›
›

Giáo trình Thực hành hóa cơ sở

pdf 47 trang vanle 3630
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Thực hành hóa cơ sở", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_thuc_hanh_hoa_co_so.pdf

Nội dung text: Giáo trình Thực hành hóa cơ sở

  1. TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG COÂNG NGHIEÄP 4 KHOA HOAÙ GIAÙO TRÌNH THÖÏC HAØNH HOÙA CÔ SÔÛ HEÄ COÂNG NHAÂN HOÙA CHAÁT Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 9 – 2004
  2. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû MUÏC LUÏC Noäi dung Trang MUÏC LUÏC 2 MOÂN HOÏC: THÖ ÏC HAØNH HOÙA CÔ SÔÛ 3 PHAÀN 1: HOÙA ÑAÏI CÖ ÔNG 4 BAØI 1: XAÙC ÑÒNH COÂNG THÖ ÙC PHAÂN TÖ Û CUSO4.NH2O 4 BAØI 2: XAÙC ÑÒNH KHOÁI LÖ ÔÏNG NGUYEÂN TÖ Û KEÕM 5 BAØI 3: KEÁT TINH - THAÊNG HOA - CHÖ NG CAÁT 7 BAØI 4: PHA DUNG DÒCH VAØ CHUAÅN ÑOÄ 10 BAØI 5: VAÄN TOÁC PHAÛN Ö ÙNG 15 BAØI 6: PHAÛN Ö ÙNG TRAO ÑOÅI 19 PHAÀN 2: HOÙA VOÂ CÔ 21 BAØI 7: HYDRO VAØ CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IB, IIB 21 BAØI 8: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIIA 27 BAØI 9: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIA 31 BAØI 10. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VA 36 BAØI 11. CAÙC NGUYEÂN TOÁPHAÂN NHOÙM IVA 40 BAØI 12: CAÙC NGUYEÂN TOÁ KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM I A, II A, III A 44 PHAÀN 3: HOÙA HÖ ÕU CÔ 48 BAØI 13: HYDRO CARBON VAØ DAÃN XUAÁT HALOGEN 48 BAØI 14: ANCOL VAØ PHENOL 51 BAØI 15: ALDEHYD - CETON - ACID CARBOXYLIC 56 BAØI 16: AMIN, PROTID - CHAÁT BEÙO, XAØ PHOØNG 60 BAØI 17: PHAÛN Ö ÙNG ESTER HOÙA 66 BAØI 18: TRÍCH LY TINH DAÀU 69 2
  3. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû MOÂN HOÏC: THÖÏC HAØNH HOÙA CÔ SÔÛ 1. Maõ moân hoïc:063HO510 2. Soá ñôn vò hoïc trình: 3 3. Trình ñoä thuoäc khoái kieán thöùc: Khoái cô sôû ngaønh. 4. Phaân boá thôøi gian: Thö ïc haønh 100% 5. Ñieàu kieän tieân quyeát: Ñaõ hoïc hoùa voâ cô, hoùa hö õu cô 6. Moâ taû vaén taét noäi dung moân hoïc: Trang bò cho sinh vieân kieán thö ùc thö ïc tieãn ñeå minh hoïa cho lyù thuyeát ñaõ hoïc treân lôùp nhö : Ñieàu cheá caùc chaát, tính chaát caùc chaát, so saùnh caùc tính chaát, 7. Nhieäm vuï cuûa sinh vieân: Tham dö ï hoïc vaø thaûo luaän ñaày ñuû. Thi vaø kieåm tra giö õa hoïc kyø theo qui cheá 04/1999/QÑ-BGD&ÑT 8. Taøi lieäu hoïc taäp: Giaùo trình lyù thuyeát, giaùo trình thö ïc haønh. 9. Taøi lieäu tham khaûo: [1]. Nguyeãn Ñình Soa - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô - Trö ôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa Tp. Hoà Chí Minh [2]. Trònh Ngoïc Chaâu - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô – Ñaïi hoïc quoác gia Haø Noäi [3]. Hoaøng Nhaâm - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô - NXB Giaùo duïc [4]. Nguyeãn Ñö ùc Vaän - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô – NXB Khoa hoïc kyõ thuaät [5]. Leâ Maäu Quyeàn - Thö ïc haønh Hoùa voâ cô - NXB Khoa hoïc kyõ thuaät [6]. John.D.Robert – Martorie C.Caseris, Basic principles of organic chemistry. [7]. Leâ Ngoïc Thaïch – Hoùa hoïc hö õu cô - Ñaïi hoïc quoác gia Tp. HCM, 2001 Taäp theå taùc giaû boä moân hö õu cô trö ôøng ÑHBK, Kyõ thuaät thö ïc haønh toång hôïp hö õu cô - Trö ôøng ÑHBK 1994 [8]. Nguyeãn vaên Toøng - Thö ïc haønh hoùa hoïc hö õu cô – Nhaø xuaát baûn giaùo duïc, 1998 [9]. Ngoâ Thò Thuaän – Thö ïc taäp hoùa hoïc hö õu cô – Nhaø xuaát baûn ñaïi hoïc quoác gia Haø noäi, 2001 10. Tieâu chuaån ñaùnh giaù sinh vieân: Naém ñö ôïc cô baûn noäi dung moân hoïc Coù tính chuû ñoäng vaø thaùi ñoä nghieâm tuùc trong hoïc taäp Tham gia ñaày ñuû caùc baøi thö ïc haønh 11. Thang ñieåm: 10/10 12. Muïc tieâu cuûa moân hoïc : Naém ñö ôïc baûn chaát cuûa caùc chaát cô baûn trong hoùa hoïc cô sôû, voâ cô vaø hö õu cô thoâng qua caùc phaûn ö ùng vaø caùc phö ông phaùp ñieàu cheá ñeå cuõng coá lyù thuyeát ñaõ ñö ôïc hoïc . 13. Noäi dung chi tieát moân hoïc: nhö muïc luïc 3
  4. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû PHAÀN 1: HOÙA ÑAÏI CÖÔNG BAØI 1: XAÙC ÑÒNH COÂNG THÖÙC PHAÂN TÖÛ CuSO4.nH2O I. MUÏC ÑÍCH Thoâng qua lyù thuyeát veà caùch sö û duïng caân, sinh vieân taäp caân ñeå xaùc ñònh coâng thö ùc cuûa muoái hydrat CuSO4.nH2O. II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Tinh theå muoái ñoàng hydrat khi ñun noùng seõ maát nö ôùc keát tinh vaø chuyeån thaønh muoái khan. Do ñoù, baèng caùch caân khoái lö ôïng cuûa muoái trö ôùc vaø sau khi nung ta coù theå bieát ñö ôïc haøm lö ôïng nö ôùc keát tinh coù trong muoái, tö ø ñoù tính ñö ôïc soá phaân tö û nö ôùc (n) trong coâng thö ùc cuûa muoái. III. DUÏNG CUÏ - HOÙA CHAÁT - Keïp saét - Muoái CuSO4.n H2O - Caân phaân tích - Cheùn sö ù - Tuû saáy IV. THÖÏC HAØNH Laáy 1 cheùn sö ù coù naép, rö ûa saïch, saáy khoââ trong tuû saáy, ñeå nguoäi cheùn trong bình huùt aåm, caân cheùn baèng caân kyõ thuaät (coù ñoä chính xaùc 0,01g), ghi laáy khoái lö ôïng. Laáy khoaûng 3- 4 gam CuSO4.nH2O, cho vaøo cheùn roài ñem caân, ghi khoái lö ôïng m1 thu ñö ôïc. Sau ñoù ñaët vaøo beáp caùch caùt hoaëc tuû saáy (nhieät ñoä khoâng quaù 220oC), cho ñeán khi nö ôùc hydrat bay hôi heát. Cho cheùn vaøo bình huùt aåm ñeå nguoäi roài caân. Laäp laïi ñoäng taùc treân 2-3 laàn cho ñeán khi khoái lö ôïng cheùn caân haàu nhö khoâng thay ñoåi, hoaëc sö ï sai khaùc giö õa caùc laàn caân khoâng vö ôït quaù 0,01gam, ghi khoái lö ôïng m2. Chuù yù: Khi caân muoái thu ñö ôïc luoân luoân phaûi duøng naép ñaäy kín ñeå traùnh trö ôøng hôïp muoái CuSO4 khan tieáp xuùc vôùi khoâng khí aåm. V. KEÁT QUAÛ Laàn thö ù m1 m2 m1-m2 Coâng thö ùc muoái hydrat 1 2 3 VI. CAÂU HOÛI 1. Nö ôùc hidrat laø gì ? 2. Taïi sao sau khi nung ta phaûi ñeå cheùn sö ù trong bình huùt aåm ? 4
  5. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 2: XAÙC ÑÒNH KHOÁI LÖÔÏNG NGUYEÂN TÖÛ KEÕM I. MUÏC ÑÍCH Baøi thí nghieäm nhaèm xaùc ñònh khoái lö ôïng nguyeân tö û cuûa Zn thoâng qua vieäc xaùc ñònh theå tích cuûa khí sinh ra trong phaûn ö ùng. II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Xeùt phaûn ö ùng hoùa hoïc Zn + 2HCl = ZnCl + H2 Dö ïa vaøo phö ông trình traïng thaùi khi lyù tö ôûng ta deå daøng xaùc ñònh ñö ôïc soá mol khí H2 thoaùt ra nhö sau PV n RT Trong ñoù P : aùp suaát rieâng phaàn cuûa H2 trong hoãn hôïp, atm. V: theå tích H2 ñö ôïc sinh ra trong phaûn ö ùng, l. T: nhieät ñoätieán haønh phaûn ö ùng ,0K. R: haèng soá khí lyù tö ôûng. Ta coù : V V V 0 1 H2 V1 : Theå tích oáng ñong V0 : Theå tích nö ôùc coøn laïi trong oáng ñong V : Theå tích hydro thoaùt ra H2 Hoãn hôïp hôi trong bình phaûn ö ùng bao goàm hôi nö ôùc baõo hoøa vaø khí hydro neân aùp suaát rieâng phaàn cuûa hydro tính theo coâng thö ùc sau P P P H 2 a H 2 O Pa : aùp suaát khí quyeån tính baèng mmHg (trong thí nghieäm neáu khoâng coù khí aùp keá ñeå ño Pa thì laáy Pa = 760mm Hg) Aùp suaát hôi nö ôùc baõo hoøa ôû caùc nhieät ñoä khaùc nhau ñö ôïc trong baûng sau: t(0C) 15 20 25 30 35 40 P H2O 12,79 17,54 23,76 31,82 42,18 55,32 mmHg Dö ïa vaøo soá mol khí H2 taïo thaønh ta coù theå xaùc ñònh ñö ôïc soá mol keõm tham gia phaûn ö ùng vaø nguyeân tö û lö ôïng cuûa noù. 5
  6. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû m Zn m Zn n Zn A Zn A Zn n Zn mZn: khoái lö ôïng keõm tham gia trong phaûn ö ùng nZn : soá mol keõm ñaõ tham gia phaûn ö ùng III. DUÏNG CUÏ – HOÙA CHAÁT - Heä thoáng duïng cuï nhö hình veõ - Dung dòch HCl 6N - Pipet 5ml - Keõm haït - Caân kyõ thuaät - Boùp cao su IV. THÖÏC HAØNH Laép duïng cuï theo ñuùng sô ñoà: Caân khoaûng 0.1 gam Zn baèng caân kyõ thuaät coù ñoä chính xaùc 0,01g cho vaøo bình caàu chö ùa 5ml dung dòch HCl 6N trong sô ñoà nhö hình veõ. Ñoïc trö ïc tieáp treân oáng ñong theå tích khí H2 sinh ra. Xaùc ñònh theå tích nö ôùc coøn laïi trong oáng ñong. Tính nguyeân tö û lö ôïng Zn. Thí nghieäm ñö ôïc tieán haønh 3 laàn, so saùnh keát quaû caùc laàn vôùi nhau. V. KEÁT QUAÛ Khoái lö ôïng Nguyeân tö û lö ôïng STT Theå tích H Soá mol H Soá mol Zn 2 2 Zn Zn 1 2 3 So saùnh keát quaû vôùi nguyeân tö û lö ôïng cuûa Zn . VI. CAÂU HOÛI 1. So saùnh keát quaû thö ïc nghieäm vôùi nguyeân tö û lö ôïng cuûa Zn. Giaûi thích taïi sao coù sö ï sai bieät ñoù. 2. Theá naøo laø khi lyù tö ôûng?. 3. Aùp suaát hôi baõo hoøa laø gì? Neâu sö ï khaùc bieät giö õa aùp suaát hôi baõo hoøa cuûa dung dòch so vôùi dung moâi nguyeân chaát. 6
  7. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 3: KEÁT TINH - THAÊNG HOA - CHÖNG CAÁT I. MUÏC ÑÍCH Giuùp cho sinh vieân hieåu baûn chaát caùc quaù trình keát tinh, thaêng hoa vaø chö ng caát ñeå tö ø ñoù öùng duïng tinh cheá caùc hôïp chaát. II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1.Phöông phaùp keát tinh: Phö ông phaùp naøy duøng ñeå tinh cheá chaát raén dö ïa treân khaû hoøa tan cuûa noù trong dung moâi hoaëc heä dung moâi thích hôïp. Trö ôùc heát ta caàn ñun soâi ñeå hoøa tan hoaøn toaøn chaát raén caàn tinh cheá vaø loïc noùng ñeå loaïi boû caùc taïp chaát khoâng hoøa tan. Sau ñoù laøm laïnh dung dòch ñeå chaát raén keát tinh trôû laïi. Dung moâi thích hôïp phaûi hoøa tan toát chaát raén khi ñun soâi, ít hoøa tan noù khi laøm laïnh vaø phaûi thoûa maõn caùc ñieàu kieän sau: - Khoâng phaûn ö ùng vôùi chaát raén caàn tinh cheá. - Khoâng hoøa tan taïp chaát . - Deã bay hôi ra khoûi beà maët chaát raén khi laøm khoâ. - Ít ñoäc vaø reû tieàn. 2.Phöông phaùp thaêng hoa: Thaêng hoa laø quaù trình laøm bay hôi chaát raén roài ngö ng tuï laïi thaønh tinh theå khoâng qua giai ñoaïn hoùa loûng. Phö ông phaùp naøy aùp duïng ñeå tinh cheá nhö õng chaát raén coù aùp suaát hôi baõo hoøa thaáp. Noù coøn coù moät soá khuyeát ñieåm laø quaù trình xaûy ra chaäm, saûn phaåm hao huït moät phaàn. 3.Phöông phaùp chöng caát döôùi aùp suaát thöôøng: Phö ông phaùp chö ng caát thö ôøng ñö ôïc sö û duïng ñeå tinh cheá caùc chaát loûng coù chö ùa caùc taïp chaát raén hoøa tan hoaëc caùc chaát khoù bay hôi. Trö ôùc heát chaát loûng ñö ôïc ñun soâi taïo thaønh hôi, hôi ñö ôïc daãn qua oáng sinh haøn ngö ng tuï laïi thaønh chaát loûng. Ñaây laø chö ng caát thuaän doøng, noù ñö ôïc aùp duïng cho nhö õng chaát loûng beàn khi ñun soâi ôû aùp suaát thö ôøng. Nhö õng chaát loûng coù nhieät ñoä soâi dö ôùi 800C thì ñun baèng beáp caùch thuûy. Nhö õng chaát coù nhieät ñoä soâi cao hôn thì ñun vôùi beáp caùch caùt. III. DUÏNG CUÏ – HOÙA CHAÁT - Heä thoáng chö ng caát - Tinh theå muoái NaCl - Nhieät keá - Acid Salicilic coù taïp chaát - Beáp ñieän - Than hoaït tính (neáu caàn) - Thau nhö ïa - Hoãn hôïp aceton - Ñuõa thuûy tinh - Becher 250ml 7
