Bài giảng môn Kinh tế môi trường - Chương 5: Phân tích lợi ích chi phí

Nội dung text: Bài giảng môn Kinh tế môi trường - Chương 5: Phân tích lợi ích chi phí

1. KINH TẾ MÔI TRƯỜNG (Dành cho chương trình sau đại học) TS. Hoàng Văn Long
2. Chương trình học Chương 1: (5 Tiết) Giới thiệu về Kinh tế môi trường Chương 2: (5 Tiết) Mối liên hệ giữa môi trường và Kinh tế Chương 3: (5 Tiết) Nguyên nhân các vấn đề môi trường Chương 4: (5 Tiết) Kinh tế Ô nhiễm Chương 5: (3 Tiết) Phân tích lợi ích chi Phí Bài tập (2 tiết)
3. Chương 6: (5 Tiết) Định giá Tài nguyên và Môi trường Chương 7:(3 Tiết) Kinh tế Tài nguyên, Chất thải và Đa dạnh sinh học Bài tập (2 tiết) Chương 8: (5 Tiết) Quản lý nhà nước về môi trường Chương 9: Kinh tế Xanh, Tăng trưởng Xanh và BĐKH ở Việt Nam (2 tiết) Chương 10: Seminar Kinh tế Môi trường (2 tiết) - Ôn tập Môn học (1 tiết)
4. Chương 5 PHÂN TÍCH LỢI ÍCH - CHI PHÍ
5. Nội dung Chương 5 5.1. Tổng quan về Phân tích lợi ích chi phí 5.2. Khung phân tích (Chương 6 – EEPSEA) 5.3. Phân tích lợi ích chi phí (Chương 7- EEPSEA) 5.4. Đánh giá lợi ích cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 15- EEPSEA) 5.5. Ước lượng chi phí cho việc ra quyết định về trường (Chương 16- EEPSEA) 5.6. Thảo luận 5.7. Câu hỏi và bài tập 5.8. Tài liệu tham khảo
6. 5.1. Tổng quan về Phân tích lợi ích chi phí Phân tích lợi ích - chi phí là gì? Phân biệt phân tích kinh tế với phân tích tài chính Tại sao phải thực hiện phân tích lợi ích chi phí? Phương pháp luận của phân tích lợi ích chi phí Phân tích lợi ích chi phí và phân tích tài chính nằm ở đâu trong qui trình phát triển, đánh giá và thực hiện dự án
7. Mục tiêu học tập 1 Phân tích lợi ích chi phí là gì? Phân biệt phân tích kinh tế với phân tích tài chính Tại sao phải thực hiện phân tích lợi ích chi phí? Phương pháp luận của phân tích lợi ích chi phí Phân tích lợi ích chi phí và phân tích tài chính nằm ở đâu trong qui trình phát triển, đánh giá và thực hiện dự án
8. Mục tiêu học tập 2 Các thước đo phúc lợi kinh tế và cơ sở lựa chọn giữa các dự án Các quan điểm khác nhau trong phân tích lợi ích chi phí Phân loại phân tích lợi ích chi phí Qui trình thực hiện phân tích lợi ích chi phí Nhận dạng các lợi ích và chí phí Vai trò của người phân tích lợi ích chi phí
9. Phân tích lợi ích chi phí là gì? Phân tích lợi ích - chi phí (CBA) là một phương pháp dùng để đánh giá một dự án hay một chính sách bằng việc lượng hóa bằng tiền tất cả các lợi ích và chi phí trên quan điểm xã hội nhằm cung cấp thông tin cho việc ra quyết định
10. Phân tích lợi ích chi phí là gì? Thống nhất một số thuật ngữ: o Dự án là bất kỳ hình thức sử dụng hay tiết kiệm nguồn lực nào (các dự án cung cấp hàng hóa dịch vụ tư nhân, các dự án phát triển, các dự án cung cấp dịch vụ sức khỏe, kiểm soát ô nhiễm) o Đánh giá là đo lường giá trị bằng tiền o CBA và phân tích kinh tế được sử dụng thay thế lẫn nhau o Phân tích tài chính là thẩm định tài chính dự án
