ươ ng trình th c hi n mà không ph i th c hi n các thao tác tìm ki m ph c t p. Trình t th c hi n nh ư sau: - Nh n nút Start. - Ch n m c Settings. Khi này, m t b ng ch n xu t hi n. - Ch n Taskbar. Khi này b ng ch n Taskbar Properties xu t hi n. - Ch n Start menu Programs, nh n nút Add trong khung Customize Start Menu. Khi này h p Create Shortcut xu t hi n. - Nh n nút Browse - Ch n th ư m c ch a ch ươ ng trình. - Ch n t p ch ươ ng trình . - Ch n Next. Khi này, b ng ch n Select Program Folder xu t hi n. - Trong khung Select folder to place shortcut in, ta ph i ch n v trí ñ ch a bi u t ưng: + N u ta nh n chu t trên Desktop, bi u t ưng s xu t hi n trên màn hình chính c a Windows . + N u ch n Programs, bi u t ưng s xu t hi n trong khung Programs. + N u ch n Start Menu, m c ch n ñưc ñ t trong khung Start. + N u ch n StartUp, ch ươ ng trình s ñưc th c hi n ngay sau khi kh i ñ ng Windows. 34 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 34
+ N u ch n New Folder, Windows s t o m t b ng ch n m i trong b ng ch n Programs ñ ch a bi u t ưng c a ch ươ ng trình. - Sau khi ch n xong, b ng ch n Select a title for the Program xu t hi n. - Trong khung Select a name for the Shortcut, ta c n ñưa tên cho m c ch n này, n u ta không ñư a tên m i vào khung trên thì Windows s ñưa tên ng m ñ nh - Nh n nút Finish kt thúc. b) Thay ñi bi u t ưng và tên c a bi u t ưng * Thay ñi bi u t ưng: Gi s c n thay ñi bi u t ưng cho ch ươ ng trình ñt trong b ng ch n Programs, các b ưc ti n hành nh ư sau: - ðư a con tr ñ n bi u t ưng này - Nh n chu t ph i. Khi này, h p tho i Properties xu t hi n. - Nh n chu t ph i vào nút Change Icon ñ thay ñ i bi u t ưng. Khi này, h p tho i Change Icon xu t hi n: Ch n bi u t ưng c n thi t ho c có th nh n nút Browse ñ tìm bi u t ưng thích h p trong các th ư m c khác. Các t p là bi u t ưng có ph n m r ng là *.ICO. C ũng c n l ưu ý rng, trong th ư m c System c a Windows có t p Shell32.dll là m t t p ch a r t nhi u bi u tưng. B n có th m t p này và ch n bi u t ưng c n thi t. Xin l ưu ý: Có th t t o bi u t ưng b ng cách t o ho c s a m t hình nh và ñt tên t p có ph n m r ng là *.ICO. Khi này, hình nh ñưc t o có th làm bi u t ưng cho m t m c ch n nào ñó. * Thay ñi tên bi u t ưng ð thay ñ i tên bi u t ưng ti n hành nh ư sau: - N u bi u t ưng n m trên màn hình c a Windows (Desktop) thì có th nh n chu t vào tên bi u t ưng. Khi này, con tr n m tên bi u t ưng và s a l i tên này. C ũng có th ti n hành nh ư d ưi ñây. Vào b ng ch n ch a bi u t ưng, ch n bi u t ưng c n s a l i tên, nh n chu t ph i. Khi này, m t b ng ch n xu t hi n. Ch n m c Rename. Khi này, h p tho i xu t hi n. S a l i tên bi u t ưng (m c ch n) trong khung New name. Xin l ưu ý: Trong b ng ch n còn có các m c sau: + Ch n m c Delete s xóa m c ch n (bi u t ưng) ñã ch n. + Ch n open s th c hi n n i dung c a m c ch n. + Ch n m c Create Shortcut s t o m t bi u t ưng cho m c ch n này trên màn hình chính c a Windows (Desktop). 2.3 - S d ng h p tho i control panel Hp tho i Control Panel là h p tho i r t quan tr ng dùng ñ cài ñt các tham s liên quan ñn giao di n c a Windows, ph n m m ng d ng, ph n c ng c a máy ð m h p tho i Control Panel, ti n hành các b ưc sau: - Vào b ng ch n Start, ch n m c Settings. - Ch n Control Panel. Khi này, h p tho i Control Panel xu t hi n nh ư hình sau ( Hình 3.3) 35 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 35