  8. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû IV. THÖÏC HAØNH 1.Thí nghieäm 1: Tinh cheá muoái aên baèng phöông phaùp keát tinh laïi - Caân chính xaùc 10 g muoái aên daïng raén baèng caân kyõ thuaät, cho vaøo becher 100 ml coù chö ùa saün khoaûng 50ml nö ôùc caát. - Ñun noùng, khuaáy ñeàu cho ñeán khi muoái ñö ôïc hoøa tan hoaøn toaøn. Neáu dung dòch hoøa tan coù maøu thì cho vaøo theâm moät ít than hoaït tính (khoaûng 2 -5 % troïng lö ôïng chaát caàn tinh cheá laïi) ñeå loaïi boû taïp chaát. Loïc dung dòch thu ñö ôïc baèng pheãu loïc aùp suaát thö ôøng. Coâ caïn dung dòch muoái qua loïc treân cho ñeán khi baét ñaàu xuaát hieän vaùng tinh theå thì dö øng laïi. - Ñeå nguoäi, laøm laïnh dung dòch baèng nö ôùc ñaù cho ñeán khi NaCl keát tinh hoaøn toaøn thì dö øng laïi. - Loïc chaân khoâng dung dòch thu ñö ôïc, laáy saûn phaåm ñem saáy trong tuû huùt ôû 800C trong 10 phuùt. - Caân saûn phaåm vaø xaùc ñònh haøm lö ôïng muoái tinh khieát coù trong maãu ban ñaàu. - Thí nghieäm treân ñö ôïc thö ïc hieän 3 laàn, laáy keát quaû trung bình. 2.Thí nghieäm 2: Thaêng hoa acid Salicilic - Laáy chính xaùc 1 gam acid Salicilic nghieàn mòn, cho vaøo baùt saønh nhoû. - Duøng moät tôø giaáy loïc ñaõ ñö ôïc khoeùt loå ñaäy kín cheùn saønh (ñö ôøng kính tôø giaáy loïc phaûi lôùn hôn mieäng baùt saønh moät ít ñeå hôi axit khoâng bò thaát thoaùt), laáy moät pheãu thuûy tinh ñaõ ñö ôïc nuùt chaët ñaùy uùp ngö ôïc leân cheùn. - Ñun caùch caùt baùt saønh ôû nhieät ñoä khoaûng 75 – 800C cho ñeán khi phaàn lôùn chaát raén ôû ñaùy cheùn saønh ñaõ thaêng hoa vaø baùm vaøo giaáy loïc. - Thu hoài vaø xaùc ñònh khoái lö ôïng saûn phaåm raén. (Noäp saûn phaåm cho giaùo vieân hö ôùng daãn). Chuù yù: Khoâng ñö ôïc môû pheãu laáy saûn phaåm khi cheùn saønh coøn noùng vì hôi Salicilic bay ra seõ laøm thaát thoaùt saûn phaåm. 3.Thí nghieäm 3: Chöng caát aceton - Cho vaøo bình Wurt 25ml aceton, theâm vaøo 1 ít ñaù boït ñeå dung dòch soâi ñeàu. Laép ñaët heä thoáng chö ng caát nhö hình veõ. - Ñun caùch thuûy hoaëc treân beáp ñieän ôû nhieät ñoä khoaûng 560C - 580C. Duøng bình caàu 50ml ñaët trong chaäu nö ôùc laïnh ñeå thu hoài saûn phaåm qua oáng sinh haøn. - Quaù trình keát thuùc khi thaáy trong bình Wurt coøn khoaûng 3 - 5 ml. Xaùc ñònh theå tích saûn phaåm thu ñö ôïc. V. KEÁT QUAÛ Haøm lö ôïng % caùc chaát STT m (g) hoãn hôïp ñaàu m (g) saûn phaåm tinh khieát 1 2 8
  9. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû VI. CAÂU HOÛI 1.Cho bieát sö ï thay ñoåi cuûa nhieät ñoä trong caùc quaù trình thaêng hoa, keát tinh vaø chö ng caát. 2.Neâu teân caùc phö ông phaùp ñö ôïc aùp duïng ñeå tinh cheá caùc chaát. Nguyeân taéc cuûa tö øng phö ông phaùp moät. 3.Taïi sao trong moãi thí nghieäm caàn chuù yù ñeán nhieät ñoä. 9
  10. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 4: PHA DUNG DÒCH VAØ CHUAÅN ÑOÄ I. MUÏC ÑÍCH Vaän duïng lyù thuyeát ñaõ hoïc ñeå pha cheá caùc dung dòch coù noàng ñoä caàn thieát. Bieát xaùc ñònh laïi noàng ñoä ñaõ pha cheá baèng phö ông phaùp theå tích ñònh phaân. II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Noàng ñoä dung dòch: Laø lö ôïng chaát tan coù trong ñôn vò khoái lö ôïng hoaëc ñôn vò theå tích dung dòch hay dung moâi. Trong hoaù hoïc, noàng ñoä dung dòch bieåu thò baèng nhieàu caùch khaùc nhau. - Noàng ñoä phaàn traêm khoái lö ôïng (%) laø soá gam chaát tan chö ùa trong 100 gam dung dòch. - Noàng ñoä mol (CM hay M) laø soá mol chaát tan chö ùa trong moät lít dung dòch. - Noàng ñoä ñö ông lö ôïng (CN hay N) laø soá ñö ông lö ôïng gam chaát tan chö ùa trong moät lít dung dòch. - Noàng ñoä molan (Cm hay m) laø soá mol chaát tan trong 1000 gam dung moâi. - Noàng ñoä phaàn mol (Xi) chæ soá mol chaát I chia cho toång soá mol cuûa caùc chaát coù n i maët trong dung dòch: X i  n 2. Pha cheá dung dòch: a. Pha dung dòch chuaån Dung dòch chuaån laø dung dòch coù noàng ñoä ñaõ bieát chính xaùc. Coù hai caùch pha cheá dung dòch chuaån. - Caân moät lö ôïng chaát chính xaùc roài hoøa tan noù trong bình ñònh mö ùc, pha loaõng dung dòch baèng nö ôùc caát cho tôùi vaïch ngaán. Bieát theå tích dung dòch vaø khoái lö ôïng chaát tan, tính ñö ôïc noàng ñoä dung dòch. Noàng ñoä dung dòch chuaån trong phaân tích theå tích thö ôøng duøng noàng ñoä ñö ông lö ôïng. Vieäc pha cheá theo caùch treân chæ thö ïc hieän khi chaát pha cheá phaûi tinh khieát veà maët hoùa hoïc, thaønh phaàn cuûa chaát phaûi ö ùng ñuùng vôùi coâng thö ùc nghóa laø phaûi beàn khi ôû daïng raén vaø trong dung dòch. Chaát thoûa maõn caùc yeâu caàu ñoù goïi laø chaát goác. - Neáu khoâng coù chaát goác, trö ôùc heát pha dung dòch coù noàng ñoä gaàn ñuùng, sau ñoù duøng dung dòch chaát goác ñeå xaùc ñònh laïi noàng ñoä dung dòch vö øa pha. Ví duï, duøng dung dòch axit oxalic (H2C2O4.2H2O) chuaån ñeå xaùc ñònh laïi noàng ñoä dung dòch NaOH. Ñeå tieän duøng trong caùc phoøng thí nghieäm thö ôøng duøng “chaát tieâu chuaån”. Nhö õng chaát ñoù laø lö ôïng cuûa nhö õng chaát raén khaùc nhau ñö ôïc caân chính xaùc hoaëc laø nhö õng theå tích cuûa caùc dung dòch chuaån ñoä ñö ôïc ño chính xaùc caàn thieát ñeå pha moät lít 0,1N ñeàu ñö ôïc boû vaøo oáng thuûy tinh nhoû haøn kín (1), treân oáng coù hai choã thuûy tinh loõm, ôû ñoù thaønh 10
  11. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû oáng raát moûng (goïi laø fixanal). Tieán haønh pha cheá dung dòch chuaån ñoä baèng” chaát tieâu chuaån” nhö sau: Lau saïch choã thuûy tinh moûng ôû moät ñaàu. Laáy ñuõa thuûy tinh nhoïn (3) choïc thuûng ñaàu moûng, loän ngö ôïc oáng hö ùng treân moät pheãu (2) ñaët vaøo bình ñònh mö ùc. Sau ñoù choïc thuûng choã loõm thö ù hai. Cho daàn lö ôïng hoùa chaát hoaëc lö ôïng dung dòch trong oáng ñoù vaøo bình ñònh mö ùc 1l roài hoøa tan vaø pha loaõng dung dòch thu ñö ôïc baèng nö ôùc caát ñeán vaïch ngaán. b. Pha cheá dung dòch tö ø dung dòch coù noàng ñoä khaùc Pha loaõng dung dòch: Laø theâm nö ôùc caát vaøo ñeå dung dòch coù noàng ñoä nhoû hôn. Goïi C1, C2 vaø V1, V2, laø noàng ñoä vaø theå tích dung dòch trö ôùc vaø sau khi pha loaõng, vì lö ôïng chaát tan khoâng ñoåi neân C1V1 = C2V2, goïi Vn laø theå tích nö ôùc duøng pha loaõng thì: V2 = V1+Vn vaø bieåu thö ùc treân coù daïng: C1V1 = (V1+Vn).C2 (1) Ví duï: caàn theâm bao nhieâu ml nö ôùc vaøo 500ml dung dòch axit HCl 0,122N ñeå coù dung dòch axit HCl 0,100N. Theo bieåu thö ùc (1): 0,122.500 = 0,100.(500+Vn) Vn = 110ml Pha troän dung dòch: Giaû sö û troän V1 ml dung dòch chaát A coù noàng ñoä C1 vôùi V2 ml dung dòch coù noàng ñoä C2 thu ñö ôïc Vml = V1+V2 dung dòch chaát A coù noàng ñoä C, vaø bieåu thö ùc treân coù daïng: C1V1+ C2V2 = CV (2) Ví duï: Caàn theâm bao nhieâu ml dung dòch HCl ñaëc 12N vaøo 200ml dung dòch HCl 0,8N ñeå coù dung dòch HCl 1N. Theo bieåu thö ùc (2): 12V1+200.0,8 = 1(V1 + 200) V1 = 3,63ml HCl ñaëc 12N. 3. Xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch: a. Xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch baèng phuø keá Tyû khoái cuûa dung dòch thay ñoåi theo noàng ñoä, neáu bieát noàng ñoä cuûa dung dòch coù theå suy ra tyû khoái vaø ngö ôïc laïi, dö ïa vaøo baûn tyû khoái coù saün. Tyû khoái thö ôøng ñö ôïc xaùc ñònh baèng phuø keá. Phuø keá laø duïng cuï rieâng ñeå ño nhanh tyû khoái cuûa chaát loûng, laø moät phao roãng baèng thuûy tinh. Phaàn treân coù baûng chia ñoä tö ông ö ùng vôùi caùc giaù trò cuûa tyû khoái ñaõ ñö ôïc hieäu chuaån ôû nhieät ñoä xaùc ñònh coù giaù trò trong baûng, phaàn dö ôùi baàu chö ùa ñaày haït bi baèng chì giö õ cho phuø keá ôû vò trí ñö ùng thaúng khi nhuùng vaøo dung dòch. Thö ôøng phuø keá ñö ôïc duøng ñeå ño tyû khoái trong khoaûng 0,2 – 0,4 ñôn vò. Ví duï, coù phuø keá chia ñoä tö ø 1,000 – 1,200 hoaëc 1,400; tö ø 1,400 -1,600 neân thö ôøng duøng moät boä goàm nhieàu phuø keá khaùc nhau ñeå ño tyû khoái trong moät khoaûng roäng. Caùch xaùc ñònh noàng ñoä baèng phuø keá. Ñoå chaát loûng nghieân cö ùu vaøo bình coù daïng nhö oáng ñong nhö khoâng chia ñoä coù theå tích khoaûng 500ml ñaõ laøm khoâ. Mö ùc chaát loûng phaûi thaáp hôn mieäng bình. Thaû phuø keá saïch vaø khoâ vaøo chaát loûng. Phuø keá phaûi ôû giö õa bình khoâng ñö ôïc chaïm vaøo thaønh bình Ñeå maét treân cuøng moät maët phaúng vaø mö ïc chaát loûng, ñoïc giaù trò tyû khoái theo vaïch cuûa thang chia ñoä khôùp vôùi beà maët chaát loûng. Bieát ñö ôïc tyû khoái tra baûng seõ coù noàng ñoä cuûa dung dòch. Trong trö ôøng hôïp giaù trò tyû khoái tìm ñö ôïc tö ø thö ïc nghieäm khoâng coù trong baûng tính thì tính noàng ñoä theo pheùp noäi suy. 11
  12. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû b. Xaùc ñònh noàng ñoä cuûa dung dòch baèng phö ông phaùp chuaån ñoä Chuaån ñoä laø phö ông phaùp xaùc ñònh noàng ñoä chö a bieát cuûa moät dung dòch theo noàng ñoä ñaõ bieát cuûa moät dung dòch khaùc baèng caùch ño theå tích cuûa caùc dung dòch tö ông taùc. Vì caùc chaát phaûn ö ùng vôùi nhau theo ñö ông lö ôïng neân noàng ñoä cuûa caùc dung dòch trong pheùp chuaån ñoä thö ôøng duøng laø noàng ñoä ñö ông lö ôïng. Noàng ñoä cuûa caùc dung dòch tö ông taùc tæ leä nghòch vôùi theå tích cuûa chuùng. V N A B VB N A - A: chaát ñaõ bieát noàng ñoä - B: chaát caàn xaùc ñònh noàng ñoä Neáu xaùc ñònh ñö ôïc theå tích VA,VB trong quaù trình chuaån ñoä, bieát NA seõ tìm ñö ôïc NB. Thôøi ñieåm chaát A theâm vaøo vö øa ñuû taùc duïng hoaøn toaøn vôùi chaát B goïi laø ñieåm tö ông ñö ông. Thôøi ñieåm coù theå quan saùt ñö ôïc sö ï thay ñoåi cuûa caùc chaát chæ thò, keát tuûa suaát hieän goïi laø ñieåm keát thuùc. Hieån nhieân laø ñieåm tö ông ñö ông vaø ñieåm keát thuùc caøng gaàn nhau thì pheùp chuaån ñoä caøng chính xaùc. Nhö õng chaát gaây ra hieän tö ôïng maøu saéc thay ñoåi, keát tuûa xuaát hieän goïi laø chaát chæ thò. Phö ông phaùp chuaån ñoä ñö ôïc aùp duïng cho nhieàu loaïi phaûn ö ùng: phaûn ö ùng trung hoøa, phaûn ö ùng oxi hoùa-khö û, phaûn ö ùng taïo keát tuûa, phaûn ö ùng taïo phö ùc III. DUÏNG CUÏ - HOÙA CHAÁT - Bình ñònh mö ùc 250ml, 100ml - Dung dòch HCl 2N - Pipet 10ml. - Dung dòch HCl 17% - Buret 25ml - Dung dòch H2C2O4.2H2O 0,1N - Bình hình noùn 100ml, pheãu. - Dung dòch KMnO4 0,1N - Phuø keá, oáng hình truï ño tyû khoái - NaOH 0,1N (pha tö ø fixanan) - Dung dòch H2SO4 2N - Tinh theå NaCl - Phenolphtalein IV. THÖÏC HAØNH 1. Thí nghieäm 1: Pha dung dòch chaát raén trong nöôùc - Pha 250ml dung dòch NaCl 10% - Tìm tyû khoái cuûa dung dòch caàn pha trong baûng tyû khoái ñeå tính soá gam caàn laáy. Duøng maët kính ñoàng hoà caân lö ôïng muoái ñeán ñoä chính xaùc 0,01g, ñaët pheãu thuûy tinh treân bình ñònh mö ùc 250ml, ñoå toaøn boä muoái leân pheãu. Rö ûa pheãu thuûy tinh vaø maët kính ñoàng hoà baèng bình caàu tia. Theâm nö ôùc khoaûng nö ûa bình, laéc troøn ñeán khi hoøa tan hoaøn toaøn muoái NaCl. Tieáp tuïc cho theâm nö ôùc gaàn ñeán ngaán, duøng pipet nhoû tö øng gioït ñeán khi voøm khum cuûa dung dòch truøng vôùi ngaán. Ñaäy bình, giö õ chaët nuùt, laéc ngö ôïc bình vaøi laàn. - Duøng phuø keá kieåm tra laïi noàng ñoä cuûa dung dòch. 2. Thí nghieäm 2: Pha dung dòch coù noàng ñoä nguyeân chuaån 12