11. Phân biệt phân tích tài chính với phân tích kinh tế Phân tích tài chính dự án được thực hiện để đánh giá xem dự án đó có khả năng sinh lợi cho đơn vị thực hiện hay không Phân tích kinh tế (phân tích lợi ích chi phí) là phân tích mở rộng của phân tích tài chính được thực hiện chủ yếu bởi Chính phủ hoặc các Tổ chức quốc tế (ADB, WB, ) để đánh giá xem dự án hay chính sách có đóng góp cải thiện phúc lợi quốc gia hay cộng đồng hay không
12. Phân biệt phân tích tài chính với phân tích kinh tế
13. PHAÂN TÍCH KINH TẾ - + - BÁC BỎ ? + ? CHẤP THUẬN PHAÂN TÍCH TAØI CHÍNH TAØI TÍCH PHAÂN
14. Lý do phân tích lợi ích chi phí Biến dạng thị trường do thuế, trợ cấp, kiểm soát giá, độc quyền Ngoại ứng và hàng hóa công Dự án lớn làm thay đổi thặng dư xã hội Thông tin không hoàn hảo
15. Phương pháp luận của CBA
16. Phân tích tài chính và CBA trong qui trình dự án
17. Mục tiêu khả năng sinh lợi tài chính: Thẩm định tài chính dự án Lựa chọn giữa các dự án trên cơ sở “khả năng sinh lợi cao nhất” Thước đo các lợi ích và chi phí của dự án là giá thị trường (không quan tâm đến các loại biến dạng hay ngoại tác do dự án gây ra) Các tiêu chí hay được sử dụng là NPV, IRR, tỷ số B/C, và thời gian hoàn vốn (PP). Các tiêu chí này dự trên ngân lưu tài chính của dự án
18. Mục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án Khi đánh giá dự án, chính phủ kỳ vọng sẽ đánh giá đầy đủ tác động phúc lợi của dự án lên tất cả mọi người trong cộng đồng hay quốc gia Tất cả các chi phí và lợi ích của dự án được đo lường và đưa vào báo cáo ngân lưu kinh tế của dự án (chi phí và lợi ích thực sự mà dự án gây ra hay tạo ra cho nền kinh tế) Mục tiêu tối đa hóa phúc lợi kinh tế thường rộng hơn mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận
19. Mục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án Tiêu chí đền bù Kaldor-Hicks (Cải thiện phúc lợi Pareto tiềm năng) cho rằng một sự thay đổi phúc lợi xã hội mong muốn nếu những người được lợi từ thay đổi đó có thể đền bù hoàn toàn cho người bị thiệt, và tất cả họ vẫn tốt hơn Nguyên tắc đền bù Kaldor-Hicks là cơ sở biện hộ việc chọn những dự án có tổng lợi ích lớn hơn tổng chi phí
20. Mục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án $UA $100 UF Một thay đổi làm phúc lợi chuyển a từ hiện trạng (điểm c) đến bất kỳ $75 điểm nào thuộc vùng abc được gọi là cải thiện phúc lợi Pareto thực tế b $25 c B $25 $75 $100 $U
21. Mục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án $UA e $90 a b $10 c d $10 $90 $UB
22. Mục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án $UA U Một thay đổi làm phúc lợi chuyển F từ hiện trạng (điểm c) đến bất kỳ đâu miễn sau khi đền bù sẽ chuyển a đến một điểm nào khác thuộc vùng $75 abc được gọi là cải thiện phúc lợi Paretod’ tiềm năng $40 $25 b $10 c d $25 $60 $90 $UB
23. Mục tiêu phúc lợi kinh tế: Thẩm định kinh tế dự án NPV > 0 CẢI THIỆN PHÚC LỢI PARETO TIỀM NĂNG CHỌN DỰ ÁN
24. Các quan điểm khác nhau CBA dự án (phân tích tài chính) CBA tư nhân (phân tích tài chính) ▪ CBA tổng đầu tư/ngân hàng ▪ CBA chủ sở hữu CBA hiệu quả (phân tích kinh tế) CBA nhóm mục tiêu (phân tích xã hội)
