Công nghệ may và thời trang - Chương IV: Công đoạn ráp nối

Nội dung text: Công nghệ may và thời trang - Chương IV: Công đoạn ráp nối

1. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM CHÖÔNG IV: COÂNG ÑOAÏN RAÙP NOÁI I. Raùp noái baèng phöông phaùp may: I.1. Baûn chaát moái lieân keát may: Moái lieân keát may ñöôïc taïo thaønh do quaù trình phoái hôïp giöõa kim may, chæ may vaø vaät lieäu may Trong quaù trình taïo muõi may cuõng nhö trong quaù trình söû duïng saûn phaåm may, caùc taùc ñoäng cô hoïc leân ñöôøng may thöôøng dieãn ra raát phöùc taïp. Caùc löïc taùc duïng coù theå laø raát lôùn gaây phaù huûy töùc thôøi ñöôøng may vaø moái lieân keát giöõa caùc voøng chæ may. Nhöng trong nhieàu tröôøng hôïp, laïi coù giaù trò nhoû nhöng laëp laïi nhieàu laàn vaø xen keõ coù giai ñoïan nghæ ngaén, laøm cho ñöôøng may bò suy yeáu daàn vaø seõ bò phaù huûy sau moät thôøi gian söû duïng. Ñeå ñaûm baûo moái lieân keát, gheùp noái caùc chi tieát cuûa saûn phaåm may, caùc ñöôøng may sau khi taïo thaønh phaûi ñaït ñöôïc moät ñoä beàn nhaát ñònh vaø taïo ra öùng suaát ñoàng ñeàu giöõa caùc lôùp vaûi tham gia lieân keát. Ngoaøi ra, giöõa ñoä beàn ñöôøng may vaø ñoä beàn cuûa vaûi caàn coù moät söï töông thích nhaát ñònh phuï thuoäc vaøo ñaëc tröng kyõ thuaät vaø yeâu caàu söû duïng cuûa töøng saûn phaåm. Vôùi saûn phaåm may may maëc thoâng duïng, ñeå taêng thôøi gian söû duïng cuûa saûn phaåm, ngöôøi tieâu duøng vaãn mong muoán chæ bò ñöùt tröôùc khi vaûi bò phaù huûy, nghóa laø khi thöïc hieän quaù trình keùo ñöùt, ñöôøng may bò phaù huûy tröôùc vaûi may. Khi ñoù, ñoä beàn ñöôøng may thöôøng nhoû hôn ñoä beàn cuûa vaûi. Vôùi caùc saûn phaåm söû duïng vôùi muïc tieâu kyõ thuaät (moät soá saûn phaåm chæ söû duïng moät laàn nhö : kinh khí caàu, oâ duø, xuoàngCopyright phao, bình© Truong ñöïng DH nöôùc Su vaøpham khí ), Ky ñeåthuat taêng TP. ñoä Ho beàn Chi laâu Minh cuûa saûn phaåm, yeâu caàu ñoä beàn ñöôøng may caøng cao caøng toát, töông ñöông thaäm chí lôùn hôn ñoä beàn cuûa vaûi. Ñieàu ñoù coù nghóa laø, khi thöïc hieän quaù trình keùo ñöùt,vaûi vaø chæ treân ñöôøng may bò ñöùt cuøng moät luùc. Ñeå ñaùnh giaù söï töông thích veà ñoä beàn giöõa vaûi vaø ñöôøng may, caùc nhaø coâng ngheä thöôøng söû duïng “ heä soá hieäu duïng ñöôøng may”, heä soá naøy ñaëc tröng cho tính hieäu quaû cuûa ñöôøng lieân keát may, kyù hieäu laø Hs vaø ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau: Hs = Pdm Pv Trong ñoù, Pdm: ñoä beàn keùo ñöùt cuûa ñöôøng may; Pv: ñoä beàn keùo ñöùt cuûa vaät lieäu may Theo keát quaû cuûa moät soá coâng trình nghieân cöùu, moät ñöôøng may ñaït yeâu caàu veà ñoä beàn, laø ñöôøng may coù heä soá hieäu duïng ñöôøng may lôùn hôn 0,8 Nhö vaäy, vôùi saûn phaåm may maëc thoâng duïng, ñeå ñöôøng may ñaït yeâu caàu veà ñoä beàn, heä soá hieäu duïng ñöôøng may phaûi ñaït giaù trò xaáp xæ 1. I.1.1. Caáu truùc vaø tính chaát chæ may, kim may: I.1.1.1. Chæ may: Chæ may laø moät boä phaän caáu thaønh ñöôøng may vaø ñöôïc laøm baèng nhieàu chaát lieäu nhö boâng, tô taèm, caùc vaät lieäu nhaân taïo .goàm nhieàu sôïi xoaén laïi. Chæ coù 2 höôùng xoaén laø höôùng xoaén phaûi (S) vaø höôùng xoaén traùi (Z ). Thoâng soá chæ may ñöôïc ñaëc tröng baèng nhieàu yeáu toá, trong ñoù quan troïng laø chi soá chæ, ñoä beàn, ñoä ñoàng ñeàu cuûa sôïi chæ. Chæ may ñöôïc kyù hieäu theo chi soá baèng caùc phaân soá. Ví duï: 120/2, 60/3, 20/3 . Trong ñoù, töû soá bieåu dieãn ñoä maûnh cuûa chæ ( soá meùt chæ coù trong 1 gam chæ) vaø maãu soá bieåu dieãn ñoä beàn cuûa chæ (soá sôïi chaäp xe) ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 41 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
2. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM I.1.1.2. Kim may: Kim may laø duïng cuï ñöôïc duøng xuyeân qua vaûi ñeå lieân keát caùc lôùp vaûi baèng caùch mang theo sôïi chæ may. Muoán theá, noù goàm coù moät loã kim qua ñoù coù xoû sôïi chæ. Ñaàu tieân, muõi kim ñöôïc thieát keá ñeå may nhöõng muõi lieân tieáp. Nhöng sau ñoù, noù ñaõ ñöôïc söû duïng trong nhieàu phaïm vi cuûa coâng nghieäp may. Vôùi kim may tay, moät ñaàu kim ñöôïc xoû chæ vaø ñaàu kia ñöôïc ñaåy xuyeân qua vaûi. Sau ñoù, keùo caû caây kim coù mang chæ xuyeân qua heát caùc lôùp vaûi taïo thaønh muõi may ñôn giaûn. Coøn treân maùy may, nguyeân lyù coù khaùc hôn. Kim khoâng xuyeân qua heát hoaøn toaøn lôùp vaûi nhöng cho pheùp ta taïo ñöôïc moät voøng sôïi döôùi lôùp vaûi. Tuøy theo tính chaát cuûa voøng sôïi naøy ñöôïc giöõ ra sao, ngöôøi ta seõ phaân bieät caùc loaïi muõi may khaùc nhau. Nhöng ñeå hieåu moät voøng sôïi ñöôïc caáu taïo nhö theá naøo, caàn phaûi bieát caáu taïo cuûa kim may. - Muõi kim : ñöôïc nghieân cöùu phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu cuûa vaûi. Caùc loaïi thoâng thöôøng ñöôïc söû duïng laø: muõi kim ñaàu troøn bình thöôøng, muõi kim ñaàu troøn trung bình, muõi kim ñaàu troøn ñaëc bieät - Loã kim: ñeå xoû chæ qua. Beà roäng loã kim baèng ½ ñöôøng kính thaân kim. Ñoä tinh cheá cuûa noù phuï thuoäc vaøo caùch gia coâng: hoaëc phay, hoaëc daäp. - Choã phình: laø nôi chuû yeáu laøm nguoäi caây kim. - Raõnh lôùn: laø raõnh khoeùt daøi, cho pheùp sôïi chæ tröôït töï do khi kim xuyeân qua vaûi ñeå may noái. - Raõnh nhoû: baûo veä sôïi chæ khi kim xuyeân qua vaûi, coù aûnh höôûng ñeán söï taïo voøng cuûa sôïi chæ. - Choã khuyeát: duøng ñeå giöõ laáy voøng sôïi baèng moùc. * Caùch choïn kim: kim may ñöôïc xaùc ñònh theo loaïi maùy may bôûi kyù hieäu, ñieàu naøy ñöôïc chæ roõ treân caùc hoäp kim. Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh - Heä kim : do nhaø cheá taïo qui ñònh. - Daïng muõi kim. - Ñoä lôùn cuûa kim (1/100 mm) * Ñaëc tính quan troïng cuûa kim: - Ñöôøng kính thaân kim: caàn phaûi ñöôïc choïn phuø hôïp vôùi loaïi vaûi may - Hình daïng muõi kim: coù nhieàu daïng muõi kim troøn baàu hoaëc hôi troøn. * Traïng thaùi beà maët: thoâng thöôøng, kim ñöôïc maï niken hoaëc croâm, boùng saùng. Coù caùc loaïi kim vôùi caùc beà maët ñöôïc gia coâng ñaëc bieät ñeå haïn cheá sinh nhieät vaø thoaùt nhieät. Gaàn ñaây, kim may ñöôïc laøm vôùi lôùp voû boïc baèng Titan giuùp kim ít bò hao moøn vaø hö haïi trong quaù trình söû duïng. * Kyù hieäu kim: goàm 2 phaàn - Loïai kim: ñöôïc kyù hieäu baèng cuïm chöõ hoaëc soá - Chi soá kim: ñöôïc kyù hieäu bôûi daáu # vaø 1 hoaëc 2 con soá. Chi soá kim laø soá ñeå xaùc ñònh ñöôøng kính cuûa thaân kim. Hieän nay, coù 2 heä thoâng duïng ghi chi soá kim laø heä quoác teá vaø heä Anh + Vôùi heä quoác teá (ñôn vò meùt) : 1 ñôn vò chi soá kim =1/100 mm = 0,01mm. Vaäy ñeå tính ñöôøng kính thaân kim, ta laáy chi soá kim nhaân cho 0,01mm. Ví duï: kim DB x 1#80 laø loaïi kim DBx1, ñöôøng kính thaân kim = 0,8 mm. + Vôùi heä Anh: 1 ñôn vò chi soá kim =1/400 inch = 2,54/400 = 0,0635mm. Vaäy ñeå tính ñöôøng kính thaân kim, ta laáy chi soá kim nhaân cho 0,0635mm. Ví duï: kim UY 128#14 laø loaïi kim UY128, ñöôøng kính thaân kim = 14 x 0,0635 = 0,89mm. ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 42 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
3. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM Moät soá loaïi kim thöôøng duøng: STT Kyù hieäu kim Loaïi thieát bò söû duïng Ghi chuù 1. DB x 1 # 9~18 Maùy may baèng 1 kim 2. DB x K5 Z Maùy theâu vi tính 3. DB x K5 Maùy theâu thöôøng 4. DP x 5J # 11~14 Maùy thuøa khuy 5. DP x 5 # 11~14 Maùy thuøa khuy 6. DA x 1 Maùy may baèng 1 kim 7. DC x 1 Maùy vaét soå 3 chæ 8. DM x 13 9. DC x 3 10. UY x 128 GAS Maùy may cuoán vieàn 11. LQ x 5 12. RE x 1 13. TV x 7# 9~16 Maùy 1 kim moùc xích keùp, maùy KANSAI nhieàu kim 14. DO 558 # 14~18 Maùy thuøa khuy ñaàu troøn 15. TQx 7 # 18 ~ 20 Maùy ñính cuùc 16. TQ x1 # 14~20Copyright © Truong DH Maùy Su pham ñính cuùc Ky thuat TP. Ho Chi Minh Baûng phuï luïc veà kim: Soá kim 5 6 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 (A) Soá kim 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 105 110 12 (QT) 0 Ñ.kính 0,50 0,55 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,0 1,05 1,10 1,20 thaân kim I.1.2. Moái quan heä giöõa kim - chæ- vaûi. Ñeå may caùc loaïi vaûi, ngöôøi ta söû duïng caùc loaïi kim coù ñaàu troøn daïng thoâng thöôøng nhaát. Kim coù ñaàu ñeå caét chæ duøng ñeå may caùc loaïi vaûi da, vaûi giaû da vaø caùc loaïi vaûi töông töï. Vieäc choïn ñaàu kim thích hôïp phuï thuoäc vaøo tính chaát cuûa vaûi( vaûi deät thoi hay deät kim), nguoàn goác ( sôïi nhaân taïo hay sôïi töï nhieân) vaø yeâu caàu ñaët ra ñoái vôùi ñöôøng may veà ñoä beàn vaø hình daùng. Hình daùng ôû ñaàu kim hoaøn toaøn khoâng quan troïng ñoái vôùi trôû khaùng cuûa vaûi may maø kim xuyeân qua. Kim coù ñaàu troøn khoâng xuyeân thuûng vaûi maø bò sôïi vaûi ñaåy vaøo khoaûng troáng giöõa caùc sôïi vaûi. Do vaäy, ñaàu kim caøng phaûi to troøn khi sôïi vaûi caøng thoâ. Haàu heát caùc loaïi vaûi ñeàu ñöôïc may deã daøng baèng kim coù ñaàu troøn. Thoâng thöôøng, caùc loaïi vaûi maø sôïi deã ñöùt nhö sôïi toång hôïp phuø hôïp vôùi kim ñaàu ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 43 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
4. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM bi caàu nhoû SES. Caùc loaïi vaûi sôïi ñaøn hoài coù chöùa caùc loaïi sôïi cao su hoaëc sôïi ñaøn hoài yeâu caàu kim coù ñaàu bi troøn to hôn (SUK, SKL hoaëc SKF). Caùc loaïi ñaàu kim naøy khoâng heà ñaâm thuûng sôïi vaûi ñaøn hoài maø chui vaøo khe hôû giöõa 2 sôïi vaûi. Caàn löu yù laø khi ta söû duïng loaïi kim côõ maûnh ñeå may loaïi vaûi thoâ daøy thì kim bò ñaåy sang beân khaù maïnh. Neáu kim bò ñaåy veà phía ñaàu vôùt chæ cuûa thoi thì kim coù theå gaây ra loãi ôû muõi chæ khaâu. Do vaäy, vieäc söû duïng kim ñaàu troøn, ñoä maûnh cuûa kim cuõng coù giôùi haïn. Ñoä maûnh cuûa kim (côõ kim) vaø hình daùng ñaàu kim thích hôïp trong