Bài giảng môn An toàn lao động trong xây dựng

Nội dung text: Bài giảng môn An toàn lao động trong xây dựng

1. ÂAÛI HOÜC ÂAÌ NÀÔNG TRÆÅÌNG ÂAÛI HOÜC BAÏCH KHOA HOAÌNG CÄNG CÁØN PHAN HÄÖNG SAÏNG BAÌI GIAÍNG AN TOAÌN LAO ÂÄÜNG TRONG XÁY DÆÛNG Âaì Nàông - 2006 1
2. Låìi Noïi Âáöu Baío häü lao âäüng laì mäüt chênh saïch kinh tãú xaî häüi quan troüng cuía Âaíng vaì nhaì næåïc ta. Ngay sau khi Caïch Maûng thaïng Taïm thaình cäng trong âiãöu kiãûn coìn vä cuìng khoï khàn, thaïng 3/1947 Häö Chuí Tëch âaî kyï sàõc lãûnh säú 29SL, laì sàõc lãûnh âáöu tiãn cuía næåïc Viãût Nam Dán chuí Cäüng hoaì vãö lao âäüng trong âoï coï nhæîng âiãöu khoaín liãn quan âãún baío häü lao âäüng. Baío häü lao âäüng laì mäüt cäng taïc ráút quan troüng nhàòm tàng nàng suáút lao âäüng, phoìng traïnh tai naûn ruíi ro, mang laûi haûnh phuïc cho ngæåìi lao âäüng. ÅÍ lénh væûc xáy dæûng cå baín an toaìn lao âäüng laì traïch nhiãûm haìng âáöu trong moüi hoaût âäüng cuía caïc xê nghiãp,û cäng træåìng, caïc âån vë saín xuáút Saín pháøm âæåüc taûo ra cuía ngaình xáy dæûng cå baín laì nhæîng cäng trçnh (ngäi nhaì, cáy cáöu, con âæåìng, con âã, con âáûp, ) coï âàûc thuì laì mäüt khäúi têch khaï âäö säü, khäng hoaìn toaìn giäúng nhau tæì qui trçnh cäng nghãû âãún hçnh daïng, kêch thæåïc, cho nãn âiãöu kiãûn laìm viãûc cuía ngæåìi lao âäüng luän luän thay âäøi, chëu nhiãöu taïc âäüng cuía mäi træåìng saín xuáút, tiãúp xuïc våïi nhiãöu loaûi maïy moïc thiãút bë cäng cuû lao âäüng khaïc nhau. Tæì âoï coï nhiãöu nguy cå xaíy ra tai naûn lao âäüng, phaït sinh caïc bãûnh nghãö nghiãûp; cho nãn viãûc âaím baío vãû sinh, an toaìn lao âäüng trong ngaình xáy dæûng cå baín cáön âàûc biãût chuï troüng. Âãø âaïp æïng nhu cáöu âaìo taûo nhán læûc cho ngaình xáy dæûng cå baín, sinh viãn sau khi ra træåìng cáön coï trçnh âäü chuyãn män sáu, ngoaìi ra phaíi coï kiãún thæïc nháút âënh vãö baío häü lao âäüng nhàòm traïnh tai naûn lao âäüng, bãûnh nghãö nghiãûp træåïc hãút laì âãø baío vãû chênh mçnh sau âoï laì âãø baío vãû cäüng âäöng lao âäüng trong ngaình cuìng nhau täön taûi vaì phaït triãøn. Nhàòm muûc âêch trãn, taìi liãûu " Kyî thuáût vãû sinh, an toaìn lao âäüng vaì phoìng chæîa chaïy" âæåüc thæûc hiãûn do GVC. Hoaìng Cäng Cáøn (Chæång 1, 2 vaì 5 ) vaì GVC. Phan Häöng Saïng (Chæång 3, 4 vaì 7 ) biãn soaûn. Taìi liãûu duìng giaíng daûy män An toaìn lao âäüng cho sinh viãn ngaình xáy dæûng cå baín; ngoaìi ra coï thãø duìng laìm taìi liãûu tham khaío cho nhæîng ai quan tám âãún baío häü lao âäüng noïi chung vaì baío häü lao âäüng trong lénh væûc xáy dæûng cå baín noïi riãng. 2
3. MUÛC LUÛC Låìi noïi âáöu Trang Chæång 1: Khaïi niãûm chung vãö baío häü lao âäüng 3 1.1. Muûc âêch, yï nghéa vaì tênh cháút cuía cäng taïc baío häü lao âäüng 3 1.1.1. Muûc âêch, yï nghéa cuía cäng taïc baío häü lao âäüng 3 1.1.2. Tênh cháút cuía cäng taïc baío häü lao âäüng 4 1.2. Näüi dung vaì phæång phaïp nghiãn cæïu baío häü lao âäüng 4 1.2.1. Näüi dung cuía baío häü lao âäüng 4 1.2.2. Phæång phaïp hoüc táûp, nghiãn cæïu 6 1.3. Mäüt säú khaïi niãûm cå baín 6 1.3.1. Âiãöu kiãûn lao âäüng 6 1.3.2. Tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. 7 1.4. Nguyãn nhán tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp 8 1.4.1. Phán loaûi nguyãn nhán tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp 8 1.4.2. Phæång phaïp phán têch nguyãn nhán tai naûn. 10 1.5. Âaïnh giaï tçnh hçnh tai naûn lao âäüng 11 1.5.1. Hãû säú táön suáút tai naûn Kts 11 1.5.2. Hãû säú tráöm troüng Ktt 11 1.5.3. Hãû säú tai naûn noïi chung Ktn 12 Chæång 2: Kyî thuáût vãû sinh lao âäüng trong saín xuáút 2.1. Nhæîng váún âãö chung cuía vãû sinh lao âäüng 13 2.1.1. Âäúi tæåüng vaì nhiãûm vuû cuía kyî thuáût vãû sinh lao âäüng 13 2.1.2. Caïc taïc haûi nghãö nghiãûp trong ngaình xáy dæûng cå baín 13 2.1.3. Caïc biãûn phaïp chung âãö phoìng taïc haûi nghãö nghiãûp 14 2.2. Vi khê háûu trong mäi træåìng saín xuáút 15 2.2.1. Caïc yãúu täú vi khê háûu 16 2.2.2. Âiãöu hoaì thán nhiãût åí ngæåìi 16 2.2.3. AÍnh hæåíng vi khê háûu âäúi våïi cå thãø ngæåìi 17 2.2.4. Biãûn phaïp phoìng chäúng vi khê háûu noïng 18 2.3. Phoìng chäúng buûi trong saín xuáút 20 2.3.1. Khaïi niãûm vãö buûi 20 2.3.2. Nguyãn nhán phaït sinh buûi vaì sæû taïc haûi cuía noï 21 2.3.3. Phán têch sæû taïc haûi cuía buûi âäúi våïi cå thãø 21 2.3.4. Caïc biãûn phaïp phoìng chäúng buûi 22 2.4. Tiãúng äön vaì rung âäüng trong saín xuáút 23 2.4.1. Taïc haûi cuía tiãúng äön vaì rung âäüng 23 3
4. 2.4.2. AÍnh hæåíng cuía caïc thäng säú âàûc træng cho tiãúng vaì rung âäüng âãún mæïc âäü taïc haûi. 24 2.4.3. Nguäön phaït sinh cuía tiãúng äön vaì rung âäüng 26 2.4.4. Biãûn phaïp phoìng chäúng tiãúng äön 26 2.4.5. Biãûn phaïp phoìng chäúng rung âäüng 28 2.5 Chiãúu saïng trong saín xuáút 29 2.5.1. Mäüt säú khaïi niãûm vãö aïnh saïng 29 2.5.2 AÍnh hæåíng cuía chiãúu saïng âäúi våïi lao âäüng saín xuáút 31 2.5.3. Phæång phaïp chiãúu saïng trong saín xuáút 32 2.5.4. Tênh toaïn chiãúu saïng nhán taûo 34 2.5.5. Âeìn pha chiãúu saïng 37 Chæång 3: An toaìn khi sæí duûng maïy moïc, thiãút bë thi cäng 3.1. Khaïi niãûm chung: 39 3.1.1. Yãu cáöu âäúi våïi cå giåïi hoaï thi cäng 39 3.1.2. Nguyãn nhán, sæû cäú tai naûn do maïy 39 3.1.3. Biãûn phaïp phoìng ngæìa chung caïc sæû cäú tai naûn do maïy 41 3.2. An toaìn âäúi våïi thiãút bë náng haû 45 3.2.1. Baío âaím âäü äøn âënh cuía cáön truûc 45 3.2.2. Baío âaím sæû äøn âënh cuía tåïi 48 3.2.3. Baío âaím an toaìn däúi våïi caïc chi tiãút, cå cáúu quan troüng cuía thiãút bë náng haû. 51 3.3. An toaìn âäúi våïi thiãút bë chëu aïp læûc 54 3.3.1. Mäüt säú khaïi niãûm cå baín 54 3.3.2. Nguyãn nhán näø näöi håi vaì biãûn phaïp phoìng ngæìa 56 3.3.3. Nguyãn nhán näø thiãút bë khi neïn vaì biãûn phaïp phoìng ngæìa 60 3.3.4. Nguyãn nhán näø caïc bçnh chæïa khê vaì biãûn phaïp phoìng ngæìa 61 Chæång 4: An toaìn khi âaìo âáút âaï vaì laìm viãûc trãn cao 4.1. Phán têch nguyãn nhán tai naûn khi thi cäng âáút âaï, âaìo häú sáu 64 4.1.1. Nguyãn nhán gáy tai naûn 64 4.1.2. Phán têch nguyãn nhán laìm suût låí maïi däúc åí khäúi âaìo 65 4.2. Caïc biãûn phaïp âãö poìng tai naûn khi thi cäng âaìo âáút âaï 66 4.2.1. Âaím baío äøn âënh häú âaìo 66 4.2.2. Mäüt säú quy âënh vãö biãûn phaïp an toaìn khi thi cäng âaìo haìo häú sáu. 69 4.2.3. Phoìng ngæìa cháún thæång khi näø mçn 70 4.3. Tênh toïan hãû gia cäú tæåìng haìo,häú âaìo thàóng âæïng 71 4.3.1. Xaïc âënh så âäö tênh toaïn 72 4.3.2. Näüi dung tênh toaïn 73 4
5. 4.4. Kyî thuáût an toaìn khi laìm viãûc trãn cao 75 4.4.1. Nhæîng nguyãn nán gáy tai naûn khi laìm viãûc trãn cao 76 4.4.2. Caïc biãûn phaïp an toaìn chuí yãúu khi laìm viãûc trãn cao 77 4.5. Âäü bãön vaì âäü äøn âënh cuía daìn giaïo 82 4.5.1. Âäü bãön kãút cáúu cuía daìn giaïo 82 4.5.2. Âäü äøn âënh cuía daìn giaïo 83 Chæång 5: Kyî thuáût an toaìn âiãûn 5.1. Khaïi niãûm cå baín vãö an toaìn âiãûn 85 5.1.1 Taïc duûng cuía doìng âiãûn âäúi våïi cå thãø ngæåìi 85 5.1.2. Caïc nhán täú aính hæåíng khi bë âiãûn giáût 86 5.1.3. Phán loaûi nåi laìm viãûc, saín xuáút theo mæïc âäü nguy hiãøm vãö âiãûn 89 5.1.4. Nhæîng nguyãn nhán gáy ra tai naûn âiãûn 89 5.2. Phán têch mäüt säú træåìng håüp tiãúp xuïc våi maûng âiãûn 90 5.2.1 Chaûm âäöng thåìi vaìo hai pha khaïc nhau cuía maûng âiãûn 90 5.2.2. Chaûm vaìo mäüt pha cuía maûng âiãûn coï trung tênh näúi âáút 91 5.2.3. Chaûm vaìo mäüt pha cuía maûng coï trung tênh caïch âiãûn 91 5.2.4. Chaûm vaìo mäüt pha cuía maûng âiãûn xuäúng âáút - âiãûn aïp bæåïc 92 5.3. Caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa tai naûn âiãûn 94 5.3.1. Biãûn phaïp âãö phoìng tiãúp xuïc va chaûm vaìo caïc bäü pháûn mang âiãûn 94 5.3.2. Biãûn phaïp âãö phoìng tai naûn âiãûn khi chaûm vaìo voí maïy coï doìng âiãûn roì (bë chaûm maït) 95 5.3.3. Sæí duûng caïc phæång tiãûn baío vãû vaì duûng cuû phoìng häü 97 5.3.4. Så cæïu ngæåìi bë tai naûn âiãûn 99 5.4. Baío vãû chäúng seït 100 5.4.1. Seït vaì taïc haûi cuía noï 100ï 5.4.2. Biãûn phaïp baío vãû chäúng seït 101 5.4.3. Phaûm vi baío vãû chäúng seït âaïnh thàóng cuía thu läi 103 5.5. Phnoìg chäúng ténh âiãûn 105 5.5.1. Hiãûn tæåüng cuía ténh âiãûn 105 5.5.2. Biãûn phaïp âãö phoìng ténh âiãûn 106 Chæång 6: Khaïi niãûm cå baín vãö chaïy -näø 6.1. Baín cháút cuía sæû chaïy 107 6.1.1 Âënh nghéa quaï trçnh chaïy 107 6.1.2. sæû diãùn biãún cuía quaï trçnh chaïy 107 6.1.3. Sæû buìng chaïy, bäúc chaïy, tæû bäúc chaïy vaì tæû chaïy 108 6.1.4. Giaíi thêch quaï trçnh chaïy 109 6.2. âiãöu kiãûn âãø chaïy vaì hçnh thæïc chaïy 111 5
6. 6.2.1. âiãöu kiãûn cáön thiãút cho quaï trçnh chaïy 111 6.2.2. Hçnh thæïc chaïy 113 6.3. Khaí nàng chaïy näø nguy hiãøm cuía caïc cháút 113 6.3.1. Chaïy näø cuía häùn håüp håi khê våïi khäng khê 114 6.3.2. Chaïy näø cuía cháút loíng trongk häng khê 115 6.3.3. Chaïy cuía cháút ràõn trong khäng khê 116 6.3.4. Chaïy näø cuía buûi khäng khê 116 6.3.5. Mäüt säú daûng chaïy cuía caïc cháút tæû chaïy 117 Chæång 7: Nguyãn nhán gáy chaïy vaì biãûn phaïp phoìng chäúng chaïy näø 7.1. Caïc kãút cáúu xáy dæûng vaì sæû baío vãû phoìng chäúng chaïy 119 7.1.1. Tênh bàõt chaïy vaì âäü chëu læía cuía váût liãûu, kãút cáúu xáy dæûng 119 7.1.2. Âäü chëu læía cuía kãút cáúu gaûch âaï, bã täng cäút theïp 120 7.1.3. Náng cao âäü chëu læía cuía kãút cáúu theïp 122 7.1.4. Baío vãû caïc kãút cáúu gäù khoíi chaïy 124 7.2. Phoìng ngæìa hoaí hoaûn 125 7.2.1. Mæïc âäü nguy hiãøm chaïy näø trong saín xuáút 125 7.2.2. Âiãöu kiãûn an toaìn phoìng chaïy 126 7.2.3. Nguyãn nhán caïc âaïm chaïy 127 7.2.4. Caïc biãûn phaïp phoìng chaïy 129 7.3. Caïc phæång phaïp vaì phæång tiãûn chæîa chaïy 130 7.3.1. Caïc cháút chæîa chaïy 130 7.3.2. Phæång tiãûn, thiãút bë chæîa chaïy cå giåïi 134 7.3.3. Phæång tiãûn duûng cuû chæîa chaïy thä så. 136 6
7. CHÆÅNG 1 KHAÏI NIÃÛM CHUNG VÃÖ BAÍO HÄÜ LAO ÂÄÜNG 1.1. Muûc âêch, yï nghéa vaì tênh cháút cuía cäng taïc baío häü lao âäüng Baío häü lao âäüng laì mäüt män hoüc maì âäúi tæåüng nghiãn cæïu cuía noï laì caïc váún âãö lyï thuyãút vaì thæûc tiãùn vãö an toaìn vaì vãû sinh lao âäüng; an toaìn phoìng chäúng chaïy, caïc sæû cäú chaïy vaì näø trong lao âäüng vaì saín xuáút; nguyãn nhán vaì caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa tai naûn lao âäüng; bãûnh nghãö nghiãûp vaì caïc yãúu täú âäüc haûi nhàòm âaím baío sæïc khoeí vaì an toaìn tênh maûng cho ngæåìi lao âäüng. 1.1.1. Muûc âêch, yï nghéa cuía cäng taïc baío häü lao âäüng 1.1.1.1. Muûc âêch : Trong quaï trçnh xáy dæûng cäng trçnh, ngæåìi cäng nhán træûc tiãúp sæí duûng vaì tiãúp xuïc våïi caïc maïy moïc, thiãút bë, cäng cuû lao âäüng vaì nguyãn váût liãûu âãø laìm ra saín pháøm. Trong lao âäüng saín xuáút duì sæí duûng cäng cuû thä så hay maïy moïc thiãút bë hiãûn âaûi, duì qui trçnh cäng nghãû âån giaín hay phæïc taûp âãöu coï nhæîng yãúu täú nguy hiãøm, âäüc haûi coï thãø dáùn âãún tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. - Tai naûn lao âäüng seî dáùn âãún háûu quaí chãút ngæåìi, gáy taìn phãú hay thæång táût cho cäng nhán; ngoaìi ra coìn laìm ngæng trãû saín xuáút, hæ hoíng thiãút bë maïy moïc gáy laîng phê nghiãm troüng vãö màût kinh tãú. - Bãûnh nghãö nghiãûp seî laìm máút khaí nàng lao âäüng taûm thåìi hoàûc vénh viãùn cuía ngæåìi lao âäüng. Nhæ váûy, muûc âêch cuía cäng taïc baío häü lao âäüng laì thäng qua caïc biãûn phaïp khoa hoüc kyî thuáût, täø chæïc, kinh tãú, xaî häüi nhàòm âaím baío âiãöu kiãûn an toaìn vaì vãû sinh cho con ngæåìi, cho maïy moïc thiãút bë vaì kãút cáúu cuía cäng trçnh, phoìng traïnh caïc bãûnh nghãö nghiãûp , caíi thiãûn âiãöu kiãûn laìm viãûc cuía nhæîng ngæåìi lao âäüng. 1.1.1.2. YÏ nghéa : Cäng taïc baío häü lao âäüng âæåüc thæûc hiãûn täút seî mang laûi hiãûu quaí to låïn vãö chênh trë, kinh tãú vaì xaî häüi trong quaï trçnh häüi nháûp vaì phaït triãøn âáút næåïc. - Baío häü lao âäüng phaín aïnh baín cháút cuía mäüt chãú âäü xaî häüi vaì coï yï nghéa vãö màût chênh trë roî rãût. Âaíng vaì Nhaì næåïc luän quan tám âãún cäng taïc baío häü lao âäüng trãn quan âiãøm " con ngæåìi laì väún quê nháút ". Chàm lo âãún sæïc khoeí, tênh maûng vaì âåìi säúng cuía ngæåìi lao âäüng, khäng ngæìng caíi thiãûn âiãöu kiãûn lao âäüng âaî thãø hiãûn roî baín cháút täút âeûp cuía chãú âäü XHCN, thãø hiãûn quan âiãøm cuía Âaíng vaì nhaì næåïc âäúi våïi ngæåìi lao âäüng. - Laìm täút baío häü lao âäüng seî goïp pháön têch cæûc vaìo viãûc cuîng cäú vaì hoaìn thiãûn quan hãû saín xuáút XHCN. Màût khaïc, viãûc chàm lo sæïc khoeí cho ngæåìi lao âäüng âem laûi haûnh phuïc cho baín thán vaì gia âçnh hoü cho nãn baío häü lao âäüng coìn coï yï nghéa xaî häüi vaì nhán âaûo sáu sàõc. 7