  13. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû - Pha 100ml dung dòch axit HCl coù noàng ñoä 0,1N tö ø dung dòch HCl 17% cuûa phoøng thí nghieäm. - Tra baûng tyû khoái ñeå tìm tyû khoái dung dòch HCl 17%; tính theå tích dung dòch HCl 17% caàn thieát ñeåpha trong bình ñònh mö ùc 100ml (giö õ ñeå tieán haønh thí nghieäm 6). 3. Thí nghieäm 3: Pha dung dòch töø 2 dung dòch coù noàng ñoä khaùc nhau. Pha 250ml dung dòch NaCl 7% tö ø dung dòch NaCl 10% (vö øa pha ôû thí nghieäm 1) vaø dung NaCl 5% (phoøng thí nghieäm pha saün). Coù 2 caùch pha: - Pha theâm nö ôùc vaøo dung dòch NaCl 10%. - Pha sô ñoà ñö ôøng cheùo: Tyû leä 7/3 vaø tyû leä khoái lö ôïng cuûa 2 dung dòch caàn duøng (dung dòch NaCl 10% vaø nö ôùc caát) tra baûng tyû khoái ñeå tìm tyû khoái 3 dung dòch treân, sau ñoù tính theå tích dung dòch 10% vaø nö ôùc caàn thieát ñeå pha 250ml dung dòch 7%. Ño theå tích dung dòch caàn duøng, ñoå vaøo coác troän laãn vaø khuaáy ñeàu. Pha theâm dung dòch 5% vaøo dung dòch 10% (cuõng tính vaø tieán haønh caùch pha nhö treân). Kieåm tra noàng ñoä dung dòch baèng phuø keá. So saùnh vôùi giaù trò trong baûng tyû khoái . 4. Thí nghieäm 4: Pha loaõng dung dòch - Pha 100ml KMnO4 0,01N tö ø dung dòch KMnO4 0,1N (phoøng thí nghieäm pha saün). - Dö ïa vaøo bieåu thö ùc (1) tính theå tích KMnO4 0,1N caàn laáy ñeå pha trong bình ñònh mö ùc 100ml. (giö õ laïi ñeå tieán haønh thí nghieäm 7). 5. Thí nghieäm 5: Xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch baèng phuø keá - Laáy dung dòch HCl 2N (ñaõ pha saün trong phoøng thí nghieäm) ñoå vaøo oáng ñong coù theå tích khoaûng 500ml. - Duøng phuø keá ño tyû khoái cuûa dung dòch vôùi ñoä chính xaùc ±0,005. - Ñoái chieáu baûng tyû khoái ñeå tìm noàng ñoä % cuûa dung dòch axit treân. Sau ñoù tính ra noàng ñoä ñö ông lö ôïng. 6. Thí nghieäm 6: Xaùc ñònh noàng ñoä baèng phöông phaùp chuaån ñoä trung hoøa - Kieåm tra noàng ñoä dung dòch HCl pha ôû thí ngieäm 2. - Ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch HCl, duøng dung dòch chuaån NaOH 0,1N (pha tö ø fixanan). - Dö ïa vaøo phaûn ö ùng trung hoøa: HCl + NaOH = NaCl + H2O - Duøng phenolphtalein laøm chaát chæ thò. - Caùch tieán haønh: Duøng pipet laáy 20ml dung dòch HCl (pha ôû thí nghieäm 2) cho vaøo bình hình noùn 100ml. Nhoû 2 – 3 gioït phenolphtalein. Ñoå dung dòch chuaån NaOH 0,1N vaøo buret 25ml cao hôn vaïch soá 0 khoaûng 2ml sau ñoù môû khoùa cho dung dòch chaûy xuoáng tö ø tö ø ñeán khi voøm khum cuûa dung dòch truøng vôùi vaïch soá 0 thì khoùa laïi (khoâng ñeå boït khí coøn laïi trong buret). 13
  14. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû - Ñeå xaùc ñònh chính xaùc thôøi ñieåm keát thuùc phaûn ö ùng caàn chuaån bò saün dung dòch maãu baèng caùch laáy moät bình noùn ñö ïng 20ml nö ôùc caát, cho theâm 2 – 3 gioït phenolphtalein vaø moät gioït dung dòch chuaån NaOH 0,1N, dung dòch seõ coù maøu hoàng nhaït. - Ñaët bình hình noùn chö ùa dung dòch axit dö ôùi buret vaø loùt dö ôùi bình moät tôø giaáy traéng. Tay traùi môû tö ø tö ø khoùa buret, nhoû tö øng gioït dung dòch NaOH xuoáng bình hình noùn. Tay phaûi khoâng ngö øng laéc nheï bình theo voøng troøn. Khi naøo dung dòch xuaát hieän maøu hoàng nhaït beàn trong 5 giaây nhö dung dòch maãu thì ngö øng. Ghi theå tích dung dòch NaOH ñaõ duøng. Tieán haønh chuaån ñoä 3 laàn. Sai khaùc giö õa caùc laàn khoâng quaù 0,1ml. Laáy giaù trò trung bình tö ø ñoù suy ra noàng ñoä dung dòch HCl. Chuù yù: Neáu khoâng coù NaOH 0.1N pha tö ø fixanan thì pha dung dòch NaOH coù noàng ñoä gaàn ñuùng 0,1N, sau ñoù pha dung dòch chuaån H2C2O4.2H2O coù noàng ñoä chính xaùc 0.1N theo phö ông phaùp caân roài duøng dung dòch chuaån ñoù ñeå xaùc ñònh noàng ñoä NaOH chính xaùc baèng phö ông phaùp chuaån ñoä (duøng phenolphtalein laøm chæ thò). 7. Thí nghieäm 7: Xaùc ñònh noàng ñoä baèng phöông phaùp chuaån ñoä oxi hoùa – khöû - Kieåm tra noàng ñoä cuûa dung dòch KMnO4 pha ôû thí ngieäm 4. - Ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch KMnO4 duøng dung dòch chuaån laø H2C2O4.2H2O dö ïa treân phaûn ö ùng oxi hoùa – khö û sau: 5H2C2O4 + 2KMnO4 + 3H2SO4 = 10 CO2 + 2MnSO4 + K2SO4 + 8H2O Caùch tieán haønh: Duøng pipet laáy 10ml dung dòch H2C2O4.2H2O 0,1N ñaõ pha saün ôû o phoøng thí ngieäm vaøo bình hình noùn, theâm 1ml H2SO4 2N, ñun noùng 70 ñeán 80 C (khoâng ñö ôïc ñun soâi). Cho ñaày dung dòch KMnO4 vö øa pha ôû thí nghieäm 4 vaøo buret vaø ñieàu chænh ñieåm 0. Nhoû tö øng gioït KMnO4 caàn xaùc ñònh ôû treân vaøo dung dòch H2C2O4 ñaõ axit hoùa, laéc ñeàu dung dòch tôùi khi dung dòch coù maøu hoàng nhaït beàn khoaûng 1 phuùt. Chuaån ñoä 3 laàn, laáy keát quaû trung bình, tính noàng ñoä chính xaùc cuûa dung dòch KMnO4. V. CAÂU HOÛI 1. Phaûi duøng bao nhieâu gam tinh theå hexahidrat cuûa Canxi clorua ñeå ñieàu cheá 200ml dung dòch Canxi clorua 30% (d = 1.282). Noàng ñoä mol dung dòch Canxi clorua, Ca2+, Cl- baèng bao nhieâu? 2. Trong phoøng thí nghieäm saün coù nö ôùc caát, caùc dung dòch Canxi clorua 20% (d = 1,77) vaø dung dòch 40% (d = 1,396). Tìm caùch pha dung dòch noùi treân baèng 2 phö ông phaùp ñôn giaûn, khaùc nhau. 3. Khi trung hoøa 50 ml dung dòch axit clohidric 0,1M baèng 50 ml dung dòch Natrihidroxit 0,1M. tính pH cuûa dung dòch: - Trö ôùc khi cho NaOH - Khi trung hoøa ½ lö ôïng axit. - Taïi ñieåm tö ông ñö ông. Vì sao laïi choïn Phenolphtalein laøm chaát chæ thò. Coù theå duøng metyl da cam ñö ôïc khoâng? 4. Trình baøy cô sôû khoa hoïc cuûa phö ông phaùp xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch baèng phuø keá? 14
  15. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 5: VAÄN TOÁC PHAÛN ÖÙNG I. MUÏC ÑÍCH Nhaèm minh hoïa cho nhö õng lyù thuyeát veà vaän toác phaûn ö ùng vaø khaûo saùt caùc yeáu toá aûnh hö ôûng ñeán vaän toác moät phaûn ö ùng hoùa hoïc. II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Vaän toác phaûn ö ùng thö ôøng ñö ôïc xaùc ñònh baèng ñoä bieán thieân noàng ñoä cuûa caùc chaát phaûn ö ùng hoaëc saûn phaåm trong moät ñôn vò thôøi gian . Thí duï: Trong khoaûng thôøi gian t, noàng ñoä chaát phaûn ö ùng thay ñoåi laø C thì vaän toác trung bình cuûa phaûn ö ùng trong khoaûng thôøi gian ñoù laø ΔC W Δt Vaän toác phaûn ö ùng luoân laø giaù trò dö ông, do ñoù daáu (+) hay laø (-) tuøy thuoäc vaøo giaù trò C xaùc ñònh theo chaát phaûn ö ùng hay saûn phaåm. Khi tính vaän toác phaûn ö ùng trung bình trong khoaûng thôøi gian t voâ cuøng nhoû ( t tieán daàn ñeán 0) thì luùc ñoù vaän toác trung bình tieán tôùi giôùi haïn laø vaän toác tö ùc thôøi taïi thôøi ñieåm t : dC W = dt Vaän toác cuûa phaûn ö ùng hoùa hoïc phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa caùc chaát phaûn ö ùng vaø ñieàu kieän tieán haønh phaûn ö ùng nhö : nhieät ñoä, aùp suaát, noàng ñoä cuûa caùc chaát phaûn ö ùng Neáu moät phaûn ö ùng xaûy ra nhieàu giai ñoaïn thì vaän toác phaûn ö ùng ñö ôïc quyeát ñònh bôûi gian ñoaïn xaûy ra chaäm nhaát. 1.AÛnh höôûng cuûa noàng ñoä ñeán toác ñoä phaûn öùng: Theo ñònh luaät taùc duïng khoái lö ôïng, vaän toác phaûn ö ùng tæ leä vôùi noàng ñoä chaát phaûn ö ùng. Vôùi phaûn ö ùng aA + bB = SP W = k [A]x . [B]y k – heä soá tæ leä ñaëc trö ng cho moãi phaûn ö ùng (chæ phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä vaø baûn chaát cuûa chaát tham gia phaûn ö ùng) goïi laø haèng soá toác ñoä. Ví duï:H2 + Cl2 = 2HCl W= k [H2] . [Cl2] [H2], [Cl2]: noàng ñoä chaát phaûn ö ùng ôû thôøi ñieåm khaûo saùt t. Neáu noàng ñoä H2 vaø Cl2 caøng lôùn thì soá phaân tö û H2 vaø Cl2 hoaït ñoäng caøng nhieàu, phaûn ö ùng caøng nhanh. 2.Aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä ñeán toác ñoä phaûn öùng: 15
  16. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Toác ñoä phaûn ö ùng phuï thuoäc raát nhieàu vaøo nhieät ñoä xaûy ra phaûn ö ùng. Khi nhieät ñoä taêng, soá va chaïm coù hieäu quaû taêng leân, do ñoù toác ñoä phaûn ö ùng taêng leân. Khi nhieät ñoä taêng leân 100 thì toác ñoä phaûn ö ùng taêng leân tö ø 2  4 laàn (goïi laø heä soá nhieät ñoä cuûa toác ñoä) t t 2 1 10 k 2 k1 .γ Trong ñoù: k2 – haèng soá toác ñoä phaûn ö ùng taïi nhieät ñoä t2 k1 – haèng soá toác ñoä phaûn ö ùng taïi nhieät ñoä t1 3.Aûnh höôûng cuûa chaát xuùc taùc ñeán toác ñoä phaûn öùng: Chaát xuùc taùc laøchaát coù khaû naêng laøm taêng nhanh toác ñoä cuûa caùc phaûn ö ùng coù khaû naêng xaûy ra nhö ng khoâng bò tieâu hao trong phaûn ö ùng. Chaát xuùc taùc coù moät soá ñaëc trö ng sau: - Lö ôïng sö û duïng nhoû hôn raát nhieàu so vôùi lö ôïng caùc chaát phaûn ö ùng. - Khoâng thay ñoåi veà lö ôïng vaø thaønh phaàn, tính chaát sau phaûn ö ùng. - Coù tính choïn loïc, moãi chaát xuùc taùc thö ôøng chæ coù taùc duïng vôùi moät phaûn ö ùng nhaát ñònh . Trong phaàn thö ïc haønh naøy, chuùng ta seõ khaûo saùt aûnh hö ôûng cuûa caùc yeáu toá noàng ñoä, nhieät ñoä vaø chaát xuùc taùc ñeán vaän toác phaûn ö ùng. III. HOÙA CHAÁT 0 - Nhieät keá 100 C - MnO2 raén - OÁng nghieäm lôùn:10 caùi - H2O2 ñaäm ñaëc - Pipet caùc loaïi - HCl 1 N - Giaù ñeå oáng nghieäm 1caùi - H2SO4 8N - Coác chòu nhieät 250ml - Na2C2O4 0,2 N - Beáp ñieän nhoû - Na2S2O3 0,1 N - Duïng cuï hö ùng khí - KMnO4 0,04 N - MnSO4 0,2 N IV. THÖÏC HAØNH 1.Thí nghieäm 1: Khaûo saùt aûnh höôûng cuûa noàng ñoä ñaán toác ñoä phaûn öùng Xeùt phaûn ö ùng : Na2S2O3 + 2 HCl = 2NaCl + SO2  + H2O + S Baûng 1: Thí VNa2S2O3 0,2M VH2O VHCl 1M Thôøi gian Toác ñoä phaûn ö ùng nghieäm (ml) (ml) (ml) quan saùt (t) W= 1/t 1 5 0 5 2 4 1 5 3 3 2 5 4 2 3 5 5 1 4 5 16
  17. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Duøng hai oáng nghieäm, moät oáng chö ùa Na2S2O3 vaø nö ôùc (theo baûng 1), coøn oáng kia ñö ïng HCl 1M. Roùt dung dòch HCl vaøo dung dòch Na2S2O3 laéc ñeàu. Duøng ñoàng hoà coù kim giaây ñeå theo doõi phaûn ö ùng keå tö ø khi troän hai dung dòch ñoù vôí nhau roài tieáp tuïc laéc cho tôùi khi xuaát hieän maøu sö õa. Laøm tö ông tö ï tö ø thí nghieäm 1 ñeán thí nghieäm thö ù 5. 2.Thí nghieäm 2: Khaûo saùt söï aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä ñeán toác ñoä phaûn öùng Laáy hai oáng nghieäm, cho vaøo oáng nghieäm thö ù nhaát 1ml dung dòch Na2S2O3 0,1N, cho vaøo oáng nghieäm thö ù hai 5ml dung dòch HCl. Ngaâm caûhai oáng vaøo nö ôùc cho ñeán khi ñaït ñö ôïc nhieät ñoä thích hôïp, ñoå dung dòch HCl trong oáng thö ù hai vaøo oáng thö ù nhaát, quan saùt vaø xaùc ñònh thôøi gian phaûn ö ùng. Laøm tö ông tö ï tö ø thí nghieäm thö ù nhaát cho ñeán thí nghieäm cuoái cuøng theo baûng 2. Baûng 2: 0 Thí VNa2S2O3 VHCl 1M Nhieät ñoä C Thôøi gian Toác ñoä phaûn nghieäm 0,1 N (ml) (ml) quan saùt (t) ö ùng W = 1/t 0 1 1 5 t p 0 2 1 5 t p 10 0 3 1 5 t p 20 0 4 1 5 t p 30 0 5 1 5 t p 40 3.Thí nghieäm 3 : Khaûo saùt aûnh höôûng cuûa Mn2+ leân vaän toác phaûn öùng 2- + 2+ 2KMnO4 + 5C2O4 + 16H 2Mn + 10 CO2 + 8H2O Laáy vaøo moät oáng nghieäm lôùn theå tích caùc thuoác thö û cho thí nghieäm ghi ôû baûng 4. Thôøi Thí Na C O H SO 4M KMnO MnSO Nhieät ñoä 2 2 4 2 4 4 4 gian nghieäm 0,1M (ml) (ml) 0,02M (gioït) 0,1M (gioït) 0C quan saùt 1 3 1 5 0 t0 phoøng 2 3 1 5 2 t0 phoøng 3 3 1 5 4 t0 phoøng 4 3 1 5 6 t0 phoøng Theo doõi thôøi gian maát maøu dung dòch cuûa tö øng thí nghieäm. Nhaän xeùt. Cho bieát vai troø cuûa Mn2+ trong thí nghieäm treân. 17
  18. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû V. KEÁT QUAÛ - Veõ ñö ôøng bieåu dieãn sö ï bieán thieân cuûa toác ñoä theo nhieät ñoä. Nhaän xeùt - Veõ ñö ôøng bieåu dieãn sö ï phuï thuoäc cuûa vaän phaûn ö ùng v = 1/t theo noàng ñoä dung dòch Na2S2O3. Nhaän xeùt . - Veõ ñö ôøng bieåu dieãn sö ï phuï thuoäc cuûa vaän toác phaûn ö ùng theo lö ôïng dung dòch MnSO4. VI. CAÂU HOÛI 1. Vaän toác cuûa moät phaûn ö ùng hoùa hoïc phuï thuoäc vaøo nhö õng yeáu toá naøo? 2. Haèng soá vaän toác phuï thuoäc vaøo nhö õng yeáu toá naøo ? 3. Phaân bieät vaän toác trung bình vaø vaän toác tö ùc thôøi ? 4. ÔÛ thí nghieäm 1 dö ï ñoaùn lö ôïng khí SO2 thay ñoåi nhö theá naøo khi  Taêng lö ôïng Na2S2O3 sö û duïng leân 2 laàn.  Giaûm lö ôïng HCl ñi 2 laàn. 18