25. Phân loại CBA Ex-anti CBA: Phân tích lợi ích chi phí tiến hành trước khi dự án/chính được thực hiện Ex-post CBA: Phân tích lợi ích chi phí được tiến hành sau khi dự án/chính đã được thực hiện In medias res CBA: Phân tích lợi ích chi phí được tiến hành trong lúc dự án đang được thực hiện Ex-anti và Ex-post CBA: Kết hợp giữa hai loại trên
26. Qui trình cơ bản thực hiện phân tích lợi ích chi phí 1. Xác định và giới hạn các phương án khác nhau 2. Xác định các nhóm liên quan (ai hưởng lợi, ai chịu chi phí) 3. Nhận dạng và phân loại các lợi ích/chi phí của từng phương án. 4. Lượng hóa các tác động trong vòng đời dư án 5. Ước tính thành tiền các lợi ích và chi phí của mỗi phương án cho cả vòng đời dự án 6. Chiết khấu lợi ích và chi phí để có các hiện giá 7. Tính NPV của mỗi phương án 8. Phân tích độ nhạy 9. Đề xuất
27. Thực hiện phân tích lợi ích trên Excel Khi đã có đầy đủ thông tin về dự án, Anh/Chị tiến hành phân tích lợi ích chi phí trên Excel như sau: 1. Xây dựng bảng thông số: Nhập tất cả các thông tin về dự án vào bảng tính Excel dạng số (kể cả một số tính toán nếu có) 2. Xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính theo quan điểm dự án (CBA dự án) và tính NPV, IRR,
28. Thực hiện phân tích lợi ích trên Excel 3. Xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính theo quan điểm tổng đầu tư và tính NPV, IRR, 4. Xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính theo quan điểm chủ sở hữu và tính NPV, IRR, 5. Xây dựng báo cáo ngân lưu kinh tế và tính NPV, IRR, 6. Phân tích xã hội (phân phối) 7. Phân tích độ nhạy
29. Thực hiện phân tích lợi ích trên Excel Để xây dựng báo cáo ngân lưu tài chính cần các thông tin sau: Lịch đầu tư Lịch khấu hao Kế hoạch sản xuất và doanh số Kế hoạch chi phí và giá vốn Lịch vay và trả nợ vay Báo cáo thu nhập dự trù
30. Nhận dạng lợi ích và chi phí Nguyên tắc 1: Một kết quả là kết quả xã hội thực chỉ khi nó làm thay đổi lợi ích xã hội ròng Nguyên tắc 2: Chỉ tính những kết quả tăng thêm Nguyên tắc 3: Loại trừ kết quả chìm Nguyên tắc 4: Loại trừ chi phí chung Nguyên tắc 5: Tính tất cả các thay đổi lợi ích và chi phí Nguyên tắc 6: Loại trừ các khoản thanh toán chuyển giao
31. Nhận dạng lợi ích và chi phí Nguyên tắc 7: Thuế vào trợ cấp cần phải xem xét lại vì đôi khi tính và đôi khi không tính Nguyên tắc 8: Chi phí là chi phí cơ hội Nguyên tắc 9: Tránh tính trùng Nguyên tắc 10: Các dịch vụ công do nhà nước cung cấp phải được tính theo chi phí cơ hội Nguyên tắc 11:Loại trừ các kết quả quốc tế Nguyên tắc 12: Tính các kết quả không có thị trường
32. Vai trò của người phân tích CBA Project Concept Appraisal Implementation Evaluation
33. 5.2. Khung phân tích (Chương 6 – EEPSEA) • Khung phân tích cơ bản: Bước 1: Nhận dạng dự án hay chương trình, bao gồm phạm vi và bối cảnh nghiên cứu Bước 2: Mô tả theo hướng định lượng các nhân tố đầu vào và đầu ra của chương trình Bước 3: Ước lượng các chi phí và lợi ích xã hội của các nhân tố này Bước 4: So sánh lợi ích và chi phí
34. • Lợi ích xã hội đạt tối ưu khi MAC = MD • Các tính lợi ích ròng • Lựa chọn chiết khấu • Phân tích độ nhạy • Phân tích hiệu quả chi phí • Đáng giá tác động môi trường (EIA): Các nhà kinh tế học có vai trò trong ĐTM bên nhà các nhà khoa học xã hội và khoa học tự nhiên.