8. - Baío häü lao âäüng coìn mang yï nghéa kinh tãú quan troüng. Khi âiãöu kiãûn laìm viãûc coï âaím baío an toaìn vaì vãû sinh thç saín xuáút måïi tiãún haình thuáûn låüi, nhëp nhaìng, ngæåìi lao âäüng âæåüc baío vãû täút seî an tám pháún khåíi laìm viãûc, náng cao nàng suáút lao âäüng, hoaìn thaình kãú hoaûch saín xuáút. Nhåì âoï âiãöu kiãûn âåìi säúng váût cháút vaì tinh tháön cuía ngæåìi lao âäüng ngaìy caìng âæåüc caíi thiãûn. Cho nãn quan tám thæûc hiãûn täút baío häü lao âäüng laì thãø hiãûn quan âiãøm saín xuáút âáöy âuí, laì âiãöu kiãûn âaím baío saín xuáút phaït triãøn vaì âem laûi hiãûu quaí kinh tãú cao. 1.1.2. Tênh cháút cuía cäng taïc baío häü lao âäüng. Baío häü lao âäüng coï ba tênh cháút chuí yãúu laì tênh phaïp lyï, tênh khoa hoüc kyî thuáût vaì tênh quáön chuïng. 1.1.2.1. Tênh phaïp lyï : Thãø hiãûn trong hiãún phaïp, trong caïc bäü luáût, caïc nghë âënh, thäng tæ, chè thë, ( vê duû : luáût lao âäüng; caïc chãú âäü chênh saïch, quy phaûm tiãu chuáøn cuía Nhaì næåïc vãö baío häü lao âäüng âaî ban haình ). Phaïp luáût vãö baío häü lao âäüng âæåüc nghiãn cæïu, xáy dæûng nhàòm baío vãû con ngæåìi trong lao âäüng saín xuáút, noï laì cå såí phaïp lyï bàõt buäüc caïc täø chæïc Nhaì næåïc, caïc täø chæïc xaî häüi, caïc täø chæïc kinh tãú vaì moüi ngæåìi tham gia lao âäüng vaì sæí duûng lao âäüng phaíi coï traïch nhiãûm nghiãm chènh thæûc hiãûn. 1.1.2.2. Tênh khoa hoüc kyî thuáût : Moüi hoaût âäüng cuía cäng taïc baío häü lao âäüng âãöu xuáút phaït tæì nhæîng cå såí khoa hoüc vaì caïc biãûn phaïp khoa hoüc kyî thuáût nhàòm loaûi træì caïc yãúu täú nguy hiãøm vaì coï haûi âäúi våïi ngæåìi lao âäüng thäng qua caïc hoaût âäüng âiãöu tra, khaío saït, phán têch vaì âaïnh giaï âiãöu kiãûn lao âäüng. Caïc biãûn phaïp kyî thuáût an toaìn, phoìng chæîa chaïy, caïc biãûn phaïp kyî thuáût vãû sinh sæí lyï ä nhiãùm mäi træåìng lao âäüng, caïc phæång tiãûn baío vãû caï nhán, âãöu phaíi æïng duûng caïc tiãún bäü khoa hoüc cäng nghãû tiãn tiãún chuyãn ngaình hoàûc täøng håüp nhiãöu chuyãn ngaình âãø phoìng ngæìa, haûn chãú tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. 1.1.2.3. Tênh quáön chuïng : Tênh cháút quáön chuïng cuía cäng taïc baío häü lao âäüng thãø hiãûn trãn hai màût laì: - Baío häü lao âäüng coï liãn quan âãún táút caí moüi ngæåìi tham gia saín xuáút. Hoü laì nhæîng ngæåìi váûn haình, sæí duûng caïc duûng cuû, thiãút bë maïy moïc, nguyãn váût liãûu nãn coï thãø phaït hiãûn âæåüc thiãúu soït trong cäng taïc baío häü lao âäüng, âãö xuáút caïc biãûn phaïp coï hiãûu quaí âãø loaûi boí nhæîng yãúu täú coï haûi vaì nguy hiãøm ngay tai chäù laìm viãûc trong quaï trçnh saín xuáút, goïp yï xáy dæûng hoaìn thiãûn caïc tiãu chuáøn qui phaûm an toaìn vaì vãû sinh lao âäüng. - Khi âaî coï nhæîng biãûn phaïp khoa hoüc kyî thuáût; caïc chãú âäü, chênh saïch, tiãu chuáøn, qui phaûm vãö baío häü lao âäüng mäüt caïch âáöy âuí nhæng moüi ngæåìi ( laînh âaûo, quaín lyï, ngæåìi lao âäüng, vaì ngæåìi sæí duûng lao âäüng ) chæa tháúy roî låüi êch thiãút thæûc tæû giaïc cháúp haình thç cäng taïc baío häü lao âäüng cuîng khäng thãø âaût kãút quaí. Cho nãn, viãûc giaïc ngäü nháûn thæïc cho táút caí moüi ngæåìi tham gia lao âäüng saín xuáút hiãøu roî âãø thæûc hiãûn tät vaì xáy dæûng cäng taïc baío häü lao âäüng laì cáön thiãút. 8
9. 1.2. Näüi dung vaì phæång phaïp nghiãn cæïu baío häü lao âäüng. 1.2.1. Näüi dung cuía baío häü lao âäüng. Gäöm coï bäún pháön cå baín: phaïp luáût baío häü lao âäüng, vãû sinh lao âäüng, kyî thuáût an toaìn vaì kyî thuáût phoìng chaïy - chæîa chaïy. 1.2.1.1. Phaïp luáût baío häü lao âäüng : Laì mäüt pháön cuía baío häü lao âäüng bao gäöm nhæîng qui âënh vãö chênh saïch, chãú âäü, thãø lãû baío häü lao âäüng nhæ: - Âãún giåì laìm viãûc vaì nghè ngåi, chãú âäü baío häü lao âäüng âäúi våïi ngæåìi lao âäüng næî vaì lao âäüng chæa thaình niãn, phuû cáúp âäüc haûi nguy hiãøm vaì bäöi dæåîng bàòng hiãûn váût cho ngæåìi laìm viãûc trong âiãöu kiãûn coï yãúu täú nguy hiãøm âäüc haûi, trang bë phæång tiãûn baío vãû caï nhán, tråü cáúp tai naûn lao âäüng, bãûnh nghãö nghiãûp, - Traïch nhiãûm cuía caïc cå quan Nhaì næåïc, caïc täø chæïc cäng âoaìn trong cäng taïc baío häü lao âäüng; nghéa vuû vaì quyãön låüi cuía ngæåìi sæí duûng lao âäüng vaì ngæåìi lao âäüng, - Tiãu chuáøn, qui phaûm vãö kyî thuáût an toaìn, vãû sinh lao âäüng vaì phoìng chäúng chaïy näø trong saín xuáút, Phaïp luáût baío häü lao âäüng âæåüc xáy dæûng trãn cå såí yãu cáöu thæûc tãú cuía quáön chuïng lao âäüng vaì càn cæï vaìo trçnh âäü phaït triãøn kinh tãú vaì khoa hoüc kyî thuáût maì âæåüc sæîa âäøi bäø sung dáön dáön thêch håüp våïi hoaìn caính saín xuáút trong tæìng thåìi kyì xáy dæûng kinh tãú cuía âáút næåïc. 1.2.1.2. Vãû sinh lao âäüng : Laì khoa hoüc nghiãn cæïu sæû aính hæåíng cuía âiãöu kiãûn lao âäüng, taïc âäüng cuía caïc quaï trçnh lao âäüng vaì mäi træåìng saín xuáút lãn cå thãø con ngæåìi. Näüi dung nghiãn cæïu laì xáy dæûng caïc nguyãn lyï, caïc giaíi phaïp kyî thuáût, caïc biãûn phaïp vãû sinh y tãú nhàòm loaûi træì hoàûc haûn chãú nhæîng taïc âäüng coï haûi cuía caïc yãúu täú nguy hiãøm gáy ra caïc bãûnh nghãö nghiãûp cho ngæåìi lao âäüng trong saín xuáút nhæ: - Caïc yãu täú báút låüi vãö tæ thãú lao âäüng, cäng viãûc nàûng nhoüc. - Nhiãût âäü, âäü áøm, tiãúng äön, rung âäüng, bæïc xaû, - Caïc cháút âäüc, caïc loaûi håi khê âäút, buûi âäüc, - AÏnh saïng quaï täúi hoàûc quaï choïi Moüi giaíi phaïp kyî thuáût vãû sinh vaì biãûn phaïp y tãú âãöu nhàòm muûc âêch laìm cho mäi træång lao âäüng âæåüc trong saûch, tiãûn nghi, taûo âiãöu kiãûn laìm viãûc thoaíi maïi, dãù chëu; nhåì âoï sæïc khoeí ngæåìi lao âäüng âæåüc âaím baío, phoìng ngæìa caïc bãûnh nghãö nghiãûp, khäng ngæìng náng cac nàng suáút lao âäüng vaì cháút læåüng lao âäüng. 1.2.1.3. Kyî thuáût an toaìn : Âäúi tæåüng nghiãn cæïu cuía kyî thuáût an toaìn laì khaío saït, phán têch caïc nguyãn nhán coï thãø dáùn âãún tai naûn lao âäüng. Tæì âoï xáy dæûng vaì aïp duûng caïc tiãu chuáøn, biãûn phaïp vaì phæång tiãûn vãö täø chæïc, kyî thuáût nhàòm phoìng traïnh taïc âäüng cuía caïc yãúu täú nguy hiãøm gáy 9
10. cháún thæång cho ngæåïi lao âäüng trong quaï trçnh saín xuáút, taûo âiãöu kiãûn laìm viãûc an toaìn âãø âaût hiãûu quaí cao nháút. 1.2.1.4. Kyî thuáût phoìng chaïy vaì chæîa chaïy: Laì pháön näüi dung khoa hoüc chiãún âáúu våïi hoaí hoaûn. Nhiãûm vuû cuía noï laì: - Nghiãn cæïu phán têch caïc nguyãn nhán chaïy näø trãn cäng træåìng, trong saín xuáút. - Âãö xuáút vaì thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp phoìng chaïy vaì chæîa chaïy mäüt caïch coï hiãûu quaí; âäöng thåìi haûn chãú âãún mæïc tháúp nháút do hoaí hoaûn gáy ra. 1.2.2. Phæång phaïp hoüc táûp nghiãn cæïu. Khoa hoüc kyî thuáût baío häü lao âäüng laì lénh væûc khoa hoüc ráút täøng håüp vaì liãn ngaình âæåüc hçnh thaình vaì phaït triãøn trãn cå såí kãút håüp vaì sæí duûng thaình tæûu cuía nhiãöu ngaình khoa hoüc khaïc nhau tæì khoa hoüc tæû nhiãn, khoa hoüc kyî thuáût chuyãn ngaình ( y hoüc, cå âiãûn, xáy dæûng, giao thäng, ) âãún caïc ngaình khoa hoüc kinh, xaî häüi, chênh trë ( triãút hoüc, kinh tãú, luáût hoüc, xaî häüi hoüc, tám lyï hoüc, ) Näüi dung baío häü lao âäüng trong caïc chuyãn ngaình thuäüc lénh væûc xáy dæûng cå baín ( xáy dæûng dán duûng - cäng ngiãûp, xáy dæûng giao thäng, xáy dæûng thuyí låüi - thuyí âiãûn) coï liãn quan âãún caïc män hoüc cå baín nhæ toaïn hoüc, váût lyï hoüc, hoaï hoüc, vaì caïc män khoa hoüc kyî thuáût nhæ nhiãût kyî thuáût, âiãûn kyî thuáût, sæïc bãön váût liãûu, cå kãút cáúu, maïy thi cäng, , âàûc biãût laì âäúi våïi caïc män kyî thuáût thi cäng vaì täø chæïc thi cäng. Âoï laì kiãún thæïc täøng håüp cuía caïc chuyãn ngaình xáy dæûng. Cho nãn khi nghiãn cæïu näüi dung baío häü lao âäüng cáön váûn duûng kiãún thæïc cuía caïc män hoüc liãn quan noïi trãn; âäöng thåìi qua nghiãn cæïu bäø sung cho caïc män hoüc naìy âæåüc hoaìn chènh hån trãn quan âiãøm baío häü lao âäüng. Phæång phaïp nghiãn cæïu näüi dung baío häü lao âäüng trong caïc chuyãn ngaình xáy dæûng laì: - Tiãún haình phán têch nguyãn nhán phaït sinh caïc yãúu täú nguy hiãøm gáy ra sæû cäú tai naûn, bãûnh nghãö nghiãûp, nguy cå chaïy näø trong saín xuáút, xaïc âënh âæåüc qui luáût phaït sinh cuía chuïng. - Trãn cå såí âoï maì âãö xuáút vaì thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa, loaûi træì nhæîng nguyãn nhán phaït sinh cuía chuïng; âaím baío caïc quaï trçnh thi cäng xáy làõp cäng trçnh âæåüc an toaìn, vãû sinh; baío vãû tênh maûng vaì sæïc khoeí cho ngæåìi lao âäüng; phoìng traïnh sæû cäú chaïy näø trãn cäng træåìng. 1.3. Mäüt säú khaïi niãûm cå baín. 1.3.1. Âiãöu kiãûn lao âäüng. 1.3.1.1. Khaïi niãûm. Âiãöu kiãûn lao âäüng laì täøng thãø caïc yãúu täú vãö kinh tãú, xaî häüi, täø chæïc, kyî thuáût, tæû nhiãn âæåüc phaït sinh khi ngæåìi lao âäüng sæí duûng caïc cäng cuû, phæång tiãûn lao âäüng taïc âäüng vaìo âäúi tæåüng lao âäüng theo nhæîng qui trçnh cäng nghãû nháút âënh vaì sæû taïc âäüng qua laûi giæîa chuïng trong quaï trçnh lao âäüng saín xuáút. 10
11. Váún âãö quan tám laì caïc yãúu täú biãøu hiãûn âiãöu kiãûn lao âäüng coï aính hæåíng nhæ thãú naìo âãún sæïc khoeí vaì tênh maûng con ngæåìi. Âaïnh giaï, phán têch âiãöu kiãûn lao âäüng phaíi tiãún haình âaïnh giaï, phán têch âäöng thåìi trong mäúi quan hãû taïc âäüng qua laûi cuía táút caí caïc yãúu täú trãn. 1.3.1.2 Âaïnh giaï âiãöu kiãûn lao âäüng. Âiãöu kiãûn lao âäüng noïi chung âæåüc âaïnh giaï båíi hai màût laì quaï trçnh lao âäüng vaì tçnh traûng vãû sinh cuía mäi træåìng trong âoï quaï trçnh lao âäüng âæåüc thæûc hiãûn. - Nhæîng âàûc træng cuía quaï trçnh lao âäüng laì tênh cháút vaì cæåìng âäü lao âäüng, traûng thaïi lao âäüng ( ca laìm viãûc ban âãm, ban ngaìy ), tæ thãú cuía con ngæåìi khi laìm viãûc, sæû càng thàóng åí caïc bäü pháûn riãng cuía cå thãø nhæ chán, tay, màõt, - Tçnh traûng vãû sinh cuía mäi træåìng saín xuáút âæåüc âàûc træng båíi âiãöu kiãûn vi khê háûu ( nhiãût âäü, âäü áøm, täúc âäü læu chuyãøn khäng khê ), haìm læåüng buûi, näöng âäü håi khê trong khäng khê, mæïc âäü tiãúng äön, rung âäüng, âäü chiãúu saïng, Caïc yãúu täú trãn åí daûng riãng reí hay kãút håüp nãúu væåüt quaï giåïi haûn cho pheïp thç coï thãø gáy aính hæåíng khäng täút cho cå thãø con ngæåìi trong thåìi gian laìm viãûc dáùn âãún tai naûn lao âäüng laìm suy giaím sæïc khoeí, phaït sinh caïc bãûnh nghãö nghiãûp cho ngæåìi lao âäüng. 1.3.1.3. Phán têch âiãöu kiãûn lao âäüng trong ngaình xáy dæûng cå baín. Âiãöu kiãûn lao âäüng cuía cäng nhán trong caïc chuyãn ngaình thuäüc lénh væûc xáy dæûng cå baín coï nhæîng âàûc thuì sau: - Trong caïc ngaình cäng nghiãûp khaïc ( cå khê, dãût may, ) chäø laìm viãûc cuía cäng nhán tæång âäúi cäú âënh ( con ngæåìi, maïy moïc thiãút bë cäú âënh, saín pháøm di chuyãøn theo qui trçnh cäng nghãû cuía dáy chuyãön saín xuáút). Ngæåüc laûi, trong xáy dæûng cå baín chäø laìm viãûc cuía cäng nhán phaíi di chuyãøn theo chu vi vaì chiãöu cao cuía cäng trçnh phuû thuäüc vaìo tiãún trçnh xáy dæûng. - Coï nhiãöu cäng viãûc nàûng nhoüc, khäúi læåüng cäng viãûc låïn ( cäng taïc âáút âaï, bã täng, váûn chuyãøn váût liãûu, ) nhæng mæïc âäü cå giåïi hoaï thi cäng coìn tháúp, pháön låïn phaíi laìm thuí cäng, täún nhiãöu cäng sæïc, nàng suáút lao âäüng tháúp, coï nhiãöu yãúu täú nguy hiãøm. - Coï nhiãöu cäng viãûc buäüc ngæåìi cäng nhán phaíi laìm åí tæ thãú goì boï nhæ quyì, khom læng, ngäöi xäøm, nàòm ngæîa, hoàûc phaíi laìm åí trãn cao, åí nhæîng chäø cheo leo hay nàòm sáu dæåïi màût âáút, dæåïi næåïc ( thi cäng làõp gheïp, thàm doì âëa cháút, thi cäng âæåìng háöm giãúng chçm, ), do âoï coï nhiãöu nguy cå tai naûn. - Nhiãöu loaûi viãûc trong quaï trçnh thi cäng pháön låïn phaíi tiãún haình åí ngoaìi tråìi, nãn ngæåìi cäng nhán phaíi chëu aính hæåíng xáúu cuía thåìi tiãút, khê háûu nhæ nàõng gàõt, mæa dáöm, gioï reït, , âiãöu kiãûn vãû sinh lao âäüng khäng âæåüc âaím baío. - Coï nhiãöu træåìng håüp cäng nhán phaíi laìm viãûc trong mäi træåìng ä nhiãùm âäüc haûi, coï tiãúng äön, coï nhiãöu buûi, rung âäüng låïn, håi khê âäüc ( trong cäng taïc bã täng, gia cäng cå khê, sån, trang trê, ). 11