caùc tröôøng hôïp khoù may ñöôïc xaùc ñònh baèng thöïc nghieäm. Kim coù ñaàu troøn nhoïn chæ ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp ñaëc bieät, chaúng haïn ñeå may caùc ñöôøng may kín. ÔÛ ñaây, kim ñaâm thuûng sôïi vaûi ôû goùc tieáp tuyeán hoaëc trong tröôøng hôïp ñöôøng may yeâu caàu ñaëc bieät thaúng. ( chaúng haïn khi may coå aùo hoaëc manchette). Luùc naøy, kim ñaàu troøn nhoïn SPI ñaâm thuûng sôïi vaûi vaø taïo ra ñöôøng chæ may goïn vaø thaúng taép. Trong tröôøng hôïp naøy, phaûi choïn côõ kim thaät maûnh ñeå haïn cheá toái ña sôïi vaûi bò laøm ñöùt. Theo nguyeân taéc choïn kim – chæ – vaûi, chi soá chæ phaûi phuø hôïp vôùi chi soá sôïi taïo vaûi vaø ñöôøng kính cuûa kim. Khaû naêng may cuûa moät loaïi chæ ñöôïc ñaùnh giaù theo möùc ñoä ñöùt cuûa chæ khi may. Vì vaäy, khaû naêng may cuûa moät loaïi chæ ñöôïc xaùc ñònh trong moái quan heä tröïc tieáp vôùi soá laàn ñöùt cuûa chæ khi may hoaëc thôøi gian giöõa hai laàn ñöùt lieân tieáp nhau khi may vôùi toác ñoä lôùn nhaát cuûa maùy. Döôùi ñaây laø baûng höôùng daãn choïn kim – chæ – vaûi: Loïai vaûi Ví duï saûn phaåm Chi soá Chi soá chæ kim Chæ Chæ Chæ Chæ tô Chæ Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh boâng Rayon Nylon gai VAÛI DEÄT THOI Moûng Aùo sô mi, aùo ñaàm 60-80 130- 140 Vöøa Boä compleâ, aùo ñaàm,daï hoäi 80-100 50- 60 Daøy Aùo khoaùc ngoaøi 100- 30- 130 36 Maät ñoä thaáp Luïa, tô taèm, micro- fibre 60-70 150- 140- 50-60 200 160 Maät ñoä trung bình Quaàn aùo theå thao 70-90 130- 80- 40-50 150 100 Maät ñoä cao Ñai löng an toaøn, leàu, tuùi 100- 60- 50-60 20-40 xaùch. 160 80 Denim Quaàn Jean, aùo khoaùc. 120-140 20-40 VAÛI DEÄT KIM (haøng ñan ) Moûng Quaàn aùo loùt 60-65 80-100 ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 44 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
5. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM Loïai vaûi Ví duï saûn phaåm Chi soá Chi soá chæ kim Chæ Chæ Chæ Chæ tô Chæ boâng Rayon Nylon gai Trung bình Aùo T-Shirts 65-75 60-80 Daøy (to sôïi) Aùo sweat shirts 75-90 50-60 HAØNG THUN Moûng Quaàn aùo taém 65-70 70-90 Vöøa Quaàn aùo loùt phuï nöõ 75-90 50-70 Daøy Thieát bò y teá 80-100 30-50 DA Moûng Gaêng tay 65-75 50-60 Trung bình Tuùi xaùch caàm tay 70-90 30-50 Daøy Tuùi xaùch 90-180 20-30 HAØNG NYLON Moûng, daøy Giaày theå thao, muõ löôõi trai 65-140 20-30 I.2. Toái öu hoùa quaù trình coâng ngheä may: Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh Vieäc xem xeùt qui trình may caàn phaûi laøm gì vaø thöïc hieän ra sao ñoøi hoûi moät quaù trình nghieân cöùu nghieâm tuùc. Vaán ñeà troïng taâm ôû ñaây laø caàn löïa choïn ñöôïc nhöõng thao taùc may sao cho taän duïng ñöôïc coâng suaát thieát bò, naêng löïc cuûa coâng nhaân, söû duïng hôïp lyù nguoàn nguyeân phuï lieäu ñaõ coù I.2.1. Tính lieân tuïc trong quaù trình may: Trong quaù trình phaân chia lao ñoäng thaønh caùc nguyeân coâng saûn xuaát, ngöôøi ta thöôøng tính toaùn ñeå coù theå xaây döïng caáu truùc toái öu cuûa nguyeân coâng baèng caùch ruùt ngaén soá löôïng chuyeån ñoäng lao ñoäng vaø caûi tieán phöông phaùp thöïc hieän caùc thao taùc, loaïi boû caùc thao taùc thöøa vaø giaûm bôùt nhöõng nguyeân coâng phaûi thöïc hieän baèng tay. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, caàn xem xeùt vieäc phoái hôïp caùc ñoäng taùc tay, chaân vaø chuyeån ñoäng cuûa thaân ngöôøi, ñoâi khi coøn xeùt caû ñeán vieäc boá trí ñoái töôïng vaø phöông tieän lao ñoäng sao cho hôïp lyù trong quaù trình may. Laøm toát nhöõng ñieàu naøy, chuùng ta ñaõ taïo ra ñöôïc söï lieân tuïc trong quaù trình saûn xuaát, ruùt ngaén ñöôïc thôøi gian may saûn phaåm vaø ñaùp öùng toát thôøi gian giao haøng. I.2.2. Chaát löôïng ñöôøng lieân keát may: Caùc ñöôøng may treân saûn phaåm caàn ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau: - Daïng ñöôøng may nhö tieâu chuaån kyõ thuaät ñaõ qui ñònh - Loaïi thieát bò caàn söû duïng. - Maät ñoä muõi chæ. - Khoaûng caùch giöõa caùc ñöôøng may vaø khoaûng caùch töø ñöôøng may ñeán meùp vaûi. - Söû duïng ñuùng caùc loaïi nguyeân phuï lieäu ñaõ yeâu caàu nhö : loaïi vaûi, khoå vaûi, maøu saéc vaûi, chi soá chæ, maøu saéc chæ, ñeå ñaûm baûo ñöôïc ñoä beàn vaø thaåm myõ cuûa saûn phaâm. - Caùc ñöôøng may phaûi ñaûm baûo khoâng thöøa muõi, thieáu muõi, boû muõi, suøi chæ, . vaø laïi moái chæ ñuùng qui ñònh. ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 45 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
6. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM - Khoâng cho pheùp noái chæ ôû nhöõng ñöôøng may dieãu, may mí treân beà maët cuûa saûn phaåm I.2.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi quaù trình coâng ngheä may. : Nguyeân phuï lieäu: caàn söû duïng ñuùng, ñuû vaø ñaùp öùng toát caùc yeâu caàu cô, lyù, hoùa trong quaù trình saûn xuaát saûn phaåm. Caùc thieát bò caàn söû duïng: ñuû, ñuùng chuûng loaïi vaø ñaûm baûo vaän haønh toát trong suoát quaù trình saûn xuaát. Yeâu caàu laép raùp caùc chi tieát saûn phaåm: roõ raøng, chính xaùc vaø ñuû yù nhaèm phuïc vuï toát quaù trình saûn xuaát. Thôøi gian ñònh möùc cho caùc saûn phaåm may caàn ñöôïc tính toaùn thaät chính xaùc, phuø hôïp vôùi khaû naêng cuûa coâng nhaân vaø yeâu caàu cuûa coâng ngheä saûn xuaát. Tay ngheà vaø kyû luaät lao ñoäng cuûa coâng nhaân: caàn ñöôïc ñaøo taïo vaø reøn luyeän ñeå ñaùp öùng toát quaù trình saûn xuaát. Ñoä phöùc taïp cuûa saûn phaåm may Ñieàu kieän laøm vieäc vaø taâm sinh lyù cuûa coâng nhaân, khaû naêng toå chöùc quaûn lyù cuûa caùn boä chuyeàn vaø caáp chaát löôïng cuûa saûn phaåm cuõng laø moät yeáu toá coù aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán chaát löôïng saûn phaåm. II. Raùp noái baèng phöông phaùp khoâng chæ: Ngoaøi phöông phaùp raùp noái baèng chæ keå treân, trong coâng nghieäp ngöôøi ta coøn söû duïng nhieàu phöông phaùp khoâng chæ khaùc ñeå taïo ñöôïc caùc moái lieân keát giöõa caùc chi tieát saûn phaåm may. Cuï theå laø: Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh - Coâng ngheä daùn: duøng phuï gia (caùc loaïi keo) ñeå lieân keát caùc chi tieát. - Coâng ngheä haøn: duøng cho vaät lieäu toång hôïp hoaëc vaûi traùng phuû (aùo möa). - Coâng ngheä toång hôïp: söû duïng 2 loaïi coâng ngheä lieân keát trôû leân ñeå lieân keát vaät lieäu nhö: coâng ngheä daäp khuy ( söû duïng coâng ngheä caét cô khí vôùi coâng ngheä haøn meùp hoaëc vôùi coâng ngheä raùp noái baèng chæ). II.1. Coâng ngheä daùn : söû duïng phuï gia ñeå taïo lieân keát giöõa caùc maûnh may II.1.1. Phaân loïai moái lieân keát baèng