  19. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 6: PHAÛN ÖÙNG TRAO ÑOÅI I. MUÏC ÑÍCH Aùp duïng lyù thuyeát ñaõ hoïc veà phaûn ö ùng trung hoøa ñeå ñieàu cheá NaOH. II. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT Phaûn ö ùng trao ñoåi laø phaûn ö ùng hoùa hoïc xaûy ra trong ñoù khoâng coù sö ï thay ñoåi soá oxy hoùa cuûa caùc chaát vaø caùc ion. Ñeå phaûn ö ùng trao ñoåi coù khaû naêng xaûy ra phaûi coù ít nhaát moät saûn phaåm taïo thaønh laø chaát keùm beàn hoaëc chaát ñieän ly yeáu hoaëc chaát deã bay hôi. Vaän duïng caùc lyù thuyeát veà phaûn ö ùng trao ñoåi,ta coù phö ông trình sau Ca(OH)2 + Na2CO3 = CaCO3 + 2NaOH Trong phaûn ö ùng treân caû Ca(OH)2 vaø CaCO3 ñeàu laø nhö õng chaát ít tan,tuy nhieân ñoä tan cuûa Ca(OH)2 lôùn hôn nhieàu so vôùi ñoä tan cuûa CaCO3 neân phaûn ö ùng vaãn coù khaû naêng xaûy ra. Sau khi phaûn ö ùng keát thuùc dung dòch coù khaû naêng chö ùa NaOH vaø moät ít Na2CO3 dö . Chuùng ta coù theå duøng dung dòch HCl ñeå xaùc ñònh noàng ñoä dung dòch NaOH taïo thaønh vaø lö ôïng NaCO3 dö trong dung dòch. Quaù trình chuaån ñoä naøy xaûy ra qua 2 giai ñoaïn: - Giai ñoaïn ñaàu tieân laø giai ñoaïn HCl trung hoøa NaOH vaø chuyeån Na2CO3 thaønh daïng NaHCO3, keát thuùc giai ñoaïn naøy pH cuûa dung dòch vaøo khoaûng 8,3 (tö ông ö ùng vôùi khoaûng chuyeån maøu cuûa phenoltalein). NaOH + HCl = NaCl + H2 O Na2CO3 + HCl = NaHCO3 + NaCl - Giai ñoaïn thö ù hai laø giai ñoaïn HCl tieáp tuïc trung hoøa NaHCO3 thaønh daïng muoái trung tính Na2CO3, keát thuùc giai ñoaïn naøy pH dung dòch vaøo khoaûng 3,8 (tö ông ö ùng vôùi khoaûng chuyeån maøu cuûa metyl da cam). NaHCO3 + HCl = CO2 + H2O + NaCl III. DUÏNG CUÏ - HOÙA CHAÁT - Becher 100 ml : 1 caùi - CaO raén - Becher 200 ml : 1 caùi - Na2CO3 raén - Buret : 1 caùi - HCl 0,1 N - Ñuõa khuaáy : 1 caùi - Chæ thò phenolphtalein - Beáp ñieän : 1 caùi - Chæ thò metyl dacam - Erlen 100 ml : 1 caùi - Becher 100 ml : 1 caùi IV. THÖÏC HAØNH Caân khoaûng 10 gam CaO cho vaøo becher thö ù nhaát, theâm vaøo khoaûng 50 ml nö ôùc, khuaáy ñeàu. 19
  20. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Caân 15 g Na2CO3 raén cho vaøo moät becher thö ù hai, cho theâm vaøo becher 85 ml nö ôùc caát khuaáy ñeàu, ta thu ñö ôïc dung dòch Na2CO3 15%. Ñun noùng dung dòch ñeán nhieät ñoä khoaûng 800C vaø vö øa khuaáy ñeàu vö øa cho tö ø tö ø dung dòch nö ôùc voâi trong becher thö ù nhaát vaøo (Thôøi gian cho khoaûng 30 phuùt). Sau ñoù ñun noùng dung dòch trong khoaûng 15 phuùt, loïc vaø thu phaàn dung dòch sau loïc. Cho 10ml dung dòch sau loïc vaøo bình ñònh mö ùc 100ml, ñònh mö ùc ñeán vaïch. Laáy 10 ml dung dòch thu ñö ôïc tö ø bình ñònh mö ùc cho vaøo moät erlen 100ml, cho theâm vaøo 3 gioït phenolphtalein vaø chuaån ñoä baèng dung dòch HCl 0,1N cho ñeán khi maát maøu hoàng thì dö øng, ghi theå tích V1 cuûa dung dòch HCl ñaõ duøng. Cho tieáp vaøo erlen 3 gioït metyl dacam vaø tieáp tuïc chuaån baèng dung dòch HCl 0,1 N cho ñeán khi dung dòch chuyeån tö ø maøu vaøng sang maøu cam thì dö øng laïi, ghi theå tích V2 ñaõ duøng. V. KEÁT QUAÛ Tính hieäu suaát ñieàu cheá NaOH: C H NaOH 100 C C Na 2CO3 NaOH V V Hay H 1 2 100 2V2 V1 V2 Trong ñoù V1 : theå tích HCl duøng trong giai ñoaïn 1 V2 : theå tích HCl duøng trong giai ñoaïn 2 V1 – V2 : theå tích HCl duøng cho NaOH VI. CAÂU HOÛI 1. Theá naøo laø moät phaûn ö ùng trao ñoåi? Ñieàu kieän ñeå moät phaûn ö ùng trao ñoåi coù khaû naêng xaûy ra laø gì? 2. Taïi sao chuùng ta phaûi khuaáy ñeàu khi cho nö ôùc voâi vaøo dung dòch Na2CO3? 3. Taïi sao giai ñoaïn chuaån ñoä ñaàu duøng Phenolphtalein nhö ng giai ñoaïn chuaån ñoä sau laïi duøng metyl da cam? Nhö õng daáu hieäu naøo cho bieát Na2SiO3 bò thuûy phaân. Thí nghieäm 9: Thuûy phaân thuûy tinh (Na2O.CaO.6SiO2). Ñoát moät ñaàu oáng thuûy tinh cho ñeán khi noùng ñoû (meàm), nhanh choùng nhuùng vaøo coác ñö ïng ít nö ôùc. Laëp laïi thí nghieäm treân vaøi laàn. Gaïn nö ôùc ra, laáy nhö õng maûnh vuïn thuûy tinh nhoû cho vaøo coái sö ù saïch, duøng chaøy sö ù nghieàn nhoû thaønh boät mòn. Cho vaøo 2 – 3 gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Nhaän xeùt caùc hieän tö ôïng xaûy ra vaø giaûi thích baèng phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Haõy neâu thaønh phaàn chính cuûa thuûy tinh thö ôøng. 20
  21. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû PHAÀN 2: HOÙA VOÂ CÔ BAØI 7: HYDRO VAØ CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IB, IIB I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoaù hoïc cuûa hydro vaø caùc hôïp chaát cuûa noùo1 2. Phö ông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát hoaù hoïc cuûa Ñoàng vaø Keõm vaø caùc hôïp chaát cuûa chuùng II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ - 4 oáng nghieäm trung. - 1 becher 250ml. - 1 giaù ñeå oáng nghieäm. - 1 oáng nghieäm pyrex D24mm. - 1 keïp oáng nghieäm. - 1 boä nuùt cao su vaø oáng daãn khí. - 3 Pipette 2ml, 5ml, 10ml. - 1 bình tia. - 1 oáng nhoû gioït. - 1 ñuõa thuûy tinh. - 1 quaû boùp cao su. - 1 cheùn sö ù nung. - 1 becher 100ml. III. HOÙA CHAÁT - H2SO4 20%. - CdCl2 0,5N. - HCl 4N. - CuSO4 0,5N. - HCl 1N. - H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2% (tuû huùt). - KI 0,1N. - C6H12O6 tinh theå. - ZnCl2 0,5N. - Keõm haït hay boät keõm. - HgCl2 0,5N. - Nhoâm haït hay boät nhoâm. - HCHO 30%. - Ñinh saét. - NaOH 0,4N. - Coàn 96o. - KMnO4 0,1N - CuSO4.nH2O tinh theå. - NH4OH 25%. IV. THÖÏC HAØNH PHAÀN A. HYDRO Thí nghieäm 1. Ñieàu cheá hydro vaø tính chaát cuûa khí hydro. Laép duïng cuï nhö hình veõ. 21
  22. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Cho moät ít haït keõm nhoû vaøo oáng nghieäm lôùn. Cuoän troøn tôø giaáy vaø nheùt vaøo oáng nghieäm ñeå cho caùc haït keõm vaøo saùt ñaùy oáng nghieäm. Sau ñoù cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 5ml dung dòch HCl 4N. Thu khí sinh ra vaøo oáng nghieäm nhoû chö ùa ñaày nö ôùc uùp ngö ôïc treân chaäu ñö ïng nö ôùc nhö hö ôùng daãn cuûa hình veõ. Khi lö ôïng khí trong oáng nghieäm ñaõ ñaåy heát nö ôùc trong oáng nghieäm, duøng ngoùn tay caùi bòt chaët oáng nghieäm ñeå giö õ khí laïi. Ñö a mieäng oáng nghieäm vaøo saùt ngoïn lö ûa ñeøn coàn vaø ruùt tay che mieäng oáng nghieäm. Ñoát khí thoaùt ra ôû mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän tö ôïng. Laëp laïi thí nghieäm treân 3 laàn. So saùnh tieáng noå phaùt ra ôû caùc laàn thí nghieäm. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm vaø caùc hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Taïi sao duøng HCl 1N. Duøng noàng ñoä khaùc coù ñö ôïc khoâng? 4. Axit naøo coù theå thay HCl? Cho ví duï minh hoïa vaø vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 5. Hoaù tính cuûa khí Hydro. Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá khí hydro töø nhoâm vaø dung dòch NaOH 1N. Cho moät ít haït nhoâm vaøo oáng nghieäm baèng tôø giaáy cuoän troøn vaøo oáng nghieäm coù chö ùa 2ml dung dòch NaOH 1N. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm vaø caùc hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Taïi sao phaûi sö û duïng dung dòch NaOH 1N. Duøng noàng ñoä khaùc ñö ôïc khoâng? 4. Neâu nguyeân taéc ñieàu cheá khí hydro trong phoøng thí nghieäm vaø trong coâng nghieäp. Thí nghieäm 3: So saùnh hoaït tính cuûa hydro nguyeân töû (hydro môùi sinh) vaø hydro phaân töû. Cho 8ml dung dòch H2SO4 20% vaø 2ml dung dòch KMnO4 0,01N vaøo chung trong 1 oáng nghieäm. Laéc kyõ roài chia laøm 3 phaàn baèng nhau trong 3 oáng nghieäm. OÁng 1: Duøng laøm oáng chuaån ñeå so saùnh. OÁng 2: Phaûi ñö ôïc tieán haønh cuøng luùc vôùi oáng 3. Tieán haønh ñieàu cheá khí H2 nhö ôû thí nghieäm 1 (hay thí nghieäm 2) trong moät oáng nghieäm khaùc. Sau ñoù môùi cho luoàng khí H2 ñieàu cheá loäi qua oáng. OÁng 3: Cho vaøo moät ít haït keõm baèng tôø giaáy cuoän troøn. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. So saùnh maøu saéc cuûa dung dòch trong oáng 2 vaø oáng 3 vôùi oáng 1. Xem sô ñoà laép raùp duïng cuï thí nghieäm. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa hydro nguyeân tö û. Taïi sao noùi tính chaát hoùa hoïc cuûa hydro chuû yeáu laø tính khö û maïnh. 22
  23. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû 3. Taïi sao ngö ôøi ta laïi saép xeáp hydro vaøo nhoùm kim loaïi kieàm (IA) hay nhoùm halogen (VIIA). 4. So saùnh hoaït tính cuûa hydro nguyeân tö û vaø hydro phaân tö û. Giaûi thích? O Áng 1: O Áng 2: K M nO 4 + H 2 SO 4 PHAÀN B. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IIB VAØ PHAÂN NHOÙM IB Thí nghieäm 4: So saùnh tính khöû giöõa saét (Fe) vaø ñoàng (Cu). Cho vaøo becher khoaûng 10 – 15ml dung dòch CuSO4 0,5N. Duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch gæ, rö ûa saïch baèng coàn vaø thaám khoâ baèng giaáy thaám ñeán khi caây ñinh saét saùng boùng. Cho caây ñinh saét vaøo becher (baèng caùch thaû noù trö ôït treân thaønh cuûa becher ñaët naèm nghieâng). Chôø cho tôùi khi hieän tö ôïng xaûy ra ñuû ñeå quan saùt. Laáy ñinh saét ra khoûi coác, quan saùt maøu saéc treân beà maët cuûa noù. Maøu saéc naøy do chaát gì gaây ra? Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Neáu ta laáy caây ñinh saét ñaõ ñaùnh boùng ñaët vaøo ñaùy becher. Sau ñoù raûi leân noù lôùp NaCl daøy 2cm. Ñaët leân treân 1 taám giaáy loïc. Sau ñoù ñoå 10 – 15ml dung dòch CuSO4 0,5N leân treân cuøng vaø xem hieän tö ôïng xaûy ra sau 2 ngaøy thì hieän tö ôïng coù khaùc khoâng? Giaûi thích? 3. Taïi sao sö û duïng dung dòch CuSO4 coù noàng ñoä 0,5N? Duøng noàng ñoä khaùc ñö ôïc khoâng? 4. Keát luaän veà tính khö û giö õa saét (Fe) vaø ñoàng (Cu). 5. Taïi sao vaãn keát luaän ñö ôïc tính khö û giö õa saét vaø ñoàng maëc duø tieán haønh thí nghieäm giö õa theùp (hôïp kim cuûa Fe) vaø ñoàng thau (hôïp kim Cu). Thí nghieäm 5: Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa ñoàng hydroxit. Trong becher chö ùa khoaûng 6 – 10ml dung dòch CuSO4 0,5N, theâm vaøo tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N cho ñeán khi keát tuûa hoaøn toaøn. Gaáp giaáy loïc thaønh 32 muùi. Cho giaáy loïc leân pheãu thuûy tinh ñaët treân oáng ñong (hay erlen). Keà mieäng becher vaøo ñaàu ñuõa thuûy tinh ñeå loïc laáy keát tuûa. Rö ûa keát tuûa baèng nö ôùc caát. Chia keát tuûa laøm 3 phaàn: Phaàn 1: Cho vaøo cheùn sö ù nung vaø ñun noùng treân beáp ñieän. Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc cho ñeán khi maøu saéc thay ñoài hoaøn toaøn. 23