Hình 3.3 a) Thi t l p t c ñ c a bàn phím và con tr màn hình Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng: H p tho i xu t hi n: - Trong khung Repeat rate: Ch n t c ñ c a bàn phím b ng cách kéo thanh tr ưt trong khung này. T c ñ khi gõ các phím, kéo con tr b ng các phím m ũi tên và ngay c khi s dng NC, s càng nhanh khi kéo g n ñ n v trí Fast và ng ưc l i, s ch m d n khi kéo thanh tr ưt ñ n g n v i Slow. - Trong khung Cursor blink rate: Thay ñi t c ñ nh p nháy c a con tr . Khi thanh tr ưt càng g n ñ n v trí cu i (Fast) thì t c ñ nh p nháy càng nhanh. Ng ưc l i, khi càng g n ñ n v trí ñ u (Slow) thì t c ñ càng ch m. - b) Thi t l p các tham s cho màn hình Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng: Khi này, h p tho i Display Properties xu t hi n: Ta ch n các m c sau: * M c Background Mc này ch n nh ho c màu n n cho màn hình. Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties có d ng nh ư hình sau. Trong khung Wallpaper, ch n nh ho c màu n n cho màn hình Windows. Có th s dng nút Browse ñ ch n nh cho màn hình trong th ư m c ho c ñĩ a khác. 36 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 36
Hình 4.3 * M c Screen Saver Mc này ch n hình nh xu t hi n khi không s d ng chu t hay bàn phím và cài ñt m t kh u. Khi ch n m c này thì h p tho i Display properties xu t hi n. -Trong khung Screen Saver c a h p tho i này ch n m t hình nh. Hình nh này s xu t hi n sau m t kho ng th i gian không s d ng chu t hay bàn phím. Kho ng th i gian này tính bng phút và ñưc xác ñ nh trong khung Wait. - Khi ch n nút Password protected, ch ch n ñưc nút Password protected khi ñã ch n mt hình nh trong khung Screec Saver (n u ch n m c None thì không ch n ñưc nút này). Nh n chu t vào nút này, h p tho i xu t hi n.Khi ñưa m t kh u vào trong khung New password, c n nh c l i m t kh u này m t l n n a trong khung Confirm new password. Khi ñã thi t l p ch ñ này, sau m t th i gian xác ñ nh trong khung Wait mà ta không s d ng ñ n máy tính b ng cách tác ñ ng lên chu t ho c các phím c a bàn phím, hình nh ñã ñưc ch n trong khung Screen Saver s xu t hi n. N u n m t phím ho c nh n chu t thì h p tho i xu t hi n.Ta c n ph i ñưa vào m t kh u ñã cài ñt ñ có th làm vi c vi máy tính. N u m t kh u ñư a vào không ñúng, ta không th ti p t c công vi c. - Khi c n xóa m t kh u ho c s a ñ i l i m t kh u, b n vào h p tho i Change Password th c hi n t ươ ng t nh ư trên. - Ch n m c Power s xu t hi n: Khung Turn off monitor, xác ñnh kho ng th i gian mà sau kho ng th i gian này không s d ng ñ n máy tính (không nh n các phím trên bàn phím ho c nh n chu t) thì màn hình s t ñ ng t t. Tươ ng t v i các thao tác trên ñi v i c ng khi ch n th i gian trong khung Turn off hard disks. * M c Appearance Khung này ñ ch n phông ch , kích th ưc ch cho các bi u t ưng, các b ng ch n trong các ng d ng c a Windows 37 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 37
Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties xu t hi n -Trong khung Scheme, ch n các c p màu cho màn hình giao di n c a Windows c ũng nh ư trong các ng d ng khác: Microsoft Excel, Microsoft Word -Trong khung Item, ch n phông ch , kích th ưc ch , màu s c ch cho các b ng ch n, các dòng thông báo, bi u t ưng, Khi nh n chu t lên m ũi tên xu ng trong khung này, h p tho i xu t hi n. + Ch n ñ i t ưng c n ch n phông ch , kích th ưc ch trong h p tho i trên. M t s ñi t ưng nh ư m t m c ch n trong b ng ch n, n i dung v ăn b n trong c a s , ñưc miêu t trong h p tho i Display Properties và b n có th nh n chu t lên các ñi t ưng này ñ ch n thay cho vi c ch n chúng trong khung Item. + Ch n phông ch trong khung Font (khung này s tr thành sáng nét khi ñã ch n m t ñi t ưng). + Ch n kích th ưc ch trong khung Size và ch n màu trong khung Color cho ñi tưng ñã l a ch n. * M c Effects H p tho i này dùng ñ thay ñ i các bi u t ưng (Icon) trên giao di n c a Windows (Desktop). Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties xu t hi n. - Nh n chu t vào bi u t ưng c n thay ñ i. - Nh n chu t vào bi u t ưng Change Icon Khi này, m t h p tho i là danh sách các bi u t ưng xu t hi n. Ch n bi u t ưng c n thi t. * M c Web Khung này ñ cài ñt các tham s cho các trang Web khi máy c a b n ñưc n i v i Internet. * M c Settings Mc này khai báo s màu c a nàm hình và ñ phân gi i c a hình. Khi ch n khung này, h p tho i Display Properties xu t hi n. - Trong khung Color palette, ch n s màu cho màn hình. S màu có th có ñưc còn ph thu c vào Card màn hình mà b n ñang s d ng. - Thanh tr ưt trong khung Desktop area dùng ñ ch n ñ phân d i cho màn hình. - Nh n chu t vào khung Advanced Properties ñ xem các thông tin v Card màn hình và màn hình. Trong tr ưng h p c n thi t, b n có th thay ñ i Card màn hình khi ch n nút này. Cu i cùng ch n OK k t thúc. Xin l ưu ý: Thay cho vi c ch n bi u t ưng Display trong h p Control Panel, có th thao tác nh ư sau: Trên màn hình c a Windows, nh n chu t ph i, ch n Properties. c) Thay ñi ngày tháng và th i gian cho h th ng Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng: Ho c nh n chu t vào v trí ghi th i gian bên ph i d ưi ñáy màn hình. Khi này, h p tho i Date/Time Properties xu t hi n. - Trong khung Date: Ch n ngày, tháng, n ăm cho h th ng. 38 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 38
- Trong khung Time: Ch n th i gian. B n c n ch n ba l n cho các giá tr : gi , phút và giây. - Trong Time zone: ch n múi gi . Sau khi ñã thi t l p xong các tham s , nh n nút Apply phía d ưi h p tho i ñ ch p nh n các giá tr . d) Cài ñt máy in Khi s d ng m t máy in m i, b n c n cài ñt ch ươ ng trình ñiu khi n máy in thì máy in mi s d ng ñưc. Các b ưc ti n hành nh ư sau: Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u tưng: Khi này, h p tho i Printers xu t hi n. Trong h p tho i Printers, nh n chu t lên bi u tưng Hp tho i Add Printer Wizard xu t hi n. Nh n chu t vào nút h p tho i Add Printer Wizard tr thành nh ư hình sau (Hình 5.3) Hình 5.3 Ch n m t trong hai ph ươ ng án: - Local printer: Cài ñt máy in c c b ( ñưc n i tr c ti p vào máy tính ñang s d ng). - Network printer: Máy in cài ñt trên m ng. Gi s b n ch n Local printer. Nh n chu t vào nút Next. Khi này, h p tho i Add Printer Wizard tr thành nh ư hình sau (Hình 6.3) 39 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 39