12. Qua phán têch trãn tháúy ràòng, âiãöu kiãûn lao âäüng trong chuyãn ngaình xáy dæûng cå baín coï nhiãöu khoï khàn phæïc taûp, nguy hiãøm, âäüc haûi, cho nãn phaíi hãút sæïc chuï yï âãún viãûc caíi thiãûn âiãöu kiãûn lao âäüng, âaím baío caïc biãûn phaïp an toaìn vaì vãû sinh lao âäüng. 1.3.2. Tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. 1.3.2.1. Tai naûn lao âäüng : Laì tai naûn xaíy ra trong quaï trçnh lao âäüng do taïc âäüng âäüt ngäüt cuía caïc yãúu täú bãn ngoaìi dæåïi daûng cå, nhiãût, âiãûn, hoaï nàng vaì sinh hoüc laì chãút ngæåìi hay laìm täøn thæång hoàûc phaï huyí chæïc nàng hoaût âäüng bçnh thæåìng cuía mäüt bäü pháûn báút kyì trong cå thãø. Nhiãùm âäüc âäüt ngäüt cuîng laì tai naûn lao âäüng. Tai naûn lao âäüng coìn goüi laì cháún thæång âæåüc chia ra hai træåìng håüp laì: - Cháún thæång trong saín xuáút : laì nhæîng tai naûn xaïy ra trong khi cäng nhán âang laìm viãûc liãn quan âãún quaï trçnh saín xuáút ( nhiãûm vuû âæåüc giao). - Cháún thæång trong sinh hoaût: laì nhæîng tai naûn xaíy ra trong khi ngæåìi lao âäüng laìm nhæîng cäng viãûc khäng coï liãn quan âãún nhiãûm vuû saín xuáút vaì cäng taïc ( khi laìm viãûc riãng åí gia âçnh, khi âi taìu xe, ). 1.3.2.2. Bãûnh nghãö nghiãûp. Laì sæû suy yãúu dáön vãö sæïc khoeí cuía ngæåìi lao âäüng gáy nãn bãûnh táût do taïc âäüng cuía caïc yãúu täú âäüc haûi taûo raítong saín xuáút lãn cå thãø con ngæåìi trong quaï trçnh lao âäüng. Caí tai naûn lao âäüng ( cháún thæång ) vaì bãûnh nghãö nghiãûp dãöu gáy huyí hoaûi âäúi våïi cå thãø hoàûc gáy chãút ngæåìi, nhæng khaïc nhau åí chäø: - Tai naûn lao âäüng thç gáy huyí hoaûi cå thãø mäüt caïch âäüt ngäüt (hoàûc chãút). - Bãûnh nghãö nghiãûp thç laìm sæïc khoeí suy giaím dáön mäüt caïch tæì tæì trong mäüt thåìi gian daìi vaì cuäúi cuìng dáùn âãún máút khaí nàng lao âäüng. 1.3.2.3. Khai baïo, âiãöu tra tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. Âãø coï thãø phán biãût, tçm âæåüc caïc nguyãn nhán tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp; tæì âoï âãö ra caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa, âãö phoìng caïc træåìng håüp tæång tæû taïi diãùn thç phaíi tiãún haình khai baïo vaì âiãöu tra mäüt caïch chênh xaïc vaì këp thåìi. Táút caí caïc tai naûn xaíy ra âäúi våïi ngæåìi lao âäüng ( khäng phán biãût trong biãn chãú hay håüp âäöng taûm tuyãøn ) trong giåì laìm viãûc åí xê nghiãûp, cäng træåìng hoàûc khi âi cäng taïc âãöu phaíi âæåüc khai baïo vaì âiãöu tra theo thäng tæ liãn tëch säú 03/1998/TTLT/BLÂTBXH - BYT - TLÂLÂVN ( 26 - 3 - 1998 ) giæîa Bäü lao âäüng Thæång binh xaî häüi - Bäü y tãú - Täøng liãn âoaìn lao âäüng Viãût Nam hæåïng dáùn khai baïo vaì âiãöu tra tai naûn lao âäüng. ( Trong thäng tæ naìy qui âënh roí thuí tuûc khai baïo, phán cáúp vaì täø chæïc âiãöu tra, phæång phaïp vaì näüi dung âiãöu tra, ) Muäún cho cäng taïc âiãöu tra khai baïo âaût kãút quaí täút, khi tiãún haình phaíi nàõm væîng caïc yãu cáöu sau: - Kháøn træång vaì këp thåìi: Tiãn haình âiãöu tra ngay sau khi tai naûn xaíy ra, luï hiãûn træåìng nåi xaíy ra coìn giæî nguyãn veûn, caí viãûc khai thaïc thäng tin cuía caïc nhán chæïng cuîng cáön këp thåìi. 12
13. - Baío âaím tênh khaïch quan: Phaíi tän troüng sæû tháût, khäng bao che cuîng khäng âënh kiãún, suy diãùn chuí quan thiãúu càn cæï. - Cuû thãø vaì chênh xaïc : Phaíi xem xeït mäüt caïch toaìn diãûn, kyî læåîng tæìng chi tiãút cuía vuû tai naûn, hãút sæïc traïnh tçnh traûng qua loa âaûi khaïi. Thæûc hiãûn täút caïc yãu cáöu trãn måïi âæa ra âæåüc nhæîng chæïng cæï âuïng âàõn vãö nguyãn nhán vaì traïch nhiãûm cuía nhæîng ngæåìi liãn quan tåïi vuû tai naûn. 1.4. Nguyãn nhán tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. 1.4.1. Phán loaûi nguyãn nhán tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp. Âãø tiãún haình phán têch vaì ngàn ngæìa tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp nháút thiãút phaíi tçm ra nguyãn nhán gáy nãn tai naûn vaì bãûnh nghãö nghiãûp, âàût biãût quan troüng laì phán loaûi nguyãn nhán cuía chuïng. Moüi nguyãn nhán coï thãø cuía tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp âæåüc chia thaình bäún nhoïm: nguyãn nhán kyî thuáût, nguyãn nhán täø chæïc, nguyãn nhán vãû sinh mäi træåìng vaì nguyãn nhán chuí quan ( baín thán hay traûng thaïi sinh lyï cuía ngæåìi lao âäüng). 1.4.1.1. Nguyãn nhán kyî thuáût. Coï liãn quan âãún nhæîng thiãúu soït vãö màût kyî thuáût nhæ: - Duûng cuû, phæång tiãûn, thiãút bë maïy moïc bë hæ hoíng ( âæït caïp, tuäüt phanh, gaîy våí âaï maìi, gaîy thang, saìn giaìn giaïo, ). - Thiãúu caïc thiãút bë an toaìn hoàûc hãû thäúng che chàõn an toaìn khäng täút ( aïp kãú, nhãût kãú, van baío hiãøm, cháút caïch âiãûn, thiãút bë che chàõn caïc bäü pháûn truyãön âäüng, cå cáúu haîm cuía tåìi, ). - Vi phaûm qui trçnh, quy phaûm kyî thuáût an toaìn ( vi phaûm trçnh tæû thaïo dåî vaïn khuän, cäüt chäúng, âaìo häú sáu kiãøu haìm ãúch, sæí duûng khäng âuïng âiãûn aïp khi laìm viãûc åí mäi træåìng nguy hiãøm vãö âiãûn, ) - Thao taïc kyî thuáût khäng âuïng, vi phaûm quy tàõc an toaìn ( haîm phanh âäüt ngäüt khi náng haû váût cáøu, xe chaûy våïi täúc âäü quaï mæïc qui âënh, duìng que sàõt moi nhäöi thuäúc näø trong läù khoan näø mçn, ) 1.4.1.2. Nguyãn nhán täø chæïc: Coï liãn quan âãún nhæîng thiãúu soït vãö màût täø chæïc thæûc hiãûn nhæ: - Bäú trê màût bàòng khäng gian saín xuáút khäng håüp lyï ( chäù laìm viãûc cháût heûp, âæåìng âi laûi coï nhiãöu chäù giao càõt nhau, maïy moïc thiãút bë, nguyãn váût liãûu bäú trê sai nguyãn tàõc, ) - Tuyãøn duûng, sæí duûng cäng nhán khäng âuïng ngaình nghãö vaì trçnh âäü chuyãn män, khäng âaïp æïng yãu cáöu vãö sæïc khoeí vaì tuäøi taïc. - Cäng nhán chæa âæåüc huáún luyãûn vaì kiãøm tra vãö an toaìn lao âäüng, thiãúu kiãøm tra vaì giaïm saït thæåìng xuyãn âãø phaït hiãûn vaì sæí lyï nhæîng vi phaûm vãö vãû sinh vaì an toaìn lao âäüng. - Thæûc hiãûn khäng nghiãm chènh vãö caïc chãú âäü baío häü lao âäüng ( caïc chãú âäü vãö giåì laìm viãûc vaì giåì nghè ngåi, trang bë baío häü lao âäüng, bäöi dæåîng cäng viãûc nàûng nhoüc âäüc haûi, ). 13
14. 1.4.1.3. Nguyãn nhán vãû sinh mäi træåìng. Coï thãø laì khi phaíi lao âäüng trong caïc træåìng håüp nhæ: - Âiãöu kiãûn khê háûu khäng tiãûn nghi ( quaï noïng, quaï laûnh, khäng khê trong nhaì laìm viãûc, saín xuáút keïm thäng thoaïng, ngäüt ngaût, âäü áøm cao, thiãúu aïnh saïng, ). - Mäi træång laìm viãûc bë ä nhiãùm caïc yãúu täú âäüc haûi væåüt quaï mæïc qui âënh ( buûi håi khê âäüc, tiãúng äön, rung âäüng, bæïc xaû, ). - Laìm viãûc trong âiãöu kiãûn aïp suáút cao hån hoàûc tháúp hån aïp suáút khê quyãøn bçnh thæåìng ( trãn cao, dæåïi sáu, trong âæåìng háöm, dæåïi næåïc sáu, ). - Khäng phuì håüp våïi tiãu chuáøn ecgänämi ( khoa hoüc lao âäüng ) nhæ : tæ thãú lao âäüng goì boï, cäng viãûc âån âiãûu buäön teí, cæåìng âäü lao âäüng càng thàóng, maïy moïc, duûng cuû, chäù laìm viãûc khäng phuì håüp våïi caïc chè tiãu vãö nhán tràõc hoüc ( Nhán tràõc hoüc ecgänämi - tæång quan giæîa ngæåìi lao âäüng vaì caïc phæång tiãûn lao âäüng, vë trê laìm viãûc cuía hoü âäúi våïi yãu cáöu âaím baío sæû thuáûn tiãûn nháút cho ngæåìi lao âäüng khi laìm viãûc âãø coï thãø âaût âæåüc nàng suáút lao âäüng cao nháút vaì âaût âæåüc sæïc khoeí täút nháút). - Khäng âaím baío caïc yãu cáöu vãû sinh caï nhán trong saín xuáút ( khäng âuí næåïc uäúng âaím baío cháút læåüng, nhaì vãû sinh, næåïc tàõm ræía, ) 1.4.1.4. Nguyãn nhán chuí quan. Laì nguyãn nhán coï liãn quan âãún baín thán ngæåìi lao âäüng nhæ: - Tuäøi taïc, sæïc khoeí, giåïi tênh, tám lyï khäng phuì håüp våïi cäng viãûc. - Traûng thaïi tháön kinh, tám lyï khäng bçnh thæåìng, coï nhæîng âäüt biãún vãö caím xuïc ( vui buäön, lo såü, hoaíng häút, ) - Vi phaûm kyî luáût lao âäüng, näüi qui an toaìn lao âäüng ( âuìa båîn, nghëch ngåüm khi laìm viãûc, laìm viãûc quaï giåì, vi phaûm nhæîng vuìng nguy hiãøm cuía maïy moïc thiãút bë khäng liãn quan âãún nhiãûm vuû cuía mçnh) - Khäng sæí duûng hoàûc sæí duûng khäng âuïng caïc duûng cuû phoìng häü caï nhán ( laìm viãûc trãn cao, trãn maïi däúc trån træåüt khäng âeo dáy an toaìn, ) 1.4.2. Phæång phaïp phán têch nguyãn nhán tai naûn. Âãø phoìng ngæìa tai naûn lao âäüng vaì bãûnh nghãö nghiãûp coï hiãûu quaí thç phaíi tiãún haình nghiãn cæïu vaì phán têch caïc nguyãn nhán phaït sinh cuía chuïng nhàòm tçm ra âæåüc nhæîng qui luáût phaït sinh nháút âënh, cho pheïp tháúy træåïc nguy cå tai naûn ( yãúu täú nguy hiãøm, âäüc haûi ). Khi tiãún haình phán têch coï thãø càn cæï vaìo sæû phán loaûi caïc nguyãn nhán âaî nãu trãn âãø xaïc âënh. Mäùi vuû tai naûn xaíy ra coï thãø do mäüt säú nguyãn nhán nhæng trong âoï coï thãø taïch ra âæåüc nguyãn nhán naìo laì chuí yãúu, træûc tiãúp gáy tai naûn, loaûi træì ngàn chàûn noï thç seî phoìng traïnh âæåüc tai naûn tæång tæû taïi diãùn. Âãø phán têch nguyãn nhán tai naûn, thæåìng duìng caïc phæång phaïp thäúng kã, âëa hçnh vaì chuyãn khaío. 1.4.2.1. Phæång phaïp thäúng kã. Duìng phæång phaïp thäúng kã phán têch thç phaíi tiãún haình phán loaûi tai naûn thaình nhoïm theo âàûc træng chung qui æåïc: 14
15. - Nghãö nghiãûp : mäüc, nãö, sàõt, - Daûng cäng viãûc : âáút âaï, bã täng, laïp gheïp, - Tuäøi âåìi vaì tuäøi nghãö ngæåìi lao âäüng - Thåìi gian lao âäüng trong ngaìy (ca saïng, ca chiãöu, ca âãm) trong thaïng, trong nàm - Giåïi tênh : nam, næî Qua phán têch säú liãûu thäúng kã haìng thaïng, haìng quê, haìng nàm trong säø ghi tai naûn vaì biãn baín tai naûn lao âäüng seî xaïc âënh âæåüc nghãö naìo, cäng viãûc naìo, læïa tuäøi naìo, thæåìng xaíy ra tai naûn nhiãöu nháút. Trãn cå såí âoï maì coï kãú hoaûch táûp trung chè âaûo, âæa ra caïc biãûn phaïp cáön thiãút âãø phoìng ngæìa hoàûc âãø laìm giaím tai naûn åí nåi naìo âoï coï mæïc tai naûn cao hån. Chàóng haûn, säú liãûu thäúng kã cho tháúy tai naûn xaíy ra nhiãöu nháút laì âäúi våïi cäng nhán treí, êt thám niãn, chæïng toí cáön tàng cæåìng reìn luyãûn náng cao tay nghãö, hæåïng dáùn biãûn phaïp laìm viãûc an toaìn. Ngæåüc laûi, tai naûn xaíy ra nhiãöu våïi thåü báûc cao, láu nàm, chæïng toí hoü coi thæåìng an toaìn vãû sinh lao âäüng, näüi qui kyî luáût lao âäüng thç phaíi tàng cæåìng kiãøm tra, giaïm saït tuyãn truyãön, nhàõc nhåí bàòng caïc biãûn phaïp haình chênh. Khuyãút âiãøm cuía phæång phaïp naìy laì cáön phaíi coï thåìi gian âãø thu tháûp säú liãûu vaì chè coï thãø âãö ra biãûn phaïp khàõc phuûc chung, vç khäng âi sáu phán têch nguyãn nhán cuû thãø cuía mäùi træåìng håüp tai naûn lao âäüng. 1.4.2.2. Phæång phaïp âëa hçnh. Táút caí caïc tai naûn lao âäüng âæåüc âaïnh dáúu mäüt caïch coï hãû thäúng bàòng kyï hiãûu qui æåïc trãn màût bàòng cäng træåìng, cäng trçnh hay phán xæåíng. Nhåì nhæîng dáúu hiãûu âoï maì bàòng træûc giaïc coï thãø tháúy âæåüc nhæîng chäù laìm viãûc vaì caïc cäng âoaûn coï mæïc âäü nguy hiãøm cao, thæåìng xaíy ra nhiãöu tai naûn cáön phaíi nghiãn cæïu vaì aïp duûng caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa træåïc. Khuyãút âiãøm cuía phæång phaïp naìy cuîng giäúng nhæ phæång phaïp thäúng kã. 1.4.2.3. Phæång phaïp chuyãn khaío. Khaïc våïi hai phæång phaïp trãn laì chè phán têch täøng håüp caïc træåìng håüp tai naûn xaíy ra, coìn trong phæång phaïp chuyãn khaío seî âi sáu nghiãn cæïu phán têch chi tiãút toaìn bäü täø håüp âiãöu kiãûn lao âäüng vaì caïc nguyãn nhán phaït sinh tai naûn, bao gäöm: quaï trçnh lao âäüng, qui trçnh cäng nghãû nåi laìm viãûc, maïy moïc thiãút bë vaì nguyãn váût liãûu sæí duûng, caïc yãúu täú vi khê háûu vaì âiãöu kiãûn mäi træåìng xung quanh, phæång tiãûn baío vãû, nhæîng thiãúu soït trong quaï trçnh kyî thuáût Trong phæång phaïp chuyãn khaío thæåìng tiãún haình nghiãn cæïu caïc nguyãn nhán tai naûn thuäüc vãö kyî thuáût vaì täø chæïc theo caïc säú liãûu thäúng kã, phán têch sæû phuû thuäüc cuía nhæîng nguyãn nhán âoï vaìo caïc phæång phaïp hoaìn thaình caïc quaï trçnh thi cäng xáy dæûng vaì xaïc âënh âáöy âuí caïc biãûn phaïp an toaìn âaî thæûc hiãûn. Nãu ra kãút luáûn trãn cå såí phán têch, tæì âoï âæa ra nhæîng kiãún nghë thay âäøi vaì hoaìn thiãûn quaï trçnh kyî thuáût, qui trçnh cäng nghãû våïi muûc âêch træì khæí nhæîng thao taïc nguy hiãøm vaì caíi thiãûn toaìn bäü âiãöu kiãûn lao âäüng. 15
16. Æu âiãøm cuía phæång phaïp naìy laì cho pheïp xaïc âënh âáöy âuí caïc nguyãn nhán phaït sinh tai naûn, âáy laì âiãöu ráút quan troüng âãø quyãút âënh caïc biãûn phaïp loaûi træì nhæîng nguyãn nhán âoï. 1.5. Âaïnh giaï tçnh hçnh tai naûn lao âäüng. Khi nghiãn cæïu phán têch cuîng nhæ âaïnh giaï vãö tçnh hçnh tai naûn åí caïc âån vë saín xuáút ( cäng træåìng, cäng xæåíng, xê nghiãûp, )trong khoaíng thåìi gian xaïc âënh ( quê, nàm ) khäng thãø càn cæï vaìo trë säú tuyãût âäúi læåüng ngæåìi bë tai naûn, båíi vç säú ngæåìi lao âäüng trong khoaíng thåìi gian âoï åí caïc âån vë saín xuáút khäng nhæ nhau. Vç váûy âãø âaïnh giaï âuïng âàõn vãö tçnh hçnh tai naûn lao âäüng vaì xaïc âënh âæåüc säú læåüng tai naûn xaïy ra nhiãöu hay êt, thåìi gian lao âäüng keïo daìi phaíi duìng caïc chè säú goüi laì hãû säú táön xuáút tai naûn Kts, hãû säú tráöm troüng Ktt vaì hãû säú tai naûn noïi chung Ktn. 1.5.1. Hãû säú táön xuáút tai naûn Kts. Hãû säú Kts laì tè säú giæîa säú tai naûn lao âäüng xaíy ra trong khoaíng thåìi gian âiãöu tra (thæåìng laì mäüt nàm hay mäüt quê ) våïi säú ngæåìi laìm viãûc bçnh quán trong khoaíng thåìi gian âoï tênh trãn 1000 ngæåìi lao âäüng, tæïc laì: S K = 1000 ts N (1-1) Trong âoï: S - säú tai naûn lao âäüng xaíy ra trong thåìi gian thäúng kã. N - säú ngæåìi laìm viãûc bçnh quán haìng ngaìy trong thåìi gian thäúng kã. Trë säú Kts chè måïi cho biãút mæïc âäü tai naûn lao âäüng nhiãöu hay êt, nhæng khäng cho biãút âáöy âuí vãö tçnh traûng tai naûn nàûng hay nheû. 1.5.2. Hãû säú tráöm troüng . Ktt Trë säú Ktt duìng âãø âaïnh giaï tçnh traûng tai naûn, xaïc âënh mæïc âäü máút khaí nàng lao âäüng trung bçnh tênh bàòng ngaìy cho mäüt láön tai naûn lao âäüng, tæïc laì : D K ts = (1-2) S Trong âoï : D - täøng säú ngaìy máút khaí nàng lao âäüng (nghè viãûc) cuía táút caí caïc vuû tai naûn trong thåìi gian thäúng kã. Hãû säú Ktt chè xeït âãún caïc vuû tai naûn phaíi nghè viãûc taûm thåìi, noï chæa phaín aính âæåüc caïc træåìng håüp tæí vong hoàûc hoaìn toaìn máút khaí nàng lao âäüng vénh viãùn, cho nãn cáön phaíi xeït riãng nhæîng træåìng håüp naìy. 1.5.3. Hãû säú tai naûn noïi chung . Ktn Khi so saïnh hãû säú táön xuáút tai naûn Kts vaì hãû säú tráöm troüng Ktt âäúi våïi caïc cäng træåìng, xê nghiãûp, âån vë saín xuáút, cuîng nhæ âäúi våïi ngaình nghãö riãng cho pheïp âaïnh giaï âæåüc mæïc âäü vaì diãùn biãún cuía tçnh hçnh tai naûn åí nhæîng nåi âoï trong khoaíng thåìi gian âiãöu tra, thäúng kã. 16