  24. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Phaàn 2: Cho vaøo oáng nghieäm baèng ñuõa thuûy tinh. Theâm vaøo tö øng gioït HCl 1N cho ñeán khi hieän tö ôïng khoâng ñoåi. Quan saùt hieän tö ôïng. Phaàn 3: Cho vaøo oáng nghieäm baèng ñuõa thuûy tinh. Theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N cho ñeán khi hieän tö ôïng khoâng thay ñoåi. Quan saùt hieän tö ôïng. Nhaän xeùt maøu saéc cuûa dung dòch. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa Cu(OH)2. 3. Phaàn thí nghieäm naøo ñeå ñieàu cheá Cu(OH)2. Phaàn thí nghieäm vaø hieän tö ôïng naøo cho thaáy tính chaát cuûa Cu(OH)2. Ñoù laø tính chaát gì? Giaûi thích? 4. ÔÛ phaàn 2 coù theå duøng HCl 6N ñö ôïc khoâng? ÔÛ phaàn thí nghieäm 3 coù theå duøng NaOH baõo hoøa ñö ôïc khoâng? Taïi sao? 5. Coù theå phaùt bieåu tính chaát cuûa dung dòch CuSO4 dö ïa treân thí nghieäm naøy khoâng? Taïi sao? Thí nghieäm 6. Taùc duïng cuûa keõm vôùi acid Sulfuric loaõng. Laáy 2 oáng nghieäm. Cho vaøo moãi oáng nghieäm 1 haït keõm coù kích thö ôùc baèng haït ñaäu xanh. Theâm vaøo moãi oáng nghieäm 1 - 2ml dung dòch H2SO4 20%. Theo doõi hieän tö ôïng xaûy ra. OÁng 1: Duøng laøm oáng chuaån ñeå so saùnh. OÁng 2: cho theâm 1 – 2 gioït dung dòch CuSO4 0,5N. So saùnh toác ñoä phaûn ö ùng cuûa 2 oáng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa kim loaïi Zn. 3. Thö û neâu taùc duïng cuûa Zn vôùi caùc loaïi acid dö ïa vaøo caùc hieän tö ôïng xaûy ra. 4. Taïi sao laïi phaûi sö û duïng Zn haït. Neáu duøng Zn boät thì caùc hieän tö ôïng coù gioáng theá khoâng? 5. Khí thoaùt ra tö ø oáng 1 coù muøi gì? Taïi sao? Thí nghieäm 7. Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính chaát cuûa Keõm Hydroxit. Cho vaøo oáng nghieäm 3ml dung dòch ZnCl2 0,5N. Cho tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N cho ñeán khi xuaát hieän keát tuûa. Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa. Chia keát tuûa laøm ba phaàn baèng nhau. OÁng 1: Tieáp tuïc cho theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N. OÁng 2: Cho theâm tö øng gioït dung dòch HCl 1N. OÁng 3: Cho theâm tö øng gioït dung dòch NH4OH 25% trong tuû huùt. Theo doõi caùc hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Tính chaát hoùa hoïc vaø phö ông phaùp ñieàu cheá Zn(OH)2. 24
  25. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Thí nghieäm 8. Taùc duïng cuûa ion Cu2+ vôùi KI Trong oáng nghieäm chö ùa khoaûng 5ml dung dòch CuSO4 0,5N, theâm vaøo khoaûng 1ml dung dòch KI (dung dòch KI khoâng maøu) 0,1N. Nhaän xeùt sö ï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch. Ñeå laéng yeân. Quan saùt maøu saéc cuûa keát tuûa taïo thaønh ôû dö ôùi ñaùy oáng nghieäm. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa muoái Ñoàng. Thí nghieäm 9: Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Ñoàng (I) oxyt Cu2O. Laøm trong tuû huùt. Hoøa tan trong becher 2,5g CuSO4 vôùi 15ml nö ôùc caát. Theâm vaøo ñoù 2,5ml dung dòch NaOH 0,4N vaø khuaáy nheï cho ñeàu. Ñun noùng nheï dung dòch treân beáp ñieän (tôùi khoaûng 32 -35oC). Theâm vaøo tö ø tö ø dung dòch HCHO 30% cho tôùi khi keát tuûa chuyeån sang maøu traéng (hoaëc xanh raát nhaït). Ñeå yeân hoãn hôïp trong 1 giôø. Nhaän xeùt maøu cuûa keát tuûa thu ñö ôïc. Sau ñoù gaïn laáy keát tuûa. Rö ûa gaïn keát tuûa baèng nö ôùc caát. Sau ñoù rö ûa treân pheãu baèng nö ôùc noùng. Chia keát tuûa vaøo 2 oáng nghieäm: OÁng 1: Theâm vaøo tö øng gioït dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc. Nhaän xeùt hieän tö ôïng. OÁng 2: Theâm tö øng gioït dung dòch HCl 1N ñeán khi xuaát hieän keát tuûa traéng. Loïc laáy keát tuûa traéng, daøn moûng leân maët kính ñoàng hoà vaø ñeå yeân trong khoâng khí. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa chaát raén. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng treân. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa Cu2O. Thí nghieäm 10: Ñieàu cheá phöùc chaát [Cu(NH3)4]SO4. Tieán haønh trong tuû huùt. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 5ml dung dòch CuSO4 0,5N, theâm tö øng gioït dung dòch NH4OH 25% cho ñeán khi taïo ra huyeàn phuø maøu xanh da trôøi. Chia huyeàn phuøvaøo 2 oáng nghieäm: OÁng 1: Ñeå so saùnh. OÁng 2: Tieáp tuïc cho theâm tö øng gòot dung dòch NH4OH 25% cho ñeán khi huyeàn phuø tan thaønh dung dòch maøu xanh. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng treân. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. Thí nghieäm 11: Tính chaát cuûa Zn2+, Cd2+, Hg2+ Cho vaøo oáng nghieäm, moãi oáng 5 gioït dung dòch sau: OÁng 1: Dung dòch ZnCl2 0,5N. OÁng 2: Dung dòch CdCl2 0,5N. 25
  26. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû OÁng 3: Dung dòch HgCl2 0,5N. Theâm tö øng gioït NH4OH ñaäm ñaëc 25% cho ñeán dö . Quan saùt caùc hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng treân. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 26
  27. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 8: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIIA I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Ñieàu cheá vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc nguyeân toá halogen. 2. Ñieàu cheá hôïp chaát cuûa caùc nguyeân toá halogen vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa chuùng. II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ - 4 oáng nghieäm trung. - 1 oáng nhoû gioït. - 1 pipette thaúng 5ml. - 1 cheùn sö ù nung. - 1 quaû boùp cao su. - 1 becher 250ml. - 1 keïp oáng nghieäm. - 1 maët kính ñoàng hoà. - 1 giaù ñeå oáng nghieäm. - 1 bình tia nö ôùc. III. HOÙA CHAÁT - Hoà tinh boät 1%. - NaOH 0,4N. - Iod tinh theå. - H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2%. - Boät nhoâm. - NaBr 0,1N. - KI tinh theå. - NaCl 0,1N. - MnO2 tinh theå. - AgNO3 0,1N. - KMnO4 tinh theå. - HCl ñaäm ñaëc 36,5% - K2Cr2O7 tinh theå. - Nö ôùc Brom 0,1% - Dung dòch K2SO3 0,1N. - Nö ôùc Iod 0,1N. - Dung dòch KI 0,1N. - H2O2 ñaäm ñaëc 30%. IV. THÖÏC HAØNH THÍ NGHIEÄM 1: SO SAÙNH KHAÛ NAÊNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC HALOGEN Kieåm tra dung dòch KI 0,1N. Neáu dung dòch coù maøu hôi vaøng thì theâm vaøo tö øng gioït dung dòch K2SO3 0,01N cho ñeán khi maát maøu. Trong tuû huùt, tieán haønh cho vaøo oáng nghieäm 2ml dung dòch KI 0,1N. Theâm vaøo tö øng gioït dung dòch nö ôùc Brom 0,1%. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Tieáp tuïc cho theâm vaøi gioït hoà tinh boät 1%. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Cho bieát quy luaät oxi hoùa cuûa caùc nguyeân toá trong phaân nhoùm halogen. 4. Giaûi thích quy luaät oxi hoùa khö û treân. 5. YÙ nghóa cuûa thí nghieäm treân laø so saùnh gì? Thí nghieäm treân so saùnh hoaït ñoäng cuûa caùc halogen naøo? 6. Dö ïa vaøo thí nghieäm treân haõy thö û xaây dö ïng moät thí nghieäm ñeå so saùnh khaû naêng hoaït ñoäng cuûa nguyeân toá Clor vaø Brom. 27
  28. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Thí nghieäm 2: Söï chuyeån dòch caân baèng trong dung dòch nöôùc cuûa Iod. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2ml dung dòch nö ôùc cuûa Iod 0,1N. Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Tieáp tuïc acid hoùa dung dòch thu ñö ôïc baèng caùc nhoû tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch H2SO4 20% cho ñeán khi thaáy hieän tö ôïng. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Caân baèng ñang khaûo saùt trong thí nghieäm treân laø caân baèng naøo? 4. Sö ï chuyeån dòch caân baèng trong thí nghieäm treân gaây ra bôûi taùc nhaân naøo? Giaûi thích lyù do? 5. Sö ï chuyeån dòch caân baèng trong thí nghieäm treân nhö theá naøo? Neâu keát luaän chung cho caùc trö ôøng hôïp tö ông tö ï. Thí nghieäm 3: Thuoác thöû ion Halogenur. Kieåm tra dung dòch KI 0,1N. Neáu dung dòch coù maøu hôi vaøng thì theâm vaøo tö øng gioït dung dòch K2SO3 0,01N cho ñeán khi maát maøu. Laáy 3 oáng nghieäm. Laàn lö ôït cho vaøo moãi oáng 2 – 3 ml dung dòch NaCl 0,1N; NaBr 0,1N; KI 0,1N. Theâm vaøo moãi oáng 1 – 2 gioït dung dòch AgNO3 0,1N. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Laøm theá naøo ñeå nhaän bieát NaCl, NaBr, KI chæ baèng moät hoùa chaát? 4. Thuoác thö û ion halogenur nhö ôû thí nghieäm treân coù theå duøng cho moïi noàng ñoä halogenur ñö ôïc khoâng? Taïi sao? 5. Thuoác thö û ion halogenur nhö ôû thí nghieäm treân coù theå duøng cho moïi nhieät ñoä halogenur ñö ôïc khoâng? Taïi sao? 6. Thuoác thö û ion halogenur nhö ôû thí nghieäm treân coù theå duøng cho hoãn hôïp goàm ion halogenur vaø ion sulfat (photphat, hydroxit) ñö ôïc khoâng? Taïi sao? Thí nghieäm 4: Taùc duïng cuûa Iod vôùi kim loaïi. Thö ïc hieän trong tuû huùt. Duøng muoãng nhö ïa cho vaøo coái sö ù khoâ moät ít boät nhoâm khoaûng baèng 1 haït ñaäu xanh vaø lö ôïng tinh theå iod gaáp 3 laàn lö ôïng nhoâm treân. Duøng chaøy sö ù nghieàn nhoû. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Sau ñoù theâm vaøo 2 gioït nö ôùc. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. 28
  29. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Neâu taùc duïng cuûa iod vôùi kim loaïi tö ø caùc hieän tö ôïng xaûy ra. 4. Neâu tính ñoäc haïi cuûa khí sinh ra. 5. Taïi sao coái sö ù phaûi khoâ, sau ñoù môùi cho vaøo 2 gioït nö ôùc? Neâu hieän tö ôïng neáu coái bò ö ôùt tö ø ban ñaàu. Thí nghieäm 5: Iod vaø hoà tinh boät. Kieåm tra dung dòch KI 0,1N. Neáu dung dòch coù maøu hôi vaøng thì theâm vaøo tö øng gioït dung dòch K2SO3 0,01N cho ñeán khi maát maøu. Cho vaøo 2 oáng nghieäm moãi oáng 2 ml nö ôùc caát. OÁng 1: Theâm vaøi gioït dung dòch Iod 0,1N. OÁng 2: theâm vaøi gioït dung dòch KI 0,1N. Theâm vaøo caû 2 oáng vaøi gioït hoà tinh boät 1% cho ñeán khi xuaát hieän hieän tö ôïng. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vì sao trong thí nghieäm treân khoâng ñö ôïc sö û duïng dung dòch KI coù maøu? Nguyeân nhaân gaây ra maøu? 3. Giaûi thích sö ï hình thaønh hôïp chaát KI3. 4. Giaûi thích quaù trình thí nghieäm. 5. Taïi sao hoà tinh boät gaëp Iod laïi bò ñoåi maøu? Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra (neáu coù). Thí nghieäm 6: Söï hoøa tan cuûa ñôn chaát tinh theå Iod trong nöôùc. Trong oáng nghieäm chö ùa 2 – 3 ml nö ôùc caát, theâm vaøo moät ít tinh theå Iod. Caån thaän laéc kyõ oáng nghieäm, theo doõi khaû naêng hoøa tan cuûa Iod trong nö ôùc. Chia dung dòch laøm 2 phaàn baèng nhau vaøo 2 oáng nghieäm. Oáng 1: Duøng laøm oáng chuaån ñeå so saùnh. Oáng 2: Cho theâm tö øng gioït dung dòch KI 0,1N vaø ñoàng thôøi laéc maïnh cho ñeán khi xuaát hieän hieän tö ôïng. Nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Tính chaát vaät lyù cuûa Iod? 3. Neâu keát luaän veà sö ïhoaø tan cuûa Iod trong nö ôùc. 4. Thö û neâu keát luaän veà sö ï hoaø tan Iod trong dung dòch acid vaø baz baát kyø. 5. Sö ï hoaø tan cuûa Iod trong nö ôùc coù phaûi do phaûn ö ùng hoaù hoïc? Giaûi thích dö ïa treân cô sôû tính phaân cö ïc cuûa phaân tö û Iod. 29
  30. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Thí nghieäm 7: Ñieàu cheá Iod. Tieán haønh trong tuû huùt. Cho moät ít tinh theå KI vôùi 1 lö ôïng khoaûng baèng haït ñaäu xanh vaø lö ôïng MnO2 tö ông tö ï vaøo cheùn sö ù nung (ñaõ khoâ). Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2%. Ñaäy kín cheùn sö ù nung baèng maët kính ñoàng hoà. Ñaët cheùn sö ù nung treân beáp ñieän. Ñun noùng vaø quan saùt phaûn ö ùng quanh maët kính ñoàng hoà. Khi coù hôi maøu tím baét ñaàu thoaùt ra, taét beáp ñieän, chôø cheùn sö ù nguoäi. Theo doõi sö ï taïo thaønh tinh theå Iod. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích quaù trình thí nghieäm. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Vai troø cuûa H2SO4 ñaäm ñaëc trong quaù trình phaûn ö ùng. 4. Veõ oâ maïng cô sôû vaø neâu hình daïng tinh theå Iod thu ñö ôïc. 5. Trong thö ïc teá ngö ôøi ta coù duøng phö ông phaùp treân ñeå ñieàu cheá Iod khoâng? Thí nghieäm 8: Taùc duïng cuûa acid Clohydric vaø caùc chaát oxi hoaù. Tieán haønh thí nghieäm trong tuû huùt. Laáy 4 oáng nghieäm khoâ. Moãi oáng cho 1 ít tinh theå sau khoaûng baèng haït ñaäu xanh. OÁng 1: Mangan dioxit, MnO2. OÁng 2: Kalibichromat, K2Cr2O7. OÁng 3: Kalipermanganat, KMnO4. OÁng 4: Kaliclorat, KClO3. Duøng pipette cho vaøo moãi oáng vaøi gioït HCl ñaäm ñaëc. Ñun noùng nheï. Duøng tôø giaáy traéng ñaët phía sau moãi oáng nghieäm ñeå quan saùt maøu saéc khí thoaùt ra. Ngö ûi muøi khí thoaùt ra. Duøng maåu giaáy thaám ñaõ taåm hoà tinh boät 1% vaø dung dòch KI 0,1N ñaët vaøo mieäng oáng nghieäm ñeå thö û khí bay ra. Quan saùt maøu saéc cuûa maåu giaáy thaám khi vö øa tieáp xuùc vôùi khí thoaùt ra vaø khi tieáp xuùc laâu hôn. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra trong caùc thí nghieäm treân. 3. Trong caùc chaát oxi hoùa treân, chaát naøo phaûn ö ùng maïnh nhaát vôùi HCl? Chaát naøo phaûn ö ùng yeáu nhaát? Dö ïa vaøo cô sôû naøo ñeå keát luaän? Giaûi thích. 4. Neâu keát luaän dö ïa vaøo sö ï thay ñoåi maøu cuûa giaáy taåm hoà tinh boät vaø KI. 5. Trong caùc phaûn ö ùng treân, dung dòch HCl ñoùng vai troø gì? 6. Neáu sö û duïng dung dòch HCl loaõng thì hieän tö ôïng coù thay ñoåi khoâng? Taïi sao? 7. Neâu hoùa tính cuûa HCl. Acid HCl phaûn ö ùng ñö ôïc vôùi caùc chaát oxi hoaù coù ñoä maïnh theá naøo. 30