Hình 6.3 Trong khung Manaufacturers, ch n nhóm máy in. Khi này, trên c a s bên trái xu t hi n các máy in c a nhóm này nh ư hình trên. Chn máy in c n cài ñt. Nh n chu t vào nút Khi này, h p tho i Install From Disk xu t hi n. Nh n chu t vào nút OK ñ cài ñt ch ươ ng trình ñiu khi n máy in. Khi mua m t máy in, nhà cung c p bao gi c ũng ñưa cho b n m t, th m chí m t vài ñĩa là ch ươ ng trình ñiu khi n máy in. N u là ñĩa m m b n ch c n ñưa ñĩa vào A và nh n chu t vào nút . N u ch ươ ng trình ñiu khi n ñưc ñ t trong th ư m c ho c ñĩ a khác, bn nh n chu t vào nút khi ch n th ư m c ho c nh n chu t vào m ũi tên xu ng trong khung Copy manufacture ’s files from ñ ch n ñĩ a c n thi t. Có m t s máy in, Windows t cài ñt ch ươ ng trình ñiu khi n và b n ch c n ch n th ư m c Windows (là th ư mc cài ñt ch ươ ng trình Windows ) trong h p tho i trên. Các th h Windows càng v sau thì kh n ăng này càng l n. Khi ch n ñưc v trí ch a ch ươ ng trình ñiu khi n, nh n chu t vào e) Thi t l p ch ñ hi n th c a d li u ð thi t l p ch ñ hi n th c a d li u (d ng s , ti n t , th i gian, ), các b n ti n hành nh ư sau: - Trong h p tho i Control Panel, ch n bi u t ưng Khi này, h p tho i Reional Settings Properties xu t hi n. Nh n chu t vào nút Numper ñ ch n ch ñ hi n th cho các d li u d ng s . H p tho i Reional Settings Properties có dng nh ư hình sau: 40 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 40
Hình 7.3 - Trong khung Decimal symbol, ch n ký hi u bi u th phân cách ph n th p phân. B n có th ch n d u ph y (,) và khi này, các ng d ng c a Windows nh ư Microsoft Excel, Microsoft Word s s d ng ký hi u này trong các phép toán, công th c, trình bày k t qu ca d li u ki u s . - Trong khung No.of digits after decimal: Xác ñnh s ch s th p phân. - Trong khung Digit grouping symbol: Xác ñnh ký hi u dùng làm d u phân cách gi a các s hàng nghìn, tri u, t - Trong khung No. of digits in group: Xác ñnh s ch s t o thành m t nhóm và ñưc phân cách b ng ký hi u m c trên. Thông th ưng, s l ưng này là 3. Các khung còn l i dùng ñ thi t l p cách th hi n s âm. B n có th ch n s âm ñưc vi t: -123.456,78 ho c (123.456,78) bng cách ch n trong khung Negative number format. Bn có th nh n chu t lên khung Currency, Time và Date trong h p tho i Regional Settings Properties ñ xác l p ch ñ hi n th cho d li u ki u ti n t , th i gian và ngày tháng. 2.4 - S d ng ch ươ ng trình Windows Explorer Ch ươ ng trình Windows Explorer là m t ch ươ ng trình ti n ích n m trong các b Windows 95/98/2000, dùng ñ qu n lý ñĩ a. B n có th s d ng ch ươ ng trình này ñ sao chép, xóa, ñi tên các t p, t o các th ư m c m i a) Kh i ñ ng ch ươ ng trình Windows Explorer Có th kh i ñ ng ch ươ ng trình Explorer b ng m t trong 3 cách sau: 41 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 41
