›
›

Chuẩn đoán hình ảnh - Hình ảnh CT chấn thương sọ não

pdf 136 trang vanle 2650
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Chuẩn đoán hình ảnh - Hình ảnh CT chấn thương sọ não", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfchuan_doan_hinh_anh_hinh_anh_ct_chan_thuong_so_nao.pdf

Nội dung text: Chuẩn đoán hình ảnh - Hình ảnh CT chấn thương sọ não

  1. Hình ảnh CT CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Bs. LÊ VĂN PHƯỚC Bs.PHẠM NGỌC HOA Khoa Chẩn đoán hình ảnh EDH Bệnh viện Chợ Rẫy
  2. NỘI DUNG Đại cương CT Khảo sát CT trong CTSN Hình ảnh CTSN trên CT Đọc phim CT trường hợp bệnh nhân CTSN cấp EDH
  3. ĐẠI CƯƠNG CT . 1972 Hounsfield giới thiệu máy CT đầu tiên . Các thế hệ máy CT . CT qui ước (conventional) và CT xoắn ốc (spiral/ Helical) . CT nhiều lát cắt (multislice/multidetectors) CT một hàng detector (singleslice)
  4. Máy CT Scanner siêu nhanh (Ultrafast CT)
  5. Máy CT Scanner
  6. CT qui ước (Conventional CT)
  7. CT xoắn ốc (Helical CT)
  8. Máy CT Scanner di động (Mobil CT)
  9. Hình PET/ CT Ung thư thận di căn tuỵ
  10. l endoscopie virtuelle
  11. CÁC KHÁI NIỆM CẦN THIẾT TRÊN CT Không / Có cản quang Cắt liên tục/ Hở/ Chồng Độ dày lát cắt/ Khoảng cách lát cắt Cữa sổ nhu mô- cữa sổ xương Trình bày trên phim Hình định vị Hình tăng- đồng-giảm đậm độ
  12. a b Độ dày lát cắt Khoảng cách lát cắt
  13. KHẢO SÁT CT TRONG CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO -Khảo sát không cản quang (CTSN cấp) -Khảo sát có cản quang (mãn, biến chứng) -Cắt liên tục/ Độ dày lát cắt: khoảng cách lát cắt 10/10 mm hay 5/5 mm. -Cữa sổ nhu mô- cữa sổ xương
  14. CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO  Chấn thương là nguyên nhân hàng đầu trong tử vong 50 % chết do chấn thương  Chi phí lớn  Di chứng năng nề EDH
  15. KHẢO SÁT HÌNH ẢNH Chụp cắt lớp điện toán Cộng hưởng từ X quang qui ước Chụp mạch máu
  16. KHẢO SÁT HÌNH ẢNH CT là khảo sát hình ảnh được chọn lựa đầu tiên -Bệnh nhân không nằm yên -Chi tiết xương -Chảy máu khoang dưới nhện cấp -Giá thành rẽ
  17. CHỈ ĐỊNH CT . Mất ý thức . Thay đổi tình trạng tinh thần . Dấu hiệu thần kinh khu trú . Nghi ngờ vỡ nền sọ .Vỡ lún sọ .Tổn thương xuyên thấu (đạn) .Nghi ngờ tụ máu nội sọ
  18. KHẢO SÁT HÌNH ẢNH MRI -Dùng trong kiểm tra, theo doĩ -Tổn thương trục lan toả (DAI) EDH
  19. CHỈ ĐỊNH MRI . Xuất hiện triệu chứng thần kinh sau chấn thương . Chẩn đoán tụ máu nội sọ lượng ít . Nghi ngờ tổn thương trục lan toả, dập não, tổn thương cuống não nguyên phát . Tổn thương mạch máu (giả phình do vỡ nền sọ)
  20. CHỈ ĐỊNH X quang sọ Không chỉ định X quang sọ thường qui trong chấn thương sọ não Không nứt sọ không liên quan với có tổn thương nội sọ hay không
  21. CHỈ ĐỊNH X quang sọ -Chỉ định chọn lọc cho các trường hợp: +Nghi ngờ tổn thương xuyên thấu +Chảy dịch não tuỷ, máu qua mũi, tai +Mất ý thức
  22. CHỈ ĐỊNH X quang sọ +Chấn thương đầu kết hợp chấn thương nặng nơi khác +Nghi ngờ chấn thương đầu ở bệnh nhân khó thăm khám: đột quị, co giật, khiếm khuyết tinh thần, say rượu (Royal college of radiologists guidelines 11/1993)
  23. Cấu trúc liên quan sọ-màng não-nhu mô não
  24. TỔN THƯƠNG TRONG CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Trong trục Ngoài trục Nhu mô Màng Màng Màng Hộp sọ não mềm nhện cứng Xuất huyết khoang dưới Tụ máu ngoài nhện màng cứng Tụ máu dưới màng cứng