  31. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 9: CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VIA I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Ñieàu cheá, tính chaát vaät lyù vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm VIA. 2. Ñieàu cheá vaø tính chaát caùc hôïp chaát cuûa caùc nguyeân toá phaân nhoùm VIA. II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ - 4 oáng nghieäm trung. - 1 beáp ñieän + lö ôùi amiang. - 1 pipette thaúng 5ml. - 1 chaäu nhö ïa ñö ïng nö ôùc. - 1 quaû boùp cao su. - 1 chaøy vaø 1 coái sö ù nhoû. - 1 keïp oáng nghieäm. - 1 oáng nghieäm pyrex D24mm. - 1 giaù ñôõ oáng nghieäm. - 1 nuùt cao su coù oáng daãn khí. - 1 oáng nhoû gioït. - 1 muoãng kim loaïi. - 1 becher 100ml. - 1 cheùn sö ù nung. - 1 becher 250ml. - 1 pheãu thuûy tinh D100mm. - 1 ñeøn coàn. III. HOAÙ CHAÁT - Boät Keõm. - H2SO4 20%. - Boät Ñoàng. - BaCl2 0,5N. - Daêm baøo Saét. - H2O2 3%. - Tinh theå BaO2. - H2O2 30% (tuû huùt). - Tinh theå KClO3. - Na2S2O3 0,4N. - Tinh theå MnO2. - KSCN 0,1N. - Tinh theå Na2S2O3. - KMnO4 0,1N. - Than hoaït tính daïng boät. - HNO3 ñaäm ñaëc 65% (tuû huùt). - KI 0,1N. - HCl 0,5N. - Na2S2O8 0,5N. - KBr 0,5N. - MnSO4 0,5N. - Nö ôùc Iod 0,1%. IV. THÖÏC HAØNH Thí nghieäm 1: Taùc duïng cuûa hydroproxyt vôùi Saét (II) Sulfat. Cho vaøo oáng nghieäm lö ôïng dö maït saét khoaûng baèng 3 haït ñaäu xanh. Cho theâm khoaûng 5ml dung dòch H2SO4 20%. Ñun soâi dung dòch. Sau ñoù gaïn laáy maït saét. Rö ûa maït saét 2 laàn baèng nö ôùc caát. Tieáp tuïc theâm vaøo oáng nghieäm khoaûng 5ml dung dòch H2SO4 20%. Ñun noùng nheï dung dòch (khoâng ñeå soâi). Ñeå yeân cho ñeán khi khoâng coøn boït khí thoaùt ra. Gaïn laáy dung dòch vaøo oáng nghieäm khaùc roài cho theâm vaøo ñoù 2 – 4 gioït dung dòch H2SO4 20%. Chia nö ôùc loïc ra laøm 2 phaàn baèng nhau: OÁng 1: Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch KSCN 0,1N. 31
  32. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû OÁng 2: Theâm vaøo tö øng gioït dung dòch H2O2 3%. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Tieáp tuïc theâm vaøo lö ôïng theå tích dung dòch KSCN 0,1N nhö ñaõ theâm vaøo oáng 1. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. So saùnh sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch ôû 2 oáng nghieäm. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm. Taïi sao khoâng laáy dung dòch FeSO4 ñeå tieán haønh thí nghieäm maø phaûi cho Fe phaûn ö ùng vôùi acid H2SO4. Taïi sao H2SO4 phaûi 20%? Taïi sao dung dòch H2O2 phaûi 3% vaø ñö ôïc theâm vaøo tö øng gioït? Taïi sao khi ñieàu cheá dung dòch FeSO4 nhö treân laïi khoâng cho maït saét vaøo dung dòch H2SO4 20% ngay? Taïi sao coù khi ñun ñeán soâi vaø coù khi khoâng ñö ôïc ñun soâi? Taïi sao khoâng cho KSCN vaøo dung dòch FeSO4 roài theâm tö øng gioït H2O2? 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Vai troø cuûa KSCN trong thí nghieäm? Coù theå thay theá noù baèng hoùa chaát khaùc khoâng? Cho ví duï neáu coù? 4. Neâu keát luaän taùc duïng cuûa H2O2 vôùi FeSO4 dö ïa treân caùc hieän tö ôïng phaûn ö ùng. Taïi sao coù theå keát luaän nhö vaäy khi thí nghieäm chæ khaûo saùt taùc duïng cuûa dung dòch FeSO4 vaø dung dòch H2O2 maø khoâng phaûi laø cho chaát raén FeSO4 taùc duïng vôùi hôïp chaát H2O2? Neâu hoùa tính cuûa H2O2? Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá vaø khaûo saùt tính oxi hoùa cuûa Hydro peroxyt. Phaûi rö ûa oáng nghieäm thaät saïch, traùng kyõ baèng nö ôùc caát. Cho vaøo oáng nghieäm coù chö ùa 2ml H2SO4 20%. Ñaët oáng nghieäm vaøo trong coác (chaäu) chö ùa nö ôùc ñaù. Khi dung dòch ñaõ laïnh laáy moät ít BaO2 raén cho vaøo oáng nghieäm baèng maåu giaáy cuoän troøn. Laéc kyõ oáng nghieäm. Ñaët oáng nghieäm trôû laïi vaøo chaäu nö ôùc ñaù cho ñeán khi haàu heát keát tuûa ñaõ laéng xuoáng. Gaïn laáy dung dòch sang oáng nghieäm khaùc. Cho vaøo oáng nghieäm chö ùa dung dòch vö øa thu ñö ôïc. Theâm vaøo 1 gioït H2SO4 20%. Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch KI 0,1N (dung dòch KI phaûi khoâng maøu, neáu coù maøu thì xem caùc xö û lyù trong thí nghieäm 5 cuûa baøi 2) cho ñeán khi coù hieän tö ôïng. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích tieán trình thí nghieäm. Taïi sao phaûi ngaâm trong nö ôùc ñaù? Taïi sao khoâng duøng giaáy loïc loïc laáy dung dòch maø phaûi gaïn laáy dung dòch? Laøm sao bieát khi naøo phaûn ö ùng cuûa BaO2 vaø H2SO4 ñaõ keát thuùc? Tyû leä giö õa lö ôïng BaO2 vaø H2SO4. Thí nghieäm coù muïc ñích ñieàu cheá H2O2 vaø tính oxi hoùa cuûa noù maø laïi theâm dung dòch KI vaøo laøm gì? Theâm vaøo dung dòch khaùc khoâng phaûi laø dung dòch KI coù ñö ôïc khoâng? 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Vai troø cuûa dung dòch H2SO4 20% trong thí nghieäm. Taïi sao khoâng duøng H2SO4 ñaäm ñaëc ñeå keát tuûa laéng xuoáng nhanh hôn? 4. Neâu caùc phö ông phaùp ñieàu cheá H2O2. 5. Neâu tính chaát hoùa hoïc cuûa H2O2. Phaân loaïi caùc loaïi chaát khö û coù theå taùc duïng vôùi H2O2. Taïi sao thí nghieäm treân keát luaän ñö ôïc tính oxi hoùa cuûa H2O2 maëc duø tieán haønh khaûo saùt vôùi dung dòch nö ôùc cuûa H2O2. 32
  33. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Thí nghieäm 3: Taùc duïng cuûa löu huyønh vôùi acid Nitric ñaäm ñaëc. Tieán haønh trong tuû huùt. Cho moät ít boät lö u huyønh vaøo oáng nghieäm coù chö ùa 1 – 2ml dung dòch acid HNO3 ñaäm ñaëc 65%. Quan saùt hieän tö ôïng. Ñun soâi dung dòch. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng. Ñeå yeân oáng nghieäm treân giaù cho ñeán khi lö u huyønh tan heát (neáu khoâng tan heát thì theâm vaøo toái ña 5ml HNO3 ñaäm ñaëc nö õa. Neáu theâm heát 5ml acid maø chö a heát lö u huyønh thì laøm laïi thí nghieäm vôùi lö ôïng lö u huyønh ít hôn). Theâm vaøo oáng nghieäm 1 gioït dung dòch BaCl2 0,5N. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Neâu tính chaát hoùa hoïc cuûa ñôn chaát lö u huyønh. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra vaø giaûi thích caùc hieän tö ôïng. 3. Keát luaän veà taùc duïng cuûa lö u huyønh vaø acid nitric ñaäm ñaëc dö ïa treân caùc hieän tö ôïng xaûy ra. Taùc duïng naøy laø tính chaát gì cuûa lö u huyønh. 4. Thí nghieäm khaûo saùt taùc duïng cuûa lö u huyønh vôùi acid nitric taïi sao laïi theâm dung dòch BaCl2 laøm gì? Coù theå theâm hoùa chaát khaùc khoâng phaûi laø BaCl2 khoâng? Thí nghieäm 4: Taùc duïng cuûa Hydroperoxyt vôùi dung dòch KMnO4. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch KMnO4 0,1N vaø 1 - 2ml dung dòch H2SO4 20%. Ñaët oáng nghieäm trö ôùc tôø giaáy traéng. Theâm vaøo tö øng gioït H2O2 30% cho ñeán khi thaáy hieän tö ôïng xaûy ra. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng vaø vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 2. Tö ø hieän tö ôïng xaûy ra haõy cho bieát taùc duïng cuûa hydro peroxyt vôùi dung dòch KMnO4 laø tính chaát vaät lyù hay hoùa hoïc gì? Neâu keát luaän veà taùc duïng naøy. 3. Thí nghieäm khaûo saùt taùc duïng cuûa H2O2 vaø KMnO4 taïi sao laïi theâm H2SO4 vaøo? Coù theå khoâng theâm H2SO4? Coù theå thay H2SO4 baèng KOH, HCl ? 4. Moâi trö ôøng acid vaø baz aûnh hö ôûng tôùi tính oxi hoùa, tính khö û cuûa H2O2 nhö theá naøo? Chö ùng minh. Thí nghieäm 5: Ñieàu cheá khí oxi. Laøm khoâ coái sö ù, chaøy sö ù vaø oáng nghieäm lôùn. Cho vaøo coái sö ù hoaëc cheùn nicken 2g KClO3 vaø 0,5g MnO2. Duøng chaøy sö ù nghieàn nhoû. Duøng tôøgiaáy cuoän troøn cho hoãn hôïp raén vaøo ñaùy oáng nghieäm lôùn. Ñaäy chaët oáng nghieäm baèng nuùt cao su coù gaén oáng daãn khí. Laép raùp duïng cuï nhö hình veõ. Hô noùng ñeàu oáng nghieäm roài ñun noùng baèng ñeøn coàn. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Thu khí thoaùt ra vaøo oáng nghieäm lôùn chö ùa ñaày nö ôùc ñang uùp ngö ôïc trong chaäu (hình veõ). Khi oáng nghieäm ñaày khí thì ñaäy kín baèng nuùt cao su. Sau ñoù ñem ra khoûi chaäu nö ôùc vaø caát vaøo roå duïng cuï ñeå sö û duïng trong caùc thí nghieäm sau. Error! 33
  34. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû KClO3 + MnO2 Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích quaù trình thí nghieäm. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. MnO2 ñoùng vai troø gì trong phaûn ö ùng? Giaûi thích taïi sao. 4. Neâu ít nhaát 4 phö ông phaùp ñieàu cheá khí oxi trong phoøng thí nghieäm vaø trong coâng nghieäp. 5. Trong coâng nghieäp, khi ñieàu cheá khí O2 xong, ngö ôøi ta chö ùa noù baèng duïng cuï gì? 6. Laøm theá naøo ñeå kieåm tra thö û khí thoaùt ra coù phaûi laø khi oxi hay khoâng? Thí nghieäm 6: Tính chaát khí Oxi. Duøng moät que ñoùm (laáy 1 tôø giaáy quaán laïi thaät chaët, ñoát chaùy 1 ñaàu, duøng tay quaït taét neáu chaùy thaønh ngoïn lö ûa) ñö a nhanh vaøo oáng nghieäm coù chö ùa khí oxy ñaõ ñieàu cheá ôû thí nghieäm 5. Quan saùt hieän tö ôïng khi que ñoùm vö øa tieáp xuùc vôùi khí oxi. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. Neâu vai troø cuûa tö øng chaát trong phaûn ö ùng. 3. Tính chaát cuûa khí oxy maø thí nghieäm ñaõ khaûo saùt laø tính chaát ñaëc trö ng cuûa khí oxi laøtính chaát vaät lyù hay hoùa hoïc? Giaûi thích ñeå baûo veä quan ñieåm cuûa mình. 4. Ngö ôøi ta thö ôøng duøng que ñoùm ñeå nhaän bieát khí oxi. Ñieàu naøy ñuùng hay sai? Giaûi thích ñeå baûo veä quan ñieåm. 5. Neâu keát luaän veà tính chaát cuûa khí oxi. So saùnh vôùi tính chaát cuûa oxi trong khoâng khí khi thö ïc hieän sö ï chaùy, sö ï noå. Neâu hieän tö ôïng khi cho maãu Na, maãu Ca, daây Mg, daây Fe, daây Al, daây Ag chaùy trong khoâng khí vaø trong khí oxi. Thí nghieäm 7: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Natri Thiosulfat. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch Na2S2O3 0,4N. Theâm vaøo ñoù tö øng gioït dung dòch HCl 0,5N. Laéc kyõ oáng nghieäm cho ñeán khi thaáy hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaän xeùt hieän tö ôïng. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch H2O2 3%. Ngaâm oáng nghieäm 15 2+ phuùt trong nö ôùc ñaù. Theâm vaøo 2 – 4 gioït thuoác thö û Ba (dung dòch BaCl2, Na(NO3)2 ). Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch Na2S2O3 0,4N cho ñeán khi coù hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch H2O2 3% vaø 2 – 4ml dung dòch KBr 0,5N. Ngaâm oáng nghieäm 15 phuùt trong nö ôùc ñaù. Theâm vaøo 2 – 4 gioït thuoác thö û Ba2+ 34