keo daùn: Coù 3 loïai - Phöông phaùp lieân keát noái tieáp: trong saûn phaåm, caùc ñöôøng lieân keát tuaàn töï vôùi nhau. - Phöông phaùp lieân keát song song: caùc ñöôøng lieân keát cuøng thöïc hieän moät luùc. - Phöông phaùp lieân keát vöøa noái tieáp, vöøa song song. II.1.2. Caùc loaïi lieân keát keo daùn: - Maøng keo - Taám keo - Baêng keo (3-6 mm) - Chæ keo - Keo boät II.1.3. Caùc loaïi keo daùn: - Keo deûo nhieät: ñeå lieân keát caùc chi tieát may. Keo döôùi taùc ñoäng cuûa nhieät, töø traïng thaùi deûo cöùng chuyeån sang traïng thaùi deûo chaûy. ÔÛ traïng thaùi naøy, keo coù tính chaát dính, deã thaâm nhaäp saâu vaøo beà maët vaûi, taïo thaønh lieân keát chaët vôùi vaûi sau khi laøm nguoäi. ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 46 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
7. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM - Keo cao su, polyetylen, polyamid, epocsi: daïp tuyùp keo, boät keo, maøng keo, chæ keo. Vôùi caùc loaïi keo naøy, khi caàn daùn saûn phaåm, ngöôøi ta duøng phöông phaùp queát baèng tay, baèng con laên hoaëc phun keo leân dieän tích caàn daùn. Chæ keo ñöôïc quaán thaønh buùp chæ cho leân maùy may, sau ñoù duøng nhieät eùp laïi taïo neân ñoä dính eùp treân saûn phaåm. - Keo taám: daùn töøng taám, töøng mieáng leân chi tieát. II.1.4. Ñaëc ñieåm cuûa quaù trình coâng ngheä: quaù trình baùm dính xaûy ra qua 2 giai ñoaïn - Giai ñoaïn 1: xaûy ra trong söï di dôøi cuûa caùc phaân töû keo leân vaät lieäu ( hay coøn goïi laø söï khuyeách taùn) - Giai ñoaïn 2: (giai ñoaïn huùt dính) baèng caùc lieân keát caùc phaân töû ( lieân keát caùc ñieän tích laïi vôùi nhau) vaø caùc lieân keát hoùa hoïc. Trong ñoù, caùc lieân keát hoùa hoïc thöôøng lôùn hôn caùc lieân keát phaân töû. II.1.5. Tính chaát caùc ñöôøng lieân keát: chaát löôïng moái lieân keát baèng keo daùn bao goàm caùc chæ tieâu sau: - Ñoä beàn: ñaùnh giaù ñoä beàn tröôït cuûa moái lieân keát. Ñoä beàn bong troùc caøng thaáp, ñoä beàn cuûa moái lieân keát caøng cao. - Ñoä cöùng: ñaùnh giaù baèng ñoä meàm maïi cuûa moái lieân keát. Ñoä cöùng caøng nhoû, ñoä ñoä meàm maïi caøng cao. Ñoä cöùng cuûa moái lieân keát phuï thuoäc beà daøy, dieän tích beà maët cuûa lôùp keo, phuï thuoäc vaøo tính chaát cuûa vaûi vaø keát caáu cuûa moái lieân keát ñoù. II.1.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi quaù trình coâng ngheä daùn: - Nhieät ñoä: phuï thuoäc vaøo töøng loaïi keo vaø vaät lieäu. Vaûi caøng moûng, nhieät ñoä eùp daùn caøng thaáp Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh vaø ngöôïc laïi, vaät lieäu coù tính daãn nhieät thaáp thì nhieät ñoä eùp daùn phaûi taêng - Thôøi gian gia nhieät : cuõng phuï thuoäc vaøo töøng loaïi keo vaø vaät lieäu. Neáu thôøi gian gia nhieät quaù thaáp, keo chöa chuyeån sang traïng thaùi deûo chaûy hoaøn toaøn vaø chöa baùm dính vaøo vaät lieäu, seõ giaûm moái lieân keát. Neáu gia nhieät quaù laâu: moái lieân keát haèn saâu vaøo vaûi, giaûm ñoä beàn cuûa moái lieân keát. Thôøi gian gia nhieät coøn phuï thuoäc vaøo phöông phaùp gia nhieät (beân trong, 1 phía hay 2 phía). - Löïc eùp: laøm taêng söï tieáp xuùc cuûa keo vaø vaät lieäu. Moãi loaïi keo khaùc nhau coù löïc eùp khaùc nhau. Neáu löïc eùp khoâng ñuû, seõ giaûm ñoä beàn cuûa