  25. PHÂN LOẠI TỔN THƯƠNG TRONG CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Tổn thương nguyên phát (primary injury) Tổn thương thứ phát (secondary injury)
  26. TỔN THƯƠNG NGUYÊN PHÁT Vỡ hộp sọ Tổn thương ngoài trục (extraaxial) -Tụ máu ngoài màng cứng -Tụ máu dưới màng cứng -Xuất huyết khoang dưới nhện
  27. Tổn thương trong trục (intraaxial) -Dập não -Xuất huyết trong não -Tổn thương trục lan toả -Tổn thương chất xám sâu -Tổn thương cuống não -Xuất huyết trong não thất
  28. TỔN THƯƠNG THỨ PHÁT Thoát vị não Nhồi-thiếu máu não do chấn thương Phù não Tổn thương do thiếu oxy não
  29. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO TỔN THƯƠNG HỘP SỌ EDH
  30. VỠ HỘP SỌ Loại tổn thương: -Nứt sọ dạng đường -Lún sọ (depressed) -Phối hợp -Dãn khớp sọ EDH
  31. VỠ HỘP SỌ Đường nứt sọ cần phân biệt -Mạch máu -Khớp sọ EDH
  32. VỠ NỀN SỌ -Cánh lớn xương bướm, thành xoang bướm, chân bướm, bảng vuông (clivus) -Mức khí-dịch xoang bướm -Chảy dịch não tuỷ EDH
  33. Đường nứt sọ (linear fracture )do CTSN
  34. Vỡ lún sọ (depressed fracture)
  35. Dãn khớp sọ Dập xuất huyết não vùng trán
  36. Vỡ xương đá (T)
  37. Nứt sọ tiến triển do thoát vị màng não sau chấn thương
  38. Nứt sọ tiến triển do thoát vị màng não sau chấn thương
  39. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Tổn thương ngoài trục TỤ MÁU NGOÀI MÀNG CỨNG (EPIDURAL HEMATOMA) EDH
  40. TỤ MÁU NGOÀI MÀNG CỨNG (Epidural hematoma) -10% tất cả chấn thương, 10-30 tuổi -Thường gặp một bên, thái dương-đính 95% -Tổn thương động mạch màng não giữa (90%), tĩnh mạch tuỷ sọ, xoang màng cứng (10%) -Thường kết hợp với nứt sọ cùng bên và tụ máu dưới màngEDHcứng đối bên (90%)
  41. TỤ MÁU NGOÀI MÀNG CỨNG (Epidural hematoma) -Hình hai mặt lồi (biconvex/ lenticular) -Không vượt qua khớp sọ -Chạy vượt qua nếp màng não (liềm, lều não) -Ở hố sọ sau: +Thường EDH >SDH EDH +Liên quan xoang màng cứng
  42. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Tổn thương ngoài trục TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG (SUBDURAL HEMATOMA)
  43. TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG (Subdural hematoma) -Đứt các tĩnh mạch cầu nối -Không cần thiết phải có chấn thương trực tiếp -Thường gặp hai bên ở trẻ em hơn người lớn EDH
  44. TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG (Subdural hematoma) -Hình liềm -Chạy qua các khớp sọ -Không vượt qua các nếp màng cứng (liềm, lều não) -Mức dịch-máu (+/-) EDH
  45. TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG (Subdural hematoma) Thường gặp: -Vùng đính -Lều não -Rãnh liên bán cầu EDH
  46. TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG CẤP (Acute subdural hematoma) -Cấp: < 1 tuần -Tụ máu hình liềm, đậm độ cao -Đồng đậm độ: Hgb < 10 g/dl EDH
  47. TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG BÁN CẤP (Subacute subdural hematoma) -Bán cấp 1-3 tuần -Hình liềm đồng đậm độ -Hgb thấp thời gian trở nên đồng đậm độ ít hơn EDH
  48. TỤ MÁU DƯỚI MÀNG CỨNG MÃN (Chronic subdural hematoma) -Mãn: vài tuần vài tháng -CT giảm đậm độ -Vách bên trong, tạo màng ngoại vi (bắt quang sau tiêm cản quang ) có thể đóng vôi (1-2 năm)
  49. Chẩn đoán phân biệt Tụ máu dưới màng cứng >< Xuất huyết khoang dưới nhện