- Cách 1: Kích ñúp chu t vào bi u t ưng Windows Explorer trên Desktop - Cách 2: Ch n nút Start / ch n m c Program / ch n Windows Explorer - Cách 3: Ch n nút Start / ch n m c Run / ch n nút Browse / ch n th ư m c và chon ch ươ ng trình ng d ng Sau khi kh i ñ ng b ng m t trong ba cách trên, c a s làm vi c c a Windows Explorer có d ng nh ư hình sau: Hình 8.3 C a s làm vi c c a Windows Explorer ñưc chia thành hai c a s con: Khi ñưa con tr ñn m t th ư m c hay ñĩ a c a s bên trái thì trên c a s bên ph i s xu t hi n n i dung c a th ư m c hay ñĩ a này. b) Ra kh i Windows Explorer Ch n m c FILE/ ch n m c EXIT c) Các ng d ng c a Windows Explorer * T o th ư m c m i ð t o m t th ư m c m i, các b n ti n hành các b ưc nh ư sau: - Trên c a s bên trái, ñư a con tr ñ n ñĩ a ho c th ư m c c n t o th ư m c m i. N u con tr n m trên ñĩ a thì th ư m c ñưc t o s n m tr c ti p trên ñĩ a này. N u con tr n m th ư m c nào thì th ư m c m i s n m tr c ti p trong th ư m c này. - Vào b ng ch n File, ch n New. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. - Ch n Folder. Khi này, trên c a s bên ph i xu t hi n m t bi u t ưng nh ư hình sau: Con tr ñang n m New Folder. ð i tên thành tên th ư m c c n t o. Ví d s a thành 42 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 42
* Xem thông tin - Gi s , khi b n ñưa con tr vào th ư m c Giaotrinh c a s bên trái thì trên c a s bên ph i xu t hi n n i dung c a th ư m c Giaotrinh. - Khi n vào phím + bên trái th ư m c, các th ư m c tr c thu c th ư m c này (n m tr c ti p trong th ư m c) xu t hi n phía d ưi ñ có th xem ti p n i dung c a các th ư m c con. - Khi mu n xem th ư n i dung c a th ư m c con trong m t th ư m c thì ñư a con tr ñ n th ư mc con này và nh n chu t. N i dung s ñưc xu t hi n trên c a s bên ph i bao g m c t p và các th ư m c con tr c thu c. Trên c a s bên trái, d ưi th ư m c này xu t hi n danh m c các th ư m c nh ưng ch xu t hi n các th ư m c tr c thu c. - Khi c n quay tr v th ư m c m thì nh n chu t lên d u tr ( - ) bên c nh th ư m c, danh mc các th ư m c phía d ưi c a th ư m c trên c a s bên trái bi n m t. * Sao chép Gi s c n sao chép th ư m c Excel trong th ư m c Giaotrinh sang th ư m c Sach , có th ti n hành theo hai cách nh ư sau: • Cách 1: - ðư a con tr ñ n th ư m c Excel, nh n chu t ph i. Khi này, m t h p h i tho i xu t hi n - Ch n Copy. - Nh n chu t vào th ư m c Sach, nh n chu t ph i, ch n Paste. • Cách 2: - Trên c a s bên trái, ñư a con tr ñ n th ư m c Giaotrinh. Khi này, trên c a s bên ph i xu t hi n n i dung c a th ư m c Giaotrinh. - Nh n chu t vào th ư m c Excel. Khi này, th ư m c ñ i màu. Chú ý: N u b n nh n ñúp chu t thì s xu t h ên n i dung c a th ư m c này trên c a s bên ph i. - Vào b ng ch n Edit, ch n Copy, nh n chu t trên th ư m c Giaotrinh, vào b ng ch n Edit, ch n Paste ho c nh n Ctrl+V. Xin các b n l ưu ý ð ch n m t nhóm các th ư m c ho c t p ñ sao chép ho c d ch chuy n, tr ưc khi ch n tp ho c th ư m c m i, nh n và gi phím Ctrl. * Dch chuy n Dch chuy n m t th ư m c, t p ho c m t nhóm th ư m c ho c t p ñưc th c hi n t ươ ng t nh ư khi sao chép ch khác là khi sao chép thì ch n Copy trong các b ng ch n còn khi d ch chuy n thì thay b ng m c ch n Cut trong các b ng ch n. Cũng có th ti n hành b ng cách kéo chu t nh ư sau: - Ch n th ư m c c n d ch chuy n (có th c a s bên ph i ho c bên trái). - Nh n và gi chu t, kéo th ư m c ñ n th ư m c c n d ch chuy n và nh chu t (khi này, th ư m c ho c ñĩ a c n d ch chuy n ñ n ñ i màu). * Xóa t p ho c th ư m c Nh n chu t vào th ư m c ho c t p c n xóa và th c hi n m t trong ba cách sau: - Nh n chu t ph i, ch n m c Delete ho c ch n Menu Edit/ Delete . - Nh n chu t vào bi u t ưng Delete - Nh n phím Delete trên bàn phím. Khi th c hi n m t trong ba cách trên, h p tho i Confirm Folder Delete xu t hi n, ch n Yes n u mu n xóa, ch n No n u mu n h y b l nh. 43 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 43