17. Nhæng nãúu chè xeït caïc hãû säú naìy mäüt caïch riãng biãût thç chæa coï thãø biãút âæåüc mäüt caïch âáöy âuí âàûc træng vãö tçnh hçnh tai naûn vç chuïng khäng liãn quan gç våïi nhau. Khi hãû säú Kts giaím, hãû säú Ktt coï thãø tàng vaì ngæåüc laûi. Cho nãn ngoaìi hai hãû säú trãn, âãø âaïnh giaï mäüt caïch täøng quaït tçnh hçnh tai naûn thç nãn âæa thãm vaìo hãû säú tai naûn noïi chung Ktn , noï laì têch säú cuía hai hãû säú trãn, tæïc laì: Ktn = Kts x Ktt (1-3) Hãû säú tai naûn noïi chung Ktn thãø hiãûn âáöy âuí tênh chênh xaïc hån âàûc træng vãö mæïc âäü diãùn biãún tçnh hçnh tai naûn lao âäüng. 17
18. CHÆÅNG II KYÎ THUÁÛT VÃÛ SINH LAO ÂÄÜNG TRONG SAÍN XUÁÚT 2.1. Nhæîng váún âãö chung cuía vãû sinh lao âäüng. 2.1.1. Âäúi tæåüng vaì nhiãûm vuû cuía ké thuáût vãû sinh lao âäüng. Vãû sinh lao âäüng laì män khoa hoüc coï nhiãûm vuû nghiãn cæïu taïc duûng sinh hoüc cuía nhæîng yãúu täú coï haûi trong saín xuáút âäúi våïi sæïc khoeí ngæåìi lao âäüng, tçm caïc biãûn phaïp caíi thiãûn âiãöu kiãûn lao âäüng, caíi tiãún täø chæïc lao âäüng vaì quaï trçnh thao taïc, phoìng ngæìa caïc bãûnh nghãö nghiãûp, náng cao khaí nàng lao âäüng cho con ngæåìi khi laìm viãûc . Trong quaï trçnh thi cäng vaì lao âäüng saín xuáút trãn caïc cäng træåìng, trong caïc xê nghiãûp, cäng nghiãûp xáy dæûng ngæåìi lao âäüng coï thãø tiãúp xuïc våïi nhæîng yãúu täú báút låüi aính hæåíng xáúu âãún sæïc khoeí, caïc yãúu täú naìy goüi laì taïc haûi nghãö nghiãûp. Vê duû: nghãö reìn, daït gia cäng kim loaûi, yãúu täú taïc haûi chênh laì nhiãût âäü cao, tiãúng äön, nghãö haìn âiãûn, haìn håi laì caïc tia nàng læåüng coï cæåìng âäü låïn (tia häöng ngoaûi), Nhæîng taïc haûi nghãö nghiãûp taïc duûng lãn con ngæåìi riãng leí hay kãút håüp trong saín xuáút aính hæåíng âãún sæïc khoeí åí nhiãöu mæïc âäü khaïc nhau nhæ mãût moíi, suy nhæåüc, giaím khaí nàng lao âäüng,laìm tàng caïc bãûnh thäng thæåìng (caím cuïm, viãm hoüng, dau daû daìy ) vaì coï thãø gáy ra caïc bãûnh nghãö nghiãûp (bãûnh buûi phäøi åí cäng nhán tiãúp xuïc våïi buûi than, buûi âáút âaï, buûi xi màng, bãûnh âau xæång, tháúp khåïp åí thåü âáöm bã täng, bãûnh nhiãùm âäüc, phäöng räüp da åí thåü sån trang trê, cäng nhán náúu bitum, nhæûa âæåìng, ). Âäúi tæåüng cuía vãû sinh lao âäüng laì nghiãn cæïu nhæîng näüi dung sau: - Quaï trçnh lao âäüng vaì saín xuáút coï aính hæåíng âãún sæïc khoeí cuía con ngæåìi. - Nguyãn liãûu, váût liãûu, baïn thaình pháøm, thaình pháøm vaì caïc cháút thaíi coï aính hæåíng âãún sæïc khoeí cuía con ngæåìi. - Caïc biãún âäøi sinh lyï, sinh hoaï cuía cå thãø trong thåìi gian lao âäüng saín xuáút. - Hoaìn caính, mäi træåìng lao âäüng cuía con ngæåìi. - Tçnh hçnh täø chæïc saín xuáút khäng håüp lyï laìm täøn haûi âãún sæïc khoeí. 2.1.2. Taïc haûi nghãö nghiãûp trong ngaình xáy dæûng cå baín. Nhæîng taïc haûi nghãö nghiãûp taïc duûng lãn cå thãø ngæåìi cäng nhán xáy dæûng cå baín trong quaï trçnh lao âäüng coï thãø chia thaình caïc nhoïm khaïc nhau.Trong mäùi nhoïm gäöm coï nhiãöu yãúu täú taïc haûi. Do kãút quaí taïc duûng nháút thåìi hoàûc thæåìng xuyãn cuía caïc nhoïm yãúu täú trong quaï trçnh vaì thao taïc laìm viãûc seî gáy ra mäüt säú bãûnh nghãö nghiãûp, cuû thãø gäöm mæåìi nhoïm sau âáy: 18
19. 2.1.2.1. Âiãöu kiãûn vi khê háûu khäng thich håüp: Nhiãût âäü, âäü áøm cao vaì tháúp, cæåìng âäü bæïc xaû nhiãût quaï maûnh, chuïng gáy ra triãûu chæïng say noïng, say nàõng, caím laûnh, ngáút khi phaíi laìm cäng viãûc reìn, laìm viãûc trong caïc buäöng laïi cáön truûc, maïy âaìo, laìm viãûc åí ngoaìi tråìi vãö muìa heì, muìa âäng trong nhæîng ngaìy quaï noïng, quaï laûnh, 2.1.2.2. Âäü chãnh lãûch vãö aïp suáút cao hoàûc tháúp so våïi aïp suáút khê quyãøn: Gáy nãn bãûnh xung huyãút khi laìm viãûc åí dæåïi sáu trong loìng âáút, trong giãúng chçm, làûn sáu dæåïi næåïc hoàûc laìm viãûc trãn nuïi cao, 2.1.2.3. Rung âäüng làõc xoïc: Khi taïc duûng thæåìng xuyãn våïi caïc thäng säú coï haûi cho cå thãø seî dáùn âãún caïc bãûnh âau xæång, tháúp khåïp, bãnh rung âäüng do laìm viãûc våïi caïc duûng cuû rung âäüng neïn khê, rung âäüng âiãûn, âáöm bã täng, 2.1.2.4. Buûi trong saín xuáút: Caïc loaûi buûi âäüc nhæ buûi äxit silic, buûi than, quàûng phoïng xaû, buûi cräm, gáy huyí hoaûi cå quan hä háúp dáùn âãún caïc loaûi buûi phäøi âån thuáön hoàûc kãút håüp våïi lao phäi trong cäng viãûc âáûp, nghiãön, saìng, váûn chuyãøn váût liãûu råìi, khoan näø mçn, träün væîa, bã täng, thàm doì vaì khai thaïc quàûng phoïng xaû, phun caït, phun sån, 2.1.2.5. Taïc haûi cháút âäüc trong saín xuáút: Tiãúp xuïc láu våïi caïc saín pháøm chæng cáút than âaï, dáöu moî vaì phiãún nham, våïi caïc cháút hoaï hoüc kêch thêch ( nhæûa thäng, sån, dung mäi, måî ) seî bë nhiãùm âäüc cáúp tênh vaì maîn tênh, phäöng räüp da trong cäng taïc trang trê, sån, táøy rè, táøm gäù vaì váût liãûu chäúng tháúm, khi náúu bi tum, nhæûa âæåìng. 2.1.2.6. Caïc cháút phoïng xaû, vaì tia phoïng xaû, tia rånghen: Laìm viãûc våïi caïc cháút phoïng xaû nhæ khi doì khuyãút táøt trong kãút cáúu kim loaûi, kiãøm tra cháút læåüng måïi haìn coï thãø bë nhiãùm xaû dáùn âãún suy nhæåc tháön kinh, bãûnh da cáúp tênh hay maîn tênh, ung thæ da, unh thæ xæång, räúi loaûn trong chæïc nàng taûo maïu, 2.1.2.7. Nàng læåüng bæïc xaû âiãûn tæì, bæïc xaû cao táön, tia häöng ngoaûi, tia tæí ngoaûi: Taïc duûng thæåìng xuyãn cuía caïc tia nàng læåüng cæåìng âäü cao trong cäng taïc haìn âiãûn, haìn håi, laìm viãûc våïi doìng âiãûn táön säú cao (maïy doì khuyãút táût nam chám) seî gáy ra caïc bãûnh âau màõt, viãm màõt, biãún âäøi nhaîn màõt. 2.1.2.8. Hãû thäúng chiãúu saïng khäng håüp lyï, thiãúu hoàûc thæìa aïnh saïng: Khi laìm viãûc åí træåìng nhçn maì âäü chiãúu saïng quaï täúi hoàûc quaï choïi âãöu laìm giaím thë læûc cuía màõt dáùn âãún táût cáûn thë hoàûc nhæïc màõt. 2.1.2.9. Tæ thãú laìm viãûc goì boï, khäng thoaíi maïi, âæïng ngäöi bàõt buäüc: 19
20. Khoa hoüc kyî thuáût laìm nhæîng cäng viãûc thuí cäng nàûng nhoüc åí tæ thãú cuïi khom,vàûn mçnh, ngäöi âæïng quaï láu gáy nãn sæû càng thàóng thæåìng xuyãn cho cå thãø seî laìm guì veûo cäüt säúng, daîn ténh maûch, taïo boïn, haû tré, 2.1.3. Caïc biãûn phaïp chung âãö phoìng taïc haûi nghãö nghiãûp. Tuyì theo tçnh hçnh cuû thãø coï thãø aïp duûng caïc biãûn phaïp phoìng ngæìa sau âáy: 2.1.3.1 Biãûn phaïp kyî thuáût cäng nghãû: Caíi tiãún ké thuáût, âäøi måïi cäng nghãû nhæ: - Náng cao mæïc cå gioïi hoaï, tæû âäüng hoaï caïc quaï trçnh thao taïc, quy trçnh cäng nghãû, laìm giaím sæû càng thàóng vãö thãø læûc vaì loaûi træì sæû tiãúp xuïc træûc tiãúp cuía ngæåìi lao âäüng våïi nåi phaït sinh âäüc haûi nguy hiãøm. - Duìng nhæîng cháút khäng âäüc haûi hoàûc êt âäüc thay cho nhæîng håüp cháút coï tênh âäüc cao. 2.1.3.2. Biãûn phaïp ké thuáût vãû sinh: Duìng nhæîng biãûn phaïp vãö ké thuáût vãû sinh nhàòm goïp pháön caíi thiãûn âiãöu kiãûn laìm viãûc cho ngæåìi lao âäüng nhæ: - Læûa choün âuïng âàõn vaì baío âaím caïc yãúu täú vi khê háûu (nhiãût âäü, âäü áøm, ) tiãûn nghi khi thiãút kãú nhaì xæåíng saín xuáút, nhaì laìm viãûc. - Sæí duûng thiãút bë thäng gioï huït khê thaíi håi khê, buûi âäüc nhàòm loaûi træì taïc duûng coï haûi cuía caïc cháút âäüc vaì nhiãût âäü cao lãn ngæåìi lao âäüng. - Täø chæïc chiãúu saïng mäüt caïch håüp lê, baío âaím chiãúu saïng theo tiãu chuáøn yãu cáöu. - Duìng caïc thiãút bë vãû sinh âàûc biãût âãø giaím tháúp vaì triãût tiãu tiãúng äön vaì rung âäüng (tiãu ám, caïch ám, caïch rung, ), giaím noïng (maìn næåïc, hoa sen, khäng khê vaì næåïc, ) cho ngæåìi lao âäüng. 2.1.3.3. Biãûn phaïp täø chæïc lao âäüng khoa hoüc nhæ: - Thæûc hiãûn viãûc phán cäng lao âäüng håüp lê theo âàûc âiãøm sinh lê cuía ngæåìi lao âäüng. - Tçm caïc biãûn phaïp caíi tiãún âãø cho ngæåìi lao âäüng båït nàûng nhoüc, tiãu hao nàng læåüng êt hån (âàûc biãût trong âiãöu kiãûn váût lê khäng bçnh thæåìng, trong mäi træåìng âäüc haûi) hoàûc laìm cho lao âäüng thêch nghi âæåüc våïi con ngæåìi vaì con ngæåìi thêch nghi âæûåc våïi cäng cuû saín xuáút væìa baío âaím nàng suáút lao âäüng cao hån laûi an toaìn hån. 2.1.3.4 Biãûn phaïp phoìng häü caï nhán: Âáy laì mäüt biãûn phaïp bäø tråü khi biãûn phaïp kyî thuáût cäng nghãû vaì biãûn phaïp kyî thuáût vãû sinh trong nhiãöu træåìng håüp thæûc hiãûn chæa âæåüc thç noï âoïng vai troì chuí yãúu trong viãûc baío âaím an toaìn cho cäng nhán trong saín xuáút vaì phoìng bãûnh nghãö nghiãûp. Dæûa theo tênh cháút nguy hiãøm vaì âäüc haûi trong saín xuáút maì sæí duûng caïc phæång tiãûn baío vãû caï nhán âãø baío vãû caïc cå quan thênh giaïc, thë giaïc, hä háúp, bãö màût da, nhæ kênh âeo màõt, màût naû, bçnh thåí oxy, quáön aïo baío häü, gàng tay, 2.1.3.5. Biãûn phaïp y tãú baío vãû sæïc khoeí: Bao gäöm: 20
21. - Kiãøm tra, khaïm tuyãøn choün âäúi våïi nhæîng ngæåìi màõc mäüt säú bãûnh naìo âoï khäng bäú trê laìm viãûc nhæîng nåi coï yãúu täú bàõt låüi cho sæïc khoeí, laìm cho bãûnh nàûng thãm hoàûc dãù âæa âãún màõc bãûnh nghãö nghiãûp . - Khaïm âënh kç cho cäng nhán vaì hæoïng dáùn phuûc häöi khaí nàng lao âäüng cho säú cäng nhán màõc tai naûn lao âäüng, bãûnh nghãö nghiãûp, bãûnh maîn tênh âaî âæåüc âiãöu trë. - Thæåìng xuyãn kiãøm tra vãû sinh an toaìn lao âäüng, baío âaím chãú âäü dinh dæåîng, cung cáúp næåïc uäúng baío âaím cháút læåüng cho cäng nhán laìm viãûc tiãúp xuïc våïi cháút âäüc haûi, nàõng noïng, cäng viãûc nàûng nhoüc, 2.2. Vi khê háûu trong mäi træåìng saín xuáút. Vi khê háûu laì tçnh traûng váût lyï cuía khäng khê trong khoaíng khäng gian thu heûp gäöm caïc yãúu täú: nhiãût âäü, âäü áøm, bæïc xaû nhiãût vaì luäöng khäng khê. Âiãöu kiãûn vi khê háûu trong mäi træåìng saín xuáút phuû thuäüc vaìo tênh cháút cuía quaï trçnh thi cäng, quaï trçnh cäng nghãû vaì khê háûu âëa phæång. 2.2.1. Caïc yãúu täú vi khê háûu: 2.2.1.1. Nhiãût âäü: Laì caïc yãúu täú quan troüng trong saín xuáút, phuû thuäüc vaìo quaï trçnh saín xuáút nhæ nhiãût cuía loì reìn, ngon læía, bãö màût thiãút bë maïy moïc bë noïng, nàng læåüng âiãûn, cå biãún thaình nhiãût, phaín æïng hoaï hoüc sinh nhiãût, bæïc xaû nhiãût cuía màût tråìi, nhiãût do cäng nhán sinh ra trong lao âäüng, chênh caïc nguäön nhiãût naìy âaî laìm cho nhiãût âäü khäng khê åí mäi træåìng saín xuáút tàng lãn, coï khi lãn âãún 50 - 60oC. Âiãöu lãû vãû sinh qui âënh nhiãût âäü täúi âa cho pheïp åí nåi laìm viãûc cuía cäng nhán vãö muìa heì laì 30 oC vaì khäng væåüt quaï nhiãût âäü cho pheïp laì 3~5oC. 2.2.1.2 Âäü áøm: Laì læåüng håi næåïc coï trong khäng khê taûi nåi saín xuáút. Vãö màût vãû sinh thæåìng láúy âäü áøm tæång âäúi laì tè lãû pháöm tràm giæîa âäü áøm tuyãût âäúi (g/m3 ) åí mäüt thåìi âiãøm naìo âoï so våïi âäü áøm täúi âa âãø biãøu thë mæïc áøm cao hay tháúp. Âiãöu lãû vãû sinh qui âënh âäü áøm tæång âäúi nåi saín xuáút nãn trong khoaíng tæì 75 - 95%. 2.2.1.3. Luäöng khäng khê: Biãøu thë bàòng váûn täúc chuyãøn âäüng cuía khäng khê tênh bàòng m/s giåïi haûn trãn cuía váûn täúc chuyãøn âäüng khäng khê khäng âæåüc væåüt quaï 3m/s, trãn 5m/s gáy kêch thêch báút låüi cho cå thãø. 2.2.1.4.Bæïc xa nhiãût : Laì nhæîng soïng âiãûn tæì bao gäöm tia häöng ngoaûi, tia saïng thæåìng vaì tia tæí ngoaûi. Bæïc xaû nhiãût do caïc váût thãø âen âæåüc nung noïng phaït ra. + Khi nung noïng tåïi 500oC chè phaït ra tia häöng ngoaûi + Khi nung noïng tåïi 1800~2000oC coìn phaït ra tia saïng thæåìng vaì tia tæí ngoaûi + Khi nung noïng tåïi 3000oC læåüng tia tæí ngoaûi phaït ra caìng nhiãöu. 2.2.2 Âiãöu hoaì thán nhiãût åí ngæåìi: Thán nhiãût cuía ngæåìi thæåìng giæî åí mæïc âäü cäú âënh, thay âäøi trong khoaíng 0,3oC ~ 0,5oC laì nhåì hai quaï trçnh âiãöu nhiãût do cå cáúu âiãöu hoaì nhiãût âäü cuía cå thãø âiãöu khiãøn âãø baío 21