moái lieân keát. Neáu löïc eùp quaù lôùn, seõ taïo ra veát boùng treân vaät lieäu. - Beà daøy cuûa lôùp keo: beà daøy lôùp keo caøng moûng thì ñoä beàn cuûa moái lieân keát caøng taêng, vôùi ñieàu k ieän lôùp keo phuû toaøn boä beà maët. Ñoä daøy moûng cuûa lôùp keo phuï thuoäc vaøo baûn chaát hoùa hoïc, tính chaát löu bieán, ñoä ñaäm ñaëc vaø löïc eùp khi caùn keo. - Tính phaân cöïc : phuï thuoäc vaøo loaïi vaät lieäu coù cöïc hay khoâng ñeå choïn loaïi keo coù hoaëc khoâng phaân cöïc. Tính phaân cöïc cuûa keo caøng cao thì ñoä beàn cuûa moái lieân keát cao caøng taêng. Daãn ñeán taêng khaû naêng baùm dính cuûa keo leân vaät lieäu, taïo ñoä nhaùm treân vaûi hoaëc caùc loã treân vaûi, nhôø ñoù taêng ñoä tieáp xuùc cuûa keo treân beà maët vaät lieäu. II.2. Coâng ngheä haøn: Ñaây laø coâng ngheä söû duïng nhieät ñoä ñeå lieân keát caùc maûnh may. Thöôøng söû duïng ñoái vôùi caùc loïai vaät lieäu toång hôïp, vaät lieäu traùng nhöïa, vaät lieäu polyme II.2.1. Baûn chaát: theo lyù thuyeát khuyeách taùn, khi vaät lieäu ôû traïng thaùi deûo, moät phaàn maïch phaân töû ñöôïc khuyeách taùn sang beân kia. Ñeå phaân töû khuyeách taùn nhanh, ñoøi hoûi phaûi coù thôøi gian, coù nhieät ñoä ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 47 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
8. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM vaø löïc eùp taùc ñoäng leân vaät lieäu haønh. Chaát löôïng cuûa moái lieân keát haøn phuï thuoäc vaøo tính chaát vaät lyù cuûa vaät lieäu, phuï thuoäc vaøo cheá ñoä haønh (thôøi gian, löïc eùp). Coù 2 phöông phaùp haøn: haøn noäi nhieät vaø haøn ngoaïi nhieät Ñeå taêng chaát löôïng moái lieân keát haøn, ngöôøi ta thöôøng boâi 1 chaát dung moâi moûng leân vaät lieäu, laøm taêng chuyeån ñoäng cuûa caùc phaân töû trong quaù trình haøn. II.2.2 Haøn noäi nhieät: söû duïng nhieät löôïng töï sinh ra trong loøng vaät lieäu vaø löïc neùn, thôøi gian ñeå taïo lieân keát haøn. Coù 2 phöông phaùp haøn noäi nhieät ñöôïc söû duïng laø: - Haøn baèng ñieän cao taàn: döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän xoay chieàu coù taàn soá cao, seõ taïo ra nhieät löôïng sinh ra trong loøng vaät lieäu coù tính phaân cöïc cao. Quaù trình taïo nhieät naøy laøm cho vaät lieäu chuyeån sang traïng thaùi noùng deûo. Döôùi taùc duïng cuûa löïc eùp, caùc chi tieát ñöôïc lieân keát chaët laïi vôùi nhau. Ñoä beàn cuûa moái lieân keát haøn coù theå lôùn hôn ñoä beàn cuûa moái lieân keát chæ neáu quaù trình haøn ñaït thoâng soá haøn toái öu. Khi beà daøy vaät lieäu taêng thì phaûi taêng coâng suaát haøn vaø thôøi gian haøn. Cöï ly giöõa 2 ñieän cöïc taêng ñeán 70% beà daøy cuûa moái haøn seõ laøm taêng ñoä beàn cuûa moái lieân keát haøn. Neáu vöôït quaù khoaûng caùch naøy, seõ laøm giaûm ñoä beàn cuûa moái lieân keát. - Haøn baèng sieâu aâm: duøng soùng sieâu aâm ñeå taïo naêng löôïng nhieät ngay trong loøng vaät lieäu (vaät lieäu toång hôïp), laøm cho vaät lieäu noùng ñeán traïng thaùi deûo. Döôùi taùc duïng cuûa löïc eùp trong moät thôøi gian nhaát ñònh, caùc chi tieát ñöôïc lieân keát chaët laïi vôùi nhau II.2.3. Haøn ngoaïi nhieät: Beà maët cuûa vaät lieäu caàn ñöôïc laøm noùng baèng moû haøn. Coù 2 phöông phaùp haøn ngoïai nhieät: - Gia nhieät beân trong: Khi