* ði tên Nh n chu t vào t p ho c th ư m c c n ñ i tên, nh n chu t ph i ch n Rename. * M t p ho c th ư m c - Ch n t p ho c th ư m c c n m . Nh n chu t ph i. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. - Ch n Open. + N u là th ư m c thì t o m t c a s ñ ch a n i dung c a th ư m c. + N u là t p ch ươ ng trình thì th c hi n ch ươ ng trình này. + N u là t p ng d ng ñưc t o ra t các ch ươ ng trình h th ng nh ư Microsoft Excel, Microsoft Word thì kh i ñ ng ch ươ ng trình này ñng th i m t p ñưc ch ñ nh. * Xem thông tin c a t p ho c th ư m c Ch n t p ho c th ư m c c n xem thông tin, nh n chu t ph i. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. Ch n Properties. * Tìm ki m thông tin Tìm ki m thông tin trong Windows 98 và Windows 2000 có khác nhau. - Tìm ki m trong Windows 98: ð tìm ki m thông tin, ti n hành các b ưc nh ư sau: + Vào b ng ch n Tools, ch n m c Find. Khi này, m t b ng ch n ph xu t hi n. + Ch n m c Find Files and Folder. Khi này h p tho i Find xu t hi n. + Ch n m c Name & Location: Trong khung Named, ch n tên t p c n tìm. B n có th s d ng nhi u ký hi u d u sao (*) cho m t nhóm ký t b t k ỳ và d u h i (?) cho m t ký t bt k ỳ. + Trong khung Containing text, ñư a vào ñon v ăn b n có ch a trong t p c n tìm. + Trong khung Look in, ñư a tên ñĩ a ho c th ư m c c n tìm ki m. + Nh n nút Find Now khi ñã ñư a các thông tin trên. B n có th tìm theo m t ch tiêu v tên t p ho c ñon v ăn b n ch a trong t p (khi này, ch tiêu kia ñ tr ng) ho c k t h p hai ch tiêu tìm ki m nêu trên. + Trong h p h i tho i Find, nh n chu t vào khung Date ñ ch n ñiu ki n tìm ki m theo ngày tháng. M t h p tho i xu t hi n. + Ch n nút Find all files. Nh n chu t vào m ũi tên xu ng trong khung này ñ ch n ch ñ tìm ki m theo th i gian s a ñ i hay th i gian t o t p. Bn ch có th ch n m t trong ba nút sau: + between and : Gi a m t kho ng th i gian. + during the previous month(s): Tr ưc m t s tháng. + during the previous day(s): Tr ưc m t s ngày. Sau khi khai báo xong các tham s trên, nh n chu t lên nút Find Now. + Trong h p tho i Find, nh n chu t lên khung Advanced ñ ch n ch ñ tìm ki m theo kích th ưc t p. - Tìm ki m trong Windows 2000: ð tìm ki m thông tin trên ñĩa, các b n ti n hành các b ưc sau: + Nh n chu t vào bi u t ưng Search trên thanh công c . Khi này h p tho i Search xu t hi n. + ðư a tên t p ho c th ư m c c n tìm ki m vào khung Search for files or folders named. + ðư a ñon v ăn b n có trong t p tìm ki m + Ch n th ư m c ho c ñĩ a c n tìm trong khung Look in. 44 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 44