  35. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû (dung dòch BaCl2, Na(NO3)2 ). Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch Na2S2O3 0,4N cho ñeán khi coù hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 1 – 2ml dung dòch Iod 0,1%. Theâm vaøo 2 – 4 gioït 2+ thuoác thö û Ba (dung dòch BaCl2, Na(NO3)2 ). Tieáp tuïc theâm vaøo tö øng gioït dung dòch Na2S2O3 0,4N cho ñeán khi coù hieän tö ôïng xaûy ra. Nhaän xeùt vaø giaûi thích hieän tö ôïng xaûy ra. Cho vaøo cheùn sö ù 2 gam tinh theå Na2S2O3 vaøo cheùn sö ù nung. Ñun maïnh treân beáp ñieän cho ñeán khi trôû thaønh daïng boät traéng. Ñeånguoäi. Hoøa tan saûn phaåm thu ñö ôïc vaøo nö ôùc trong oáng nghieäm. Ñaët tôø giaáy coù maøu ñaäm phía sau oáng nghieäm. Quan saùt vaø nhaän xeùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3. Trong thí nghieäm chaát naøo ñoùng vai troø oxy hoùa vaø khö û khi cho HCl taùc duïng vôùi Na2S2O3. 4. Khi cho dung dòch Na2S2O3 taùc duïng vôùi dung dòch Clo, dung dòch Brom, dung dòch Iod, dung dòch H2O2, caùc phaûn ö ùng coù khaùc nhau khoâng? Neâu ö ùng duïng cuûa caùc phaûn ö ùng ñoù trong phoøng thí nghieäm. 5. Trình baøy phö ông phaùp nhaän bieát caùc saûn phaåm sau khi nung muoái Na2S2O3? Haõy vaän duïng phö ông phaùp ñoù vaøo thí nghieäm treân. Thí nghieäm 8: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Natri Peroxisulfat. Cho khoaûng 1 – 2ml dung dòch KI 0,1N vaøo oáng nghieäm, theâm vaøi gioït Na2S2O8 0,5N, ñun nheï baèng ñeøn coàn. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch. Cho vaøo oáng nghieäm khaùc khoaûng 1 – 2ml dung dòch Na2S2O8 0,5N. Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch MnSO4 0,5N, ñun nheï baèng ñeøn coàn. Theo doõi sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng vaø giaûi thích nguyeân nhaân sö ï thay ñoåi maøu cuûa dung dòch. 2. Muïc ñích cuûa thí nghieäm treân. 3. Laøm theá naøo ñeå chö ùng minh raèng sau khi phaûn ö ùng trong dung dòch coù ion sulfat ñö ôïc taïo thaønh. 4. Veõ coâng thö ùc caáu taïo vaø neâu hoùa tính cuûa hôïp chaát Na2S2O8. 35
  36. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 10. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM VA I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Tính chaát hoùa hoïc cuûa Nitô, Photpho vaø phö ông phaùp ñieàu cheá. 2. Phö ông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát caùc hôïp chaát cuûa Nitô vaø Photpho. II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ - 4 oáng nghieäm trung. - 1 becher 500ml. - 1 oáng nghieäm pyrex D24mm - 1 ñeøn coàn. - 1 nuùt cao su gaén vôùi vôùi oáng daãn khí. - 1 pheãu thuûy tinh D100mm. - 1 pipette thaúng 5ml. - 1 erlen 250ml. - 1 quaû boùp cao su. - 1 erlen 100ml. - 1 keïp oáng nghieäm. - 1 beáp ñieän. - 1 giaù ñôõ oáng nghieäm. - 1 ñuõa thuûy tinh. - 1 oáng nhoû gioït. - 1 bình tia nö ôùc. - 1 becher 100ml. III. HOÙA CHAÁT - KMnO4 0,1N. - Dung dòch amoni molipdat baõo hoøa. - FeSO4 0,1N. - Al2(SO4)3 0,1N - KI 0,1N. - HNO3 30%. - NH4OH 25% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - HNO3 65% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - Thuoác thö û phenolphtalein. - NH4Cl tinh theå. - HCl 36,5% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - Na2CO3 baõo hoøa. - NaNO2 0,5N. - Ñoàng phoi. - H3PO4 20%. - Boät CuO. - H2SO4 20%. - NaOH 0,4N. - H2SO4 98,2% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - (NH4)2SO4 tinh theå - Na3PO4 20%. - NaOH ñaäm ñaëc IV. THÖÏC HAØNH Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá Natri hydro photphat Na2HPO4.12H2O Trong becher khoaûng 20 ml dung dòch H3PO4 20% theâm vaøi gioït phenolphtalein, tieáp tuïc cho tö ø tö ø dung dòch Na2CO3 baõo hoøa cho ñeán khi dung dòch coù maøu hoàng nhaït. Loïc dung dòch neáu khoâng trong suoát. Coâ nö ôùc loïc treân noài caùch thuûy cho ñeán khi xuaát hieän tinh theå. Ñeå nguoäi. Sau khi thaät nguoäi thì cho vaøo chaäu nö ôùc ñeå laøm laïnh. Loïc laáy tinh theå. Laøm khoâ ôû nhieät ñoä phoøng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Quan saùt daïng ngoaøi tinh theå. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng. 36
  37. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. Coù theå duøng NaOH thay cho Na2CO3 ñö ôïc khoâng? Taïi sao? Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá khí Amoniac. Laáy khoaûng 1 – 2 ml NH4Cl 0,1N vaø 1 – 2 ml NaOH 0,4 N cho vaøo oáng nghieäm vaø ñun treân ñeøn coàn Duøng giaáy quyø tím taåm ö ôùt vaøñem vaøo luoàng khí thoaùt ra ôû mieäng oáng nghieäm. Quan saùt hieän tö ôïng. Duøng ñuõa thuûy tinh nhuùng vaøo HCl ñaäm ñaëc ñö a vaøo luoàng khí thoaùt ra ôû mieäng oáng nghieäm. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Nhaän xeùt vaø giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Coù theå thay theá muoái amoni clorua baèng muoái khaùc ñö ôïc khoâng? Thí nghieäm 3: Ñieàu cheá NH3 . Laép duïng cuï nhö hình veõ. Cho vaøo oáng nghieäm 3 g NH4Cl vaø 5 ml dung dòch NaOH ñaäm ñaëc. Laéc kyõ oáng nghieäm, ñun noùng baèng ñeøn coàn vaø thu khí thoaùt ra trong moät bình tam giaùc. Khi coù muøi NH3 bay ra vaø thaønh bình môø nhö sö ông thì ngö ng ñun. Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt cao su coù gaén oáng thuûy tinh vaø nhuùng bình tam giaùc vaøo chaäu nö ôùc (coác nö ôùc) coù theâm vaøi gioït phenolphthalein. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Phö ông phaùp ñieàu cheá NH3. Thí nghieäm 4: Tính chaát cuûa muoái Nitrit. Laøm trong tuû huùt. Cho vaøo 4 oáng nghieäm, moãi oáng nghieäm khoaûng 1 ml dung dòch NaNO2 0,5N roài tieáp tuïc cho theâm vaøo: OÁng 1: Vaøi gioït dung dòch KMnO4 0,1N coù pha moät gioït H2SO4 ñaäm ñaëc (laéc ñeàu). OÁng 2: Vaøi gioït dung dòch FeSO4 0,1N vaø vaøi gioït H2SO4 ñaäm ñaëc (khoâng laéc). OÁng 3: Vaøi gioït dung dòch KI 0,1N coù pha moät gioït H2SO4 20%. OÁng 4: Vaøi gioït H2SO4 ñaäm ñaëc. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra 37
  38. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Nhö õng ñieàu caàn bieát khi sö û duïng H2SO4 ñaäm ñaëc. Thí nghieäm 5: Söï chuyeån dòch caân baèng trong dung dòch Amoniac. Laøm trong tuû huùt. Laáy khoaûng 10 ml dung dòch NH4OH 25% cho vaøo becher, theâm vaøo vaøi gioït dung dòch phenolphtalein, troän ñeàu. Chia dung dòch vaøo 4 oáng nghieäm: OÁng 1: Ñun noùng tö ø tö ø ñeán soâi. OÁng 2: Cho theâm ít tinh theå NH4Cl laéc maïnh. OÁng 3: Cho theâm tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch H2SO4 20%. OÁng 4: Theâm tö ø tö ø tö øng gioït Al2(SO4)3 0,1N. Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc cuûa dung dòch trong caùc oáng nghieäm. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Coù hieän tö ôïng xaûy ra khoâng khi thay caùc chaát treân baèng (NH4)2SO4, HCl, CuSO4 ôû caùc oáng 2, 3, 4 tö ông ö ùng? Giaûi thích nguyeân nhaân. Thí nghieäm 6: Taùc duïng cuûa acid nitric vôùi ñoàng kim loaïi Laøm trong tuû huùt. Laáy hai oáng nghieäm: OÁng 1: Ñö ïng khoaûng 1 ml dung dòch HNO3 ñaäm ñaëc, theâm vaøo vaøi maûnh ñoàng vuïn. OÁng 2: Ñö ïng khoaûng 1 ml dung dòch HNO3 30%, theâm vaøo vaøi maûnh ñoàng vuïn. Duøng nuùt cao su ñaäy chaët mieäng oáng nghieäm. Sau 2 – 3 phuùt ñem ra caïnh cö ûa soå môû nuùt. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng quan saùt. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Tính chaát hoùa hoïc cuûa ñoàng. Thí nghieäm 7: Tính chaát cuûa muoái NH4Cl. Cho vaøo oáng nghieäm khoâ moät ít tinh theå NH4Cl. Quan saùt maøu saéc vaø ngö ûi muøi cuûa muoái. Sau ñoù duøng caëp goã caëp oáng nghieäm vaø ñun noùng nheï treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn. Quan saùt hieän tö ôïng. Troän ñeàu moät ít tinh theå NH4Cl vôùi CuO, cho vaøo oáng nghieäm khoâ, ñun noùng. Sau khi phaûn ö ùng xaûy ra, ñeå nguoäi, theâm nö ôùc vaøo oáng, laéc maïnh. Quan saùt hieän tö ôïng. Gaïn laáy dung dòch sang moät oáng nghieäm khaùc, theâm vaøo vaøi gioït dung dòch NaOH 0,4N. Quan saùt hieän tö ôïng. 38
  39. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra trong thí nghieäm. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. Thí nghieäm 8: Nhieät phaân muoái Amoni Sulfat (NH4)2SO4 Laáy oáng nghieäm khoâ ñö ïng moät ít tinh theå (NH4)2SO4. Quan saùt maøu vaø ngö ûi muøi cuûa muoái. Ñun noùng nheï treân ngoïn lö ûa ñeøn coàn, ngö ûi muøi vaø nhaän xeùt. Tieáp tuïc ñun noùng oáng nghieäm. Caån thaän ngö ûi muøi sinh ra. Laáy maûnh giaáy quyø tím taåm ö ôùt, ñaët giaáy treân mieäng oáng nghieäm, theo doõi sö ï thay ñoåi maøu cuûa giaáy quyø. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra. 3- Thí nghieäm 9: Taùc duïng giöõa ion Photpho (PO4 ) vôùi Amoni Molipdat ((NH4)2MoO4). Laøm trong tuû huùt. Laáy hai oáng nghieäm cho vaøo moãi oáng 5 – 6 gioït dung dòch amoni molipdat baõo hoøa, acid hoùa dung dòch baèng vaøi gioït HNO3 65%. OÁng 1: Theâm vaøo 2 – 3 gioït dung dòch acid H3PO4 20%. OÁng 2: Theâm vaøo 2 – 3 gioït dung dòch Na3PO4 20%. Ngaâm oáng nghieäm trong coác ñö ïng nö ôùc noùng 40 – 500C. Quan saùt hieän tö ôïng xaûy ra. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 39
  40. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 11. CAÙC NGUYEÂN TOÁ PHAÂN NHOÙM IVA I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Ñieàu cheá tính chaát hoùa hoïc cuûa carbon, silic. 2. Ñieàu cheá than hoaït tính – tính chaát cuûa than hoaït tính. 3. Ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa hôïp chaát cuûa silic. II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ - 4 oáng nghieäm trung. - 1 bình huùt aåm. - 1 pipette thaúng 5ml. - 1 ñeøn coàn. - 1 quaû boùp cao su. - 1 cheùn nicken. - 1 keïp oáng nghieäm. - 1 boä coái vaø chaøy sö ù. - 1 giaù ñôõ oáng nghieäm. - 1 ñuõa thuûy tinh. - 1 oáng nhoû gioït. - 1 bình tia nö ôùc. - 1 becher 100ml. - 1 nuùt cao su duøng cho oáng nghieäm nhoû. - 1 becher 250ml. III. HOÙA CHAÁT - Than goã. - HNO3 65% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - Than hoaït tính. - AgNO3 0,1N. - Boät CuO. - KI 0,1N. - NaOH raén. - KMnO4 0,01N. - H2SO4 98,2% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - Na2SiO3 30%. - HCl 1N. - Pb(NO3)2 0,1N. - HCl 36,5% ñaäm ñaëc (tuû huùt). - SiO2 tinh theå. - NH4Cl 0,1N. - OÁng thuûy tinh moûng ñeå thuûy phaân. - Thuoác thö û phenolphtalein. - Giaáy loïc baêng vaøng. IV. THÖÏC HAØNH Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá than hoaït tính. Laáy khoaûng 8 g than goã (choïn cuïc ñen vaø xoáp), duøng chaøy vaø coái sö ù nghieàn thaønh boät mòn, cho 4 g than vaøo becher 250 ml coù chö ùa saün 100 ml nö ôùc caát. Ñun soâi cho ñeán khi boät than chìm (khoaûng 30 - 40 phuùt). Vôùt than, duøng giaáy thaám thaám khoâ, cho vaøo cheùn sö ù coù naép, nung ôû nhieät ñoä 5000C trong voøng 30 phuùt. Laáy cheùn ñö a vaøo bình huùt aåm ñeán khi nguoäi, ñem ra so saùnh maøu saéc, troïng lö ôïng rieâng cuûa than ñaõ ñieàu cheá vôùi than ban ñaàu. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Than thö ôøng vaø than hoaït tính khaùc nhau nhö theá naøo? 2. Ñun soâi than trong nö ôùc nhaèm muïc ñích gì? Taïi sau ñun moät thôøi gian than laïi chìm. 40