gia coâng haøn baèng phöông phaùp naøy, ngöôøi ta duøng moû haøn laøm noùng Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh deûo 2 lôùp vaät lieäu. Sau ñoù, söû duïng löïc eùp taùc ñoäng vaøo caû 2 maët vaät lieäu trong moät thôøi gian nhaát ñònh. Caùc lôùp vaät lieäu ñaõ ñöôïc lieân keát laïi vôùi nhau - Gia nhieät beân ngoøai: Nhieät ñoä vaø löïc eùp ñöôïc ñöa töø phía ngoaøi cuûa caùc lôùp vaät lieäu trong moät thôøi gian nhaát ñònh. Vaät lieäu eùp seõ bò noùng deûo vaø lieân keát laïi vôùi nhau. Quaù trình gia nhieät beân trong thöôøng coù nhieät ñoä nhoû hôn gia nhieät beân ngoaøi. o p P, t to p P, to Gia nhieät beân trong Gia nhieät beân ngoaøi II.2.4. Ñaëc ñieåm quaù trình coâng ngheä: - Trong cuøng moät löïc eùp, neáu taêng thôøi gian haøn, seõ taêng ñöôïc ñoä beàn cuûa moái lieân keát haøn. Neáu tieáp tuïc taêng thôøi gian, ñoä beàn moái lieân keát haøn seõ giaûm. ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 48 Thu vien DH SPKT TP. HCM -
9. Truong DH SPKT TP. HCM Khoa CNMay vaø Thôøi Trang- Tröôøng ÑH.Sö Phaïm Kyõ Thuaät Tp. HCM - Thôøi gian haïn ñònh phuï thuoäc vaøo töøng loaïi vaät lieäu vaø ñaëc ñieåm cuûa moái haøn( beà roäng cuûa moái haøn – thöôøng töø 0,5 ñeán 0,6 giaây cho 1 moái haøn) - Khi taêng löïc eùp, seõ taêng ñöôïc ñoä beàn cuûa moái haøn. Luùc naøy, thôøi gian phaûi giaûm xuoáng ñeå ñaûm baûo khoâng chaùy moái haøn. - Beà roäng cuûa moái haøn caøng taêng thì phaûi taêng löïc eùp ñeå ñaûm baûo ñoä beàn cuûa moái lieân keát. II.2.5. Tính chaát caùc ñöôøng lieân keát: - ÖÙùng duïng haøn sieâu aâm ñeå haøn caùc vaät lieäu vaûi sôïi toång hôïp hoaëc pha toång hôïp, da nhaân taïo, caùc maøng moûng toång hôïp, maøng nhöïa coù beà daøy töø 0,02-10mm. - Ngöôøi ta cuõng söû duïng coâng ngheä haøn vôùi caùc vaät lieäu coù tính daãn nhieät, daãn ñieän thaáp maø khoâng theå lieân keát baèng phöông phaùp khaùc ñöôïc nhö vaät lieäu Polyetylen. II.2.6. Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi quaù trình coâng ngheä haøn. - Taàn soá dao ñoäng cuûa ñaàu haøn : Taàn soá dao ñoäng cuûa ñaàu haøn taêng thì ñoä beàn cuûa moái lieân keát haøn taêng. - Coâng suaát haøn: Khi vaät lieäu caøng daøy thì Coâng suaát haøn caøng phaûi taêng phuï thuoäc vaøo töøng loaïi vaät lieäu khaùc nhau. - Bieân ñoä dao ñoäng cuûa ñaàu haøn: khi taêng bieân ñoä dao ñoäng cuûa ñaàu haøn thì thôøi gian haøn seõ giaûm, taêng naêng suaát maùy, taêng chaát löôïng cuûa moái haøn. - Cöï ly giöõa ñaàu haøn vaø beä ñôõ: thoâng thöôøng, cöï ly naøy phaûi lôùn hôn bieân ñoä dao ñoäng vaø phaûi nhoû hôn 75% beà daøy cuûa moái lieân keát thì môùi ñaûm baûo ñoä beàn cao. - Thôøi gian haøn Copyright © Truong DH Su pham Ky thuat TP. Ho Chi Minh - Löïc eùp II.3. Coâng ngheä daäp khuy: nhaèm taïo ñöôøng lieân keát môû treân saûn phaåm. * Ñaëc ñieåm: töông töï nhö coâng ngheä ñuïc loã cô khí ôû coâng ñoaïn caét * Thieát bò: maùy daäp khuy, khuoân daäp, dao ñuïc loã, maùy thuøa, maùy haøn nhieät * Yeâu caàu kyõ thuaät: - Ñöôøng cheùm khuy phaûi saïch, ñuùng vò trí, ñuùng kích thöôùc. - Dao daäp caàn löïa choïn phuø hôïp vôùi keát caáu vaät lieäu cuûa saûn phaåm may. - Meùp khuy phaûi caân ñoái,ø khoâng bò suøi chæ hay quaên meùp. ThS. TRAÀN THANH HÖÔNG - 2007 49 Thu vien DH SPKT TP. HCM -