+ Khi ñã ñư a các tham s c n thi t, nh n chu t vào nút Search now ñ b t ñ u tìm ki m. Trong khung Search Results xu t hi n k t qu các th ư m c ho c các t p th a mãn ñiu ki n tìm ki m cùng các tham s c a chúng. * Format ñĩa: Gi s c n format ñĩ a m m ( A), ñưa v t sáng ñ n A trên c a s bên trái , nh n nút chu t ph i. Khi này, m t h p tho i xu t hi n. Ch n m c Format. Câu h i ôn t p ch ương III 1. Nêu khái ni m h ñiu hành, các ch c n ăng c ơ b n c a h ñiu hành. 2. Nêu s khác nhau gi a h ñiu hành máy tính cá nhân và h ñiu hành m ng. Nêu m t s h ñiu hành ñang ñưc s d ng r ng rãi hiên nay n ưc ta. 3. Nêu cách kh i ñ ng, m trình ng d ng, kh i ñ ng l i, t t máy trong h ñiu hành Windows 2000. 4. Trình bày v màn hình chính c a Windows 2000, thanh ng d ng TASKBAR, nút START. 5. Ch ươ ng trình Windows Explorer ñ làm gì ?. Nêu m t s ng d ng c a Windows Explorer. 45 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 45
CH ƯƠ NG IV: H SO N TH O V ĂN B N MIROSOFT WORD M t tr ng các ng d ng thông d ng nh t c a máy vi tính là ñ so n th o v ăn b n. H so n th o v ăn b n là b ch ươ ng trình giúp cho ng ưi s d ng so n th o v ăn b n trên máy vi tính. H so n th o v ăn b n ñưc s d ng r ng rãi nh t hi n nay là h so n th o v ăn b n Microsoft Word. Trong ch ươ ng này gi i thi u v h so n th o v ăn b n Microsoft Word. N i dung chính ñ c p t i các v n ñ : Kh i ñ ng Word, các thành ph n trên màn hình word, so n th o v ăn b n, ñ nh d ng d li u, các l nh v t p, k b ng bi u, các thao tác th ưng g p trong Word. 1 - Gi i thi u ch ươ ng trình Ms-Word 1.1 - Gi i thi u chung MS-Word là trình so n th o v ăn b n do hãng MicroSoft thi t k . MS-Word ho t ñ ng trong môi tr ưng Window. H ñiu hành WINDOWS có giao di n ñ ho gi a ng ưi s dng và máy vi tính, m i l nh c a WINDOWS ñưc th hi n qua các bi u t ưng ñ ho trên màn hình và vi c ra l nh cho máy tính ch là ch n các bi u t ưng ho c th c ñơn phù h p thông qua bàn phím ho c thi t b chu t. Các máy tính n ưc ta hi n nay ph bi n dùng h ñiu hành Window 98 ho c Window 2000. Ch ươ ng trình MS-WORD là h so n th o v ăn b n n m trong b ch ươ ng trình Tin h c văn phòng (MicroSoft Office), chúng ta có th g p các phiên b n khác nhau c a Word nh ư Word6.0 trong Office 4.3 ho c Word 97; Word 2000. Nh ng phiên b n m i này ñưc b xung thêm m t s tính n ăng v ñ ho , b ng bi u mà các phiên b n tr ưc không có. Trong môi tr ưng WINDOWS có th tìm th y b ng tính ñin t Excel, h qu n tr d li u Access, công c v Powerpoint và m t s trình ng d ng khác. Trong ph n này chúng ta ch ñ c p ñ n MS-WORD. B ch ươ ng trình Windows ñưc cài ñt trong c ng c a máy vi tính. V i phiên b n 3.1 (là phiên b n làm vi c trong môi tr ưng DOS) sau khi kh i ñng t d u nh c h th ng C:\> ta ch c n gõ l nh WIN và b m ti p phím Enter là ch ươ ng trình ñưc kh i ñ ng. Các phiên bn Windows 95 tr ñi vi c kh i ñ ng ñưc hoàn toàn t ñ ng. 1.2 - Cách s d ng chu t Tr ưc khi làm vi c v i MS-WORD ta c n ph i bi t cách s d ng thi t b chu t (Mouse). Mouse có th có 2 ho c 3 phím (Hình 1.4). Khi di chuy n mouse trên bàn làm vi c con tr mouse trên màn hình s di chuy n theo, tu ỳ thu c vào v trí c a Mouse trên màn hình mà hình dng c a nó s thay ñ i. Ph n l n các thao tác c a mouse ch s d ng phím trái (Left) do v y trong tài li u này n u nói b m mouse thì có ngh ĩa là b m phím trái, nh ng tr ưng h p b m phím ph i s có ghi chú riêng. Có 3 thao tác b m phím c a mouse: - B m ñơn: ñư a mouse ñn bi u t ưng ho c v trí cn thi t r i b m phím trái - B m kép : ñư a mouse ñn bi u t ưng ho c v trí c n thi t r i b m phím trái hai l n liên ti p - B m rê: ñư a mouse ñn v trí c n thi t b m và gi phím trái sau ñó di mouse trên bàn, thao tác b m rê nh m bôi ñen m t vùng v ăn b n ho c di chuy n m t ñ i t ưng t ch này sang ch khác. Hình d ng con tr chu t ph thu c vào v trí c a nó trên màn hình, m i hình d ng có m t công d ng khác nhau, chúng ta s th y trong t ng ng d ng c th . 46 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 46