  50. TỤ DỊCH DƯỚI MÀNG CỨNG (Subdural hygroma) -Chảy dịch não tuỷ vào khoang dưới màng cứng do rách màng nhện -Đậm độ thấp ngang dịch não tuỷ -Không vào sâu trong các rãnh, khe não -Chẩn đoán phân biệt: +Tụ máu dưới màng cứng mãn EDH +Teo não
  51. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Tổn thương ngoài trục XUẤT HUYẾT KHOANG DƯỚI NHỆN (SUBARACHNOID HEMORRHAGE)
  52. XUẤT HUYẾT KHOANG DƯỚI NHỆN (Subarachnoid hemorrhage) -Thường gặp người già, trẻ em -Tăng đậm độ các khe, rãnh não EDH
  53. XUẤT HUYẾT TRONG NÃO THẤT (Intraventricular hemorrhage)
  54. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO Tổn thương trong trục DẬP NÃO (CONTUSION)
  55. DẬP NÃO (Contusion) -Do đập vào mặt trong hộp sọ, liềm-lều não -Thái dương (50%) trán (30%) cạnh đường giữa -Dạng tổn thương: +dập phù não: hình giảm đậm độ +nếu kèm xuất huyết não: tăng đậm độ EDH
  56. Các vị trí thường gặp trong dập não
  57. Nhiều ổ xuất huyết GRE trong dập não
  58. TỔN THƯƠNG CÙNG BÊN-ĐỐI BÊN (Coup-contrecoup injury) -Cùng bên-đối bên so với phía bị chấn thương trực tiếp -Cùng bên : tụ máu ngoài màng cứng -Đối bên: tụ máu dưới màng cứng- dập não EDH
  59. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO TỔN THƯƠNG TRỤC LAN TOẢ (DIFFUSE AXONAL INJURY) EDH
  60. TỔN THƯƠNG TRỤC LAN TOẢ (Diffuse axonal injure/ Shear injury) -Cơ chế do căng-kéo +Khác biệt tỉ trọng chất trắng-xám +Xoắn vặn các sợi thần kinh -Các khảo sát hình ảnh thường bỏ sót, không đánh giá hết tổn thương EDH
  61. Hình GPBL: Tổn thương trục lan toả
  62. TỔN THƯƠNG TRỤC LAN TOẢ (Diffuse axonal injure/ Shear injury) -Thường hình ảnh CT bình thường -Sau đó, xuất hiện các nốt chảy máu nhỏ, rải rác -MRI có giá trị trong chẩn đoán, đánh giá DAI (Tăng trên T2W, Gradient echo)
  63. TỔN THƯƠNG TRỤC LAN TOẢ (Diffuse axonal injure/ Shear injury) -Các vị trí: +Chất trắng-xám bán cầu +Thể chai +Cuống não sau-bên +Hiếm khi ở một vị trí đơn độc EDH
  64. Tổn thương trục lan toả (DAI)
  65. Tổn thương trục lan toả (DAI)
  66. Tổn thương trục lan toả (DAI)
  67. TỤ MÁU TRỄ (Delayed hematoma) -Thường 2-4 ngày sau chấn thương (3 tuần) -Thường gặp ở vùng trán -Nguyên nhân: bệnh lý đông máu, co-dãn mạch, tăng-giảm huyết áp EDH
  68. THUYÊN TẮC TĨNH MẠCH -Vỡ sọ ở các xoang màng cứng -Nhồi máu tĩnh mạch: +Cạnh đường giữa +Phù chất trắng> chất xám +Ranh giới không rõ, thường hình tròn hơn so với nhồi máu động mạch -Dấu hiệu DeltaEDH
  69. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO TỔN THƯƠNG XUYÊN THẤU TRONG CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO EDH
  70. Vết thương sọ não xuyên thấu do đạn
  71. TỔN THƯƠNG XUYÊN THẤU -Đường đi của tác nhân -Xác định mức độ lan rộng (mảnh xương, mảnh đạn) -Vị trí mảnh đạn -Liên quan mạch máu (chụp mạch) EDH
  72. HÌNH ẢNH CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO THOÁT VỊ NÃO (CEREBRAL HERNIATION) EDH
  73. THOÁT VỊ NÃO -Thoát vị dưới liềm (Subfalcial H.) -Thoát vị xuyên lều (Transtentorial H.) +Trên xuống dưới +Dưới lên trên -Thoát vị hạnh nhân tiểu não (Tonsilar H.) EDH
  74. Cấu trúc liềm-lều não
  75. Thoát vị não
  76. THOÁT VỊ DƯỚI LIỀM NÃO -Thoát vị dưới liềm: hồi viền (cingulate gyrus) qua dưới bờ tự do liềm não Đường giữa lệch. -Eùp não thất cùng bên -Có thể rộng não thất đối bên -Nhồi máu động mạch não trước EDH