22. âaím sæû trao âäøi nhiãût giæîa cå thãø vaì mäi træåìng bãn ngoaìi vaì giæî cho thán nhiãût åí mæïc âäü khäng âäøi. Thàng bàòng nhiãût chè thæûc hiãûn âæåüc trong phaûm vi træåìng âiãöu nhiãût gäöm hai vuìng laì vuìng âiãöu hoaì hoaï hoüc vaì vuìng âiãöu hoaì nhiãût lyï hoüc. Væåüt quaï phaûm vi naìy cå thãø seî bë nhiãùm laûnh hoàûc quaï noïng. 2.2.2.1. Âiãöu hoaì nhiãût hoaï hoüc: Laì quaï trçnh biãún âäøi thán nhiãût do sæû oxy hoaï caïc cháút dinh dæåîng. Sæû trao âäøi cháút thay âäøi theo nhiãût âäü khäng khê bãn ngoaìi hay traûng thaïi lao âäüng nghè ngåi. Quaï trçnh biãún âäøi chuyãøn hoaï tàng khi nhiãût âäü bãn ngoaìi tháúp vaì lao âäüng nàûng, ngæåüc laûi quaï trçnh giaím khi nhiãût âäü mäi træåìng cao vaì cå thãø åí traûng thaïi nghè ngåi. Læåüng nhiãût taûo ra åí trong cå thãø phuû thuäüc vaìo læåüng oxy. Cå thãø cáön læåüng oxy tàng lãn khi cuìng våïi cæåìng âäü cäng viãûc. Ngæåìi åí traûng thaïi nghè ngåi cáön læåüng oxy trong mäüt phuït laì 0,2 - 0,25 lêt, khi laìm viãûc trung bçnh laì 0,5 - 1,0 lêt, khi laìm viãûc nàûng laì 1,4 lêt. Nhæng khi laìm viãûc quaï nàûng nhoüc våïi læåüng oxy cáön thiãút nhæ váûy váùn coï thãø gáy ra tçnh traûng ''thiãúu oxy'' âoìi hoíi phaíi thåí däúc trong mäüt thåìi gian sau khi laìm viãûc (coï thãø tháúy åí nhæîng ngæåìi sau khi mang vaïc caïc váût nàûng, âaìo xuïc âáút, laìm nhæîng cäng viãûc phaíi chuyãøn âäüng nhiãöu, maûnh vaì täún nhiãöu sæïc, ). 2.2.2.2. Âiãöu hoaì nhiãût lyï hoüc: Laì táút caí caïc quaï trçnh biãún âäøi thaíi nhiãût cuía cå thãø gäöm âäúi læu, bæïc xaû vaì bäúc håi. Caïc quaï trçnh naìy seî laìm thay âäøi cæåìng âäü toaí nhiãût cuía mäi træåìng xung quanh. Thaíi nhiãût bàòng âäúi læu laì hçnh thæïc máút nhiãût cuía cå thãø khi nhiãût âäü cuía mäi træåìng xung quanh tháúp hån nhiãût âäü åí da, thaíi nhiãût bàòng bæïc xaû laì khi nhiãût âäü cuía cå thãø vaì khäng khê bàòng nhau nhæng nhiãût âäü cuía caïc váût thãø xung quanh (tæåìng, tráön, maïy moïc thiãút bë) tháúp hån, coìn thaíi nhiãût bàòng bäúc håi laì khi nhiãût âäü mäi træåìng cao hån nhiãût âäü åí da, ngæåìi seî chaíy mäö häi, phaíi tiãu hao nhiãût læåüng âãø laìm bay håi mäö häi. Khi nhiãût âäü khäng khê noïng trãn 30oC thç sæû thaíi nhiãût xaíy ra chuí yãúu laì do bäúc håi vaì bàõt âáöu cao hån 34oC (låïn hån nhiãût âäü åí da) cå thãø seî thaíi nhiãût bàòng bay håi mäö häi. Nhiãût âäü cuía cå thãø máút âi do bäúc håi phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü, âäü áøm vaì váûn täúc chuyãøn âäüng cuía khäng khê cuîng nhæ vaìo cæåìng âäü lao âäüng. - Âäü áøm tæång âäúi cuía khäng khê cao tæì 75 - 85% tråí lãn seî laìm sæû âiãöu hoaì nhiãût âäü khoï khàn, laìm giaím sæû toaí nhiãût bàòng con âæåìng bay håi mäö häi. - Váûn täúc chuyãøn âäüng cuía khäng khê coï aính hæåíng træûc tiãúp âãún sæû toaí nhiãût. Váûn täúc chuyãøn âäüng caìng låïn thç sæû toaí nhiãût trong mäüt âån vë thåìi gian caìng nhiãöu. - Lao âäüng nàûng nhoüc åí nhiãût âäü 30oC, læåüng mäö häi máút âi trong mäüt ngaìy âãm coï thãø tåïi 10~12 lêt næåïc coï keìm theo mäüt læåüng muäúi trong cå thãø. 2.2.3. AÍnh hæåíng cuía vi khê háûu âäúi våïi cå thãø con ngæåìi - Nhiãût âäü khäng khê vaì sæû læu chuyãøn khäng khê quyãút âënh sæû trao âäøi nhiãût bàòng âäúi læu. - Nhiãût âäü bãö màût caïc váût xung quanh nhæ tæåìng, tráön, saìn nhaì, thiãút bë, maïy moïc, quyãút âënh sæû trao âäøi nhiãût bàòng bæïc xaû. 22
23. - Âäü áøm khäng khê vaì nhiãût âäü quyãút âënh sæû trao âäøi nhiãût bàòng bay håi mäö häi. Biãút âæåüc caïc yãúu täú vi khê háûu laì âãø tçm biãûn phaïp thay âäøi, taûo âiãöu kiãûn cho cå thãø duy trç âæåüc sæû cán bàòng nhiãût thuáûn låüi. 2.2.3.1. AÍnh hæåíng cuía vi khê háûu noïng: Laìm räúi loaûn chæïc nàng sinh lê cuía cå thãø do biãún âäøi chuyãøn hoaï næåïc vaì muäúi gáy ra. - Nhiãût âäü da âàûc biãût laì da traïn nhaûy caím âäúi våïi nhiãût âäü khäng khê bãn ngoaìi. Biãún âäøi vãö nhiãût cuía da traïn nhæ sau: * Caím giaïc laûnh: 28 - 29oC * Caím giaïc noïng: 31,5 - 32,5oC * Caím giaïc maït: 29 - 30oC * Caím giaïc ráút noïng: 32,5 - 33,5oC * Caím giaïc dãù chëu: 30 - 31oC * Caím giaïc cæûc noïng: trãn 33,5oC - Thán nhiãût (åí dæåïi læåîi) nãúu tàng thãm 0,3 - 1oC laì coï thãø coï sæû têch nhiãût. Thán nhiãût åí 38,5oC âæåüc coi laì nhiãût âäü baïo âäüng coï sæû nguy hiãøm. - Laìm viãûc trong âiãöu kiãûn noïng bæïc, læåüng mäö häi toaí ra tæì 5 - 7 lêt trong mäüt ca laìm viãûc, trong âoï máút âi mäüt læåüng muäúi àn khoaíng 20 gam, mäüt säú muäúi khoaïng (ion Na, K, Ca, Fe, I) vaì mäüt säú sinh täú (C1, B1, PP) . Khi cå thãø bë máút næåïc vaì muäúi quaï nhiãöu seî dáùn nhæîng háûu quaí sau: 1- Laìm viãûc åí nhiãût âäü cao, cå thãø bë quaï noïng laìm tàng sæû mãût moíi, nhæïc âáöu, choïnh màût, uì tai, hoa màõt coï thãø dáùn âãún hiãûn tæåüng say noïng, say nàõng, kinh dáût, máút trê. Thán nhiãût coï thãø lãn cao 39 - 40oC laìm cho maûch nhanh, nhëp thåí nhanh. 2 - Khi cå thãø máút nhiãöu næåïc, tyí troüng maïu seî tàng lãn, tim phaíi laìm viãûc nhiãöu âãø thaíi læåüng nhiãût thæìa cuía cå thãø nãn dãù bë suy tim. 3 - Bçnh thæåìng thç cå quan tháûn baìi tiãút tæì 50 - 75% täúng säú næåïc cuía cå thãø, nhæng trong lao âäüng nàõng noïng, do thoaït mäö häi nãn næåïc qua tháûn chè coìn 10 - 15%. Vç thãú næåïc tiãøu tråí nãn cä âàûc, chæïc nàng cuía tháûn bë aính hæåíng (coï thãø bë viãm tháûn). 4 - Do máút næåïc nhieìu nãn phaíi uäúng næåïc bäø sung laìm cho dëch vuû bë loaîng, máút caím giaïc theìm àn vaì àn máút ngon, aính hæåíng âãún sæû tiãút caïc cháút dëch vë coï thãø dáùn âãún räúi loaûn tiãu hoaï, viãm ruäüt, viãm daû daìy. 5 - AÍnh hæåíng âãún chæïc nàng tháön kinh, laìm räúi loaûn chæïc nàng âiãöu khiãøn cuía voî naîo dáùn âãún sæû chuï yï giaím phaín xaû, sæû phäúi håüp âäüng taïc laìm viãûc keïm chênh xaïc dãù bë tai naûn. 2.2.3.2. AÍnh hæåíng cuía vi khê laûnh: Taïc haûi cuía nhiãût âäü tháúp âäúi våïi cå thãø êt hån so våïi nhiãût âäü cao. Tuy nhiãn sæû chãnh lãûch nhiãût âäü quaï nhiãöu cuîng gáy aính hæåíng xáúu âãún cå thãø, cuû thãø laì: - Laûnh laìm cho cå thãø máút nhiãût nhiãöu, nhëp tim, nhëp thåí giaím vaì tiãu thuû oxy tàng lãn, laìm cho caïc cå ván, cå trån co laûi gáy hiãûn tæåüng näøi da gaì, caïc maûch maïu co thàõt sinh caím giaïc tã coïng chán tay, reït run, cæí âäüng khoï khàn, khäng chênh xaïc, nàng suáút giaím tháúp. 23
24. - Laìm viãûc trong âiãöu kiãûn vi khê háûu laûnh dãù xuáút hiãûn mäüt säú bãûnh viãm dáy tháön kinh, viãm khåïp, âau bàõp thët, viãm phãú quaín, hen vaì mäüt säú bãûnh maîn tênh khaïc do maïu læu thäng keïm vaì sæû âãö khaïng cuía cå thãø giaím. 2.2.4. Biãûn phaïp phoìng chäúng vi khê háûu noïng: Theo säú liãûu nghiãn cæïu thç vi khê háûu täúi æu åí næåïc ta coï thãø láúy nhæ sau: - Vãö muìa âäng nhiãût âäü khäng khê 20 - 24oC, âäü áøm tæång âäúi 80 - 65%, täúc âäü læu chuyãøn khäng khê khäng quaï 0,2 - 0,3m/s. - Vãö muìa heì nhiãût âäü 22 - 28oC, âäü áøm tæång âäúi 75 - 65%, täúc âäü læu chuyãøn khäng khê khäng quaï 3m/s. - Âãø khàõc phuûc âiãöu kiãûn vi khê háûu xáúu khi laìm viãûc åí nhæîng nåi coï nhiãût âäü cao coï thãø thæûc hiãûn caïc biãûn phaïp sau: 2.2.4.1. Bäú trê hãû thäúng thäng gioï tæû nhiãn vaì nhán taûo: Nhàòm taûo âiãöu kiãûn dãù chëu khi laìm viãûc åí nhiãût âäü cao, vç thãú qui âënh våïi tæìng cáúp nhiãût âäü thç cáön coï váûn täúc gioï tæång æïng nhæ sau: • Khi nhiãût âäü khäng khê 25 - 30oc, yãu cáöu váûn täúc gioï laì 1m/s. • Khi nhiãût âäü khäng khê 27 - 33oc, yãu cáöu váûn täúc gioï laì 2m/s. • Khi nhiãût âäü khäng khê låïn hån 33oc, yãu cáöu váûn täúc gioï laì 3m/s. - Âãø traïnh nàõng, bæïc xaû màût tråìi vaì låüi duûng âæûåc hæåïng gioï thç phoìng laìm viãûc, nhaì xæåíng saïn xuáút nãn xáy dæûng theo hæåïng Bàõc - Nam, chæìa âuí diãûn têch cæía säø, cæía tråìi taûo âiãöu kiãûn thäng gioï täút. - ÅÍ nhæîng nåi cuûc bäü toaí ra nhiãöu nhiãût (loì reìn, loì sáúy háúp, ) åí phêa trãn coï thãø âáûy nàõp hoàûc chuûp huït tæû nhiãn hay cæåîng bæïc nhàòm huït thaíi khäng khê noïng vaì håi âäüc ra ngoaìi traïnh khäng cho lan traìn khàõp phoìng. 2.2.4.2. Haûn chãú bæïc xaû nhiãût tæì caïc thiãút bë vaì quaï trçnh saín xuáút toaí nhiãût låïn: - Caïc thiãút bë bæïc xaû nhiãût (loì âäút, sáúy háúp) phaíi bäú trê åí caïc phoìng riãng. Nãúu quaï trçnh cäng nghãû cho pheïp caïc loaûi loì nãn bäú trê åí ngoaìi nhaì. - Maïy moïc, âæåìng äúng, loì vaì caïc thiãút bë toaí nhiãût khaïc nãn laìm caïch nhiãût bàòng caïc váût liãûu nhæ bäng, ximàng, váût liãûu chëu læía, bã täng boüt Nãúu âiãöu kiãûn khäng cho pheïp suí duûng cháút caïch nhiãût thç xung quang thiãút bë bæïc xaû nhiãût thç coï thãø laìm mäüt låïp voí bao vaì maìn chàõn âãø coï thãø dáùn khäng khê noïng ra ngoaìi hoàûc duìng maìn tháúp âãø giaím båït cæåìng âäü bæïc xaû nhiãût. 2.2.4.3. Caíi tiãún ké thuáût, cå giåïi hoaï vaì tæû âäüng hoaï trong mäi træåìng saín xuáút coï nhiãût âäü cao, nhæ: - Sæí duûng buïa håi thay cho quai buïa bàòng tay trong xæåíng reìn, duìng cáön truûc âãø váûn chuyãøn váût liãûu thay thuí cäng - Trong caïc nhaì xæåíng noïng âäüc cáön âæåüc tæû âäüng hoaï, âiãöu khiãøn vaì quan saït tæì xa âãø laìm giaím nheû lao âäüng vaì nguy hiãøm thay cho cäng nhán. ÆÏng duûng thiãút bë truyãön hçnh vaìo âiãöu khiãøn vaì quan saït tæì xa. 24
25. 2.2.4.4. Haûn chãú sæû aính hæåíng nàõng noïng khi laìm viãûc ngoaìi tråìi: Sån màût ngoaìi buäöng laïi caïc maïy thi cäng bàòng sån coï hãû säú phaín chiãúu tia nàõng låïn (nãúu sån maìu xanh tháùm hoàûc maìu xaïm seî háúp thuû hån 80% nàng læåüng nhiãût cuía tia nàõng, coìn sån bàòng låïp nhuî laìm giaím sæû háúp thuû nhiãût tåïi 10 - 12%). - Laìm táúm che nàõng cho ngæåìi laìm viãûc ngoaìi tråìi, nãúu coï thãø thç coï thãø laìm laïn di âäüng coï maïi che âãø chäúng nàõng. 2.2.4.5. Sæí duûng caïc duûng cuû phoìng häü caï nhán, nhæ: - Quáön aïo baío häü lao âäüng laì loaûi quáön aïo chëu nhiãût, chäúng bë boíng khi coï tia læía bàõn vaìo laìm bàòng såi vaíi coï såüi chäúng nhiãût cao, nhæng lai phaíi thoaïng khê âãø nhiãût coï thãø trao âäøi täút mäi træåìng bãn ngoaìi. - Duìng loaûi muî chäúng noïng vaì traïnh bë boíng âãø baío vãû âáöu. - Baío vã chán tay bàòng giaìy chëu nhiãût, gàng tay âàûc biãût. - Suí duûng kênh maìu, kênh måì âãø giaím täúi âa bæïc xaû nhiãût cho màõt, nhàn caïc tia coï haûi cho màõt. 2.2.4.6. Täø chæïc lao âäüng håüp lyï, caíi thiãûn âiãöu kiãûn laìm viãûc åí chäù coï nhiãût âäü cao: - Láûp kãú hoaûch saín xuáút sao cho nhæîng cäng âoaûn saín xuáút toaí nhiãöu nhiãût khäng cuìng mäüt luïc maì raíi ra trong thåìi gian lao âäüng. - Taûo âiãuö kiãûn nghè ngåi thoaí âaïng vaì bäöi dæåîng hiãûn váût âãø cå thãø ngæåìi lao âäüng láúy laûi âæåüc sæû cán bàòng. - Tàng cæåìng nhiãöu sinh täú trong kháøu pháön àn. Cung cáúp âáöy âuí næåïc uäúng saûch vaì håüp vãû sinh (coï thãø pha thãm 0,5% muäúi àn ). Baío âaím chäù tàõm ræía cho cäng nhán sau khi laìm viãûc. - Khaïm sæïc khoeí âënh kç cho cäng nhán lao âäüng åî chäù nàõng noïng, khäng bäú trê ngæåìi coï bãûnh tim maûch vaì tháön kinh laìm viãc åí nhæîng nåi coï nhiãût âäü cao. 2.3. Phoìng chäúng buûi trong saín xuáút: 2.3.1. Khaïi niãûm buûi : 2.3.1.1. Âënh nghéa: Buûi laì nhæîng haût váût cháút ráút beï coï kêch thæåïc låïn nhoí khaïc nhau täön taûi láu trong khäng khê dæåïi daûng buûi bay, buûi làõng vaì caïc hãû khê dung nhiãöu pha nhæ håi, khäúi, muì. Khi nhæîng haût buûi nàòm lå læîng trong khê goüi laì aerogen, khi chuïng âoüng laûi trãn bãö màût váût thãø naìo âoï thç goüi laì aeregen. Khàõp nåi âãöu coï buûi, nhæng trãn cäng træåìng, nhaì maïy coï nhiãöu buûi hån vç trong nhiãöu quaï trçnh saín xuáút thi cäng vaì cäng nghiãûp váût liãûu xáy dæûng phaït sinh ráút nhiãöu buûi. 2.3.1.2. Caïc loaûi buûi: Buûi trong saín xuáút coï thãø phán loaûi nhæ sau: Theo nguäön gäúc cuía buûi: - Buûi hæîu cå gäöm coï buûi âäüng váût sinh ra tæì mäüt loaûi âäüng váût naìo âoï ( buûi läng, buûi xæång, buûi len daû ) buûi thæûc váût sinh ra tæì mäüt loaûi thæûc váût naìo âoï (buûi gäù, buûi läng ). 25