Left Center Right Hình 4.1 Hình 1.4 Mt s chu t hi n nay phím gi a ñưc thay b ng m t bánh xe. Quay bánh xe này màn hình s ñưc cu n lên hay xu ng. 1.3 - Kh i ñ ng và ra kh i Word a) Kh i ñ ng Word Có th kh i ñ ng Word theo 3 cách sau: - Cách 1: Kích ñúp chu t vào bi u t ưng Word trên Desktop - Cách 2: Ch n nút Start / ch n m c Program / ch n Micrsoft Word - Cách 3: Ch n nút Start / ch n m c Run / ch n nút Browse / ch n th ư m c và chon ch ươ ng trình ng d ng. Sau khi kh i ñ ng b ng m t trong ba cách trên, c a s làm vi c c a Micrsoft Word có dng nh ư hình sau (Hình 2.4) Hình 2.4 Theo th t t trên xu ng d ưi thì màn hình bao g m các ph n sau: - Thanh tiêu ñ: Thanh này cho bi t tên c a s ñang làm vi c (Micrsoft Word) và tên văn b n ñang so n th o. - Thanh th c ñơn (Menu): Thanh này trình bày các th c ñơn ngang, m i m c ch n trong th c ñơn ngang s cho ti p m t th c ñơn d c. - Thanh công c (Toolbars): Trên thanh công c là các nút (Button), các nút này là công c giao ti p thay cho vi c ch n các th c ñơ n con trong thanh Menu. 47 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 47
- Thanh ñnh d ng (Format): Thanh này g m các nút ph c v cho vi c ñ nh d ng v ăn bn, các ch c n ăng ñ nh d ng v ăn b n th c ra c ũng ñã có trong th c ñơn Format, tuy nhiên ñnh d ng b ng thanh Format s nhanh h ơn và ti n d ng h ơn. - Th ưc (Ruler): Ch ra l trái , l ph i, v trí các c t trong b ng. - Ph n hi n ra v ăn b n: G m nhi u dòng, ñ hi n ra v ăn b n mà ta gõ vào - Cu i cùng là thanh tr ng thái: Ch ra các thông tin hi n th i v t p v ăn b n ñang so n th o: Trang hi n th i (Page), ñon (Sec), dòng (Ln), c t (Col), Có th dùng ch c n ăng Tools - Customize ñ thay ñ i các nút trong các thanh công c ho c dùng View-Toolbars ñ thêm b t các thanh. b) Ra kh i Word Ch n m c FILE/ ch n m c EXIT ho c nh n ñ ng th i hai phím Alt và F4 1.4 - Mô t các thành ph n trong màn hình Word a) Thanh tiêu ñ (Title Bar) Ph n gi a thanh tiêu ñ là tên c a c a s ñang m ( Microsoft Word) và tên t p v ăn b n ñang so n th o, khi b t ñ u làm vi c v i MS-WORD 6.0 tên t p v ăn b n ñưc ñ t ng m ñnh là Document1, n u chúng ta ghi v ăn b n vào ñĩa v i tên khác thì tên ñó s thay th cho Document1. Bên trái thanh tiêu ñ là nút ñiu khi n ( Ctrol menu box). Khi b m mouse vào nút này ta th y hi n lên m t menu d c g m các Menu con: Restore (Khôi ph c c a s v tr ng thái tr ưc), Move (D ch chuy n c a s ñ n v trí m i), Size (Thay ñi kích th ưc c a s ), Minimize (Thu c a s thành bi u t ưng), Maximize (Phóng to c a s ), Close ( ðóng c a s so n th o), Switch To (Kích ho t ch ươ ng trình ng d ng v a b ñóng). Nút ñiu khi n Thanh tiêu ñ Thanh th c ñơn Thanh công c Thanh ñ nh d ng Hình 3.4 Phía bên ph i thanh tiêu ñ có ba nút Thu nh màn hình làm vi c thành m t dòng Thu nh ho c phóng to c a s K t thúc làm vi c, ñóng c a s l i 48 Trưng ði hc Nông nghip 1 - Giáo trình Tin hc ñi cương 48