35. 5.3. Phân tích lợi ích chi phí: Lợi ích (Chương 7- EEPSEA) • Ước lượng thiệt hại kinh tế • Giá sẵn lòng trả • Các phương pháp suy ra giá sẵn lòng trả cho những cải thiện chất lượng môi trường C1: Chi phí ngăn ngừa VD: mua máy lọc không khí để giảm tác động của sương mù gây bện hen suyễn C2: Ước lượng hưởng thị C3: Thị trường đại diện VD: Phương pháp chi phí du hành C4: Đánh giá ngẫu nhiên (CVM) – Phương pháp này sẽ được học chi tiết ở phần sau.
36. 5.4. Đánh giá lợi ích cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 15- EEPSEA) Cách tiếp cận liên hệ vật chất: Phương pháp hàm thiệt hại Phương pháp tiếp cận hành vi: Phương pháp trực tiếp: Phương pháp trưng cầu dân ý Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (CVM) Phương pháp gián tiếp: • Phương pháp CVM • Phương pháp chi tiêu bảo vệ (AEM) • Phương pháp chi phí du hành (TCM) • Phương pháp hưởng thụ (HPM)
37. 5.5. Ước lượng chi phí cho việc ra quyết định về môi trường (Chương 16- EEPSEA) Các phương pháp xác định chi phí • Cách tiếp cận kỹ thuật: ước lượng chi tiêu dựa trên kiến thức của chuyên gia về giảm ô nhiễm. Phân tích chi phí của các phương án giảm ô nhiễm khác nhau. Và sau đó lựa chọn phương án với chi phí thấp nhất • Cách tiếp cận khảo sát: thu thập chi phí giảm ô nhiễm trực tiếp hơn so với cách tiếp cận kỹ thuật.
38. Các lưu ý • Giá trị hiện tại = m/(1+r)t • Phân tích độ nhạy: • Lựa chọn chiết khấu: • Phân tích hiệu quả chi phí: chọn mức chi phí thất nhất cho một lợi ích nhất định trong các phương án.
39. 5.6. Thảo luận • Chiết khấu “thấp” thì tốt hay xấu cho môi trường? Tại sao? • Gợi ý: Chiết khấu thấp làm cho giá trị tương lai của dự án cao, điều này có lợi cho việc bảo vệ môi trường.
40. 5.7. Câu hỏi ôn tập và bài tập Bài tập 2: Trang 42. Câu hỏi và Bài tập (EEPSEA) • Nâng cấp nhà máy nước thải đô thị: Chi phí vốn 20tr. Chi phí vận hàng 1tr/năm. 5 Năm sau phải thay nhà máy mới. • Cấm dùng thuốc trừ sâu: Chi phí hoạt động 5.5 tr/năm. Thông tin chung: Thời gian hoạt động 10 năm, NPV=40tr, r=5%
41. • Chính quyền thành phố nên chọn phương án nào có lợi ích cao hơn về kinh tế?
42. • PV (Hiện giá) • CV (Giá trị hiện hành) • PV = PV(5%,9,1)=7.11 (tính excel)
43. 5.8. Tài liệu tham khảo • Sách EEPSEA: Chương 6,7,15,16
44. Bài tập về nhà
45. Cảm ơn các bạn đã lắng nghe!