  77. THOÁT VỊ XUYÊN LỀU TRÊN XUỐNG DƯỚI -Thoát vị xuyên lều từ trên xuống dưới: do mỏm móc (uncus) hồi cạnh hải mã thoát vị qua khe lều tiểu não (Đè dây III (dãn đồng tử) +Xoá bể trên yên +Rộng bể góc cầu tiểu não cùng bên EDH
  78. THOÁT VỊ XUYÊN LỀU TRÊN XUỐNG DƯỚI +Đẩy cuống não dựa vào bờ lều tiểu não: +khía KERNOHAN +xuất huyết DURET +Nhồi máu động mạch não sau EDH
  79. Thoát vị não xuyên lều trên xuống dưới
  80. Thoát vị não xuyên lều trên xuống dưới
  81. Kernohan notch
  82. XUẤT HUYẾT DURET -Do thoát vị xuyên lều trên xuống dưới +Kéo căng các động mạch xuyên, tắc tĩnh mạch ở cầu não +Tổn thương nội mạc +Chảy máu khi tái tưới máu -Chảy máu ở cầu-cuống não phía trước- trong EDH
  83. Xuất huyết Duret
  84. Xuất huyết Duret
  85. THOÁT VỊ XUYÊN LỀU DƯỚI LÊN TRÊN -Thoát vị xuyên lều từ dưới lên trên: do khối choán chổ hố sau đẩy tiểu não lên cao qua khe lều tiểu não +Xoá - biến dạng bể quanh cuống não
  86. Thoát vị não xuyên lều dưới lên trên
  87. THOÁT VỊ HẠNH NHÂN TIỂU NÃO -Hạnh nhân tiểu não bị đẩy xuống thấp qua lỗ chẩm
  88. PHÙ NÃO -Do nhiều nguyên nhân -Hình ảnh +Xoá các rãnh não-bể não (bể trên yên, quanh cuống não) +Mất ranh giới chất trắng-xám
  89. Phù não lan toả
  90. PHÙ NÃO Dấu hiệu tiểu não trắng (White cerebellar sign): tiểu não-thân não ít bị ảnh hưởng do phù, thiếu máu so với đại não đậm độ cao hơn đại não (trắng hơn) Giả xuất huyết khoang dưới nhện
  91. Phù não lan toả (Giả xuất huyết khoang dưới nhện)
  92. Phù não lan toả (White cerebellar sign)
  93. Biến chứng nhồi máu não trong chấn thương sọ não
  94. DÒ ĐỘNG MẠCH CẢNH-XOANG HANG -Lớn xoang hang -Dãn tĩnh mạch mắt trên
  95. DI CHỨNG CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO -Nhuyễn não (encephalomalacia) -Teo não (atrophy) -Tụ khí nội sọ -Dò dịch não tủy -Tổn thương thần kinh mặt -Đái tháo nhạt (Diabetes insipidus)
  96. Hình ảnh nhuyễn não và teo não vùng chẫm (T) sau dập xuất huyết não 3 tháng trước
  97. Đọc phim CT 100 trường hợp CTSN cấp-tử vong-không phẫu thuật
  98. Nhận xét TỔN THƯƠNG TRÊN CT  Thường là tổn thương phối hợp  Tần suất các tổn thương ngòai trục cao hơn và các tổn thương trong trục ( D.A.I ) thấp hơn so với thống kê Ââu,Mỹ  Vài cas dấu chứng CT không rõ  Di lệch đường giữa : +/- Liên quan cơ chế, lọai, mức độ tổn thương, thời gian khảo sát
  99. Nhận xét CT FOLLOW UP • Tổn thương rõ hơn, kích thước lớn hơn (66%) • Xuất hiện thêm tổn thương mới (33%) • Tình trạng lâm sàng thay đổi • CT Follow up có giá trị theo dõi, đánh giá bệnh nhân Chấn thương sọ não cấp.
  100. Nhận xét ĐỐI CHIẾU GIẢI PHẨU BỆNH Phát hiện thêm các tổn thương sọ với CT (%) Nứt sọ : 10 Tụ máu DMC : 10 Tụ máu NMC : 2 Dập xuất huyết não : 14 Xuất huyết não thất : 1 Tổn thương thân não (+) Tổn thương chậm, thứ phát, hạn chế kỹ thuật của CT
  101. Các vấn đề cần đánh giá trên phim CT bệnh nhân CTSN cấp?
  102. TRÊN PHIM CT CTSN CẤP CẦN ĐÁNH GIÁ  Đường giữa  Bất thường đậm độ, hình dáng hai bán cầu  Các bể: bể trên yên (pentagon) bể củ não sinh tư (smile sign)  Não thất bên, IV
  103. KẾT LUẬN  Hình ảnh tổn thương trong CTSN trên CT đa dạng  CT rất có giá trị trong bệnh lý chấn thương sọ não: chẩn đoán, theo dõi, tiên lượng trước và sau phẫu thuật.
  104. XIN CÁM ƠN