26. - Buûi vä cå gäöm coï caïc buûi kim loaûi (buûi âäöng, buûi sàõt, ) vaì buûi khoaïng váût (âáút âaï, ximàng, thaûch anh ) - Buûi häùn håüp gäöm mäüt säú thaình pháön váût cháút trãn håüp thaình (buûi kim loaûi vaì buûi khoaïng váût trong maïy nghiãön âaï). Theo kêch thæåïc haût buûi: phán thaình ba nhoïm: - Nhoïm nhçn tháúy âæåücvåïi kêch thæåïc låïn hån 10 mk. - Nhoïm nhçn tháúy qua kênh hiãøn vi kêch thæåïc tæì 10 - 0,25mk. - Nhoïm coï kêch thæåïc nhoí hån 0,25mk chè nhçn tháúy âæåüc qua kênh hiãøn vi âiãûn tæí. Nhæîng haût coï kêch thæåïc låïn hån 10mk goüi laì buûi làõng, nhæîng haût coï kêch thæåïc nhoí hån 10mk goüi laì buûi bay. Nhæîng haût buûi coï kêch thæåïc låïn hån 10mk råi coï gia täúc trong khäng khê vaì nhæîng haût coï kêch thæåïc tæì 0,1 - 10mk råi våïi váûn täúc khäng âäøi goüi laì muì, caïc haût tæì 0,01~ 0,1mk goüi laì khoïi. 2.3.1.3. Tênh cháút lyï hoaï cuía buûi: - Âäü phán taïn: Laì traûng thaïi cuía buûi trong khäng khê, phuû thuäüc vaìo troüng læåüng haût buûi vaì sæïc càng khäng khê. Haût buûi caìng låïn caìng dãù råi tæû do, haût caìng mën thç caìng råi cháûm ( haût nhoí hån 0,1mk thç chuyãøn âäüng Brao trong khäng khê). Caïc haût buûi mën gáy haûi cho phäøi nhiãöu hån. - Sæû nhiãùm âiãûn cuía buûi: Dæåïi taïc duûng cuía mäüt âiãûn træåìng maûnh caïc haût buûi bë nhiãùm âiãûn vaì seî bë cæûc cuía âiãûn træåìng huït våïi váûn täúc khaïc nhau tuyì theo kêch thæåïc haût buûi. Tênh cháút naìy cuía buûi âæûoc aïp duûng âãø aïp duûng loüc buûi bàòng âiãûn. - Tênh chaïy näø cuía buûi: Caïc haût buûi caìng nhoí mën diãûn têch tiãúp xuïc våïi oxy caìng låïn, hoaût tênh hoaï hoüc caìng maûnh nãn dãù bäúc chaïy trong khäng khê nhæ bäüt cacbon, bäüt sàõt, bäüt cäban coï thãø tæû bäúc chaïy trong khäng khê. - Tênh làõng tráöm nhiãût cuía buûi: Cho mäüt luäöng khoïi âi qua mäüt luäöng äúng dáùn tæì vuìng noïng chuyãøn sang vung laûnh hån thç pháön låïn khoïi bë làõng trãn bãö màût äúng laûnh. Hiãûn tæåüng naìy laì do caïc pháön tæí khê giaím váûn täúc tæì vuìng noïng sang vuìng laûnh. Sæû làõng tráöm cuía buûi âæåüc æïng duûng âãø loüc buûi. 2.3.2. Nguyãn nhán phaït sinh buûi vaì sæû taïc haûi cuía noï: 2.3.2.1. Caïc nguyãn nhán taûo ra buûi: Buûi phaït sinh åí caïc træåìng håüp nhæ: - Trong caïc kháu thi cäng laìm âáút âaï, näø mçn, bäúc dåî nhaì cæía, cäng trçnh cuî, âáûp nghiãön saìng âaï vaì caïc váût liãûu vä cå khaïc, nhaìo träün bã täng, väi, væîa, chãú biãún váût liãûu hæîu cå khi nghiãön hoàûc taïn nhoí. - Khi váûn chuyãøn váût liãûu haût råìi buûi tung ra do kãút quaí rung âäüng, khi phun sån buûi taûo ra dæïåi daûng sæång ( haût huyãön phuì), khi phun caït âãø laìm saûch bãö màût tæåìng nhaì buûi tung ra ráút nhiãöu. - ÅÍ caïc xê nghiãûp liãn håüp xáy dæûng nhaì cæía vaì nhaì maïy bã täng âuïc sàôn coï caïc thao taïc thu nháûn, váûn chuyãøn, chæïa cháút vaì sæí duûng mäüt säú låïn læåüng cháút liãn kãút vaì phuû gia phaíi âaïnh âäúng nhiãöu láön taûo ra buûi coï chæïa SiO2 gáy ra bãûnh buûi silic. 2.3.2.2. Sæû taïc haûi cuía buûi: 26
27. Buûi gáy ra nhæîng taïc haûi vãö màût kyî thuáût nhæ: * Baïm vaìo maïy moïc thiãúït bë laìm cho maïy moïc thiãút bë chäúng moìn * Baïm vaïo caïc äø truûc truyãön âäüng laìm tàng ma saït. * Baïm vaìo caïc maûch cuía âäüng cå âiãûn gáy hiãûn tæåüng âoaîn maûch vaì coï thãø laìm chaïy âäüng cå âiãûn. Buûi chuí yãúu gáy taïc haûi låïn âäúi våïi sæïc khoeíø ngæåìi lao âäüng. Mæïc âäü taïc haûi cuía buûi lãn caïc bäü pháûn cå thãø con ngæåìi phuû thuäüc vaìo tênh cháút hoaï lyï, tênh âäüc, âäü nhoí vaì näöng âäü buûi. Caïc haût buë thä låïn hån 50mk chè baïm åí läù muîi khäng gáy haûi cho phäøi, buûi tæì 10 - 50mk vaìo sáu hån nhæng khäng âaïng kãø, nhæ haût buûi nhoí hån 10mk vaìo sáu trong khê quaín vaì phäøi coï taïc haë nhiãöu nháút . 2.3.3. Phán têch sæû taïc haûi cuía buûi âäúi våïi cå thãø. Buûi gáy nhiãöu taïc haûi cho con ngæåìi vaì træåïc hãút laì bãûnh vãö âæåìng hä háúp, bãûnh ngoaìi da, bãûnh tiãu hoaï 2.3.3.1. Âäúi våïi bäü maïy hä háúp: Khi con ngæåìi thåí, nhåì coï läng muîi vaì maìng niãm dëch cuía âæåìng hä háúp maì nhæîng haût buûi låïn hån 5mk bë giæî lai åí häúc muîi tåïi 90%. Caïc haût buûi nhoí hån theo khäng khê vaìo taûn phãú nang, åí âáy âæûoc caïc låïp thæûc baìo bao váy vaì tiãu diãût khoaíng 90% næîa, säú coìn laûi âoüng åí phäúi sau mäüt thåìi gian daìi gáy ra mäüt säú bãûnh buûi phäøi vaì caïc bãûnh khaïc åí âæåìng hä háúp nhæ viãm hoüng, viãm khê phãú quaín, viãm muîi ( do buûi cräm, buûi asen). Phuû thuäüc vaìo loaûi buûi hêt vaìo, bãûnh buûi phäøi âæåüc chia thaình: - Bãûnh buûi silic ( taïc duûng cuía buûi silicat, amiàng,bäüt tan, ) - Bãûnh buûi than ( taïc duûng cuía buûi than) - Bãûnh buûi nhäm ( taïc dung cuía buûi nhäm) Bãûnh buûi silic laì loaûi bãûnh phäø biãún vaì nguy hiãøm nháút (chiãúm 40 - 70% trong täøng säú caïc bãûnh vãö phäøi), thæåìng gàûp åí nhæîng ngæåìi laìm viãûc åí caïc moí âaï, trong cäng nghiãûp váût liãûu xáy dæûng, âàûc biãût laì åí nåi thæåìng xuyãn sæí duûng ximàng, caït, âaï dàm ( nhaì maïy bã täng). Oxit silic tæû do (caït, thaûch anh) khäng nhæîng aính hæåíng âãún tãú baìo phäøi maì coìn aính hæåíng âãún toaìn cå thãø gáy ra sæû phaï huyí näüi tám vaì trung æång tháön kinh. 2.3.3.2. Âäúi våïi bäü maïy tiãu hoaï: Buûi bay vaìo miãûng âoüng laûi gáy ra viãm låüi, gáy sáu ràng. Caïc loaûi buûi haût to, kim loaûi coï caûnh sàõc nhoün vaìo daû daìy gáy täøn thæång xáy xaït niãm maûc, viãm loeït daû daìy, gáy nhæîng räúi loaûn tiãu hoaï. 2.3.3.3. Âäúi våïi da: Buûi baïm vaìo da gáy kêch thêch da laïm sæng läù chán läng dáùn âãún bãûnh viãm da, muûn nhoüt, låí loeït nhæ buûi väi, thiãút, âäöng gáy nhiãùm truìng da ráút khoï chæîa trë. Buûi than gáy sæng taïi da, buûi len, nhæûa âæåìng coï thãø gáy dë æïng cho da. 2.3.3.4. Âäúi våïi cå quan thë giaïc: 27
28. Buûi vaìo màõt gáy kêch thêch maìn tiãúp håüp, viãm giaïc maûc, viãm mi màõt, mäüng thët. Nãúu buûi nhiãùm siãu vi truìng màõt häüt seî gáy bãûnh màõt häüt. Buûi kim loaûi coï caûnh sàõc nhoün khi bàõn vaìo màõt laìm xáy xaït hoàûc thuíng giaïc maûc. Buûi axit hoàûc kiãöm, buûi väi gáy boíng màõt vaì coï thãø dáùn âãún muì màõt. 2.3.3.5. Âäúi våïi toaìn thán: Nãúu bë nhiãùm caïc loaûi buûi âäüc nhæ hoaï cháút, chç, thuyí ngán, thaûch tên, khi vaìo cå thãø, buûi âæåüc hoaì tan vaìo maïu vaì gáy ra nhiãùm âäüc cho toaìn cå thãø. 2.3.4. Caïc biãûn phaïp phoìng chäúng buûi: 2.3.4.1. Biãûn phaïp kyî thuáût cäng nghãû: - Cå giåïi hoaï quaï trçnh saín xuáút âãø cäng nhán êt tiãúp xuïc våïi buûi trong cäng taïc nghiãön, saìng vaì bäúc dåî caïc loaûi váût liãûu haût råìi, ván chuyãøn váût liãûu haût råìi trong caïc âæåìng äúng huït. - Che âáûy kên caïc bäü pháûn maïy phaït sinh nhiãöu buûi bàòng voí che, tæì âoï âàût äúng huït thaíi buûi ra ngoaìi (nhæ taûi vë trê nhaí âaï âaî nghiãön åí maïy nghiãön âaï, vë trê chuyãøn váût liãûu tæì bàng chuyãön náöy sang bàng chuyãön khaïc, ). - Thay âäøi phæång phaïp cäng nghãû, chàóng haûn nhæ: * Thay váût liãûu coï nhiãöu buûi âäüc bàòng váût liãûu êt âäüc nhæ duìng âaï maìi nhán taûo thay cho âaï maìi thiãn nhiãn coï thaình pháön chuí yãúu laì SiO2 . * AÏp duûng caïc biãûn phaïp vãö saín xuáút æåït thay cho phæång phaïp saín xuáút khä nhæ phun næåïc tæåïi áøm khi bäúc dåî nhaì cæía, tæåïi áøm khi xuïc, váûn chuyãøn caït, âaï dàm - Duìng hãû thäúng thäng gioï huït buûi âãø ruït båït âäü âáûm âàûc cuía buûi trong khäng khê åí caïc nhaì xæåíng coï nhiãöu buûi. 2.3.4.2. Biãûn phaïp vãö täø chæïc: - Caïc xê nghiãûp, xæåíng gia cäng, phaït sinh nhiãöu buûi ( traûm gia cäng âáûp nghiãön âaï, kho váût liãûu råìi, traûm träün bã täng, maïy träün väi sæîa, ) phaíi bäú trê xa khu nhaì åí, nhæîng nåi laìm viãûc khaïc vaì åí phêa cuäúi hæåïng gioï. - Âæåìng váûn chuyãøn caïc loaûi nguyãn váût liãûu, baïn thaình pháøm, thaình pháøm mang buûi phaíi bäú trê riãng biãût âãø traïnh tçnh traûng tung buûi vaìo mäi træåìng saín xuáút noïi chung vaì åí caïc khu væûc giaïn tiãúp. Täø chæïc täút tæåïi áøm màût âæåìng khi tråìi nàõng gioï, hanh khä. 2.3.4.3. Trang bë phoìng häü caï nhán: - Sæí duûng quáön aïo baío häü phoìng buûi khäng cho buûi loüt qua, âàûc biãût âäúi våïi caïc cäng viãûc coï nhiãöu buûi âäüc. - Duìng kháøu trang bàòng vaíi maìn hay giáúy loüc hoàûc kháøu trang âa nàng, màût naû hä háúp, bçnh thåí, kênh âeo màõt âãø baío vãû màõt, muîi, mäöm. 2.3.4.4. Biãûn phaïp vãû sinh y tãú: - ÅÍ trãn cäng træåìng, trong cäng xæåíng phaíi coï âuí nhaì tàõm, nåi ræaí cho cäng nhán. Sau khi laìm viãc cäng nhán phaíi tàõm giàûc saûch seî . - Chuï yï nhæîng qui âënh vãû sinh caï nhán trong viãûc àn uäúng, huït thuäúc, traïnh noïi chuyãûn khi laìm viãc. 28
29. - Khäng tuyãøn duûng ngæåìi coï bãûnh maîn tênh vãö âæåìng hä háúp laìm viãûc åí nhæîng nåi nhiãöu buûi. Cäng nhán laìm viãc trong mäi træåìng nhiãöu buûi phaíi khaïm sæïc khoeí âënh kyì âãø phaït hiãûn såïm caïc bãûnh do buûi gáy ra. - Phaíi kiãøm tra âënh kyì haìm læåüng buûi åí mäi træåìng saín xuáút, nãúu tháúy quaï tiãu chuáøn cho pheïp phaíi tçm moüi biãûn phaïp laìm giaím haìm læåüng buûi. 2.4. Tiãúng äön vaì rung âäüng trong saín xuáút. 2.4.1. Taïc haûi cuía tiãúng äön vaì rung âäüng. Trong thi cäng xáy dæûng cäng trçnh coï nhiãöu loaûi viãûc sinh ra tiãúng äön vaì rung âäüng. Tiãúng äön vaì rung âäüng trong saín xuáút laì caïc taïc haûi nghãö nghiãûp nãúu cæåìng âäü cuía chuïng væåüt quaï giåïi haûn tiãu chuáøn cho pheïp. 2.4.1.1. AÍnh hæåíng cuía tiãúng äön âäúi våïi sinh lyï con ngæåìi: Tiãúng äön trong saín xuáút vaì sinh hoaût taïc âäüng coï haûi âãún cå thãø vaì dáùn tåïi laìm giaím nàng suáút lao âäüng. AÍnh hæåíng cuía tiãúng äön âäúi våïi cå thãø phuû thuäüc vaìo: 1- Nhæîng tênh cháút váût lyï cuía tiãúng äön nhæ cæåìng âäü (mæïc äön), táön säú, ám phäø. Khoï chëu nháút laì tiãúng äön thay âäøi caí vãö táön säú vaì cæåìng âäü. 2 - Hæåïng vaì læåüng cuía nàng læåüng ám tåïi, thåìi gian taïc duûng cuía tiãúng äön trong mäüt ngaìy laìm viãûc, quaï trçnh laìm viãûc láu daìi trong mäi træåìng tiãúng äön. 3 - Âàûc tênh riãng cuía tæìng ngæåìi nhæ âäü nhaûy caím, læïa tuäøi, giåïi tênh, traûng thaïi cå thãø. - Tiãúng äön aính hæåíng âãún cå quan thênh giaïc. Khi chëu taïc duûng cuía tiãúng äön, âäü nhaûy caím cuía thênh giaïc giaím xuäúng, ngæåîng nghe tàng lãn. * Laìm viãûc láu trong mäi træåìng äön aìo, sau giåì laìm viãûc phaíi máút mäüt thåìi gian nháút âënh thç thênh giaïc måïi tråí laûi bçnh thæåìng, Khoaíng thåìi gian naìy goüi laì thåìi gian phuûc häöi thênh giaïc (khoaíng 2-3 phuït âãún vaìi giåì vaìi ngaìy). Tiãúp xuïc våïi tiãúng äön caìng to thç thåìi gian phuûc häöi thênh giaïc caìng láu. * Nãúu taïc duûng cuía tiãúng äön làûp laûi nhiãöu láön, hiãûn tæåüng mãût moíi thênh giaïc khäng coï khaí nàng häöi phuûc hoaìn toaìn vãö traûng thaïi bçnh thæåìng, sæû thoaïi hoaï dáön dáön seî phaït triãøn thaình nhæîng biãún âäøi coï tênh cháút bãûnh lyï gáy ra caïc bãûnh nàûng tai vaì bãûnh âiãúc. - Tiãúng äön aính hæåíng âãún caïc cå quan khaïc cuía cå thãø. * Tiãúng äön ngay caí khi mæïc äön khäng âaïng kãø (50-70 dB) cuîng taûo ra taïc âäüng âaïng kãø lãn hãû tháön kinh (âàûc biãût âäúi våïi nhæîng lao âäüng trê oïc) ; sau mäüt thåìi gian daìi coï thãø dáùn tåïi huyí hoaûi sæû hoaût âäüng cuîa naîo (âau âáöu, choïng màût, caím giaïc såü haîi hay bæûc tæïc, traûng thaïi tám tháön khäng äøn âënh, trê nhåï giaím suït ) * Tiãúng äön cuîng gáy ra nhæîng thay âäøi trong hãû thäúng tim maûch keìm theo sæû räúi loaûn træång læûc bçnh thæåìng cuía maûch maïu vaì räúi loaûn nhëp tim. * Laìm viãûc láu trong mäi træåìng äön thæåìng bë âau daû daìy (do giaím båït sæû tiãút dëch vë, aính hæåíng âãún sæû co boïp bçnh thæåìng cuía daû daìy) vaì bãûnh cao huyãút aïp (do hãû thäúng tháön kinh bi càng thàóng liãn tuûc). 29
30. 2.4.1.2. Phán têch sæû taïc haûi cuía rung âäüng: Hãû tháön kinh vaì hãû tim maûch laì nhæîng bäü pháûn nhaûy caím nháút âäúi våïi sæû aính hæåíng cuía rung âäüng. Khi cæåìng âäü nhoí vaì taïc âäüng ngàõn thç rung âäüng gáy aính hæåíng täút cho cå thãø nhæ tàng læûc bàõp thët, laìm giaím mãût moíi, Khi cæåìng âäü låïn vaì taïc duûng láu thç sæû rung âäüng dáùn âãún nhæîng biãún chuyãøn khoï chëu trong cå thãø. Nhæîng rung âäüng coï táön säú tháúp nhæng biãn âäü låïn gáy ra sæû làõc xoïc, nãúu biãn âäü caìng låïn thç sæû làõc xoïc caìng maûnh, taïc haûi cuû thãø laì: - Laìm thay âäøi sæû hoaût âäüng cuía tim, gáy ra sæû di lãûch caïc näüi taûng trong äø buûng, laìm räúi loaûn tuyãún sinh duûc nam vaì næî. - Nãúu bë làõc xoïc rung âäüng keïo daìi seî laìm thay âäøi chæïc nàng cuía tuyãún giaïp traûng, gáy cháún âäüng cå quan tiãön âçnh vaì laìm räúi loaûn chæïc nàng giæî thàng bàòng cuía cå quan naìy. - Rung âäüng láu ngaìy gáy nãn caïc bãûnh âau xæång, viãm khåïp, väi hoaï caïc khåïp âàûc biãût trong nhæîng âiãöu kiãûn nháút âënh coï thãø phaït triãøn thaình bãûnh rung âäüng nghãö nghiãûp. 2.4.2. AÍnh hæåíng cuía caïc thäng säú âàûc træng cho tiãúng äön vaì rung âäüng âãún mæïc âäü taïc haûi. 2.4.2.1. Thäng säú âàûc træng cho mæïc âäü tiãúng äön vaì mæïc âäü taïc haûi: Tiãúng äön âæåüc âàûc træng båíi caïc thäng säú váût lyï nhæ cæåìng âäü äön I, táön säú f , phäø cuía tiãúng äön vaì caïc thäng säú sinh lyï nhæ mæïc to, âäü cao. - Taïc haûi gáy båíi tiãúng äön phuû thuäüc vaìo mæïc äön vaì táön säú cuía noï. * Tiãúng äön quaï mæïc laìm xaíy ra hiãûn tæåüng che láúp tiãúng noïi, laìm måì caïc tên hiãûu ám thanh, sæû trao âäøi thäng tin khoï khàn aính hæåíng âãún saín xuáút vaì an toaìn lao âäüng. Nãúu mæïc äön cao thç âäü roî cuía tiãúng noïi giaím. Âäü roî cuía tiãúng noïi 75% æïng våïi mæïc äön 45dB âæåüc coi laì âaût yãu cáöu, khi mæïc äön låïn hån 70dB tiãúng noïi nghe khäng roî næîa. * Tiãúng äön åí mæïc 100~120 dB våïi táön säú tháúp vaì 80~95 dB våïi táön säú trung bçnh vaì cao coï thãø gáy ra sæû thay âäøi khäng häöi phuûc äø cå quan thênh giaïc. * Tiãúng äön åí mæïc 130~ 150 dB coï thãø gáy huyí hoaûi coï tênh cháút cå hoüc âäúi våïi co quan thênh giaïc. * Theo daíy táön säú, tiãúng äön âæåüc chia thaình tiãúng äön táön säú khi f 1000Hf. Khi cuìng aïp suáút ám nhæ nhau thç ám coï táön säú tháúp hån 300 Hf seî nhoí hån ám våïi táön säú 100 Hf, båíi vç tai ngæåìi thuû caím ám táön säú tháúp keïm hån. Nhæ váûy tiãúng äön táön säú cao coï haûi hån tiãúng äön coï táön säú tháúp. - Phäø cuía tiãúng äön laì mäüt trong nhæîng âàûc tênh quan troüng nháút cuía ám thanh. Tuyì theo âàûc âiãøm cuía tiãúng äön maì phäø cuía noï laì phäø âãöu ( liãn tuûc ), phäø thæa ( råìi raûc) vaì phäø häùn håüp ( ruï lãn tæìng häöi ). Hai loaûi sau gáy anh hæåíng âàûc biãût xáúu lãn cå thãø con ngæåìi. Phäø thæa cuía tiãúng äön thæåìng gàûp trong mäüt säú maïy âiãûn cå nhæ tiãúng coìi, tiãúng maïy phaït, nàng læåüng ám cuaí noï coï cæûc âaûi åí mäüt vaìi táön säú. Phäø häùn håüp thæåìng coï trong tiãúng äön cå khê, thæåìng âæåüc khaío saït trong phaûm vi táön säú tæì 40 - 8000Hf. 30