  41. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû 3. Taïi sao sau khi nung laïi ñeå trong bình huùt aåm ñeå laøm nguoäi, khoâng laøm nguoäi ngoaøi khoâng khí. 4. Phö ông phaùp ñieàu cheá than hoaït tính. Thí nghieäm 2: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Carbon (C) vôùi boät ñoàng oxit (CuO). Troän kyõ 0,5 g CuO vaø 1 g boät than ñaõ ñö ôïc nghieàn mòn roài cho vaøo cheùn sö ù vaø ñaäy naép. Ñö a vaøo loø nung ôû nhieät ñoä 6000C khoaûng 1 – 2 giôø. Laáy ra ñeå nguoäi. Ñoå saûn phaåm leân tôø giaáy. Raây voøng tôø giaáy ñeå caùc loaïi haït taùch khoûi nhau nhôø troïng lö ïc. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Muïc ñích cuûa thí nghieäm treân. 2. Giaûi thích hieän tö ôïng hoãn hôïp thay ñoåi sau khi ñun. Dö ïa vaøo hieän tö ôïng naøo ñeå bieát ñö ôïc phaûn ö ùng ñaõ xaûy ra vaø keát thuùc. 3. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Thí nghieäm 3: Taùc duïng cuûa Carbon (C) vôùi acid Nitric (HNO3) ñaäm ñaëc. Tieán haønh trong tuû huùt. Laáy maãu than goã cho vaøo oáng nghieäm chö ùa khoaûng 3 ml dung dòch HNO3 ñaäm ñaëc 65%. Ñun noùng oáng nghieäm. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Daáu hieäu naøo chö ùng toû raèng phaûn ö ùng ñaõ xaûy ra khi ñun than vôùi HNO3. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa Carbon. Thí nghieäm 4: Khaû naêng haáp phuï cuûa than hoaït tính Trong oáng nghieäm ñö ïng khoaûng nö ûa theå tích dung dòch KMnO4 0,01N. Cho vaøo ñoù moät ít than hoaït tính. Duøng nuùt cao su bòt chaët mieäng oáng nghieäm. Laéc maïnh khoaûng 2 – 3 phuùt. Ñeå yeân. Quan saùt sö ïthay ñoåi maøu cuûa dung dòch trö ôùc vaø sau thí nghieäm (coù theå loïc dung dòch ñeå quan saùt roõ hôn). Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng trong thí nghieäm. 2. Theá naøo laø hieän tö ôïng haáp phuï, haáp thuï. Coù maáy loaïi haáp phuï. Thí nghieäm 5: Khaû naêng haáp phuï ion trong dung dòch cuûa than hoaït tính. OÁng 1: Cho 2 – 3 gioït dung dòch Pb(NO3)2 0,1N, theâm moät gioït dung dòch KI 0,1N. Nhaän xeùt maøu keát tuûa taïo thaønh. OÁng 2: Cho dung dòch Pb(NO3)2 0,1N vaøo khoaûng nö ûa theå tích cuûa oáng vôùi moät ít than hoaït tính. Duøng nuùt cao su bòt chaët mieäng oáng. Laéc maïnh tö ø 3 – 5 phuùt. Loïc dung dòch. Cho vaøo nö ôùc loïc moät gioït dung dòch KI 0,1N. So saùnh lö ôïng keát tuûa Chì Iodua taïo ra ôû caû hai trö ôøng hôïp. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Muïc ñích thí nghieäm. Nguyeân nhaân gaây haáp phuï cuûa than hoaït tính. 2. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng trong thí nghieäm. 41
  42. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû 3. Trình baøy cô cheá haáp phuï. 4. Coù theå duøng than hoaït tính ñeå haáp phuï kim loaïi naëng khoâng? taïi sao? Thí nghieäm 6: Taùc duïng cuûa Carbon (C) vôùi acid Sulfuric (H2SO4) ñaäm ñaëc. Tieán haønh trong tuû huùt. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2 – 6 ml dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc, cho theâm vaøo moät ít boät than goã. Ñaäy oáng nghieäm baèng nuùt cao coù gaén oáng daãn khí ñeå suïc khí vaøo dung dòch KMnO4 0,01N. Duøng ñeøn coàn ñun noùng oáng nghieäm. Quan saùt caùc hieän tö ôïng xaûy ra. C+ H2SO4 ñaäm ñaëc OÁng 1: HCl + Zn OÁng 2: KMnO4 Caâu hoûi chuaån bò: 1. Nhaän xeùt hieän tö ôïng vaø giaûi thích. 2. Muïc ñích cuûa vieäc daãn khí qua dung dòch KMnO4 loaõng. 3. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Thí nghieäm 7: Ñieàu cheá thuûy tinh loûng (Na2O.xSiO2). Cho vaøo cheùn nicken 1 g NaOH. Ñun cho NaOH noùng chaûy heát roài theâm 0,5 g o SiO2. Ñaäy naép cheùn nicken. Cho vaøo tuû nung nung ôû nhieät ñoä 600 C trong 30 phuùt ñeå SiO2 tan heát. Sau ñoù cho nö ôùc vaøo vaø hoøa tan. Loïc laáy dung dòch. Dung dòch thu ñö ôïc laø gì? Cho tö øng gioït HCl ñaäm ñaëc cho ñeán khi taïo keát tuûa. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng quan saùt ñö ôïc. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Thí nghieäm 8: Söï thuûy phaân Natri Silicat. Laáy 2 oáng nghieäm, cho vaøo moãi oáng nghieäm 1 ml dung dòch Na2SiO3 30%. OÁng 1: Theâm vaøo vaøi gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt hieän tö ôïng. OÁng 2: Cho theâm vaøi gioït dung dòch HCl 1N. Quan saùt hieän tö ôïng. Trong erlen chö ùa khoaûng 10 ml dung dòch Na2SiO3 30%, theâm vaøo moät ít dung dòch NH4Cl baõo hoøa. Caån thaän laéc vaø ñun noùng. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng treân. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Nhö õng daáu hieäu naøo cho bieát Na2SiO3 bò thuûy phaân. 42
  43. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Thí nghieäm 9: Thuûy phaân thuûy tinh (Na2O.CaO.6SiO2). Ñoát moät ñaàu oáng thuûy tinh cho ñeán khi noùng ñoû (meàm), nhanh choùng nhuùng vaøo coác ñö ïng ít nö ôùc. Laëp laïi thí nghieäm treân vaøi laàn. Gaïn nö ôùc ra, laáy nhö õng maûnh vuïn thuûy tinh nhoû cho vaøo coái sö ù saïch, duøng chaøy sö ù nghieàn nhoû thaønh boät mòn. Cho vaøo 2 – 3 gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Nhaän xeùt caùc hieän tö ôïng xaûy ra vaø giaûi thích baèng phö ông trình phaûn ö ùng. 2. Haõy neâu thaønh phaàn chính cuûa thuûy tinh thö ôøng. 43
  44. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû BAØI 12: CAÙC NGUYEÂN TOÁ KIM LOAÏI PHAÂN NHOÙM I A, II A, III A I. CÔ SÔÛ LYÙ THUYEÁT 1. Neâu vò trí cuûa caùc kim loaïi trong baûng heä thoáng tuaàn hoaøn, caáu hình electron, traïng thaùi oxy hoùa, 2. Tính chaát hoùa hoïc cuûa natri, canxi, mangieâ, nhoâm vaø caùc hôïp chaát cuûa chuùng. II. DUÏNG CUÏ VAØ THIEÁT BÒ - 4 oáng nghieäm trung. - 1 becher 250ml. - 1 pipette thaúng 5ml. - 1 becher 100ml. - 1 quaû boùp cao su. - 1 ñeøn coàn. - 1 keïp oáng nghieäm. - 1 ñuõa thuûy tinh. - 1 giaù ñôõ oáng nghieäm. - 1 bình tia nö ôùc. - 1 oáng nhoû gioït. III. HOÙA CHAÁT o - H2SO4 ñaäm ñaëc 98,2% (tuû huùt). - C2H5OH 96 . - H2SO4 20%. - Boät Magie. - HNO3 ñaäm ñaëc 65% (tuû huùt). - Kim loaïi Canxi - HNO3 30%. - Boät Nhoâm. - HCl ñaäm ñaëc 36,5% (tuû huùt). - Laù nhoâm. - HCl 1N. - Iod 0,1N. - NH4OH ñaäm ñaëc 25% (tuû huùt). - KMnO4 0,1N. - NaOH 0,4N. - Thuoác thö û phenolphtalein. - HgCl2 0,2N. - Na2O2 raén. - MgCl2 0,5N. - Al2(SO4)3 0,5N. - NH4Cl 0,1N. - CaCl2 baõo hoøa. - BaCl2 0,5N. - Na2SO4 baõo hoøa. IV. THÖÏC HAØNH Thí nghieäm 1: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Canxi Laáy nö ôùc caát khoaûng 1/3 theå tích cuûa oáng nghieäm. Cho moät maãu canxi kim loaïi (baèng haït ñaäu xanh) vaøo oáng nghieäm. Quan saùt hieän tö ôïng. Theâm vaøi gioït dung dòch phenolphtalein vaøo oáng nghieäm laéc ñeàu. Quan saùt hieän tö ôïng ñeán khi phaûn ö ùng keát thuùc. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích caùc hieän tö ôïng xaûy ra. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 44
  45. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû 3. Trình baøy tính chaát hoùa hoïc cuûa canxi. Thí nghieäm 2: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Natri peroxyt (Na2O2). Laáy hai oáng nghieäm. OÁng 1: Chö ùa 1ml dung dòch KMnO4 0,1N, theâm 1 - 2 gioït H2SO4 20%. OÁng 2: Chö ùa 1 - 2 ml dung dòch Iod 0,1N, theâm 1 - 2 gioït H2SO4 20%. Theâm vaøo moãi oáng moät ít tinh theå Na2O2. Quan saùt sö ï thay ñoåi maøu saéc dung dòch. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát caùc phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Muïc ñích cuûa thí nghieäm treân. 4. Phaûn ö ùng giö õa Na2O2 vôùi nö ôùc laø phaûn ö ùng gì? Thí nghieäm 3: Muoái Sulfat cuûa Canxi vaø Bari (CaSO4 vaø BaSO4). Theâm vaøo tö øng gioït Na2SO4 baõo hoøa vaøo oáng nghieäm chö ùa saün 1 ml dung dòch CaCl2 baõo hoøa. Quan saùt hieän tö ôïng. Ñeå yeân oáng nghieäm cho keát tuûa laéng xuoáng, gaïn keát tuûa. Cho theâm tö øng gioït dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc. Nhaän xeùt khaû naêng tan cuûa keát tuûa trong nö ôùc vaø trong dung dòch H2SO4 ñaäm ñaëc. Laëp laïi thí nghieäm tö ông tö ï nhö treân, nhö ng vôùi BaCl2 0,5N. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Tính chaát hoùa hoïc cuûa muoái canxi, muoái bari. 4. So saùnh khaû naêng taïo tuûa cuûa BaCl2 vaø CaCl2. Thí nghieäm 4: Tính chaát hoùa hoïc cuûa Magie vôùi caùc acid. Laøm trong tuû huùt. Cho laàn lö ôït vaøo ba oáng nghieäm 1 ml dung dòch HCl 1N, 1 ml dung dòch H2SO4 20%, 1 ml dung dòch HNO3 30%. Theâm vaøo moãi oáng moät maãu magie. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. Thí nghieäm 5: Tính chaát hoùa hoïc cuûa kim loaïi Magie. Cho vaøo oáng nghieäm khoaûng 2 - 3 ml dung dòch NH4Cl 0,1N theâm vaøo moät maåu magie kim loaïi. Theo doõi hieän tö ôïng. Ñun noùng dung dòch ñeán khi soâi. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Baèng caùch naøo ñeå nhaän ra saûn phaåm taïo thaønh sau phaûn ö ùng. 45
  46. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû Thí nghieäm 6: Tính chaát cuûa Magie Hydroxyt (Mg(OH)2 Becher ñö ïng khoaûng 10 ml dung dòch MgCl2 0,5N theâm tö ø tö ø tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N cho ñeán khi taïo keát tuûa. Theâm nö ôùc caát vôùi theå tích tö ông ñö ông. Duøng ñuõa thuûy tinh khuaáy ñeàu. Chia ñeàu dung dòch vaøo boán oáng nghieäm. OÁng 1: Theâm tö øng gioït dung dòch HCl 1N. OÁng 2: Theâm tö øng gioït muoái NH4Cl 0,1N. OÁng 3: Theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N. OÁng 4: Theâm 2 - 3 gioït dung dòch phenolphtalein. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng. 3. Phö ông phaùp ñieàu cheá vaø tính chaát cuûa Mg(OH)2. Thí nghieäm 7: Tính chaát hoùa hoïc cuûa kim loaïi nhoâm. Laøm trong tuû huùt. Cho vaøo ba oáng nghieäm laàn lö ôït moãi oáng 1 - 2 ml dung dòch HCl 1N, H2SO4 20% vaø HNO3 30%, theâm vaøo moãi oáng moät vaøi haït nhoâm (nghieâng oáng cho nhoâm trö ôït theo thaønh oáng). Sau ñoù ñun noùng dung dòch. Laëp laïi thí nghieäm treân nhö ng thay baèng acid ñaëc. Quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. So saùnh thí nghieäm khoâng ñun noùng vaø ñun noùng. Giaûi thích? 3. Tính chaát hoùa hoïc cuûa ñôn chaát nhoâm. Thí nghieäm 8: Nhoâm moïc loâng tô vaø nhoâm trong khoâng khí Laøm trong tuû huùt. Duøng giaáy nhaùm ñaùnh saïch beà maët hai laù nhoâm, sau ñoù nhuùng o vaøo dung dòch C2H5OH 96 ñeå rö ûa saïch caùc veát nhôøn, duøng giaáy thaám thaám khoâ. Laù nhoâm thöù nhaát: Ñeå yeân ngoaøi khoâng khí, sau moät thôøi gian quan saùt beà maët cuûa laù nhoâm. Laù nhoâm thöù hai: Nhoû leân beà maët moät gioït dung dòch HgCl2 0,2N. Sau vaøi phuùt duøng giaáy thaám thaám khoâ dung dòch Hg2+, ñeå yeân trong khoâng khí. Quan saùt hieän tö ôïng. (Hg vaø hôïp chaát Hg raát ñoäc, thí nghieäm xong rö ûa thaät saïch thanh nhoâm) Caâu hoûi chuaån bò: 1. Giaûi thích hieän tö ôïng. 2. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng xaûy ra trong caû hai trö ôøng hôïp. 3. Taïi sao nhoâm beàn trong khoâng khí? Thí nghieäm 9: Tính chaát cuûa Nhoâm hydroxyt Al(OH)3. Laøm trong tuû huùt. Cho vaøo 3 oáng nghieäm, moãi oáng ñö ïng 1 – 2 ml dung dòch muoái Al2(SO4)3 0,5N theâm vaøo moãi oáng tö ø tö ø tö øng gioït NH4OH 25% cho ñeán khi coù keát tuûa. Quan saùt maøu saéc vaø traïng thaùi keát tuûa thu ñö ôïc. 46
  47. Khoa Hoùa Giaùo trình thöïc haønh Hoùa cô sôû OÁng 1: Duøng ñeå so saùnh. OÁng 2: Cho theâm tö øng goït dung dòch HCl 1N. OÁng 3: Cho theâm tö øng gioït dung dòch NaOH 0,4N. Tieáp tuïc quan saùt hieän tö ôïng. Caâu hoûi chuaån bò: 1. So saùnh vaø giaûi thích hieän tö ôïng ôû caû 3 oáng nghieäm. 2. Muïc ñích thí nghieäm. Neâu keát luaän veà tính chaát cuûa nhoâm hydroxyt. Vieát phö ông trình phaûn ö ùng? 47