31. 2.4.2.2. Thäng säú âàûc træng cho rung âäüng vaì mæïc âäüü taïc haûi: Rung âäüng âæåüc âàûc træng bàòng caïc thäng säú laì biãn âäü dao däüng A, táön säú f, váûn täúc v vaì gia täúc w. - Âaïnh giaï taïc âäüng cuía rung âäüng cáöìn phán biãût taïc âäüng toaìn bäü (rung âäüng chung) vaì rung âäüng cuûc bä. Rung âäüng toaìn bäü gáy ra dao âäüng cuía caí cå thãø, coìn rung âäüng cuûc bäü chè laìm cho tæìng bäü pháûn cuía cå thãø dao âäüng. Taïc âäüng cuía rung âäüng cuûc bäü khäng haûn chãú båïi caïc cå quan tiãúp xuïc våïi caïc chi tiãút rung âäüng cuía maïy, chuïng aính hæåíng âãún hãû tháön kinh trung æång, tæì âoï taïc âäüng âãún cå quan khaïc cuía cå thãø con ngæåìi. Rung âäüng toaìn bäü gáy nãn trong cå thãø con ngæåìi nhæîng biãún âäøi sáu sàõc vaì roî rãût hån laì rung âäüng cuûc bäü. - Rung âäüng våïi táön säú 3 ~ 30 Hz dáùn âãúïn sæû taûo thaình trong cå thãø con ngæåìi dao däüng cäüng hæåíng khoï chëu vaì coï haûi cuía caïc bäü pháûn cå thãø va caïc cå quan riãng biãût. - Qua sæû theo doîi nhæìng thay âäøi vãö bãûnh lyï trong cå thãø nhæîng ngæåìi laìm viãûc chëu taïc duûng rung âäüng træûc tiãúp cho biãút: Khi tàng táön säú rung âäüng thç biãn âäü giåïi haûn cho pheïp phaíi giaím di nhiãöu. Âàûc træng caím giaïc cuía ngæåìi chëu taïc duûng rung âäüng toaìn bäü våïi biãn âäü 1mm khi táön säú 10 - 100Hz thç phuû thuäüc vaìo váûn täúc rung âäüng V= 2πAf ; coìn khi táön säú 1 - 10 Hz thç phuû thuäüc vaìo gia täúc rung âäüng W=A(2πf)2 nhæ åí baíng 2-1. Baíng 2 - 1. Âàûc træng caím giaïc cuía ngæåìi chëu taïc duûng rung âäüng Gia täúc W khi f = 1 - 10 Hz Váûn täúc V khi f = 10 - 100 Hz Taïc duûng cuía rung âäüng (mm/s2) (mm/s) Khäng caím tháúy 10 0,16 Caím tháúy (yãúu) êt 40 0,64 Caím tháúy væìa dãù chëu 125 2,00 Caím tháúy maûnh (khoï chëu) 400 6,40 Coï haûi khi taïc duûng láu 1000 16,40 Ráút haûi khi taïc duûng láu Trãn 1000 Trãn 16.40 2.4.3. Nguäön phaït sinh cuía tiãúng äön vaì rung âäüng. 2.4.3.1. Nguäön phaït sinh tiãúng äön: Coï ráút nhiãöu nguäön phaït sinh tiãúng äön khaïc nhau: * Theo nåi xuáút phaït tiãúng äön: coï tiãúng äön cå khê, tiãúng äön khê âäüng vaì tiãúng äön caïc maïy âiãûn. * Theo nåi xuáút hiãn tiãúng äön: coï tiãúng äön trong caïc nhaì xæåíng saín xuáút vaì tiãúng äön trong sinh hoaût. - Tiãúng äön cå khê: coï thãø gáy ra båíi sæû laìm viãûc cuía maïy moïc do sæû chuyãøn âäüng cuía caïc cå cáúu cuía chuïng ( sæû chuyãøn âäüng cuía baïnh xe ràng, âai chuyãön, äø bi træåüt, sæû khäng cán bàòng ténh maûch hoàûc âäüng cuía caïc bäü pháûn, cå cáúu maïy moïc, ) hoàûc gáy ra båíi sæû va chaûm giæîa caïc váût thãø trong thao taïc âáûp buïa khi reìn, khi goì, daït kim loaûi, 31
32. -Tiãúng äön khê âäüng: Do cháút loíng hoàûc håi khê chuyãøn âäüng våïi täúc âäü låïn nhæ tiãúng äön cuía quaût maïy, maïy neïn khê, váûn chuyãøn khê trong caïc âæåìng äúng bë xç ra qua khe håí, tiãúng äön phaït ra tæì caïc âäüng cå phaín læûc. - Tiãúng äön cuía caïc maïy âiãûn: Sinh ra do sæû rung âäüng cuía caïc pháön ténh vaì pháön quay dæoïi aính hæåíng cuía læûc tæì thay âäøi taïc duûng åí khe khäng khê vaì åí ngay trong váût liãûu cuía maïy âiãûn, do sæû chuyãøn âäüng cuía caïc doìng khäng khè åí trong maïy vaì sæû rung âäüng cuía caïc chi tiãút vaì caïc âáöu mäúi, do sæû khäng cán bàòng cuía pháön quay. 2.4.3.2. Nguäön phaït sinh cuía rung âäüng: Xuáút hiãûn trong caïc træåìngg håüp sau nhæ: - Khi âáöm neïn caïc cáúu kiãûn bã täng cäút theïp táúm låïn tæì væîa bã täng cæïng coï sæí duûng caïc âáöm rung låïn hoàûc caïc loaûi âáöm cáöm tay. - Tæì maïy träün bã täng, thiãút bë cán âong, bunke phán phäúi bã täng våïi caïc mätå rung treo, baìn rung, maïy âãø taûo hçnh caïc pasen saìn räùng trong cäng nghiãûp chãú taûo cáúu kiãûn bã täng âuïc sàòn. - Tæì caïc loaûi duûng cuû cå khê våïi bäü pháûn truyãön âäüng âiãûn hoàc khê neïn cuîng laì nhæîng nguäön rung âäüng gáy taïc haûi cuûc bäü lãn cå thãø con ngæåìi. 2.4.4. Biãûn phaïp phoìng chäúng tiãúng äön. 2.4.4.1. Giaím tiãúng äön taûi nåi xuáút hiãûn: Giaím cæåìng âäü tiãúng äön coï thãø duïng caïc biãûn phaïp sau: - Duìng quaï trçnh saín xuáút khäng tiãúng äön thay cho quaï trçnh saín xuáút coï tiãúng äön nhæ thay liãn kãút âinh taïn bàõng âæåìng haìn, thay phæång phaïp taïn âinh dung håi eïp bàòng taïn thuyí læûc ( liãn kãút caïc kãút cáúu kim loaûi). - Laìm giaím cæåìng âäü tieïng äön phaït ra tæì caïc maïy moïc vaì âäüng cå nhæ thay chuyãøn âäüng tiãún læûc cuía caïc chi tiãút maïy bàòng chuyãøn âäüng xoay, thay äø bi làõc bàòng äø bi træåüt, thay chuyãøn âäüng tàng bàòng chuyãøn âäüng dáy. Thay theïp bàòng cháút deîo, tectälit, fibrälit, maû cräm hoàûc queït màût caïc chi tiãút cuía maïy moïc bàõng sån hoàûc duìng caïc håüp kim êt vang hån khi va chaûm. - Giaím dung sai âãún mæïc täúi thiãøu åí caïc chi tiãút vaì baío âaím sæû cán bàòng täúi âa cuía caïc bäü phán xoay vaì chuyãøn âäüng âãø laìm giaím læûc quaïn tênh khäng cán bàòng cuía maïy. Khäng nãn sæí duûng caïc thiãút bë, duûng cuû âaî laûc háûu. - Giæî cho caïc maïy åí traûng thaïi hoaìn thiãûn, siãút chàût bu läng, âinh vêt, vaì caïc chi tiãút khaïc, tra dáöu måî thæåìng xuyãn vaìo caïc bäü pháûn truûc chuyãön, caïc bäü pháûn chuyãøn âäüng phaït ra tiãúng äön. 2.4.4.2. Caïch li tiãúng äön vaì huït ám: - Khi quy hoaûc bäú trê màût bàòng cáön chuï yï hæåïng gioï chênh, nhæîng xæåíng saín xuáút gáy äön nãn táûp trung vaìo mäüt nåi vaì âàût cuäúi hæåïng gioï vaì tuán theo nhæîng khoaíng caïch thêch æïnh âäúi våïi bäü pháûn xæåíng äön êt. - Nhæîng maïy moïc gáy äön nàûng nãn táûp trung vaìo mäüt chäù caïch xa phoìng laìm viãûc aïp duûng biãûn phaïp âiãöu khiãøn tæû âäüng hoàûcâiãöu khiãøn tæì xa âãø traïnh äön cho ngæåìi lao âäüng, 32
33. khi âiãöu kiãûn saín xuït khäng cho pheïp laìm caïch ám âæåüc thç cáön laìm buäöng riãng caïch ám cho cäng nhán phuûc vuû âãø âiãöu khiãøn vaì quan saït quaï trçnh cäng nghãû. - Haûn chãú vaì ngàn chàûn tiãúng äön lan ra caïc vuìng xung quanh, giæîa khu nhaì åí vaì khu saín xuáút coï tiãúng äön phaíi träöng cáy xanh baío vãû âãø chäúng äön vaì laìm saûch mäi træåìng, giæîa xê nghiãp vaì khu nhaì åí phaíi coï khoaíng caïch täúi thiãøu âãø tiãúng äön khäng væåüt quaï mæïc cho pheïp. - Bao phuí maïy bàòng cháút liãûu huït hoàûc giaím rung âäüng coï ma saït troüng låïn nhæ rè, daû táøm, bi tum, cao su, cháút deîo, matêt, âãø laìm giaím tiãúng äön phaït ra åí caïc bãö màût thiãút bë chëu rung âäüng, cho pheïp laìm giaím tiãúng äön khoaíng 10 dB. Trong mäüt säú maïy coìn duìng bäü pháûn tiãu ám âãø chäúng tiãúng äön khê âäüng. 2.4.4.3. Duìng duûng cuû phoìng häü caï nhán: Nhæîng ngæåìi laìm viãûc trong mäi træåìng coï tiãúng äön âãø baío vãû tai cáön coï mäüt duûng cuû thiãút bë sau: - Bäng, boüt biãøn, bàng âàût vaìo läù tai laì loaûi âån giaín nháút. Bäng laìm giaím äön tæì 3 ~ 14 dB trong daíi táön säú tæì 100 ~ 6000Hf, bàng táùm måî laìm giaím 18 dB, bäng len táùm saïp laìm giaím âãún 30 dB. - Nuït bët tai laìm bàòng cháút deîo, coï hçnh daïng cäú âënh âãø cho vaìo läù tai laìm giaím äön xuäúng 10 dB khi mæïc ám åí táön säú 125 ~ 500 dB vaì 24 dB khi mæïc ám åí táön säú 200 Hf vaì 29 dB åí táön säú 4000 Hf. Våïi ám coï táön säú cao hån næîa taïc duûng haû ám seî giaím. - Bao äúp tai coï thãø che kên caí tai vaì pháön xæång soü quanh tai. Mäüt säú kiãøu kãút cáúu loaûi naìy giaím äön tåïi 30 dB khi táön säú 500 hf vaì 40 dB khi táön säú 200 hf. Loaûi bao aïp tai chãú taûo tæì cao su boüt khäng thuáûn tiãûn làõm khi suí duûng vç laì ngæåìi mãût do aïp læûc lãn maìng tai quaï låïn. 2.4.4.4. Täø chæïc lao âäüng håüp lê : Quy hoaûch thåìi gian laìm viãûc åí caïc nåi saín xuáút coï tiãúng äön baío âaím âiãöu kiãûn vãû sinh y tãú nhæ : - Bäú trê caïc xæåíng äön laìm viãûc vaìo thåìi gian êt ngæåìi laìm viãûc. - Láûp kãú hoaûch laìm viãûc cho cäng nhán bäú trê xen keî cäng viãûc âãø hoü coï khaí nàng nghè ngåi håüp lê, giaím giåì laìm, giaím thåìi gian coï màût cuía cäng nhán åí nhæîng xæåíng coï mæïc äön cao . - Khäng tuyãøn choün nhæîng ngæåìi màõc bãûnh vãö cå quan thênh giaïc laìm viãûc åí nåi coï nhiãöu tiãún äön. Khi phaït hiãûn coï dáúu hiãûu âiãúc nghãö nghiãûp thç cáön bäú trê âãø cäng nhán âæåüc ngæìng tiãúp xuïc våïi tiãúng äön caìng såïm caìng täút. 2.4.5. Biãûn phaïp phoìng chäúng rung âäüng: 2.4.5.1. Hiãûn âaûi hoaï caïc thiãút bë, hoaìn thiãûn quaï trçnh cäng nghãû: Thiãút kãú caïc thiãút bë rung âäüng måïi âãø âuïc khuän væîa bã täng trong cäng taïc bãtäng vaì bã täng cäút theïp, nhæ: - Duìng maïy âuïc khuän bã täng måïi coï taïc duûng baïn tæû âäüng coï âáöìm chaìy rung bãn trong hay maïy âuïc khuän bã täng âæåüc tiãún haình bàòng hãû thäúng cå khê vaì âáöm bàòng maïy rung âäüng âiãöu khiãøn traûm tæì xa. Khi âoï hoaìn toaìn loaûi træì âæåüc taïc duûng rung âäüng lãn ngæåìi. 33
34. - Thay phæång phaïp âáöm chàût bãtäng bàòng cháún âäüng sang phæång phaïp cäng nghãû khäng duìng cháún âäüng nhæ taûo hçnh caïc cáúu kiãûn bãtäng bàòng phæång phaïp eïp hay phun häùn håüp bãtäng vaìo khuän dæåïi aïp læûc seî caíi thiãûn âiãöu kiãûn lao âäüng åí caïc xê nghiãûp bã täng âuïc sàôn. 2.4.5.2. Duìng biãûn phaïp caïch rung vaì huït rung: - Coï thãø giaím sæû truyãön rung âäüng âãún nåi laìm viãûc cuía cäng nhán vaì kãút cáúu xáy dæûng do caïc maïy khäng cán bàòng âäüng ( baìn rung, maïy âáûp, maïy nghiãön,) bàòng caïch âàût chuïng lãn caïc moïng giaím rung væîng chàõc ( hçnh 2-1). Kãút cáúu cuía moïng khæí rung âæåüc thæûc hiãûn åí daûng caïc táúm bã täng cäút theïp, theo chu vi cuía noï laìm caïc khe caïch rung láúp âáöy bàòng caïc váût liãûu nheû âaìn häöi hoàûc caït, amiàng råìi seî caín tråí sæû phaït triãøn cuía rung âäüng ra ngoaìi phaûm vi khe láúp. 1 1 2 3 2 3 Hçnh 2-1. Så âäö maïy giaím rung a) Så âäö maïy khæí rung: 1- Baìn rung, 2- Moïng bã täng cäút theïp, 3- Váût liãûu xäúp b) Så âäö moïng våïi khe caïch rung: 1- Maïy rung âäüng, 2- Moïng bã täng cäút theïp, 3- Caït. - Laìm caïch rung chäù laìm viãûc dæåïi hçnh thæïc táúm låïn âàût trãn caïc gäúi tæûa âaìn häöi trãn nãön rung âäüng. Så âäö kãút cáúu laìm táúm caïch rung thuû âäüng åí chäù laìm viãûc phuû thuäüc vaìo hæåïng rung âäüng cuía nãön (hçnh 2-2). Hçnh 2-2. Så âäö nguyãn tàõc laìm caïch rung 1 5 thuû âäüng chäù laìm viãûc 224 1- Táúm caïch rung thuû âäüng, 2- Loì xo, 1 5 3- Gäúi tæûa , 4- Nãön rung âäüng, 2 2 4 5-_Hæåïng rung âäüng -Coï thãø thay thãú sæû liãn kãút cæïng giæîa nguäön rung âäüng bàòng liãn kãút giaím rung khaïc nhæ loì xo hoàûc låïp âãûm âaìn häöi ( cao su, amiàng, såüi bitum ) âãø laìm giaím sæû truyãön rung âäüng cuía maïy xuäúng moïng. 34
35. - Âãø huït âæåüc rung âäüng coï thãø duìng caïc loaûi váût liãûu âaìn häöi deío (cao su, cháút deîo, mattit háúp thuû cháún âäüng) coï näüi ma saït låïn phuí lãn caïc màût cáúu kiãûn dao âäüng cuía maïy moïc. Nhæ váûy rung âäüng bë laìm yãúu âi laì do nàng læåüng dao âäüng bë háúp thuû trong váût liãûu âaìn häöi. Nàng læåüng dao âäüng biãún âäøi thaình nhiãût, do âoï maì biãn âäü dao âäüng bë giaím âi roî rãût. Yãu cáöu váût liãûu huït rung âäüng phaíi gàõn chàût våïi màût dao âäüng 2.4.5.3. Sæí duûng caïc duûng cuû chäúng rung âäüng caï nhán: Taïc duûng cuía duûng cuû phoìng häü caï nhán chäúng laûi rung âäüng laì laìm giaím trë säú biãn âäü dao âäüng truyãön âãún cå thãø khi coï rung âäüng chung hoàûc lãn pháön cå thãø tiãúp xuïc våïi váût rung âäüng ( rung âäüng cuûc bäü ) - Rung âäüng chung truyãön qua chán gáy taïc duûng coï haûi cho toaìn cå thãø. Cho nãn âãø giaím rung truyãön qua chán coï thãø trang bë giaìy chäúng rung âæåüc chãú taûo bàòng da hoàûc da nhán taûo coï pháön âãú bàòng cao su hoàûc coï gàõng loì xo, bãn trong âæåüc loït bàòng liãûu khæí ám âaìn häöi âãø chäúng rung âäüng. Khi táön säú rung âäüng tæì 20 - 50 Hf våïi biãn âäü tæång æïng tæì 0,4 - 0,1mm thç âäü tàõt rung cuía loaûi giaìy naìy âaût khoaíng 80 %. - Khi sæí duûng caïc duûng cuû rung âäüng cáöm tay maïy khoan âiãûn) hoàûc caïc âáöm rung bãö màût, yãu cáöu chuí yãúu laì haûn chãú taïc duûng rung âäüng åí chäù táûp trung vaìo tay . Sæí duûng gàng tay âàûc biãût coï låïp loït åí loìng baìn tay bàòng cao su xäúp daìy seî laìm giaím biãn âäü rung âäüng våïi táön säú 50 Hf âi 3-4 láön. Duìng gàng tay chäúng rung coï loït cao su âaìn häöi laìm giaím sæû truyãön rung âäüng âi 10 láön. 2.4.5.4. Biãûn phaïp täø chæïc saín xuáút vaì vãû sinh y tãú: - Nãúu cäng viãûc thay thãú âæåüc cho nhau thç nãn bäú trê saín xuáút laìm nhiãöu ca kêp âãø san seí mæïc âäü tiãúp xuïc våïi rung âäüng cho moi ngæåìi. Nãn bäú trê giæîa hai thåìi kç laìm viãûc cuía ngæåìi thåü coï khoaíng nghè daìi khäng tiãúp xuïc våïi rung âäüng. - Khäng nãn bäú trê phuû næî laïi caïc loaûi xe ván taíi cåî låïn vç seî gáy ra làõc xoïc nhiãöu, 2.5. Chiãúu saïng trong saín xuáút. 2.5.1. Mäüt säú khaïi niãûm vãö aïnh saïng 2.5.1.1. Quang thäng F: Quang thäng laì pháön cäng suáút bæïc xaû aïnh saïng coï khaí nàng gáy ra caím giaïc saïng cho thë giaïc cuía con ngæåìi. Duìng âaûi læåüng quang thäng âãø âaïnh giaï khaí nàng phaït saïng cuía váût. Âån vë quang thäng laì luymen (lm) tæïc laì quang thäng tuì mäüt nguäön saïng âiãøm laì mäüt candela (cd) âàût taûi âènh cuía mäüt goïc láûp thãø laì mäüt steradian ( goïc chàõn båíi bãö màût diãûn têch bàòng bçnh phæång baïn kênh cuía hçnh cáöu âoï ). Quang thäng cuía mäüt vaìi nguäön saïng nhæ sau: Âeìn dáy toïc nung 60W khoaíng 850 lm, âeìn dáy toïc nung 100W khoaíng 1600lm, nãún parafin trung bçnh khoaíng 15 lm. 2.5.1.2. Cæåìng âäü aïnh saïng I: Laì máût âäü quang thäng khäng gian, tæïc laì tyí säú quang thäng våïi goïc láûp thãø trong âoï quang thäng phán bäú âãöu. Âån vë âo cæåìng âäü aïnh saïng laì candela(cd). Candela laì cæåìng âäü saïng cuía mäüt nguäön saïng âiãøm phaït ra quang thäng laì 1lm phán bäú âãöu trong goïc láûp thãø laì mäüt steradian tæïc laì: 1 lumen 1 candela = 1 steradian 35
36. Cæåìng âäü saïng cuía mäüt vaìi nguäön saïng nhæ sau: nãúu trung bçnh khoaíng 1cd, âeìn dáy toïc 60W khoaíng 68cd, âeìn dáy toïc 100W khoaíng 128cd, âeìn dáy toïc 500W khoaíng 700cd, âeìn dáy toïc 1500W khoaíng 2500cd. 2.5.1.3. Âäü roüi E: Laì âaûi læåüng âãø âaïnh giaï âäü saïng cuía mäüt bãö màût âæåüc chiãúu saïng. Âäü roüi laì máût âäü quang thäng bãö màût, tæïc laì quang thäng âäø lãn mäüt bãö màût xaïc âënh, noï bàòng tè säú quang thäng F âäúi våïi diãûn têch âæåüc chiãúu saïng S: F E = (2 -1) S Âån vë âo âäü roüi laì lax(lx). Lax laì âäü roüi gáy ra gáy ra do luäöng saïng coï quang thäng laì mäüt lumen chiãúu saïng âãöu trãn diãûn têch 1m2 : 1 lumen 1 lax = 1 m2 Sau âáy laì âäü roüi cuía mäüt säú træåìng håüp thæåìng gàûp: nàõng giæîa træa khoaíng 100.000 lx, tråìi nhiãöu máy khoaíng 1000 lx, âãm tràng troìn khoaíng khoaíng 0,25 lx, âuí âãø âoüc saïch khoaíng 30 lx, âuí âãø laìm viãûc tinh vi khoaíng 500 lx. 2.5.1.4. Âäü choïi B: Trong quaï trçnh nhçn, vai troì quyãút âënh laì pháön quang thäng phaín chiãúu tæì bãö màût âæåüc chiãúu saïng tåïi màõt ngæåìi. Âaûi læåüng quang thäng phaín chiãúu båíiì bãö màût theo phæång tåïi màõt ngæåìi goüi laì âäü choïi cuía bãö màût. Âån vë âo âäü choïi laì nêt (nt). Nêt laì âäü choïi cuía mäüt nguäön saïng diãn têch cuía mäüt nguäön saïng diãûn têch laì 1m2 coï cæåìng âäü laì 1cd khi nhçn theo phæång thàóng goïc våïi noï, tæïc laì: 1 Candela 1 nêt = 1 m2 Âäü choïi cuía mäüt váût nhæ sau: màût tråìi giæîa træa khoaíng (1,5 ~ 2,0) 109 nt, màût tråìi måïi moüc khoaíng 5.106 , màût tràng ràòm nhçn qua khê quyãøn khoaíng 2.500nt, dáy toïc cuía boïng âeìn khoaíng 106 nt, âeìn nãon khoaíng 1000nt. 2.5.2. AÍnh hæåíng cuía chiãúu saïng âäúi våïi lao âäüng saín xuáút. Trong saín xuáút, chiãúu saïng aính hæåíng âãún nàng suáút lao âäüng vaì an toaìn lao âäüng chiãúu saïng håüp lyï trong caïc nhaì xæoíng vaì nåi laìm viãûc trãn caïc cäng træåìng, trong caïc xê nghiãûp cäng nghiãûp xáy dæûng coï yï nghéa quan troüng, âãø taûo âiãöu kiãûn lao âäüng thuáûn låüi, caíi thiãûn âiãöu kiãûn vãû sinh, phoìng ngæìa caïc tai naûn vaì caïc bãûnh vãö màõt, nàng cao nàng suáút lao âäüng. 2.5.2.1. Taïc haûi cuía viãûc chiãúu saïng khäng håüp lyï: - Nãúu laìm viãûc trong âiãöu kiãûn âäü chiãúu saïng khäng âáöy âuí, màõt phaíi nhçn càng thàóng thæåìng xuyãn tråí nãn mãût moíi. Tçnh traûng màõt bë mãût moíi keïo daìi seî laìm cháûm phaín xaû tháön kinh, láu ngaìy laìm giaím thë læûc, khaí nàng phán biãût cuía màõt âäúi våïi sæû váût dáön dáön bë suït 36
37. keïm, gáy ra sæû nháöm láùn dáùn âãún laìm sai âäüng taïc. Do âoï seî xaíy ra tai naûn lao âäüng, âäöng thåìi giaím nàng suáút lao âäüng, giaím cháút læåüng saín pháøm. - Nãúu âäü chiãúu saïng quaï låïn seî dáùn âãún tçnh traûng loaï màõt laìm giaím thë læûc. Hiãûn tæåüng aïnh saïng choïi loaï buäüc cäng nhán phaíi máút thåìi gian âãø cho màõt thêch nghi khi nhçn tæì træåìng aïnh saïng thæåìng sang træåìng aïnh saïng choïi hoàûc ngæåüc laûi, do âoï laìm giaím sæû thuû caím cuía màõt dáùn âãún nhæïng háûu quaí nhæ khi chiãúu saïng khäng âáöy âuí. - Khi choün khäng âuïng âeìn chiãúu saïng trong caïc mäi træåìng saín xuáút coìn coï thãø gáy ra näø chaïy nguy hiãøm. 2.5.2.2. Taïc duûng cuía tia nàng læåüng aïnh saïng: Con ngæåìi caím nháûn âæåüc nàng læåüng aïnh saïng trong khoaíng caïc bæåïc soïng daìi xaïc âënh tæì 380 - 760 nm (nanomet). Mäùi khoaíng soïng daìi gáy nãn caím thuû maìu nháút âënh. Sæû phán bäú caïc bàng maìu theo táön suáút cuía quang phäø tháúy âæåüc (aïnh saïng ban ngaìy) nhæ sau: - Maìu têm coï bæåïc soïng : 380 - 450 nm - Maìu chaìm coï bæåïc soïng : 450 - 480 nm - Maìu lam coï bæåïc soïng : 480 - 510 nm - Maìu luûc coï bæåïc soïng : 510 - 550 nm - Maìu vaìng coï bæåïc soïng : 550 - 585 nm - Maìu da cam coï bæåïc soïng: 585 - 620 nm . - Maìu âoí coï bæåïc soïng : 620 - 760 nm Taïc duûng coï haûi âãú màõt ngæåìi laì nhæïng tia tæí ngoaûi bæåïc soïng dæoïi 315 nm vaì nhæîng tia häöng ngoaûi bæåïc soïng trãn 1,2. Nhæîng tia coï bæåïc soïng trãn 1,4 coï thãø laìm âuûc con ngæåi màõt vaì nhæîng tia bæåïc soïng trãn 1,5 gáy boíng màõt. 2.5.2.3. Quan hãû giæîa chiãúu saïng vaì quan hã cuía màõt: Sæû nhçn roî cuía màõt liãn hãû træûc tiãúp våïi nhæîng yãúu täú sinh lyï cuía màõt, do âoï cáún biãút nhæïng neït cå baín vãö quan hãû giæîa caïc yãúu täú aïnh saïng vaì khaí nàng nhçn roî cuía màõt . - Thë giaïc ban ngaìy: liãn hãû våïi sæû kêch thêch tãú baìo hæîu sàõc cho caím giaïc maìu sàõc vaì phán biãût chi tiãút cuía váût quan saït. Nhæ váûy khi âäü roüi E ≥ 10 thç thë giaïc ban ngaìy laìm viãûc. - Thë giaïc hoaìng hän ( ban âãm ): liãn hãû våïi sæû kêch thêch cuía tãú baìo vä sàõc, khi âäü roüi E ≤ 0,01lax (aïnh saïng hoaìng hän ) thç tãú baìo vä sàõc laìm viãûc. Thäng thæåìng hai thë giaïc âäöng taïc duûng våïi mæïc âäü khaïc nhau, nhæng E ≤0,01lax thç chè coï teï baìo vä sàõc laìm viãûc, khi E = 0,01lax ~ 10lax thç caí hai tãú baìo laìm viãûc. - Quy trçnh thêch nghi: laì quaï trçnh âãø cho thë giaïc hoaìng hän hoaût âäüng. Khi chuyãøn tæì âäü roüi nhoí hoàûc ngæåüc laûi tæì træåìng nhçn täúi sang truåìng nhçn saïng màõt cáön phaíi coï mäüt thåìi gian nháút âënh, thåìi gian âoï goüi chung laì thåìi gian thêch nghi. Thæûc nghiãûm cho tháúy, khi màõt chuyãøn tæì træåìng nhçn saïng sang træåìng nhçn täúi phaíi cáön tæì 15 ~ 20 phuït vaì tæì træåìng nhçn täúi sang træåìng nhçn saïng màõt cáön khoaíng 8 - 10 phuït måïi bàõt âáöu nhin tháúy roî raìng. 37
38. - Täúc âäü phán giaíi cuía màõt: Quaï trçnh nháûn biãút mäüt váût cuía màõt khäng xaíy ra ngay láûp tæïc maì phaíi qua mäüt thåìi gian naìo âoï.ü Thåìi gian naìy caìng nhoí thç täúc âä âäü phán giaíi cuía màõt caìng låïn. Täúc âäü phán giaíi phuû thuäüc vaìo âäü choïi vaì âäü saïng trãn váût quan saït. Muäún cho màõt phán giaíi nhanh thç aïnh saïng trong træåìng nhçn phaíi âuí låïn vaì phán bäú âãöu trãn bãöì màût nhçn, phaíi âaím baío sao cho âäü saïng tæì træåìng nhçn naìy sang træåìng nhçn kia khäng thay âäøi quaï âäüt ngäüt laìm cho màõt phán giaíi khäng këp vaì dãù gáy ra tai naûn . 2.5.2.4. Yãu cáöu vãö täø chæïc chiãúu saïng: Viãûc täø chæïc chiãúu saïng håüp lyï âãø phuûc vuû saín xuáút trãn cäng træåìng, trong xê nghiãûp, kho taìng, nhaì cæía, phaíi âaïp æïng âæåüc nhæîng yãu cáöu sau: - AÏnh saïng phán bäú âãöu trong phaûm vi laìm viãûc cuîng nhæ trong toaìn bäü træåìng nhçn. - Baío âaím âäü saïng âáöy âuí cho thi cäng, tæìng mäi træåìng saín xuáút, khäng choïi quaï hoàûc khäng täúi quaï so våïi tiãu chuáøn qui âënh. - Khäng coï hiãûn tæåüng loaï màõt, khäng coï boïng âen vaì sæû tæång phaín låïn ( sæû chãnh lãûch âäü choïi cuía nãön vaì váût) - Hãû thäúng chieïu saïng phaíi täúi æu vãú màût kinh tãú . 2.5.3. Phæång phaïp chiãúu saïng trong saín xuáút . Trong saín xuáút thæåìng sæí dung ba loaûi aïnh saïng laì aïnh saïng tæû nhiãn, aïnh saïng nhán taûo vaì aïnh saïng häùn håüp ( kãút håüp chiãúu saïng tæû nhiãn va chiãúu saïng nhán taûo). Thæåìng åí mäüt nåi laìm viãûc, lao âäüng tuyì thåìi gian khaïc nhau maì sæí duûng mäüt trong ba loaûi aïnh saïng trãn. 2.5.3.1. Chiãúu saïng tæû nhiãn: Chiãúu saïng tæû nhiãn thêch håüp våïi tám sinh lê cuía con ngæåìi, quang phäø cuía noï räüng vaì truìm hãút toaìn bäü miãön bæïc xaû khaí kiãún (coï thãø nhçn tháúy ), noï ráút coï låüi cho sæû caím nháûn chênh xaïc vãö maìu sàõc caïc váût. Læåüng nàõng haìng nàm åí næåïc ta chiãúu xuäúng tæång âäúi låïn, vç thãú trong moüi træåìng håüp nãn biãút táûn duûng aïnh saïng tæû nhiãn seî ráút kinh tãú vaì aính hæåíng täút âäúi våïi sæïc khoeí ngæåìi lao âäüng. - Âàûc âiãøm cuía chiãúu saïng tæû nhiãn laì noï thay âäøi trong mäüt phaûm vi ráút låïn theo tæìng vuìng âëa lê, theo thåìi gian trong ngaìy, theo muìa trong nàm vaì thåìi tiãút. Trong mäüt thåìi gian ngàõn âäü chiãúu saïng tæû nhiãn coï thãø thay âäøi khaïc nhau mäüt vaìi láön, vç thãú aïnh saïng trong phoìng khäng nãn âàûc træng vaì qui âënh båïi âaûi læåüng tuyãût âäúi ( âäü choïi, âäü roüi) nhæ laì caïc thiãút bë chiãúu saïng nhán taûo. Sæû chiãúu saïng tæû nhiãn cuía caïc phoìng coï thãø âàûc træng bàòng âaûi læåüng tæång âäúi, quy æåïc cho biãút âäü chiãúu saïng bãn trong täúi hoàûc saïng hån âäü chiãúu saïng bãn ngoaìi tråìi khoaíng bao nhiãu láön ( tênh theo %) vaì goüi laì hiãûu säú chiãúu saïng tæû nhiãn; tæïc laì: E E =t ×100% (2− 2) En Trong âoï: Et, En - âäü roüi trong phoìng vaì ngoaìi tråìi; lux Coï thãø thæcû hiãûn chiãúu saïng tæû nhiãn âãø âæa aïnh saïng ngoaìi tråìi vaìo nhaì bàòng caïch: 38
39. * Chiãúu saïng trãn cao qua cæía tråìi hoàûc cæía säø táöng cao * Chiãúu saïng qua bã cæía säø bãn caûnh åí tæåìng ngoaìi * Chiãúu saïng kãút håüp hai hçnh thæïc trãn (trãn cao vaì bãn caûnh). - Tiãu chuáøn chiãúu saïng tæû nhiãn láúy theo Tiãu chuáøn Chiãúu saïng tæû nhiãn cho caïc cäng trçnh xáy dæûng - TCXD 29 - 68. 2.5.3.2. Chiãúu saïng nhán taûo: Trong caïc træåìng håüp aïnh saïng tæû nhiãn thç phaíi thiãút kãú chiãúu saïng nhán taûo âãø sæí duûng. Thiãút kãú chiãúu saïng phaíi âaím baío âiãöu kiãûn saïng cho lao âäüng täút nháút, håüp lê nháút vaì kinh tãú nháút, coï ba phæång phaïp cå baín laì: 1- Phæång phaïp chiãúu saïng chung: Trong toaìn bäü phoìng saín xuáút coï mäüt hãû thäúng chiãúu saïng tæì trãn xuäúng gáy ra mäüt âäü chiãúu khäng gian nháút âënh vaì âoü roüi nháút âënh trãn toaìn bäü caïc màût phàóng lao âäüng. 2 - Phæång thæïc chiãúu saïng cuûc bäü: chia khäng gian låïn cuía phoìng saín xuáút ra nhiãöu khäng gian nhoí, mäùi khäng gian nhoí cuía phoìng coï mäüt chãú âäü chiãúu saïng khaïc nhau. 3 - Phæång thæïc chiãúu saïng häùn håüp: laì phæång thæïc chiãúu saïng chung âæåüc bäø sung thãm nhæîng âeìn cáön thiãút âaím baío âäü roüi låïn taûi nhæîng chäù laìm viãûc cuía con ngæåìi Nguäön chiãúu saïng nhán taûo coï thãø laì âeìn dáy toïc, âeìn huyìng quang,âeìn âàûc biãût vaì âeìn häö quang âiãûn. - Âeìn dáy toïc: Âeìn dáy toïc coï quang phäø chæïa nhiãöu thaình pháön maìu âoí, vaìng gáön våïi quang phäø cuía maìu læía nãn ráút phuì håüp våïi tám sinh lê cuía con ngæåìi, nhæng laûi thiãúu nhæîng quang phäø cuía aïnh saïng maìu xanh, lam ,chaìm, têm khäng giäúng aïnh saïng màût tråìi cho nãn khäng thuáûn låüi trong ttræåìng håüp cáön phán biãût maìu sàõc thaût cuía váût. Mäüt âàûc træng cuía âeìn dáy toïc laì âäü choïi låïn gáy ra taïc duûng loaï. Âãø loaûi træì taïc duûng âoï thç duìng caïc loaûi chao âeìn, chuûp deìn. Mæïc âäü baío vãû màõt khoíi tia choïi xaïc âënh båíi goïc γ taûo nãn båíi âæåìng nàòm ngang di qua tám dáy toïc vaì màût phàóng âi qua rça cuía chao âeìn vaì tám dáy toïc hoàûc tiãúp tuyãún våïi boïng âeìn ( hçnh 2-3 ). a) b) Hçnh 2-3. Goïc baío vãû cuía âeìn chiãúu a) Âeìn dáy toïc boïng trong; b) Âeìn dáy toïc boïng måì. γ γ Theo âàûc tênh phán bäú quang thäng, caïc loaûi chao âeìn âæåüc phán ra laìm ba loaûi laì : * Loaûi chiãúu thàóng âæåüc sæí duûng âãø chiãúu saïng cuûc bäü. * Loaûi phaín chiãúu âãø phaín chiãúu caïc luäöng aïnh saïng cuía âeìn phaït ra vaìo nhæîng hæåïng nháút âënh laìm tàng hiãûu quaí chiãúu saïng cuía âeìn. * Loaûi khuãúch taïn laìm giaím âäü choïi cuía nguäön saïng, biãún aïnh saïng træûc tiãúp cuía âeìn thaình aïnh saïng khuãúch taïn coï cæåìng âäü nhoí hån âãø haûn chãú khaí nàng gáy loaï cuía âeìn. Âeìn dáy toïc âãún nay váùn âæûåc duìng laì nhåì coï mäüt säú æu âiãøm sau : 39